Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới - Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 10

Soạn văn 10: Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới Tri thức ngữ văn Cốt truyện
Cốt truyện trong tác phẩm tự sự (thần thoại, sử thi, cổ tích, truyện ngắn, tiểu
thuyết…) và kịch được tạo nên bởi sự kiện (hoặc chuỗi sự kiện). Truyện kể
Sự kiện trong cốt truyện được triển khai hoặc liên kết với nhau theo một mạch
kể nhất định. Mạch kể này thống nhất với hệ thống chi tiết và lời văn nghệ thuật
(bao gồm các thành phần lời kể, lời tả, lời bình luận…), tạo thành truyện kể. Người kể chuyện
• Trong văn học dân gian, người kể chuyện có thể là người trực tiếp diễn
xướng lại câu chuyện cho công chúng.
• Trong văn học viết, người kể chuyện là “vai” hay “đại diện” mà nhà văn
tạo ra để thay mình thực hiện việc kể chuyện. Nhân vật
Nhân vật là người cụ thể được khắc họa trong tác phẩm văn học bằng các biện pháp nghệ thuật. Thần thoại
• Thần thoại là thể loại truyện kể ra đời sớm nhất về thế giới thần linh, thể
hiện quan niệm của người xưa về vũ trụ và nhân sinh của loài người.
• Thần thoại thường có cốt truyện đơn giản: cốt truyện đơn tuyến, tập trung
vào một nhân vật hoặc một tổ hợp nhiều cốt truyện đơn.
Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới
Đọc - hiểu văn bản
Câu 1. Chú ý các chi tiết mở đầu câu chuyện.
Chi tiết mở đầu câu chuyện: Thuở ấy, chưa có vũ trụ, chưa có muôn vật và loài
người. Trời đất chỉ là một đám hỗn độn tối tăm và lạnh lẽo.
=> Giới thiệu bối cảnh trước khi hình thành vũ trụ.
Câu 2. Hình dung vóc dáng và những hành động của thần Trụ Trời.
• Vóc dáng: to lớn không biết bao nhiêu mà kể, bước một bước cứ như từ
tỉnh này sang tỉnh nọ, đỉnh núi này sang đỉnh núi kia.
• Hành động: đứng dậy dùng đầu đội trời lên, rồi đào đất, đá đắp thành một
cái cột vừa cao vừa to để chống trời.
Câu 3. Có những vị thần nào được liệt kê trong bài vè?
Những vị thần được liệt kê: thần đếm cát, thần tát biển, thần làm sao, thần đào
sông, thần trồng cây, thần xây rú, thần trụ trời.
Câu 4. Chú ý các chi tiết miêu tả công việc và tính khí của thần Sét.
• Công việc: Chuyên một việc thi hành luật pháp ở trần gian.
• Tính khí: Rất nóng nảy.
Câu 5. Chú ý hình dạng và hoạt động của thần Gió.
• Hình dạng: Kì quặc, không có đầu.
• Hoạt động: Làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau thùy lệnh của Ngọc Hoàng.
Câu 6. Mục đích của việc tạo ra nhân vật đứa con thần Gió là gì?
Giải thích cho hiện tượng khi cây ngải gió cuốn bông cuốn lá lại, người hạ giới
lại biết đó là dấu hiệu của việc trời sắp nổi gió, nổi mưa. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Xác định thời gian, không gian, nhân vật và sự kiện chính trong từng truyện kể. - Thần Trụ Trời
• Thời gian: Khi chưa có vũ trụ.
• Không gian: Trời và đất
• Nhân vật: Thần Trụ Trời
• Sự kiện: Thần Trụ Trời tách trời và đất ra. - Thần Sét
• Thời gian: Không có thời gian cụ thể
• Không gian: Trên trời, dưới trần gian
• Nhân vật: Ngọc Hoàng, thần Sét và ông Cường Bạo
• Sự kiện: Giới thiệu về thần Sét; Thần Sét bị Ngọc Hoàng trị tội vì làm
cho người chết oan; Thần Sét từng thua ông Cường Bạo. - Thần Gió
• Thời gian: Không có thời gian cụ thể
• Không gian: Trên trời, dưới trần gian
• Nhân vật: Ngọc Hoàng, thần Gió, thần Mưa, thần Sét, đứa con của thần gió, người dân
• Sự kiện: Thần Gió tạo ra gió theo lệnh của Ngọc Hoàng; Đứa con của
thần Gió nghịch ngợm, bị Ngọc Hoàng đày xuống trần.
Câu 2. Hãy chỉ ra một số “dấu hiệu” giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên
thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.
• Nhân vật chính: thần Trụ trời, thần Sấm, thấm Sét
• Thời gian phiếm chỉ và không gian vũ trụ
• Mục đích: Cắt nghĩa, lí giải các hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội.
