Tài liệu ôn tập - Lịch sử văn minh thế giới | Học viện Ngoại giao Việt Nam

23:00 5/8/24 lịch sử văn minh
Nn vn minh l mt x hi phc tp ca con ngi đc to thnh t
nhiu đ th khc nhau c chung cc đ c đi!m v#n ha v cng ngh$. Cc
nn v#n minh s( khai đ pht sinh ) nhiu n(i tr+n th, gi-i khi m.i ngi b0t
đ1u t2 t3p ) cc khu v4c đ th. Nn v#n minh c nh6ng đ c trng k! đ,n
nh đ th ha, ph8n t1ng x hi, ch9nh ph v cc k: hi$u giao ti,p nh ch6
vi,t, r;i đ,n bun bn, cng trv con ngi đ tc đng rAt l-n đ,n s4 hnn v#n minh.
Trong lch sB, "v#n minh" đc hi!u l mt nn v#n ha l-n v ti+n ti,n h(n,
tri ngc v-i cc nn v#n ha nhD v nguy+n thy. Con ngi đ c th! thu
th3p đ l(ng th4c v đt đc mc an ninh v3t chAt đ đ! t;n ti v pht
tri!n t rAt l8u tr-c khi nng nghi$p đc pht tri!n, theo cc ti li$u lch
sB. X hi ban đ1u ca con ngi đc g0n k,t v-i nhau bGng cc m@i li+n
k,t cng x th tc, cHng v-i cc nghi lI, chuJn m4c v truyn th@ng, nh6ng
th đng vai trK chAt keo dn g0n k,t x hi v-i nhau v mang li : nghMa
cho cuc s@ng cng đ;ng. Điu ny chO ra rGng nn tPng hv#n minh đ t;n ti 20,000 n#m tr-c thi đi nng nghi$p v s4 hcc khu đnh c l8u di ca con ngi. Tuy nhi+n, đ vSn chO l x hi nguy+n
thy v-i hv x hi ca cc v#n ha đ cKn th s( v khng ch9nh thc, ch=ng h1u nh
khng thay đUi trong nhiu th, h$ cho đ,n khi con ngi b0t đ1u k,t hp
thu1n ha đng v3t khai thc nng nghi$p vo khoPng 11,000 n#m tr-c. 1
R;i sau đ, s4 hmng đ; đ m-i, v-i s4 pht tri!n ca cch mng đ th v s4 hnh n-c. Đ l vo khoPng n#m 3200 TCN, khi m ngi Sumer b0t đ1u
đnh c ti vHng Levant/L\ng H tr+n lu v4c hai con sng Euphraates v
Tigris, v Ai C3p hđnh (tri v-i du m2c), v d1n d1n pht tri!n thnh x hi nng nghi$p. Trong
đ, vai trK ca t4 nhi+n đng vai trK rAt l-n. Khu v4c m hai nn v#n minh đ
hLi lim mu m, bao g;m L\ng H, Levant v Ai
C3p. Sau đ, hai nn v#n minh l-n khc cdng đ xuAt hi$n d.c theo h lu
sng, l v#n minh Trung Hoa tr+n sng D(ng TB v Hong H, v v#n minh
fn Đ t+n sng fn v sng HGng.2 Nh6ng nn v#n minh đ1u ti+n tr+n th, gi-i
đ đc đ c3p đ,n v-i c2m t “Ci ni ca nn vn minh”. Rg rng, nh6ng
con sng l-n ny v-i đAt h lu mu m\, thu3n li cho vi$c trong vi$c pht
tri!n x hi nng nghi$p, to tin đ cho vi$c hminh. Đ l th đAt rAt dI dng đ! canh tc: dI tr;ng tr.t, khng c1n phPi
cy x-i hay bn ph8n nhiu v x8y đ+ điu cdng rAt đ(n giPn. 3 Cc khu đnh
c l8u di ca con ngi b0t đ1u hnghi$p d1n tr) thnh mt ph(ng thc s@ng, v con ngi b0t đ1u x8y d4ng
nh cBa v sinh s@ng ti cc lng x rPi rc ti,n hnh nng nghi$p. V-i s4 ra
đi ca nng nghi$p, con ngi đ c khP n#ng sPn xuAt đ l(ng th4c đ!
