So sánh trạng thái cân bằng dừng và trạng thái cân bằng hóa học | môn lý sinh học | Trường Đại học Y Dược , Đại học Quốc gia Hà Nội

Các nguyên lý nhiệt động lực học và ứng dụng lên cơ thể sống.Sự vận chuyển vật chất trong cơ thể sống: Trình bày chức năng và cấu trúc của màng tế bào trên quan điểm Lý sinh? Cơ chế vận chuyển tích cực, bơm Na.Các phương pháp đo và đồ thị các giai đoạn biến đổi của các loại điện thế.Tác dụng của dòng điện lên cơ thể và ứng dụng điều trị.Bản chất của ánh sáng. Tác dụng của ánh sáng lên cơ thể sống. Tài liệu giúp bạn tham khảo,ôn tập và đạt kết quả cao.Mời bạn đọc đón xem!

29 15 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn: Lý sinh học

Trường: Trường Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội

Thông tin:

11 trang 1 tháng trước

Tác giả:

Profile Mai Ngọc
lO MoARcPSD| 48197999
ÔN TẬP LÝ SINH
1. So sánh trạng thái cân bằng dừng và trạng thái cân bằng hóa học
Trạng thái cân bằng hóa học Trạng thái dừng
+ Hệ kín, không có dòng vật chất ra vào + Hệ mở, vật chất vào hệ và thải sản phẩm +Năng lượng
tự do F=0, S đạt giá trị cực đại + F=const khác 0, S đạt giá trị xác định và nhở thì có độ mất trật
tự cao nhất. hơn gtri cực đại.
+Vthuân=Vnghịch= const +Vthuận>Vnghịch
+ Tốc độ p/ứng phụ thuộc nồng độ ban đầu + Tốc độ p/ứng ko phụ thuộc vào nồng độ chất của
chất tham gia. ban đầu.
+ Chất xúc tác ko làm thay đổi tỷ lệ p/ứng + Chất xúc tác làm thay đổi nồng độ dừng
2. Các nguyên lý nhiệt động lực học và ứng dụng lên cơ thể sống
a. Nguyên lý 1 nhiệt động học:
- Nguyên lý 1 nhiệt động học áp dụng ĐL bảo toàn W vào các hệ nhiệt động học.
- Các cách phát biểu:
+ Năng lượng không tự nhiên sinh ra cũng không tự nhiên mất đi, nó chỉ chuyển từ dạng năng
lượng này sang dạng năng lượng khác.
+ Trong 1 quá trình nếu năng lượng ở dạng này biến đi thì năng lượng ở dạng khác sẽ xuất hiện
với lượng hoàn toàn tương đương với giá trị của năng lượng ban đầu.
+ Nhiệt lượng truyền cho hệ, dùng làm tăng nội năng của hệ và biến thành công thực hiện bởi lực
của hệ đặt lên môi trường ngoài.
+ Không thể chế tạo động cơ vĩnh cửu loại I.
Phần định tính: NL không mất đi mà chỉ chuyển từ dạng này sang dạng khác
Phần định lượng: Giá trị NL vẫn bảo toàn khi chuyển từ dạng NL này sang dạng NL khác.
- Biểu thức:
’
Q= ΔU+ A
Áp dụng NL I nhiệt động học vào hệ thống sống:
- ĐL Heccer: Do hàm nhiệt là hàm trạng thái
=> Hệ quả là ĐL Heccer: Năng lượng sinh ra bởi quá trình hóa học phức tạp không phụ thuộc
vào các giai đoạn trung gian mà chỉ phụ thuộc vào các trạng thái ban đầu và cuối của hệ hóa
học.
- Cơ thể sống không phải là 1 máy nhiệt mà hoạt động theo nguyên lý của các q/tr sinh
họchoặc sự thay đổi các yếu tố entropy.
- Phương trình cân bằng nhiệt của cơ thể: Q= ΔE+ Δ A+ ΔM
+ ΔE: năng lượng mất mát do truyền nhiệt
+ ΔA: công cơ thể sinh ra chống lại môi trường
+ ΔM: năng lượng dự trữ dưới dạng hóa năng
Đối với ĐV và con người, nguồn gốc nhiệt lượng là thức ăn cơ thể sử dụng thông qua quá
trình đồng hóa để cải tạo tổ chức, tạo thành chất dự trữ vật chất và năng lượng cho cơ thể, phát
sinh nhiệt để duy trì nhiệt độ cơ thể, sinh công trong các hoạt động cơ học của cơ thể.
- Năng lượng đi vào cơ thể gồm 2 loại:
lO MoARcPSD| 48197999
+ Nhiệt lượng sơ cấp: là nhiệt lượng tạo ra bởi các p/ứng hóa sinh bất thuận nghịch, tỏa ra ngay
tức thì khi cơ thể oxi hóa thức ăn.
+ Nhiệt lượng thứ cấp (khoảng 50% năng lượng đi vào cơ thể), được giữ trong các liên kết giàu
năng lượng ATP. Khi các liên kết này đứt gãy chúng sẽ giải phóng năng lượng để thực hiện
công và cuối cùng biến đổi thành nhiệt. b. NL II nhiệt động học:
- Các cách phát biểu:
+ Trật tự của 1 hệ cô lập chỉ có thể giữ nguyên hoặc giàm dần
+ Không thể chế tạo động cơ vĩnh cửu loại II
+ Trong hệ cô lập chỉ có những quá trình nào tự kéo theo entropi mới có thể tự diễn biến, giới
hạn tự diễn biến của chúng là trạng thái có S
max
+ Để tự nhiên nhiệt sẽ truyền từ nóng sang lạnh -
Áp dụng vào hệ thống sống:
- Entropi S= klnW (trong đó k là hằng số Bonzman)
+ ĐL II khẳng định: trong 1 hệ kín entropi có thể không đổi đối với 1 q/trình thuận nghịch và tăng
đối vs 1 q/trình bất thuận nghịch.
+ ĐL II là ĐL entropi, khái niệm entropi liên quan mật thiết vs gradien, q/trình không thuận
nghịch entropi tăng khi gradien giảm
+ Hệ thống sống được đặt trưng bởi trạng thái dừng + Biến đổi entropi trong hệ thống
sống: dS= dS
e
+dS
i
dS
e
: biến đổi S do tương tác với mt ngoài dS
i
: biến đổi S bên trong cơ
thể, hệ thống sống là 1 q/trình không thuận nghịch nên dS
i
> 0.
Khi dS
e
=0 => hệ cô lập, thì dS= dS
i
> 0 hay entropi tăng, trật tự của hệ ngày càng giảm, hệ khó
tồn tai
Khi dS
e
>0 => dS>> 0, độ hỗn lọa tăng nhanh (cơ thể đau ốm) Khi
dS
e
<0, thì :
• |dS
e
| < |dS
i
| => dS > 0, cơ thể đau ốm, trật tự không ổn định, độ hỗn loạn tăng nhanh
• |dS
e
| > |dS
i
| => dS < 0, cơ thể khỏe mạnh, độ trật tự tăng, độ hỗn loạn giảm
• |dS
e
| = |dS
i
| => dS = 0: trạng thái dừng
Để duy trì sự tồn tại hệ thống sống phải trao đổi vật chất và năng lượng với mtxq.
