Tác động của khủng hoảng năng lượng - Quan hệ quốc tế | Học viện Ngoại giao Việt Nam

Tác đ ng c ộ a kh ủ ủng ho ng năng l ả ng đ ượ n tính toán quy ế n l ề c chính tr ự trên toàn ị cầu TTXVN (Hà N i 24/10) ộ Theo tác gi bài vi ả t trên báo The Str ế
aits Times ra ngày 19/10, đ i v ố i Nga, T ớ rung Qu c, M ố
ỹ và Saudi Arabia, s gia tăng nhu c ự u g ầ n đây đ ầ i v ố i nhiên li ớ u hóa thách ệ đã có nh ng ữ tác đ ng r ộ ng rãi h ộ n h ơ n so v ơ i v ớ n đ ấ cung-c ề u. N ầ i dung bài vi ộ t nh ế ư sau: Báo cáo Tri n v ể ng năng l ọ ng th ượ gi ế i năm nay do C ớ quan Năng l ơ ng Qu ượ c t ố ế (IEA) đ c công b ượ tr ố c ngày di ướ n ra H ễ i ng ộ h khí h ị u th ậ gi ế i ớ Glasgow ở . Gi i quan ớ sát dành nhi u s ề
ự chú ý đ n báo cáo này vì s ế li ố u th ệ ng kê trong đâu v ố các k ề ch ị b n s ả n xu ả t và tiêu th ấ cho lĩnh v ụ c năng l ự ng tác đ ượ ng đ ộ n các nhà ho ế ch đ ạ nh ị chính sách trên toàn th gi ế i, cũng nh ớ đ ư a ra nh ư ng đi ữ m ể g i ý v ợ cách th ề c th ứ gi ế i ớ đang đ i phó v ố i v ớ n đ ấ bi ề n đ ế i khí h ổ u. Đáng bu ậ n là trên h ồ u h ầ t m ế i s ọ li ố u, tiên ệ l ng c ượ a IEA là không m ủ y l ấ c quan. ạ T c đ ố phát tri ộ n nhanh c ể a
ủ ngành năng l ng gió và M ượ t T ặ r i, cũng nh ờ s ư gia tăng ự
trong sản xuất xe đi n và các c ệ ông ngh carbon th ệ p đ ấ c ượ th a ừ nh n m ậ t cách chính ộ đáng. Nh ng v ư i t ớ c đ ố ộ hi n nay ệ , IEA c nh báo nh ả ng s ữ thay đ ự i nh ổ v ư y ch ậ c ch ắ n ắ không đ đ ủ đ ể t đ ạ c m ượ c đ ứ trung hòa carbon đ ộ n năm 2050, nh ế nhi ư u chính ph ề ủ trong th gi ế i công nghi ớ ệp hóa v n cam k ẫ t th ế c hi ự n. Qu ệ th ả c, th ự ế gi i có th ớ đang ể th t lùi trên con đ ụ ng ti ườ ến t i m ớ c tiêu này ụ . Theo IEA, l ng phát th ượ i CO2 liên quan đ ả n năng l ế ng toàn c ượ u s ầ ghi nh ẽ n m ậ c ứ tăng hàng năm cao th hai t ứ tr ừ c ướ đ n nay trong ế
năm 2021. Trong đó, nhu c u đ ầ i ố v i than đá – lo ớ i nhiên li ạ ệu b n nh ẩ t trong các lo ấ i nhi ạ ên li u t ệ o ạ ra năng l ng – d ượ ự ki n tăng 4,5% và vi ế c s ệ d ử ng các lo ụ i nhiên li ạ u hóa th ệ ch khác cũng không kém ạ h n nhi ơ u. IEA ề c tính r ướ ằng Trung Qu c s ố chi ẽ m h ế n 50% m ơ c tăng tr ứ ng đó. ưở