duy tr< l@i s@ng t4 cung t4 cAp. K,t quP l, x hi s#n b0t hi lm đ tr) n+n about:blank 1/3 23:00 5/8/24 lịch sử văn minh
hon ton lki thi v b loi bD d1n, v con ngi b0t đ1u x8y d4ng mt x
hi m-i, pht tri!n h(n v m t x hi v kinh t, đ! thay th, n. S4 hthnh n+n nh6ng vHng đnh c c@ đnh đ to tin đ kinh t,, m) rng s4
ki!m sot ca con ngi vo t4 nhi+n, khi m s4 canh tc rung đAt khi,n
con ngi g0n k,t h(n v-i mi trng, b0t đ1u ch#n nui gia s=c đ! cy cAy,
cHng v-i đ l thi,t l3p cc m@i quan h$ thng qua qu trNn v#n minh khng b0t ngu;n t đAt phH sa, cdng khng phPi nn v#n minh
no cdng c tin đ l nh6ng con sng l-n, nhng sng ch0c ch0n đ gp vai
trK v cHng quan tr.ng trong vi$c hcanh tc nng nghi$p v ch#n nui gia s=c, con ngi cdng đ b0t đ1u sB
d2ng kim loi đ! thay th, đ đ! lm nh6ng cng c2 v vd kh9, khnng đnh
quyn l4c ca h. v-i con ngi v thi+n nhi+n.6
Khi con ngi đ b0t đ1u t4 to ra l(ng th4c cho mđ1u c nim mong mu@n c th+m ti sPn đ! cPi thi$n cuc s@ng. Điu đ dSn
đ,n s4 trao đUi, bun bn th(ng mi, pht tri!n kinh t, hng ha đ! c
đc th+m ti sPn. N dSn đ,n s4 giao lu gi6a cc nn v#n ha, đ! cc x
hi h.c hDi v-i nhau : t)ng, cng ngh$, khi,n con ngi hi!u bi,t th+m v
th, gi-i. Ch6 vi,t ra đi t đ8y, khi m n cho phpp cc nn v#n minh, tr-c
h,t l giao ti,p, trao đUi v#n ha, sau đ l ghi li lch sB v qu trtri!n ca nn v#n minh đ. 7 N li dSn đ,n s4 hthng t1ng nh n-c. Con ngi phPi c mt gi-i c1m quyn ki!m sot s4
sPn xuAt v ph8n chia l(ng th4c, cHng v-i đ l lnh đo, uy quyn s4 giao
thi$p v-i cc cng đ;ng, thu thu,, bPo v$ ngi d8n, gi6 tr3t t4, bPo v$ lng
x v m) rng t1m Pnh h)ng ca ch9nh quyn sang cc cng đ;ng khc.
Khc v-i thi k< th tc, b lc, con ngi gi đ8y đ thng th(ng, giao thi$p
v-i nhau, d4a tr+n hp tc v tin t)ng ch khng cKn l nghi ng v thH
ghpt n6a. H(n h,t, khi m b0t đ1u xuAt hi$n v pht tri!n kinh t, hng ha, 89
s4 trao đUi mua bn diIn ra nhiu h(n, nh n-c, ch9nh quyn c1n c lu3t
php đ! giPi quy,t cc m8u thuSn v tranh chAp. Mt vi v9 d2 ca nh6ng b
lu3t ca cc nn v#n minh c th! k! đ,n nh B lu3t Hammurabi ca
Babylon v B lu3t Justinianus ca La M.