Hệ thống sống cũng tuân theo nguyên lý tăng S (chết).
Để chống lại sự tăng của S phải có chế độ ăn uống, luyện tập, thể thao… phù hợp để có cơ
thể khỏe mạnh (giảm S).
3. Sự vận chuyển vật chất trong cơ thể sống: Trình bày chức năng và cấu trúc của màng tế
bào trên quan điểm Lý sinh? Cơ chế vận chuyển tích cực, bơm Na.
a. Màng TB
- Chức năng:
+ Bao bọc tế bào, phân định ranh giới giữa TB và mtxq, làm TB thành 1 thể toàn vẹn khác mt,
bảo vệ các thành phần của TB trước tác động của mt.
+ Tiếp nhận, truyền đạt, xử lý thông tin từ mt: nhận diện TB, kích thích hoặc ức chế tiếp xúc giữa
các TB,…
+ Thực hiện trao đổi vật chất và năng lượng với mt=> thực hiện chức năng sống của TB trên cơ
sở điều hòa các p/ứng men trong TB, sử dụng hữu hiệu các dạng năng lượng (cơ, thẩm thấu, điện
hóa,…).
- Cấu trúc:
lO MoARcPSD| 48197999
+ Tính chất chung:
Lưỡng chiết quang
Sức căng mặt ngoài nhỏ
Điện trở nhỏ
Cấu trúc không đồng nhất
+ Thành phần thường là: ở giữa màng là 2 lớp photpholipid sắp đặt phân cực định hướng vuông
góc với bề mặt tế bào, có xu hướng ngăn cản các ion và chất hòa tan trong nước đi qua. Bao bọc
hai phía tiếp theo lớp protein dạng sợi làm cho TB có tính đàn hồi và sức căng mặt ngoài nhỏ.
Phía ngoài cùng và trong cùng là lớp protein dạng cầu có lẫn protein nhầy và glycolipid. Ở
glicolipd có chứa các acid amin trung tính mà các nhóm COOH của chúng tạo nên lớp điện tích
âm ở mặt ngoài tế bào.
b. Cơ chế vận chuyển tích cực:
1) Chuyển dịch nhóm: Cơ chất được vận chuyển bị thay đổi qua sự tạo thành những liên kết
đồng hóa trị mới; năng lượng cần thiết để tạo ra cơ chất.
2) Vận chuyển tích cực tiên phát: tạo ra những liên kết đồng hóa trị mới trong chất mang,
năng lượng để vận chuyển diễn ra bằng năng lượng cần thiết để làm thay đổi hình dáng chất mang.
3) Vận chuyển tích cực thứ phát: ở đây cơ chất đầu được vận chuyển tích cực,ví dụ Na+ tạo
ra thế năng gradien điện hóa mà thế năng này hướng sự vạn chuyển của cơ chất thứ 2 ví dụ đường,
acid amin theo gradien này
c. Bơm Na- Kali
-Bơm natri là một ví dụ điển hình cho hình thức vận chuyển nguyên phát.
-Qua hoạt động của bơm natri, các ion natri (Na+) sẽ được "bơm" ra khỏi tế bào (nơi có nồng độ
ion natri cao hơn) và ion kali (K+) sẽ được "bơm" vào trong tế bào (nơi có nồng độ ion kali cao
hơn).
-Bằng cách này bơm natri sẽ duy trì được nồng độ ổn định của ion natri và kali ở trong và ngoài
tế bào, điều này rất quan trọng cho hoạt động sống của tế bào.
-Vận tải viên Na+/K+ ATPase
Quá trình hoạt động của bơm có thể chia làm các giai đoạn:
1. 3 Na+ được gán vào vị trí phái trong màng của vận tải viên
2. 3 Na+ được đưa ra khỏi tế bào và 2 K+ vào vị trí của mình ở phái ngoài màng của vận tải
viên
3. 2 K+ được đưa vào tế bào, vận tải viên trỏ lại trạng thái ban đầu của mình
Sự ức chế hoạt động của bơm: Bơm sẽ không hoạt động nếu nồng độ của các ion Na+, K+
và ATP quá thấp. Tác dụng của digitalis, một loại thuốc được sử dụng trong việc điều trị suy tim,
dựa trên khả năng kết hợp với tiểu phần a ở phía mặt ngoài tế bào và qua đó can thiệp vào quá
trình dephosphoryl của bơm làm ức chế hoạt động của bơm.
4.Các phương pháp đo và đồ thị các giai đoạn biến đổi của các loại điện thế.
Khái niệm Đặc điểm Ghi đo
Điện Hiệu điện thế bình +Mặt trong của tb sống luôn có Đo sự chênh lệch hiệu điện thế giữa tế thế thường tồn
tại ở 2 phía giá trị âm điện thế âm so với bào chất và dịch ngoại bào.
nghỉ
màng, đặc trưng cho mặt ngoài => chiều điện thế +Đặt 2 điện cực phía ngoài màng sinh tính dẫn điện của
hệ nghỉ là không đổi học
lO MoARcPSD| 48197999
thống sống ở trạng + Điện thế nghỉ có giá trị biến + Đặt 1 điện cực ở bên ngoài và 1 vi
thái trao đổi bình đổi rất chậm theo thời gian điện cực xuyên qua màng
Kim điện thế lệch
thường. + K+ có vai trò trong duy trì Có sự chênh lệch điện thế trong và
điện thế nghỉ ngoài màng
Điện Khi bị kích thích tới - Có dạng khác nhau đối với thế
ngưỡng, tính thấm của những tb khác nhau hoạt
màng của màng bị - Giá trị biến đổi nhanh theo động
thay đổi=> màng thời gian chuyển từ TT nghỉ - phụ
thuộc vào t
o
, trạng thái sang TT hoạt động sinh lý
Điện HĐT xuất hiện do sự -Giá trị giàm dần và chậm dần thế tổn chênh
lệch điện thế theo thời gian
thương giữa vùng bị tổn - Phụ thuộc vào đk khảo sát và thương và vùng
không pp ghi đo
bị tổn thương - Phụ thuộc vào đk sinh lý của đối tượng đc
khảo sát
5.Tác dụng của dòng điện lên cơ thể và ứng dụng điều trị
Tác dụng lên cơ thể sống và Ứng dụng điều trị
Dòng - Tác dụng điện hóa của dòng điện điện 1 ư/dụng trong điện giải liệu pháp: đặt các điện cực trực tiếp
vào các vị trí cần điều trị, chọn chiều những điện cực hoặc không phân cực khác nhau có thể tạo nên tại các
điện cực các phức hóa thích hợp để điều trị bệnh.
-Dùng pp ion liệu pháp để đưa các ion thuốc cần thiết vào cơ thể.
-Làm giảm ngưỡng kích thích của sợi cơ vận động
- giảm tính đáp ứng của các TK cảm giác do đó giảm đau
-gây giãn mạch ở phần cơ thể giữa 2 loại điện cực
- tăng khả năng dinh dưỡng của vùng có dòng điện chiều đi qua
=> PP Galvani liệu pháp
Dòng -dòng điện xoay chiều khi tăng khi giảm => cơ co và mệt nhanh=> tạo nên sự tập luyện ủa cơ và cơ điện
lực được tăng cường.
xoay - DĐ Hạ tần kích thích các cơ chống teo chiều - DĐ trung tần kích thích vận động trở nên
tương đối rõ rệt hơn tác dụng kích thích cảm giác.
