Soạn bài Quang Trung đại phá quân Thanh | Ngữ văn 8 sách Cánh Diều

Soạn bài Quang Trung đại phá quân Thanh | Ngữ
văn 8 sách Cánh Diều 1. Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 56 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
- Khi đọc truyện lịch sử, các em cần chú ý:
+ Truyện viết về sự kiện gì? Cốt truyện, bối cảnh, nhân vật chính trong truyện liên
quan như thế nào với lịch sử của dân tộc?
+ Chủ đề, tư tưởng, thông điệp nội dung mà văn bản truyện muốn thể hiện.
+ Một số đặc điểm hình thức nổi bật của truyện (sự kiện, nhân vật, ngôn ngữ mang
không khí và dấu ấn lịch sử)
+ Những tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo của người viết thể hiện qua văn bản truyện.
- Đọc trước văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh; tìm hiểu thêm thông tin về
nhóm tác giả Ngô gia văn phái. Hướng dẫn trả lời:
- Truyện viết về sự kiện Quang Trung đại phá quân Thanh năm 1789. Cốt truyện, bối
cảnh, nhân vật chính có liên quan trực tiếp đến sự kiện có thật trong lịch sử dân tộc.
- Chủ đề: Sự kiện lịch sử Quang Trung đại phá quân Thanh (1789)
- Tư tưởng: Ngợi ca tinh thần yêu nước chống giặc ngoại xâm và tài lãnh đạo tài tình vua Quang Trung
- Nội dung: Chiến thắng của Tây Sơn dưới sự lãnh đạo của vua Quang Trung trước quân Thanh
- Sự kiện, nhân vật trong truyện là những sự kiện, nhân vật có thật trong lịch sử.
- Ngôn ngữ truyện mang không khí và dấu ấn lịch sử, phù hợp với bối cảnh và thời đại.
- Tác giả thể hiện sự ngợi ca, tự hào với chiến thắng của vua Quang Trung và nhà
Tây Sơn trước quân Thanh.
- Nhóm tác giả Ngô gia văn phái là một nhóm tác giả Việt Nam thuộc dòng họ Ngô
Thì ở làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh
Trì, Hà Nội). Người đề xướng và dựng lên Văn phái (về sau được mệnh danh là Ngô
gia văn phái) là Ngô Chi Thất và Ngô Trân. Ngô gia văn phái gồm 20 tác giả thuộc 9
thế hệ trong đó hai tác giả chính là Ngô Thì Chí (1753 – 1788) làm quan thời Lê
Chiêu Thống và Ngô Thì Du (1772-1840), làm quan dưới triều nhà Nguyễn.
2. Đọc hiểu văn bản
Câu 1 (trang 57 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Phần (1) kể về tuyến nhân vật nào? Hướng dẫn trả lời:
- Phần 1 kể về tướng nhà Thanh Tôn Sĩ Nghị.
Câu 2 (trang 59 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Tóm tắt ý chính lời dụ của Quang Trung. Hướng dẫn trả lời:
- Lời phủ dụ của Quang Trung nhằm khẳng định chủ quyền dân tộc của đất nước.
Đồng thời lên án tội ác của giặc, khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc.
Qua đó kêu gọi binh sĩ đánh giặc, đề ra kỷ luật rất nghiêm.
Câu 3 (trang 60 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Ý nào trong lời của Quang Trung thể hiện tầm nhìn, biết “lo xa”? Hướng dẫn trả lời:
- Quang Trung đã nhìn thấy trước việc quân Thanh sau khi thua trận ắt sẽ thẹn mà
lo mưu báo thù, nhân dân lại khổ sở. Chính vì vậy, ông đã dự định để Ngô Thì
Nhậm, một người khéo lời lẽ ra dẹp việc binh đao.
Câu 4 (trang 61 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Cách đánh giặc của Quang Trung có gì đặc biệt? Hướng dẫn trả lời:
Nét độc đáo trong cách đánh giặc xủa vua Quang Trung: * Quân sự:
- Vua Quang Trung có chiến thuật hành quân thần tốc, tiến đánh bất ngờ.
- Khác với các cuộc kháng chiến chúng ta phải giữ thế thủ và phản công khi địch
còn yếu, vua Quang Trung chủ động đánh sòng phẳng ngay khi địch còn đang mạnh. * Chính trị:
- Nhanh chóng lấy lòng nhân sĩ và nhân dân Bắc Hà.
- Lên ngôi hoàng đế sớm để thể hiện tính chính danh.