Trong khi đó, chi phí năng l ng đang tăng cao – ch ượ riêng trong n ỉ ăm nay, giá than đá đã tăng g p g ấ n b ầ n l ố n. Giá d ầ u m ầ và khí đ ỏ t t ố nhiên đang tăng tr ự l ở i m ạ c cao ứ nh t c ấ a năm 2014. ủ M t s ộ nhân t ố đ ố ng đ ứ ng sau s ằ gia tăng v ự nhu c ề u và giá c ầ này là mùa Đông ả kéo dài B ở c Bán c ắ u đã làm c ầ n ki ạ t các ngu ệ n d ồ tr ự khí đ ữ t t ố nhiên, cùng s ự ph ự c ụ h i m ồ nh m ạ h ẽ n d ơ ki ự ến v nhu c ề u năng l ầ ng v ượ n b ố gián đo ị n b ạ i COVID-19. ở
Nh ng dù nguyên nhân là gì đi ư chăng n a, cu ữ c kh ộ ng ho ủ ng năng l ả ng này và ph ượ n ả ng c ứ a các chính ph ủ , các n ủ n ề kinh t đ ế i v ố i s ớ gia tăng đ ự t bi ộ n v ế nhu c ề u nhiên ầ li u hóa th ệ ch s ạ tác đ ẽ ng đ ộ n các n ế n kinh t ề . V ế ề c b ơ n, chúng s ả đ ẽ nh hình nh ị ng ữ l a ch ự ọn chi n l ế ư c, có th ợ là trong th ể i gian còn l ờ i c ạ a th ủ p k ậ này ỷ . Li u giá năng l ệ ng tăng v ượ t có th ọ đe d ể a các k ọ ho ế ch hi ạ n nay c ệ a th ủ gi ế i nh ớ m ằ chuy n đ ể i sang các ngu ổ n năng l ồ ng khác hay khô ượ ng? Câu tr l ả i m ờ t ph ộ n ph ầ ụ thu c vào vi ộ
ệc nhu cầu tăng cao g n đây đ ầ i v ố i nhiên li ớ u hóa thách kéo dài ba ệ o lâu.
Tuy nhiên, đi u rõ ràng là nh ề ng bi ữ n đ ế ng giá c ộ m ả nh m ạ ẽ này nh m ư t ộ l i nh ờ c ắ nh v ở nhi ề m v ệ gi ụ m l ả ư ng khí th ợ i carbon khó khăn nh ả th ư nào. ế *Tác đ ng đ ộ i v ố i Saudi Ar ớ abia và Nga Sự gia tăng đ t bi ộ n giá khí đ ế t t ố nhiên và d ự u m ầ cũng đã làm đ ỏ o l ả n m ộ t s ộ tính ố toán chi n l ế c. Cách đây ch ượ vài tháng, h ỉ u h ầ t các nhà phân tích chí ế nh sách đ u cho ề r ng s ằ c m ứ nh và ạ nh h ả ng c ưở a các qu ủ c gia s ố n xu ả t d ấ u khí đang suy g ầ i m ả
nhanh chóng. Chắc chắn các nhà phân tích v n ch ẫ p nh ấ n vi ậ c tiêu th ệ nhiên li ụ u hóa ệ th ch v ạ n đóng v ẫ
ai trò nào đó. Tuy nhiên, các chuyên gia l p lu ậ n r ậ ng nh ằ ng ngày ữ mà các lãnh t H ụ i giáo Ar ồ ab và gi i doanh nghi ớ p năng l ệ n
ượ g Nga không bi t làm gì ế
ngoài vi c tích lũy thêm nhi ệ u tài s ề n đã qua. ả Ni m vui c ề a các n ủ c s ướ n xu ả t d ấ u và khí đ ầ t tr ố ước s tăng v ự t v ọ giá c ề năng ả l ng là không th ượ ể miêu t b ả ng l ằ i. Đúng là các nhà s ờ n xu ả t bi ấ t r ế ng giá c ằ bi ả n ế đ ng m ộ nh không ph ạ c v ụ l ụ i ích lâu dài c ợ a h ủ . Giá d ọ u m ầ và khí đ ỏ t lên cao cũng ố có th đ ể y nhanh vi ẩ c chuy ệ n sang các ngu ể n năng l ồ ng khác. Nh ượ ng h ư không th ọ ể không t n h ậ ng s ưở thúc đ ự y kinh t ẩ và chính tr ế đáng k ị mà tình tr ể ng giá tăng phi ạ mã hi n t ệ i mang l ạ i cho nh ạ ng n ữ c này ướ . Các qu c gia nh ố Saudi Ar ư abia – nhà s n xu ả t quan tr ấ ng nh ọ t – hi ấ n đang chu ệ n b ẩ ị cho nhu c u t ầ ng đ ươ i cao đ ố i v ố i d ớ u thô trong dài h ầ n. Ông ạ Amin Nasser, ng i ườ
