Chuẩn bị đọc
Vùng đất hoặc con người nào đã để lại trong em ấn tượng sâu đậm? Hướng dẫn trả lời
Vùng đất đã để lại trong em ấn tượng sâu đậm chính là quê hương em bởi nơi đó có
những cảnh vật, con người mà em yêu quý.
Trải nghiệm cùng văn bản
Suy luận 1 (trang 15 SGK Ngữ văn 8 tập 1)
Xác định cảm xúc của tác giả ở khổ thơ này. Dựa vào đâu em xác định như vậy? Hướng dẫn trả lời
Khổ thơ là tiếng lòng da diết với cuộc đời, nhớ cuộc sống tự do, yêu quê hương đất
nước và say mê cách mạng của nhân vật trữ tình. Tác giả đã sử dụng điệp từ “đâu”
để nhắc nhớ tới những hình ảnh quen thuộc của quê hương
Suy luận 2 (trang 16 SGK Ngữ văn 8 tập 1)
Việc lặp lại hai dòng thơ này có tác dụng gì? Hướng dẫn trả lời
Việc lặp lại hai dòng thơ giúp tạo ra tính sáng tạo cho văn bản, tăng sức biểu cảm,
nhấn mạnh cảm xúc nhớ nhung da diết của tác giả mà không làm đứt mạch cảm xúc của bài thơ
Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1 (trang 17 SGK Ngữ văn 8 tập 1)
Xác định thể thơ của bài thơ và cách gieo vần, ngắt nhịp trong khổ thơ thứ hai. Hướng dẫn trả lời - Thể thơ: 7 chữ
- Tác giả gieo vần chân “ui” đánh dấu sự kết thúc dòng thơ và tạo nên mối liên kết
giữa các dòng thơ kết hợp với nhịp thơ 4/3 tạo ra nhịp điệu cho các câu thơ, giúp
câu thơ trở nên da diết, nhẹ nhàng, thấm đậm nỗi nhớ
Câu 2 (trang 17 SGK Ngữ văn 8 tập 1)
Tìm những câu thơ, những từ ngữ được lặp đi lặp lại trong bài thơ và nêu tác dụng
của việc sử dụng các cách diễn đạt đó Hướng dẫn trả lời
- “Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quanh bên trong một tiếng hò”
→ Lặp đi lặp lại 2 lần, có tác dụng: Thể hiện nỗi nhớ thương da diết và sự cô đơn tự
đáy lòng sâu thẳm của nhà thơ. Nỗi nhớ thương được so sánh bằng biện pháp ẩn
dụ chuyển đổi cảm giác - Điệp từ “đâu”
→ Lặp đi lặp lại 11 lần, có tác dụng:
+ Gây được sức ám ảnh lớn, nhấn mạnh tâm trạng nhớ thương da diết những hình
ảnh, những kỉ niệm đẹp đẽ của quê hương và cuộc sống bên ngoài.
+ Khắc sâu nghịch cảnh giam cầm tù túng, cô đơn của người tù.
+ Khiến toàn bài thơ dường như cũng trở thành tiếng hò miên man, buồn bã của người tù.
Câu 3 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1):
Nhận xét về cách sắp xếp các phần trong bố cục của bài thơ. Từ đó, xác định sự
vận động của mạch cảm xúc được tác giả thể hiện trong bài thơ. Hướng dẫn trả lời
- Cách sắp xếp các phần trong bố cục của bài thơ: Bố cục: 3 phần:
+ Phần 1 (từ đầu đến “rất thiệt thà): Nỗi nhớ da diết của nhà thơ với cuộc sống bên ngoài
+ Phần 2 (tiếp đến “bát ngát trời): Nhớ chính bản thân khi chưa bị giam nơi ngục tù
+ Phần 3 (còn lại): Trở lại thực tại
- Sự vận động tâm trạng của tác giả trong bài thơ:
Từ tiếng hò → đồng quê → đồng bào → nhớ chính mình → từ quá khứ → hiện tại
→ say mê lí tưởng → khát khao tự do.
=> Mạch cảm xúc của tác giả trong bài thơ tự nhiên mà logic. Nó rất hợp với tâm
trạng của một người chiến sĩ đang khao khát hành động nhưng lại bị giam cầm, tù hãm.
Câu 4 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1):
Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Căn cứ vào đâu để em xác định như vậy? Hướng dẫn trả lời
- Cảm hứng chủ đạo của bài là nỗi nhớ đồng quê tha thiết và sâu lắng.
- Căn cứ vào tiếng hò trong bài thơ để xác định.
→ Tiếng hò được lặp lại nhiều lần: Tiếng hò lẻ loi đơn độc giữa trời trưa → nhân vật
trữ tình cảm nhận được sự hiu quạnh.
Câu 5 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1):
Xác định chủ đề của bài thơ. Chủ đề đó được thể hiện qua những hình thức nghệ thuật nào? Hướng dẫn trả lời
- Chủ đề của bài thơ: Lẽ sống, lí tưởng và tình cảm cách mạng của người Việt Nam hiện đại.
- Hình thức nghệ thuật: thể hiện ở phong cách trữ tình chính trị, đậm đà tính dân tộc.
Câu 6 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1):
Theo em, tác giả muốn gửi thông điệp gì tới người đọc qua bài thơ này? Hướng dẫn trả lời
- Qua bài thơ Nhớ đồng tác giả muốn gửi đến thông điệp: Phải luôn biết yêu thương,
trân quý những gì đang có, yêu thương cuộc sống, con người và tất cả cảnh vật
xung quanh ta. Yêu quê hương và biết ơn những bậc cha anh đã hi sinh vất vả để
giữ gìn và bảo vệ cuộc sống tươi đẹp.
Câu 7 (trang 17 SGK Ngữ văn 8 tập 1)
Viết khoảng năm câu hoặc vẽ bức tranh thể hiện sự tưởng tượng của em về cảnh
sắc, con người được gọi tả trong Nhớ đồng. Những hình ảnh tưởng tượng đó có tác
dụng thế nào đối với việc hiểu nội dung bài thơ? Hướng dẫn trả lời
Đồng quê hiện lên rất đậm nét qua nỗi nhớ của tác giả. Đó là những cảnh sắc như
đồng ruộng với những cồn thơm, ô mạ xanh mơn mởn, nương khoai sắn ngọt bùi;
xóm nhà chìm lặng, con đường mòn mỏi theo năm tháng. Tất cả đều là những cảnh
sắc đơn sơ quen thuộc mà rất đỗi thân thương. Là những bóng dáng người lao
động lam lũ, nhọc nhằn, và nhất là bóng dáng người mẹ già đơn chiếc – những kiếp
người muôn đời gắn bó với đất đai. Họ chất phác và bền bỉ như đất đai. Không gian
sau nỗi nhớ thật bình dị thân thuộc, khắc khoải một tâm trạng kiếm tìm, nuối tiếc,
trân trọng những vẻ đẹp của nhà thơ. Làng quê hiện về trong kí ức với hương của
đất, bóng mát lũy tre làng, sắc xanh nao lòng của mạ và vị ngọt bùi khoai sắn gợi
một cảm giác thật bình yên, đáng yêu đáng quí.
Những hình ảnh đó giúp ta hình dung được nỗi nhớ của tác giả cũng như thể hiện
được bức tranh sinh động về cảnh vật qua nỗi nhớ mà tác giả đã thể hiện giúp ta
hiểu sâu sắc hơn về nội dung của bài.