Câu 5 (trang 62 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Phần (3) có thể coi là một tuyến truyện không? Vì sao? Hướng dẫn trả lời:
- Phần 3 có thể coi là một tuyến truyện vì trong phần này đã tái hiện những diễn biến
phức tạp của nhân vật Vua Lê.
Câu 6 (trang 62 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Hình dung thái độ và hành động của vua Lê. Hướng dẫn trả lời:
- Vua Lê lúc này trong lòng sợ hãi quân Tây Sơn sắp đuổi đến liền vội vã cùng triều thần bỏ chạy.
3. Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 63 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh kể về những sự kiện gì? Các sự kiện ấy
liên quan đến những tuyến nhân vật nào? Hướng dẫn trả lời:
Văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh kể về 3 sự kiện chính:
- Tướng giặc Tôn Sĩ Nghị chủ quan, hống hách, bắt nạt triều đình vua Lê
- Quang Trung thần tốc ra Bắc đánh tan quân Thanh
- Vua Lê cùng một số triều thần chạy trốn lên biên giới phía bắc
=> Các sự kiện ấy liên quan đến những tuyến nhân vật: Quang Trung, vua Lê Chiêu
Thống, Ngô Thì Nhậm, tướng nhà Thanh như Tôn Sĩ Nghị, Sầm Nghi Đống ...
Câu 2 (trang 63 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Đặt tên và nêu nội dung chính của mỗi phần trong đoạn trích. Hướng dẫn trả lời:
- Phần 1: (từ đầu đến “...hôm ấy nhằm vào ngày 25 tháng cháp năm Mậu Thân
1788”): được tin báo quân Thanh chiếm Thăng Long, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ
lên ngôi hoàng đế và thân chinh cầm quân dẹp giặc.
- Phần 2: (tiếp theo đến “… vua Quang Trung tiến binh đến Thăng Long, rồi kéo vào
thành”): Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung.
- Phần 3: (còn lại): Sự đại bại của quân tướng nhà Thanh và tình trạng thảm bại của vua tôi Lê Chiêu Thống.
Câu 3 (trang 63 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Phân tích một số chi tiết trong văn bản để làm rõ đặc điểm tính cách của hai nhân
vật Quang Trung và Lê Chiêu Thống. Hướng dẫn trả lời: * Vua Quang Trung:
- Nhận được tin giặc chiếm Thăng Long, quân Tây Sơn mất cả một vùng đất rộng
lớn ông không hề nao núng nhưng “giận lắm”, “định thân chinh cầm quân đi ngay”.
Nhờ tướng sĩ can ngăn, ông lấy lại bình tĩnh, mở cuộc luận bàn kế sách đánh giặc.
Sau khi kế hoạch diệt giặc đã chu tất, ông nhanh chóng tiến hành. Chỉ trong vòng
hơn một tháng, Nguyễn Huệ đã làm rất nhiều việc lớn: tế cáo trời đất, lên ngôi
hoàng đế để “chính vị hiệu”, “giữ lấy lòng người”, chiêu mộ nhân tài ra giúp nước.
khi tiến quân, ông tự mình “đốc suất đại binh” ra Bắc.
- Đi đến đâu, ông chiêu mộ binh sĩ đến đó. Chính sách cũng hết sức hài hòa, lấy dân
làm gốc, không bao giờ cưỡng bách dân chúng. Nghe tin đất Hà Tĩnh có cao nhân
Nguyễn Thiếp, ông năm lần bảy lược đến thỉnh cầu, thực tâm mời Nguyễn Thiếp ra
giúp sức. Trước khi tiến quân đến Bắc Hà, ông tổ chức tổng lực duyệt binh, củng cố
đội hình, ra hịch chiêu dụ tướng sĩ, nâng cao tinh thần sĩ khí, quyết tâm diệt giặc
xâm lăng. => Mỗi hành động của Quang Trung- Nguyễn Huệ đều rất quả quyết,
mạnh mẽ phi thường khiến cho tướng sĩ tin tưởng hết sức.
- Khi Sở và Lân mang gươm đến chịu tội vì để giặc chiếm vùng Tam Điệp. Ông giận
lắm nhưng vì hiểu tường tận năng lực của bề tôi, nắm được thế giặc nên khen chê
đúng người đúng việc. => Nguyễn Huệ rất sáng suốt trong việc xét đoán và dùng người.
- Mới khởi binh, chưa lấy được tấc đất nào, vậy mà Quang Trung đã tuyên bố chắc
nịch “phương lược tiến đánh đã có sẵn”, “Chẳng qua mươi ngay có thể đuổi được
người Thanh”. => Quang Trung có tầm nhìn vượt thời đại, thật hiếm có trên đời.