- Sử dụng các xung vuông để gây choáng điện
Dòng -NL của dòng cao tần biến thành nhiệt năng tại khu vực cơ thể có dòng điện chạy qua => tác dụng điện
nhiệt của dòng cao tần=> tăng lưu thông máu, dịu đau, tăng cường chuyển hóa vật chất, giảm cao ngưỡng kích
thích, vận động, thư giản TK và cơ
tần - DĐ cao tần bước sóng lớn => dòng nhiệt điện => điều trị các bệnh viêm TK
-DĐ có bước sóng cực ngắn=> luồng bức xạ điện tử=> điều trị các bệnh ngoài da hoặc đau các khớp
nông
- Dùng máy điện nhiệt trong phẫu thuật để cắt các tổ chức mà ko chảy máu, ko lên mủ.
6. Phân biệt các hiện tượng điện động:
Khái niệm Đặc điểm/ ví dụ
Điện li Sự chuyển động của các hạt Đất sét điện tích (-) nên của pha phân taanstrong điện chuyển
dịch về cực (+)
lO MoARcPSD| 48197999
trường hướng tới điện cực trái => bên cực (+), nước bị đuc,
dấu bên cực (-), nước vẫn trong
Điện thế lắng Xuất hiện giữa 2 lớp trên và Các thành phần hữu hình của
(ngược với điện li) dưới của hệ dị thể trong quá máu có trọng lượng riêng lớn trình lắng các hạt
của pha hơn nên lắng xuống đáy bình phân tán dưới tác dụng của
trọng lực
Điện thẩm Sự chuyển động của môi Có thể xảy ra ở da ếch, thành
trường phân tán tới điện cực các mao quản
cùng dấu với điện tích bề mặt của
pha phân tán
Điện thế chảy Xuất hiện khi chất lỏng
(ngược với điện thẩm) chuyển động do tác dụng của áp suất thủy
tĩnh qua các mao quản hoặc các
lỗ có mang điện tích
7.Bản chất vật lý của âm, siêu âm. Cảm giác âm.
a. Bản chất vật lý của âm
- Sóng âm là sóng cơ có biên độ nhỏ được tạo bởi sự dao động của các vật, sóng âm là sóng dọc-
Âm truyền theo những tia gọi là tia âm, các tia âm có tính chất giống như ánh sáng => Thuộc
tích của âm:
-Khi sự dao động của không khí đến tai, chúng làm cho màng nhĩ dao động, làm kích thích các tế
bào thụ cảm ở tai trong, tạp ra tín hiệu điện và truyền lên não - Tốc độ truyền âm phụ thuộc vào
môi trường truyền âm
b.Siêu âm
- Siêu âm là 1 phương tiện chẩn đoán trong y học dựa trên sóng siêu âm để quan sát cơ vànhững
cơ quan bên trong cơ thể bao gồm kích thước, cấu trúc, các bệnh lý, tổn thương,… - Siêu âm là
những năng lượng âm thanh có tần số cao hơn mức mà con người có thể nghe được * Đặc tính
của siêu âm:
- Chùm siêu âm khi qua mặt phân giới giữa 2 môi trường thì phản xạ
- Sóng siêu âm có tần số lơn hay bước sóng ngắn nên với nguồn phát có kích thước nhỏ, chùmsiêu
âm phát ra có tiết diện hẹp, truyền thẳng do không bị nhiễu xạ.
- Khi truyền qua các môi trường, sóng siêu âm bị hấp thụ nên cường độ của nó sẽ giảm dần.-
Chùm siêu âm ít bị khúc xạ khi qua mặt phân cách nên ta có thể dễ dàng định hướng truyền của
siêu âm.
* Nguồn phát siêu âm (sgk trang 23, phía sau, đọc ko hiểu => ko soạn)
*Ứng dụng của siêu âm:
Trong kỹ thuật + Dụng cụ thăm dò dưới biển ( soona)
+ Hàn nhôm
+ Tìm các lỗ trong các dụng cụ bằng kim loại
V=
λ.f
lO MoARcPSD| 48197999
+ Mài kim loại
Trong y tế + Đo độ loãng xương
+ máy nghe tim thai/ máy quét siêu âm
+ siêu âm mạch máu
+máy siêu âm chẩn đoán
Trong y sinh học -Trong chẩn đoán bệnh
+ Chẩn đoán gõ: sử dụng cho các tạng
+ Chẩn đoán nghe: sử dụng cho các tạng
+ Phép thử Rhinner: xđ tổn thương vùng nào của thính giác
Tác dụng của siêu âm đối với cơ thể:
-Siêu âm truyền được qua các mô trong cơ thể, làm cho các tế bào bị chấn động, cơ thể hấp thu
của siêu âm 1 lượng nhiệt đáng kể => chữa các bệnh ngoài da và ở trong sâu
- Tác dụng cơ học: Sự lan truyền của sóng siêu âm làm thay đổi áp lực tương ứng với tần số siêu
âm => hiện tượng “xoa bóp vi thể”.
=> Các tác dụng:
+Thay đổi thể tích tế bào
+ Thay đổi tính thấm màng
+ Tăng chuyển hóa
-Tác dụng nhiệt: Hiện tượng “xoa bóp vi thể” sinh ra nhiệt do ma sát =>
Các tác dụng:
+ Tăng hoạt động của tế bào
+ Tăng tuần hoàn/ chuyển hóa
+ Giãn mạch
+ Tăng đào thải và giải quyết các hiện tượng viêm
-Chống đông máu, tiệt trùng: Sóng siêu âm khi truyền làm biến dạng giãn nén môi trường =>
tạo thành lỗ vi mô => các tế bào sống (hồng cầu, tếch trùng) có thể bị vỡ
=> Ứng dụng để chống đông máu, tiệt trùng
-Giảm đau: tác dụng nhiệt của siêu âm và sự tác dụng trực tiếp của siêu âm lên đầu dây thần kinh
- Tác dụng sinh học: Tổng hợp các tác dụng trên
c. Cảm giác âm: Sóng âm tác động lên các cơ quan thính giác gây cho ta cảm giác âm
- Đặc trưng của cảm giác âm:
+ Độ to: Do tần số âm quyết định
+ Âm sắc: Là đặc trưng sinh lý của âm hình thành trên cơ sở các đặc tính vật lý của âm là tần số
và biên độ
- Âm cơ bản: âm có tần số nhỏ
- Họa âm: Âm có tần số là bội số nguyên lần của âm cơ bản
+ Độ cao: Là đặc trưng cảm giác về sức mạnh hay yếu của dao động âm truyền đến tai đặc trưng
bởi cường độ âm
lO MoARcPSD| 48197999
* Cơ chế nghe
Sóng âm Mã hóa
Hệ TK tính
giác
Khi sóng âm truyền tới tai ngoài, thay đổi áp suất do dao động làm cho các phân tử của màng
nhĩ dao động theo, dao động đó truyền đến cửa sổ bầu dục của tai giữa, thông tin qua hệ thống
xương con ở đó, dao động của các phân tử ở cửa sổ bầu dục làm chuyển đ ộng ngoại dịch
perilympho chứa trong ốc tai.