Câu 3. Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét
có hình dạng và “tính khí” ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở nào?
- Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình
dạng khổng lồ, kì dị: Thần Trụ Trời to lớn không biết bao nhiêu mà kể; Thần
Sét có mặt mũi rất nanh ác, tiếng quát tháo dữ dội; Thần Gió không có đầu.
- Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở mục đích lí giải
các hiện tượng trong tự nhiên, bởi vậy mà các vị thần cũng mang đặc điểm của tương tự.
Câu 4. Công việc của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió là gì? Công việc đó
được miêu tả như thế nào, nhằm mục đích gì? - Thần Trụ Trời:
• Công việc: Dùng đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống
trời, tách trời và đất ra làm hai.
• Miêu tả: Một hôm bỗng đứng dậy dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, đá
đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời”; “Thần cứ một mình
cầy cục đắp, cột đá càng cao chót vót càng đẩy trời lên mãi”.
• Mục đích: Lí giải sự hình thành của trời và đất. - Thần Sét:
• Công việc: Thi hành pháp luật ở trần gian.
• Miêu tả: Thần có một lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là
cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân
rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu.
• Mục đích: Lí giải hiện tượng sét. - Thần Gió:
• Công việc: Tạo ra gió
• Miêu tả: Bảo bối của thần là một thứ quạt nhiệm màu. Thần sẽ làm gió
nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng. Khi thần phối
hợp với Thần Mưa, có khi cả thần Sét.
• Mục đích: Lí giải sự hình thành của gió, cũng như cách dự báo thời tiết của con người.
Câu 5. Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan
niệm, nhận thức gì của người nguyên thủy về thế giới tự nhiên? Những khát
vọng nào đã được họ gửi vào hình tượng đó?
- Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió thể hiện quan niệm về vũ trụ
của người nguyên thủy. Họ có tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một
cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. ọ cho rằng có một thế lực
siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như
đang chi phối cuộc sống của họ.
- Khát vọng chinh phục tự nhiên của con người (Dọa hay xua đuổi thần Sét, con
người đã dùng tiếng gà gáy. Hay như chính đứa con của thần Gió cũng bị đày
xuống trần để báo tin khi trời có gió cho cả thiên hạ)
Câu 6. Chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm
chuyện. Từ đó nhận xét về thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên.
• Nhân vật đều là các vị thần, có hình dáng kì dị và sức mạnh phi thường.
• Sử dụng những yếu tố tưởng tượng, kì ảo.
• Thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên: tôn kính, ngưỡng mộ.
Câu 7. Trong những điều làm nên vẻ đẹp “một đi không trở lại” của thần thoại,
có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn. Theo
bạn, niềm tin ấy có còn sức hấp dẫn với con người hiện đại không? Vì sao?
Niềm tin đó vẫn còn sức hấp dẫn với con người hiện đại. Tuy rằng khoa học -
công nghệ ngày càng phát triển đã lí giải được các hiện tượng tự nhiên một cách
khoa học, chính xác nhất. Nhưng vẫn còn nhiều điều thuộc về thế giới tự nhiên
mà con người chưa thể lí giải và khám phá hết. Khi đó, con người lại cần đến
điểm tựa là những giá trị tâm linh.
Kết nối đọc - viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một chi tiết kì ảo trong một truyện
thần thoại đã học hoặc tự đọc thêm. Gợi ý:
- Mẫu 1: Trong “Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới” có sử dụng những chi
tiết tưởng tượng kì ảo. Chi tiết tôi cảm thấy ấn tượng nhất là thần Sét có một
lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình
nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống
đầu. Chi tiết này giúp lí giải về hiện tượng sấm sét trong tự nhiên. Qua chi tiết
tưởng tượng này, chúng ta thấy được người nguyên thủy có tư duy còn đơn giản,
chưa thể giải thích một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ
cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng
thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống của họ. Có thể khẳng định
rằng chi tiết kì ảo đã giúp cho truyện thần thoại trở nên hấp dẫn, thú vị hơn.
Mẫu 2: Khi đọc “Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới”, tôi cảm thấy ấn tượng
với các chi tiết kì ảo. Trong đó, chi tiết nói về thần Gió gợi mở cho tôi nhiều
suy nghĩ hơn cả. Thần Gió có một món bảo bối - một thứ quạt nhiệm màu. Nó
giúp thần làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng. Chi
tiết này góp phần trong việc lí giải sự hình thành của gió, cũng như cách dự báo
thời tiết của con người. Thật thú vị khi một chiếc quạt nhỏ có thể tạo ra được
gió. Hình tượng thần Gió đã thể hiện quan niệm về vũ trụ của người nguyên
thủy. Họ có tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một cách khoa học và logic
các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh
đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống
của họ. Quả là một chi tiết tưởng tượng kì ảo vô cùng thú vị.