- Ông nghĩ xa đến việc chính sách ngoại giao của ta sau cuộc đại chiến: phương
Bắc nước “lớn gấp mười nước mình”, bị thua một trận “ắt lấy làm thẹn mà lo mưu
báo thù” khiến việc binh đao không bao giờ dứt nên sau chiến thắng để có thời gian
“yên ổn mà nuôi dưỡng lực lượng”, làm cho nước giàu quân mạnh. => Ông có trí
tuệ của bậc quân vương biết lo xa, nhìn rõ toàn cục, định liệu như thần.
- Cuộc hành quân thần tốc của nghĩa quân Tây Sơn do đích thân vua Quang Trung
chỉ huy. Từ Thanh Hóa ra đến Bắc Hà, vừa đi, vừa nghỉ với khí giới, quân trang,
quân dụng nặng nề lại vừa phải đánh giặc phá thành, chiếm đóng, thế mà Quang
Trung ấn định trong bảy ngày. => Nguyễn Huệ là người có tài dụng binh như thần. * Lê Chiêu Thống:
- Trong phần 3 của văn bản có chi tiết khắc họa nhân vật Lê Chiêu Thống là: Vua Lê
ở thành Thăng Long không nghe được tin cấp báo nên trong ngày Tết mọi người chỉ
chăm chú vào tiệc yến mừng, không lo chi đến việc bất trắc.
- Sau khi biết tin: Vua Lê ở trong điện, nghe tin có việc biến ấy, vội vã cùng bọn Lê
Quỳnh, Trịnh hiến đưa thái hậu ra ngoài. Cả bọn chạy đến bến sông thì thấy cầu
phao đã đứt, thuyền bè cũng không, bèn gấp rút chạy đến Nghi Tàm, gặp được
chiếc thuyền đánh cá vội cướp lấy rồi chèo sang bờ Bắc.
=> Vua Lê Chiêu Thống là một ông vua bù nhìn, đặt lợi ích cá nhân lên trước lợi ích
của đất nước, cấu kết với nhà Thanh để đất nước rơi vào tay của kẻ thù phương
Bắc. Ông không xứng đáng làm vua nước Nam nên kết cục ông phải trả giá. Ông đã
bán sống bán chết chạy trốn, thậm chí còn bị đói chạy đến cửa ải để tìm đường
sống và "nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt”.
Câu 4 (trang 63 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Hãy làm sáng tỏ đặc điểm của một truyện lịch sử có cốt truyện đa tuyến qua đoạn
trích (chú ý các yếu tố nhân vật và sự kiện chính). Hướng dẫn trả lời:
- Tác giả đã trình bày một chuỗi các sự kiện từ việc quân Thanh sang xâm lược đến
việc Nguyễn Huệ lên ngôi vua dẫn quân đánh bại quân Thanh, vua Lê Chiêu Thống
và quần thần tháo chạy.
- Đoạn trích của tái hiện những diễn biến phức tạp của nhiều nhân vật khác nhau:
+ Suy nghĩ, tâm trạng của nhân vật Tôn Sĩ Nghị
+ Các cảm xúc, suy nghĩ, hành động của Quang Trung
+ Diễn biến tâm trạng, cảm xúc, hành động của vua Lê Chiêu Thống + …
Câu 5 (trang 63 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Theo em, qua đoạn trích, tác giả muốn gửi gắm đến người đọc thông điệp gì?
Thông điệp ấy có giá trị với cuộc sống hôm nay như thế nào? Hướng dẫn trả lời:
Theo em, qua đoạn trích, tác giả muốn gửi gắm đến người đọc thông điệp về lòng
yêu nước và tôn trọng lịch sử dân tộc.
Đến ngày nay tinh thần yêu nước và tự hào về lịch sử của dân tộc vẫn còn được lưu
giữ và phát huy, thế hệ trẻ ngày càng có ý thức trong việc xây dựng và phát triển đất nước.
Câu 6 (trang 63 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Để viết bài giới thiệu về nhân vật Quang Trung trong văn bản Quang Trung đại phá
quân Thanh, em sẽ nêu những ý chính nào? Hướng dẫn trả lời:
- Giới thiệu khái quát thông tin về nhân vật (tên, thời đại)
- Phẩm chất con người của ông. (Tính cách, tài năng)
- Những chiến công của ông.
-----------------------------------------------------------------------------------