* Ứng dụng: máy trợ thính/ ống nghe khám bệnh
8. Bản chất của ánh sáng. Tác dụng của ánh sáng lên cơ thể sống
- Ánh sáng là sóng điện từ
+ E= E
0
. cos……
+ Ánh sáng là sóng ngang, khi đi qua 1 số môi trường dị hướng ánh sáng sẽ bị phân cực
-Đặc điểm cơ bản của thuyết lượng tử ánh sáng
+ Năng lượng ánh sáng không nhận các giá trị liên tục mà nhận các giá trị gián đoạn xác định
+ Phần gián đoạn nhỏ nhất của năng lượng ánh sáng là photon
+ Vận tốc ánh sáng là cực đại: c=3.10
8
m/s
+photon không có khối lượng tĩnh, khối lượng động phụ thuộc vào vận tốc photon
mc
2
=hv
-Ánh sáng vừa có tính chất sóng vừa có tính chất hạt *
Tác dụng của ánh sáng lên cơ thể sống:
- p/ứng quang sinh: là quá trình xuất hiện trong hệ sinh vật khi có sự hấp thụ lượng tử ánh
sáng => các p/ứng hóa học và hóa sinh=> diễn biến sinh lý/ phá hủy
- p/ứng sinh lý, chức năng: là những p/ứng xảy ra với sự tham gia của lượng tử ánh sáng,
kết quả tạo ra các sản phẩm cần thiết cho tế bào và cơ thể để thực hiện các p/ứng sinh lý bình
thường.
+ p/ư tạo năng lượng: quang hợp => tăng năng lượng tự do, giảm tương đối entropi
+ Sinh tổng hợp sắc tố và vitamin: cần có các lượng tử ánh sáng
Tổng hợp vitamin D => xương cứng, sắc
Tổng hợp vitamin B => bổ não và thần kinh
Tổng hợp vitamin C => tăng sức đề kháng
Tai
Các p/ứng quang sinh
Các p/ứng sinh lý chức năng
Gây bệnh
lý
đột
Gây
di
truyền
tử
Gây
vong
lO MoARcPSD| 48197999
Tổng hợp vitamin A => bổ mắt Tổng
hợp vitamin E => chống lão hóa + p/ư thông
tin:
Mang đến thông tin về mt ngoài
Thụ cảm ánh sáng ở mắt
Hướng quang ở TV
Nhịp sinh học của ĐV
-P/ư phá hủy, biến tính: có sự tham gia của các lượng tử ánh sáng, gây nên các tác hại ảnh hưởng
đến hoạt động của tế bào (các tia tử ngoại)
+Tác dụng quang động lực: Là sự tổn thương không phục hồi 1 số chức năng sinh lý va cấu trúc
của đối tượng sinh vật dưới tác dụng ánh sáng với sự có mặt của oxi và 1 số chất hoạt hóa. +Tia
tử ngoại phá hủy acid amin: các gốc oxyd của các acide tham gia hàng loạt các p/ư tạo nên những
sản phẩm độc => sự thay đổi cấu hình của các đại phân tử protid => làm mất hoạt tính men
+ tia tử ngoại cường độ cao làm tổn thương ADN
9. Sơ đồ tác dụng sinh vật của bức xạ ion? Cơ chế tác dụng trực tiếp và cơ chế tác dụng gián
tiếp? a. Sơ đồ
lO MoARcPSD| 48197999
b.Cơ chế tác dụng *
Trực tiếp:
- Năng lượng bức xạ trực tiếp chuyển giao cho các phân tử cấu tạo tổ chức sinh học mà chủ yếu
là các đại phân tử hữu cơ. Năng lượng đó gây nên qua quá trình kích thích và ion hóa các nguyên
Bức xạ ion hóa
10
-16
Hấp thụ năng lượng
s
Kích thích và ion hóa vật chất
10
-5
Tác dụng gián tiếp
Tác dụng trực tiếp
giây:min
Phát triển các tổn
thương hóa sinh
min: giờ
giờ: năm
Thay đổi ở các phân tử
Tổn thương hóa sinh
tổn thương cấu trúc vi mô
Đột biến di truyền
Tổn tương cấu trúc vĩ mô
Tổn thương thực tế
Tế bào chết
Cơ thể chết
lO MoARcPSD| 48197999
tử, phân tử. Tiếp theo là các phản ứng hóa học giữa các phân tử tạo thành sau khi kích thích và
ion hóa các phân tử hữu cơ quan trọng bị tổn thương => các tổn thương sinh học
=> các tổn thương chức năng hoạt động
~~~~~~~~-> AB -> AB* -> AB + hv
(NL tia)
~~~~~~~~-> AB-> A*B A* +B’
A’ + B*
Các phân tử bị ion hóa theo sơ đồ:
~~-> AB ->[AB]
+
+e
A
+
,B’ B
+
, A’ Và AB +e -> [
AB]
-
A
-
,B’
B
-
, A’
=> Thuyết điểm nóng (Deseauer): Năng lượng bức xạ được hấp thụ tập trung vào những điểm rất
nhỏ trong phân tử => nhiệt độ tăng => cấu trúc phân tử bị phá hủy ( lk C-C, C-H).
* Gián tiếp: tác dụng sinh học còn phụ thuộc vào độ linh động của phóng xạ, hàm lượng nước.
- Kích thích H
2
O: ~~-> H
2
O -> H
2
O* H
*
OH*
-Ion hóa H
2
O: ~~-> H
2
O -> [H
2
O]
+
+e
=> OH* + OH* ->H
2
O
2
=> Phần lớn các phân tử hữu cơ trong tổ chức đều bị phá hủy bởi H
2
O
2
c.
Tổn thương do bức xạ ion hóa:
- Tác dụng lên acid nucleic: Làm biến tính về hình thái và sinh lý
- Tác dụng lên amino acid và protein: Làm biến tính các amino acid => tổn thương protein
- Tác dụng lên tế bào: Các thành phần của tế bào bị tổn thương => TB bị tổn thương10. Bức xạ
ion hóa: Quy trình xạ phẫu bằng dao Gamma quay? An toàn phóng xạ.