đứng đầu t p đoàn năng l ậ ng Saudi Ar ượ amco do nhà n c ki ướ m soát, g ể n đây đã ầ công b r ố ng công ty này có năng l ằ c s ự n xu ả t d ấ i 12 tri ướ u thùng d ệ u thô m ầ t ngày ộ và s tăng lên 13 tri ẽ u thùng trong n ệ a cu ử i th ố p k ậ này ỷ . Và không đâu c ở
ảm giác hài lòng lại đ c c ượ m nh ả n m ậ nh m ạ h ẽ n so v ơ i ớ Nga, ở qu c gia mà c ố th ố ng ngh ượ s ị ỹ M John McCain t ỹ ng mô t ừ m ả t cách thô l ộ và thi ỗ u ế chính xác là “m t tr ộ m khí đ ạ t do mafia đi ố u hành đang g ề i danh là m ả t qu ộ c gia” ố . T ng th ổ ng Nga Vladimir Putin gi ố đây vô cùng mã ờ n nguy n v ệ i giá nhiên li ớ u tăng ệ cao hi n nay ệ . Gi i tinh hoa chính tr ớ Nga ch ị a bao gi ư tin r ờ ng nh ằ ng ngày tháng c ữ a n ủ c này v ướ i ớ t cách là m ư t trong nh ộ ng ữ nhà cung c p ấ năng l n ượ g l n nh ớ t th ấ gi ế i s ớ k ẽ t thúc. ế Ông Alexei Miller, ông ch c ủ a Gazprom - công ty l ủ n nh ớ ất c a ủ Nga và là công ty khí đ t niêm y ố t công khai l ế n nh ớ t trên th ấ gi ế i, t ớ ng cho r ừ ng vi ằ c th ệ o lu ả n v ậ tình ề tr ng ạ
ấm lên toàn c u hay các ngu ầ n ồ năng l ng thay th ượ là k ế t qu ế c ả a chi ủ n d ế ch ị quan h công chúng đ ệ c ượ lên k ho ế ch r ạ t c ấ n th ẩ n trên các ph ậ ng ti ươ n truy ệ n ề thông do M thi ỹ t k
ế ế. Giờ đây, ông Miller – nhân v t thân tín c ậ a ủ T ng th ổ ng Putin – ố có th cho r ể ng mình đã đúng. ằ * Nh ng áp l ữ ực đ i v ố i T ớ rung Qu c ố
Trong khi đó, Trung Qu c đang ph ố i ả đ i m ố ặt v i tri ớ n v ể ng không m ọ y d ấ ch ễ u v ị vi ề c ệ ph i ch ả p nh ấ
ận than đá của Australia, chính là lo i than mà n ạ c này đã và đa ướ ng t y ẩ
chay vì lý do chính tr trong h ị n m ơ t năm qua. ộ
B c Kinh đã tìm cách tránh ph ắ i đ ả a ra l ư a ch ự n b ọ ng vi ằ c ch ệ cho phép m ỉ t l ộ ng ượ nh các chuy ỏ n hàng v ế n t ậ i bi ả n đi qua mà h ể kh ọ ng đ ẳ nh là “s ị n ự i l ớ ng chính ỏ sách”, ch không ph ứ i là s ả ự đ o ng ả ư c chính sách. T ợ uy nhiên, n u B ế c Kinh không ắ s m quy ớ t đ ế nh ch ị p nh ấ n các lô hàng c ậ a Austr ủ alia, thì h s ọ th ẽ y r ấ ng than đá c ằ a ủ Australia hi n đang b ệ m ị c k ắ t t ẹ i các th ạ tr ị ư ng T ờ rung Qu c s ố b ẽ ị n Đ Ấ thâu tóm. ộ Chi n l ế c c ượ a B ủ c K ắ