Mt y,u t@ n6a đnh dAu nn v#n minh ch9nh l s4 ph8n cng lao đng. Điu
ny c nghMa l tng ngi sv đPm đ(ng cc nhi$m v2 khc nhau. Nh6ng x
hi nng nghi$p đ(n thu1n ch y,u l con ngi t4 cung t4 cAp cho bPn
th8n; cKn trong nn v#n minh phc tp, c ngi đPm đ(ng nhi$m v2 canh
tc cKn c ngi sv đPm đ(ng nhi$m v2 khc. Đ c bi$t, s4 ph8n cng lao
đng th! hi$n rg nhAt ) nh6ng nn v#n minh ch= tr.ng vo trao đUi bun bn
h(n l lm nng, v9 d2 nh Hy Lp cU đi, khi m kinh t, d4a vo cng
th(ng nghi$p h(n l nng nghi$p do đAt khng th9ch hp đ! lm nng. S4
ph8n cng lao đng ) Hy Lp cU đi đc ph8n chia gi6a nng d8n, th th
cng v th(ng nh8n (ἑμποροι).1011 S4 ph8n cng lao đng cdng g0n lin v-i
s4 ph8n t1ng giai cAp. Đng đ1u ch9nh l giai cAp th@ng tr, gi-i c1m quyn
nh đ đ c3p. Nh6ng giai cAp d-i đc ph8n chia theo đa v v cng vi$c. about:blank 2/3 23:00 5/8/24 lịch sử văn minh
| Trung Hoa cU đi, x hi đc chia lm b@n giai cAp, đc g.i l T dn,
bao g;m sM, nng, cng, th(ng. Do khng ch= tr.ng vo th(ng nghi$p nh
vi nn v#n minh khc, n+n t1ng l-p th(ng nh8n dH giu c h(n cc t1ng
l-p khc li c đa v thAp nhAt trong x hi. | Ai C3p cU đi, cc giai cAp
đc ph8n chia đ1y đ h(n, v-i Pharaoh đng đ1u, sau đ l quan li, l9nh,
th li, th(ng nh8n, th th cng, nng d8n, v n l$/n t<.
Mt đ c đi!m khc ca cc nn v#n minh ch9nh l tn gio. Khi con ngi b0t
đ1u tr;ng tr.t ch#n nui, đ nPy sinh ra nh6ng s4 th1n thnh ha nh6ng hi$n
tng, bi!u tng trong cuc s@ng. H. b0t đ1u th0c m0c v ngu;n nh6ng
bi,n c@, nh6ng hi$n tng ngSu nhi+n xPy ra, rGng c mt v th1n, mt th,
l4c si+u nhi+n to ra n, ki!m sot vn v3t, v h. mang long hi v.ng đc
th1n linh gi=p đ\, lKng mang (n khi g p v3n may, v th ph2ng nh6ng v
th1n đ. Tng nn v#n minh khc nhau, ph2 thuc vo cc đ c đi!m t4 nhi+n
v v#n ha m sv c nh6ng tn gio ri+ng. D1n d1n, khi nh6ng qu@c gia, d8n
tc ra đi, nh6ng nim tin tn gio ny li cng đc p d2ng đ! g0n k,t d8n
tc v-i nhau theo cHng mt t9n ng\ng.12
Cu@i cHng, cc nn v#n minh cKn đc đ c trng b)i cc cng trCc nn v#n minh bPo t;n di sPn ca h. bGng cch x8y d4ng n+n nh6ng
cng trph2c v2 cho tn gio, đ! th v tn vinh cc v th1n, nh nh6ng ngi đn,
chHa nUi ti,ng nh Angkor Wat, Hagia Sophia, Baalbek, Borobudur..., ho c đ!
tn vinh vua ch=a, nh kim t4 thp Giza, dHng đ! lm l#ng m cho cc
Pharaoh. C nh6ng cng trlm đ•p cPnh quan ca nn v#n minh đ, nh Vn treo Babylon, Machu
Picchu, Thnh Baghdad trKn,... DH l g< đi n6a, ch=ng cdng g0n lin v-i cc
nn v#n minh đ, l bi!u tng ca cc nn v#n minh k! tr+n, l nh6ng
thnh t9ch khi,n nh8n loi v sau nh- mi v nh6ng di sPn m cc nn v#n
minh tr+n đ! li trong qu trngi v s4 ki!m sot t4 nhi+n. about:blank 3/3