Phẫu thuật bằng dao gamma được định vị 3 chiều, cho phép xác định các vị trí tổn thương trong
cơ thể để điều trị
a. Quy trình xạ phẫu bằng dao gamma quay:
1. Xác định tọa độ tổn thương bằng khung định vị
2. Chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não cùng với khung định vị, các hình ảnh MRI sẽ được truyềnvề
hệ thống lập trình phẫu thuật
3. Lập kế hoạch điều trị dựa vào các hình ảnh MRI và các thông số tọa độ tổn thương được lậptrình
bằng phần mềm hiện đại để thiết lập phác đồ điều trị 4. Thực hiện kế hoạch điều trị:
- Bệnh nhân nằm trên bàn phẫu thuật
- Dao gamam, khung định vị được điều chỉnh sao theo các thông số của kế hoạch điều trị để hộitụ
đủ các chùm tia Gamma vào đúng vùng tổn thương cần phá hủy b. An toàn phóng xạ:
- Các nguồn bức xạ phải kín dùng trong y tế như máy chụp X quang, các nguồn Co-60, Cs-137,kim
Radi dùng để điều trị các khối u - Bảo vệ bằng rút ngắn thời gian tiếp xúc
- Bảo vệ bằng tăng cường khoảng cách với nguồn xạ
lO MoARcPSD| 48197999
- Bảo vệ bằng che chắn (áo giáp, kính chì,…), với tia X và gamma nguyên liệu tốt nhất là
chìnhưng để giảm giá thành người ta dùng gang hay bê tông cốt thép…
- Thường xuyên kiểm tra ô nhiễm phóng xạ. Đo nhiễm xạ của cơ thể- Xử lý các chất thải phóng
xạ.
| 1/11
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:

lO M oARcPSD| 48197999 ÔN TẬP LÝ SINH
1. So sánh trạng thái cân bằng dừng và trạng thái cân bằng hóa học
Trạng thái cân bằng hóa học Trạng thái dừng
+ Hệ kín, không có dòng vật chất ra vào + Hệ mở, vật chất vào hệ và thải sản phẩm +Năng lượng
tự do F=0, S đạt giá trị cực đại + F=const khác 0, S đạt giá trị xác định và nhở thì có độ mất trật
tự cao nhất. hơn gtri cực đại. +Vthuân=Vnghịch= const +Vthuận>Vnghịch
+ Tốc độ p/ứng phụ thuộc nồng độ ban đầu + Tốc độ p/ứng ko phụ thuộc vào nồng độ chất của chất tham gia. ban đầu.
+ Chất xúc tác ko làm thay đổi tỷ lệ p/ứng
+ Chất xúc tác làm thay đổi nồng độ dừng
2. Các nguyên lý nhiệt động lực học và ứng dụng lên cơ thể sống a.
Nguyên lý 1 nhiệt động học: -
Nguyên lý 1 nhiệt động học áp dụng ĐL bảo toàn W vào các hệ nhiệt động học. -
Các cách phát biểu:
+ Năng lượng không tự nhiên sinh ra cũng không tự nhiên mất đi, nó chỉ chuyển từ dạng năng
lượng này sang dạng năng lượng khác.
+ Trong 1 quá trình nếu năng lượng ở dạng này biến đi thì năng lượng ở dạng khác sẽ xuất hiện
với lượng hoàn toàn tương đương với giá trị của năng lượng ban đầu.
+ Nhiệt lượng truyền cho hệ, dùng làm tăng nội năng của hệ và biến thành công thực hiện bởi lực
của hệ đặt lên môi trường ngoài.
+ Không thể chế tạo động cơ vĩnh cửu loại I.
Phần định tính: NL không mất đi mà chỉ chuyển từ dạng này sang dạng khác
Phần định lượng: Giá trị NL vẫn bảo toàn khi chuyển từ dạng NL này sang dạng NL khác. - Biểu thức: ’ Q= ΔU+ A
Áp dụng NL I nhiệt động học vào hệ thống sống: -
ĐL Heccer: Do hàm nhiệt là hàm trạng thái
=> Hệ quả là ĐL Heccer: Năng lượng sinh ra bởi quá trình hóa học phức tạp không phụ thuộc
vào các giai đoạn trung gian mà chỉ phụ thuộc vào các trạng thái ban đầu và cuối của hệ hóa học. -
Cơ thể sống không phải là 1 máy nhiệt mà hoạt động theo nguyên lý của các q/tr sinh
họchoặc sự thay đổi các yếu tố entropy. -
Phương trình cân bằng nhiệt của cơ thể: Q= ΔE+ Δ A+ ΔM
+ ΔE: năng lượng mất mát do truyền nhiệt
+ ΔA: công cơ thể sinh ra chống lại môi trường
+ ΔM: năng lượng dự trữ dưới dạng hóa năng
Đối với ĐV và con người, nguồn gốc nhiệt lượng là thức ăn cơ thể sử dụng thông qua quá
trình đồng hóa để cải tạo tổ chức, tạo thành chất dự trữ vật chất và năng lượng cho cơ thể, phát
sinh nhiệt để duy trì nhiệt độ cơ thể, sinh công trong các hoạt động cơ học của cơ thể. -
Năng lượng đi vào cơ thể gồm 2 loại: lO M oARcPSD| 48197999
+ Nhiệt lượng sơ cấp: là nhiệt lượng tạo ra bởi các p/ứng hóa sinh bất thuận nghịch, tỏa ra ngay
tức thì khi cơ thể oxi hóa thức ăn.
+ Nhiệt lượng thứ cấp (khoảng 50% năng lượng đi vào cơ thể), được giữ trong các liên kết giàu
năng lượng ATP. Khi các liên kết này đứt gãy chúng sẽ giải phóng năng lượng để thực hiện
công và cuối cùng biến đổi thành nhiệt. b. NL II nhiệt động học: -
Các cách phát biểu:
+ Trật tự của 1 hệ cô lập chỉ có thể giữ nguyên hoặc giàm dần
+ Không thể chế tạo động cơ vĩnh cửu loại II
+ Trong hệ cô lập chỉ có những quá trình nào tự kéo theo entropi mới có thể tự diễn biến, giới
hạn tự diễn biến của chúng là trạng thái có S
+ Để tự nhiên nhiệt sẽ truyền từ nóng sang lạnh max -
Áp dụng vào hệ thống sống: -
Entropi S= klnW (trong đó k là hằng số Bonzman)
+ ĐL II khẳng định: trong 1 hệ kín entropi có thể không đổi đối với 1 q/trình thuận nghịch và tăng
đối vs 1 q/trình bất thuận nghịch.
+ ĐL II là ĐL entropi, khái niệm entropi liên quan mật thiết vs gradien, q/trình không thuận
nghịch entropi tăng khi gradien giảm
+ Hệ thống sống được đặt trưng bởi trạng thái dừng + Biến đổi entropi trong hệ thống sống: dS= dS
: biến đổi S do tương tác với mt ngoài dS : biến đổi S bên trong cơ e +dSi dSe i
thể, hệ thống sống là 1 q/trình không thuận nghịch nên dSi > 0.
Khi dSe =0 => hệ cô lập, thì dS= dSi > 0 hay entropi tăng, trật tự của hệ ngày càng giảm, hệ khó tồn tai
Khi dS >0 => dS>> 0, độ hỗn lọa tăng nhanh (cơ thể đau ốm) Khi e dSe <0, thì : • |dS
| => dS > 0, cơ thể đau ốm, trật tự không ổn định, độ hỗn loạn tăng nhanh e| < |dSi • |dS
| => dS < 0, cơ thể khỏe mạnh, độ trật tự tăng, độ hỗn loạn giảm e| > |dSi • |dS
| => dS = 0: trạng thái dừng e| = |dSi
Để duy trì sự tồn tại hệ thống sống phải trao đổi vật chất và năng lượng với mtxq.
Hệ thống sống cũng tuân theo nguyên lý tăng S (chết).
Để chống lại sự tăng của S phải có chế độ ăn uống, luyện tập, thể thao… phù hợp để có cơ
thể khỏe mạnh (giảm S).