inh gây áp l c lên Canberra đang ph ự n ả tác d ng. ụ Không h có nghi ng ề gì vi ờ ệc Chính ph T ủ rung Qu c đang quy ố t tâm đ ế a đ ư t n ấ c t ướ ừ b vi ỏ c ph ệ thu ụ
c vào than đá, nguyên nhân đóng góp nhi ộ u nh ề t vào bi ấ n đ ế i khí ổ h u. Đ ậ ốt than chi m 46% l ế ng khí th ượ i carbon dioxide trê ả n toàn c u. H ầ n 70% t ơ ng ổ l ng khí th ượ i gây hi ả u ệ ng nhà kính xu ứ t phát t ấ ngành đi ừ n. H ệ n m ơ t n ộ a ngu ử n ồ đi n ệ T ở rung Quốc đ c t ượ o ra b ạ i than đá. N ở c này tiêu th ướ 3 t ụ t ỷ n than m ấ i năm. ỗ Tình tr ng thi ạ u h ế t ngu ụ n cung c ồ p các lo ấ i nhiên li ạ u hóa th ệ ch khác là m ạ t l ộ i ờ nh c nh ắ r ở ng vi ằ c t ệ b ừ
ỏ than đá nói dễ h n làm. S ơ tăng v ự t v ọ giá khí đ ề t t ố nhiên ự đ c bi ặ t có ý nghĩa trong tr ệ ng h ườ p này ợ . Vì khí đ t đ ố c coi là “nhiên li ượ u c ệ u n ầ i” ố , ngu n tài nguyên chuy ồ ển ti p trung gian gi ế a than đá và s ữ ra đ ự i c ờ a các ngu ủ n ồ năng l ng tái t ượ o m ạ i n ớ i ho ổ c hi ặ n có. ệ Trung Qu c đã g ố n bó v ắ i than đá quá lâu vì nó ớ r và đáng tin c ẻ y ậ , và cũng b i vì nó ở có s n v ẵ i s ớ l ố ng l ượ n trên đ ớ t T ấ rung Qu c. Vi ố c chuy ệ n đ ể i kh ổ i than đá không ch ỏ ỉ
kéo theo chi phí cao và đe d a ọ sinh k c ế a ủ m t s ộ l ố ng l ượ n th ớ m ợ , mà còn có nghĩa ỏ là s ph ự ụ thu c nhi ộ ều h n c ơ a n ủ c này vào các ngu ướ n năng l ồ ng nh ượ p kh ậ u. ẩ T t nhiên, đi ấ u đó đã đ ề c bi ượ t đ ế n r ế ng rãi trong m ộ t th ộ i gian dài. T ờ uy nhiên, cu c ộ kh ng ho ủ ảng năng l ng hi ượ n nay ch ệ c ch ắ n làm ắ nh h ả ng đ ưở n m ế c tiêu đ ụ y tham ầ v ng c ọ a Ch ủ t ủ ch T ị p C ậ n Bình là c ậ t gi ắ m hoàn toàn tiêu th ả than đá ụ T ở rung Qu c ố
trong năm nay. Và tình tr ng thi ạ u đi ế n gây ệ nh h ả ng đ ưở n n ế n kinh t ề T ế rung Qu c ố trong vài tuần qua có th c ể n tr ả ở quy t đ ế nh c ị a m ủ t s ộ nhà s ố n xu ả t năng l ấ ng ượ ch ch ủ ốt của Trung Qu c mu ố n chuy ố n sang các ngu ể n năng l ồ ng m ượ i và năng ớ l ng tái t ượ o. ạ Bên c nh nh ạ ững n l ỗ c c ự a T ủ rung Qu c nh ố m ki ằ m soát lĩnh v ể c b ự t đ ấ ng s ộ n, ả nh ng khó khăn v ữ đi ề n hi ệ n đang đ ệ t ra thách ặ th c th ứ c s ự đ ự i v ố i tăng tr ớ ng kinh ưở t c ế a n ủ c này ướ . Nh ng gì đang x ữ ảy ra v i T ớ rung Qu c cũng đang di ố n ra v ễ i các n ớ c khác: cu ướ c ộ kh ng ho ủ ảng hi n nay v ệ giá năng l ề n
ượ g đã làm lung lay ni m tin vào kh ề năng c ả a ủ