3. Sự vận chuyển vật chất trong cơ thể sống: Trình bày chức năng và cấu trúc của màng tế
bào trên quan điểm Lý sinh? Cơ chế vận chuyển tích cực, bơm Na. a. Màng TB - Chức năng:
+ Bao bọc tế bào, phân định ranh giới giữa TB và mtxq, làm TB thành 1 thể toàn vẹn khác mt,
bảo vệ các thành phần của TB trước tác động của mt.
+ Tiếp nhận, truyền đạt, xử lý thông tin từ mt: nhận diện TB, kích thích hoặc ức chế tiếp xúc giữa các TB,…
+ Thực hiện trao đổi vật chất và năng lượng với mt=> thực hiện chức năng sống của TB trên cơ
sở điều hòa các p/ứng men trong TB, sử dụng hữu hiệu các dạng năng lượng (cơ, thẩm thấu, điện hóa,…). - Cấu trúc: lO M oARcPSD| 48197999 + Tính chất chung: Lưỡng chiết quang
Sức căng mặt ngoài nhỏ Điện trở nhỏ
Cấu trúc không đồng nhất
+ Thành phần thường là: ở giữa màng là 2 lớp photpholipid sắp đặt phân cực định hướng vuông
góc với bề mặt tế bào, có xu hướng ngăn cản các ion và chất hòa tan trong nước đi qua. Bao bọc
hai phía tiếp theo lớp protein dạng sợi làm cho TB có tính đàn hồi và sức căng mặt ngoài nhỏ.
Phía ngoài cùng và trong cùng là lớp protein dạng cầu có lẫn protein nhầy và glycolipid. Ở
glicolipd có chứa các acid amin trung tính mà các nhóm COOH của chúng tạo nên lớp điện tích
âm ở mặt ngoài tế bào.
b. Cơ chế vận chuyển tích cực: 1)
Chuyển dịch nhóm: Cơ chất được vận chuyển bị thay đổi qua sự tạo thành những liên kết
đồng hóa trị mới; năng lượng cần thiết để tạo ra cơ chất. 2)
Vận chuyển tích cực tiên phát: tạo ra những liên kết đồng hóa trị mới trong chất mang,
năng lượng để vận chuyển diễn ra bằng năng lượng cần thiết để làm thay đổi hình dáng chất mang. 3)
Vận chuyển tích cực thứ phát: ở đây cơ chất đầu được vận chuyển tích cực,ví dụ Na+ tạo
ra thế năng gradien điện hóa mà thế năng này hướng sự vạn chuyển của cơ chất thứ 2 ví dụ đường, acid amin theo gradien này c. Bơm Na- Kali
-Bơm natri là một ví dụ điển hình cho hình thức vận chuyển nguyên phát.
-Qua hoạt động của bơm natri, các ion natri (Na+) sẽ được "bơm" ra khỏi tế bào (nơi có nồng độ
ion natri cao hơn) và ion kali (K+) sẽ được "bơm" vào trong tế bào (nơi có nồng độ ion kali cao hơn).
-Bằng cách này bơm natri sẽ duy trì được nồng độ ổn định của ion natri và kali ở trong và ngoài
tế bào, điều này rất quan trọng cho hoạt động sống của tế bào.
-Vận tải viên Na+/K+ ATPase
Quá trình hoạt động của bơm có thể chia làm các giai đoạn: 1.
3 Na+ được gán vào vị trí phái trong màng của vận tải viên 2.
3 Na+ được đưa ra khỏi tế bào và 2 K+ vào vị trí của mình ở phái ngoài màng của vận tải viên 3.
2 K+ được đưa vào tế bào, vận tải viên trỏ lại trạng thái ban đầu của mình
Sự ức chế hoạt động của bơm: Bơm sẽ không hoạt động nếu nồng độ của các ion Na+, K+
và ATP quá thấp. Tác dụng của digitalis, một loại thuốc được sử dụng trong việc điều trị suy tim,
dựa trên khả năng kết hợp với tiểu phần a ở phía mặt ngoài tế bào và qua đó can thiệp vào quá
trình dephosphoryl của bơm làm ức chế hoạt động của bơm.
4.Các phương pháp đo và đồ thị các giai đoạn biến đổi của các loại điện thế. Khái niệ m Đặc điểm Ghi đo
Điện Hiệu điện thế bình +Mặt trong của tb sống luôn có Đo sự chênh lệch hiệu điện thế giữa tế thế thường tồn
tại ở 2 phía giá trị âm điện thế âm so với bào chất và dịch ngoại bào.
nghỉ màng, đặc trưng cho mặt ngoài => chiều điện thế +Đặt 2 điện cực phía ngoài màng sinh tính dẫn điện của
hệ nghỉ là không đổi học lO M oARcPSD| 48197999 thống sống ở trạng
+ Điện thế nghỉ có giá trị biến
+ Đặt 1 điện cực ở bên ngoài và 1 vi thái trao đổi bình
đổi rất chậm theo thời gian
điện cực xuyên qua màng Kim điện thế lệch thường.
+ K+ có vai trò trong duy trì
Có sự chênh lệch điện thế trong và điện thế nghỉ ngoài màng
Điện Khi bị kích thích tới - Có dạng khác nhau đối với thế ngưỡng, tính thấm của
những tb khác nhau hoạt màng của màng bị
- Giá trị biến đổi nhanh theo động thay đổi=> màng
thời gian chuyển từ TT nghỉ - phụ
thuộc vào to, trạng thái sang TT hoạt động sinh lý
Điện HĐT xuất hiện do sự -Giá trị giàm dần và chậm dần thế tổn chênh
lệch điện thế theo thời gian
thương giữa vùng bị tổn - Phụ thuộc vào đk khảo sát và thương và vùng không pp ghi đo
bị tổn thương - Phụ thuộc vào đk sinh lý của đối tượng đc khảo sát
5.Tác dụng của dòng điện lên cơ thể và ứng dụng điều trị
Tác dụng lên cơ thể sống và Ứng dụng điều trị
Dòng - Tác dụng điện hóa của dòng điện điện 1 ư/dụng trong điện giải liệu pháp: đặt các điện cực trực tiếp
vào các vị trí cần điều trị, chọn chiều những điện cực hoặc không phân cực khác nhau có thể tạo nên tại các
điện cực các phức hóa thích hợp để điều trị bệnh.
-Dùng pp ion liệu pháp để đưa các ion thuốc cần thiết vào cơ thể.
-Làm giảm ngưỡng kích thích của sợi cơ vận động
- giảm tính đáp ứng của các TK cảm giác do đó giảm đau
-gây giãn mạch ở phần cơ thể giữa 2 loại điện cực
- tăng khả năng dinh dưỡng của vùng có dòng điện chiều đi qua => PP Galvani liệu pháp
Dòng -dòng điện xoay chiều khi tăng khi giảm => cơ co và mệt nhanh=> tạo nên sự tập luyện ủa cơ và cơ điện
lực được tăng cường.
xoay - DĐ Hạ tần kích thích các cơ chống teo chiều
- DĐ trung tần kích thích vận động trở nên
tương đối rõ rệt hơn tác dụng kích thích cảm giác.
- Sử dụng các xung vuông để gây choáng điện
Dòng -NL của dòng cao tần biến thành nhiệt năng tại khu vực cơ thể có dòng điện chạy qua => tác dụng điện
nhiệt của dòng cao tần=> tăng lưu thông máu, dịu đau, tăng cường chuyển hóa vật chất, giảm cao ngưỡng kích
thích, vận động, thư giản TK và cơ tần
- DĐ cao tần bước sóng lớn => dòng nhiệt điện => điều trị các bệnh viêm TK
-DĐ có bước sóng cực ngắn=> luồng bức xạ điện tử=> điều trị các bệnh ngoài da hoặc đau các khớp nông
- Dùng máy điện nhiệt trong phẫu thuật để cắt các tổ chức mà ko chảy máu, ko lên mủ.
6. Phân biệt các hiện tượng điện động: Khái niệm Đặc điểm/ ví dụ
Điện li Sự chuyển động của các hạt Đất sét điện tích (-) nên của pha phân taanstrong điện chuyển dịch về cực (+) lO M oARcPSD| 48197999
trường hướng tới điện cực trái
=> bên cực (+), nước bị đuc, dấu
bên cực (-), nước vẫn trong Điện thế lắng
Xuất hiện giữa 2 lớp trên và
Các thành phần hữu hình của
(ngược với điện li) dưới của hệ dị thể trong quá máu có trọng lượng riêng lớn trình lắng các hạt
của pha hơn nên lắng xuống đáy bình phân tán dưới tác dụng của trọng lực Điện thẩm
Sự chuyển động của môi
Có thể xảy ra ở da ếch, thành
trường phân tán tới điện cực các mao quản
cùng dấu với điện tích bề mặt của pha phân tán Điện thế chảy
Xuất hiện khi chất lỏng
(ngược với điện thẩm) chuyển động do tác dụng của áp suất thủy
tĩnh qua các mao quản hoặc các lỗ có mang điện tích
7.Bản chất vật lý của âm, siêu âm. Cảm giác âm.
a. Bản chất vật lý của âm
- Sóng âm là sóng cơ có biên độ nhỏ được tạo bởi sự dao động của các vật, sóng âm là sóng dọc -
Âm truyền theo những tia gọi là tia âm, các tia âm có tính chất giống như ánh sáng => Thuộc tích của âm:
-Khi sự dao động của không khí đến tai, chúng làm cho màng nhĩ dao động, làm kích thích các tế
bào thụ cảm ở tai trong, tạp ra tín hiệu điện và truyền lên não - Tốc độ truyền âm phụ thuộc vào môi trường truyền âm V= λ.f b.Siêu âm
- Siêu âm là 1 phương tiện chẩn đoán trong y học dựa trên sóng siêu âm để quan sát cơ vànhững
cơ quan bên trong cơ thể bao gồm kích thước, cấu trúc, các bệnh lý, tổn thương,… - Siêu âm là
những năng lượng âm thanh có tần số cao hơn mức mà con người có thể nghe được * Đặc tính của siêu âm:
- Chùm siêu âm khi qua mặt phân giới giữa 2 môi trường thì phản xạ
- Sóng siêu âm có tần số lơn hay bước sóng ngắn nên với nguồn phát có kích thước nhỏ, chùmsiêu
âm phát ra có tiết diện hẹp, truyền thẳng do không bị nhiễu xạ.
- Khi truyền qua các môi trường, sóng siêu âm bị hấp thụ nên cường độ của nó sẽ giảm dần. -
Chùm siêu âm ít bị khúc xạ khi qua mặt phân cách nên ta có thể dễ dàng định hướng truyền của siêu âm.
* Nguồn phát siêu âm (sgk trang 23, phía sau, đọc ko hiểu => ko soạn)
*Ứng dụng của siêu âm: Trong kỹ thuật
+ Dụng cụ thăm dò dưới biển ( soona) + Hàn nhôm
+ Tìm các lỗ trong các dụng cụ bằng kim loại lO M oARcPSD| 48197999 + Mài kim loại
Trong y tế + Đo độ loãng xương
+ máy nghe tim thai/ máy quét siêu âm + siêu âm mạch máu +máy siêu âm chẩn đoán Trong y sinh học -Trong chẩn đoán bệnh
+ Chẩn đoán gõ: sử dụng cho các tạng
+ Chẩn đoán nghe: sử dụng cho các tạng
+ Phép thử Rhinner: xđ tổn thương vùng nào của thính giác
Tác dụng của siêu âm đối với cơ thể:
-Siêu âm truyền được qua các mô trong cơ thể, làm cho các tế bào bị chấn động, cơ thể hấp thu
của siêu âm 1 lượng nhiệt đáng kể => chữa các bệnh ngoài da và ở trong sâu
- Tác dụng cơ học: Sự lan truyền của sóng siêu âm làm thay đổi áp lực tương ứng với tần số siêu
âm => hiện tượng “xoa bóp vi thể”. => Các tác dụng:
+Thay đổi thể tích tế bào
+ Thay đổi tính thấm màng + Tăng chuyển hóa
-Tác dụng nhiệt: Hiện tượng “xoa bóp vi thể” sinh ra nhiệt do ma sát => Các tác dụng:
+ Tăng hoạt động của tế bào
+ Tăng tuần hoàn/ chuyển hóa + Giãn mạch
+ Tăng đào thải và giải quyết các hiện tượng viêm
-Chống đông máu, tiệt trùng: Sóng siêu âm khi truyền làm biến dạng giãn nén môi trường =>
tạo thành lỗ vi mô => các tế bào sống (hồng cầu, tếch trùng) có thể bị vỡ
=> Ứng dụng để chống đông máu, tiệt trùng
-Giảm đau: tác dụng nhiệt của siêu âm và sự tác dụng trực tiếp của siêu âm lên đầu dây thần kinh
- Tác dụng sinh học: Tổng hợp các tác dụng trên
c. Cảm giác âm: Sóng âm tác động lên các cơ quan thính giác gây cho ta cảm giác âm
- Đặc trưng của cảm giác âm:
+ Độ to: Do tần số âm quyết định
+ Âm sắc: Là đặc trưng sinh lý của âm hình thành trên cơ sở các đặc tính vật lý của âm là tần số và biên độ
- Âm cơ bản: âm có tần số nhỏ
- Họa âm: Âm có tần số là bội số nguyên lần của âm cơ bản
+ Độ cao: Là đặc trưng cảm giác về sức mạnh hay yếu của dao động âm truyền đến tai đặc trưng bởi cường độ âm lO M oARcPSD| 48197999 * Cơ chế nghe Sóng âm Mã hóa Tai Hệ TK tính giác
Khi sóng âm truyền tới tai ngoài, thay đổi áp suất do dao động làm cho các phân tử của màng
nhĩ dao động theo, dao động đó truyền đến cửa sổ bầu dục của tai giữa, thông tin qua hệ thống
xương con ở đó, dao động của các phân tử ở cửa sổ bầu dục làm chuyển đ ộng ngoại dịch
perilympho chứa trong ốc tai.