nhiều chính ph khác trong vi ủ c đ ệ y nhanh quá tr ẩ ình chuy n đ ể i kh ổ i than đá. Đ ỏ c, ứ n i than đá ch ơ ỉ chi m m ế t ph ộ n nh ầ trong t ỏ h ổ p năng l ợ ng và công ăn vi ượ c làm, có ệ th v ể n tuân th ẫ nghiêm túc m ủ c tiêu đ ụ n năm 2038 lo ế i b ạ lo ỏ i nhiên li ạ u hóa th ệ ch ạ này. Nh ng làm th ư nào đ ế ể n Đ Ấ , n ộ i ngành than là lĩnh v ơ c tuy ự n d ể ng l ụ n nh ớ t và ấ chi m h ế n m ơ t n ộ a tiêu th ử năng l ụ ng ượ n ở c ướ này, có th th ể c hi ự n đ ệ c cam k ượ t ế nh Đ ư c? ứ *M và châu Âu ỹ T ng th ổ ống M
ỹ Joe Biden cũng đang vào hoàn c ở
nh khó khăn. Sau khi thúc đ ả y ẩ “ch ng trình ngh ươ s ị xanh” và t ự rõ r ỏ ng W ằ ashington mu n gi ố kho ữ ng cách v ả i ớ Saudi Arabia, Nhà Tr ng đ ắ t nhiên phát hi ộ n r ệ a r ng nh ằ ng nhân v ữ t trong Hoàng gia ậ Saudi Arabia gi đây là nh ờ ng ng ữ i b ườ n t ạ t nh ố t. ấ Ông Jake Sullivan, C v ố n an ninh ấ qu c gia c ố a T ủ ng th ổ ng Biden, th ố ng xuyên g ườ i ọ đi n tho ệ i cho Thái t ạ
ử Saudi Arabia Mahammed bin Salman, đ ngh ề giúp đ ị trong vi ỡ c ệ x lý giá d ử u đang tăng m ầ
ạnh. Cuộc nói chuy n cũng v ệ mong mu ề n c ố a W ủ ashington tách ra kh i khu v ỏ c T ự rung Đông v n đ ố c coi là không còn thi ượ t y ế u đ ế i v ố i M ớ hay ỹ n n kinh t ề toàn c ế u. ầ Và sau đó, có nh ng n ữ c
ướ châu Âu gia tăng các bi n pháp tr ệ n ừ g ph t nh ạ m vào Nga ằ
vì các lý do khác nhau nh ng gi ư đây l ờ i công khai th ạ c m ắ c r ắ ng t ằ i sao Gazprom ạ không v n chuy ậ ển nhi u khí đ ề t h ố n cho các khách hàng c ơ a l ủ c đ ụ a này ị . Ng i ườ Nga đang s ử d ng t ụ i đa l ố c đòn b ự y chính tr ẩ m ị i đ ớ c tìm th ượ y c ấ a h ủ : Các đ ọ i s ạ Nga ứ công khai nói r ng n ằ u châu Âu mu ế n ố nhi u năng l ề ng h ượ n, h ơ s ọ ph ẽ i cân nh ả c ắ m i quan h ố thân thi ệ n h ệ n v ơ i Moskva. ớ
Không gì trong đi u này cho th ề y tình hình hi ấ n nay là vĩnh vi ệ n. V ễ lâu dài, các nhà ề xu t kh ấ u nhiên li ẩ u hóa th ệ ch s ạ ph ẽ i đ ả i m ố t v ặ i kh ớ ng ho ủ ng. Rõ ràng vi ả c ệ chuy n kh ể ỏi nhiên li u hóa th ệ ch là c ạ n thi ầ t và c ế p thi ấ t. T ế uy nhiên, bi n đ ế ng m ộ nh ạ mẽ hi n nay trên các th ệ tr ị ng năng l ườ ng là l ượ i nh ờ c nh ắ k ở p th ị i r ờ ng nhi ằ u cu ề c ộ thảo lu n v ậ quá trình phi carbon hóa c ề a các n ủ c ướ công nghi p phát tri ệ n v ể n trong ẫ trạng thái khát v ng h ọ n là th ơ c t ự . Và quá trình này có th ế b ể tr ị t bánh v ậ i s ớ ự dao đ ng nh ộ nh ỏ t c ấ a giá c ủ ả th tr ị ng./. ườ Nguy n Thúy (T ễ TXVN t i Singapore) ạ