* Ứng dụng: máy trợ thính/ ống nghe khám bệnh
8. Bản chất của ánh sáng. Tác dụng của ánh sáng lên cơ thể sống
- Ánh sáng là sóng điện từ + E= E . cos…… 0
+ Ánh sáng là sóng ngang, khi đi qua 1 số môi trường dị hướng ánh sáng sẽ bị phân cực
-Đặc điểm cơ bản của thuyết lượng tử ánh sáng
+ Năng lượng ánh sáng không nhận các giá trị liên tục mà nhận các giá trị gián đoạn xác định
+ Phần gián đoạn nhỏ nhất của năng lượng ánh sáng là photon
+ Vận tốc ánh sáng là cực đại: c=3.108 m/s
+photon không có khối lượng tĩnh, khối lượng động phụ thuộc vào vận tốc photon mc2=hv
-Ánh sáng vừa có tính chất sóng vừa có tính chất hạt *
Tác dụng của ánh sáng lên cơ thể sống: Các p/ứng quang sinh
Các p/ứng sinh lý chức năng Gây đột Gây tử Gây bệnh biến di vong lý truyền -
p/ứng quang sinh: là quá trình xuất hiện trong hệ sinh vật khi có sự hấp thụ lượng tử ánh
sáng => các p/ứng hóa học và hóa sinh=> diễn biến sinh lý/ phá hủy -
p/ứng sinh lý, chức năng: là những p/ứng xảy ra với sự tham gia của lượng tử ánh sáng,
kết quả tạo ra các sản phẩm cần thiết cho tế bào và cơ thể để thực hiện các p/ứng sinh lý bình thường.
+ p/ư tạo năng lượng: quang hợp => tăng năng lượng tự do, giảm tương đối entropi
+ Sinh tổng hợp sắc tố và vitamin: cần có các lượng tử ánh sáng
Tổng hợp vitamin D => xương cứng, sắc
Tổng hợp vitamin B => bổ não và thần kinh
Tổng hợp vitamin C => tăng sức đề kháng lO M oARcPSD| 48197999
Tổng hợp vitamin A => bổ mắt Tổng
hợp vitamin E => chống lão hóa + p/ư thông tin:
Mang đến thông tin về mt ngoài
Thụ cảm ánh sáng ở mắt Hướng quang ở TV Nhịp sinh học của ĐV
-P/ư phá hủy, biến tính: có sự tham gia của các lượng tử ánh sáng, gây nên các tác hại ảnh hưởng
đến hoạt động của tế bào (các tia tử ngoại)
+Tác dụng quang động lực: Là sự tổn thương không phục hồi 1 số chức năng sinh lý va cấu trúc
của đối tượng sinh vật dưới tác dụng ánh sáng với sự có mặt của oxi và 1 số chất hoạt hóa. +Tia
tử ngoại phá hủy acid amin: các gốc oxyd của các acide tham gia hàng loạt các p/ư tạo nên những
sản phẩm độc => sự thay đổi cấu hình của các đại phân tử protid => làm mất hoạt tính men
+ tia tử ngoại cường độ cao làm tổn thương ADN
9. Sơ đồ tác dụng sinh vật của bức xạ ion? Cơ chế tác dụng trực tiếp và cơ chế tác dụng gián tiếp? a. Sơ đồ lO M oARcPSD| 48197999 Bức xạ ion hóa 10 -16 s Hấp thụ năng lượng
Kích thích và ion hóa vật chất 10 -5 Tác dụng trực tiếp Tác dụng gián tiếp
Thay đổi ở các phân tử giây:min Tổn thương hóa sinh Phát triển các tổn thương hóa sinh min: giờ
tổn thương cấu trúc vi mô Đột biến di truyền
Tổn tương cấu trúc vĩ mô giờ: năm Tổn thương thực tế Tế bào chết Cơ thể chết
b.Cơ chế tác dụng * Trực tiếp:
- Năng lượng bức xạ trực tiếp chuyển giao cho các phân tử cấu tạo tổ chức sinh học mà chủ yếu
là các đại phân tử hữu cơ. Năng lượng đó gây nên qua quá trình kích thích và ion hóa các nguyên lO M oARcPSD| 48197999
tử, phân tử. Tiếp theo là các phản ứng hóa học giữa các phân tử tạo thành sau khi kích thích và
ion hóa các phân tử hữu cơ quan trọng bị tổn thương => các tổn thương sinh học
=> các tổn thương chức năng hoạt động
~~~~~~~~-> AB -> AB* -> AB + hv (NL tia) ~~~~~~~~-> AB-> A*B A* +B’ A’ + B*
Các phân tử bị ion hóa theo sơ đồ: ~~-> AB ->[AB]+ +e
A+,B’ B+, A’ Và AB +e -> [ AB]- A-,B’ B-, A’
=> Thuyết điểm nóng (Deseauer): Năng lượng bức xạ được hấp thụ tập trung vào những điểm rất
nhỏ trong phân tử => nhiệt độ tăng => cấu trúc phân tử bị phá hủy ( lk C-C, C-H).
* Gián tiếp: tác dụng sinh học còn phụ thuộc vào độ linh động của phóng xạ, hàm lượng nước.
- Kích thích H2O: ~~-> H2O -> H2O* H* OH*
-Ion hóa H2O: ~~-> H2O -> [H2O]+ +e => OH* + OH* ->H2O2
=> Phần lớn các phân tử hữu cơ trong tổ chức đều bị phá hủy bởi H2O2 c.
Tổn thương do bức xạ ion hóa:
- Tác dụng lên acid nucleic: Làm biến tính về hình thái và sinh lý
- Tác dụng lên amino acid và protein: Làm biến tính các amino acid => tổn thương protein
- Tác dụng lên tế bào: Các thành phần của tế bào bị tổn thương => TB bị tổn thương10. Bức xạ
ion hóa: Quy trình xạ phẫu bằng dao Gamma quay? An toàn phóng xạ.
Phẫu thuật bằng dao gamma được định vị 3 chiều, cho phép xác định các vị trí tổn thương trong
cơ thể để điều trị
a. Quy trình xạ phẫu bằng dao gamma quay:
1. Xác định tọa độ tổn thương bằng khung định vị
2. Chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não cùng với khung định vị, các hình ảnh MRI sẽ được truyềnvề
hệ thống lập trình phẫu thuật
3. Lập kế hoạch điều trị dựa vào các hình ảnh MRI và các thông số tọa độ tổn thương được lậptrình
bằng phần mềm hiện đại để thiết lập phác đồ điều trị 4. Thực hiện kế hoạch điều trị:
- Bệnh nhân nằm trên bàn phẫu thuật
- Dao gamam, khung định vị được điều chỉnh sao theo các thông số của kế hoạch điều trị để hộitụ
đủ các chùm tia Gamma vào đúng vùng tổn thương cần phá hủy b. An toàn phóng xạ:
- Các nguồn bức xạ phải kín dùng trong y tế như máy chụp X quang, các nguồn Co-60, Cs-137,kim
Radi dùng để điều trị các khối u - Bảo vệ bằng rút ngắn thời gian tiếp xúc
- Bảo vệ bằng tăng cường khoảng cách với nguồn xạ lO M oARcPSD| 48197999
- Bảo vệ bằng che chắn (áo giáp, kính chì,…), với tia X và gamma nguyên liệu tốt nhất là
chìnhưng để giảm giá thành người ta dùng gang hay bê tông cốt thép…
- Thường xuyên kiểm tra ô nhiễm phóng xạ. Đo nhiễm xạ của cơ thể- Xử lý các chất thải phóng xạ.