Tài liệu tóm tắt chương 5 học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

Chương 5
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠI ĐOÀN KẾT TOÀN
DÂN TỘC VÀ ĐOÀN KẾT QUỐC TẾ MỤC TIÊU
- Về kiến thức: Trang bị cho sinh viên những quan iểm cơ bản của tư tưởng
Hồ Chí Minh về ại oàn kết toàn dân tộc và oàn kết quốc tế; sự vận dụng của
ĐCSVN vào sự nghiệp ổi mới ất nước.
- Về kỹ năng: Góp phần làm cho sinh viên rèn luyện kỹ năng vận dụng tư
tưởng Hồ Chí Minh về ại oàn kết toàn dân tộc và oàn kết quốc tế trong giai oạn hiện nay.
- Về thái ộ tư tưởng: Củng cố niềm tin sinh viên vào khối ại oàn kết toàn dân
tộc và sự kết hợp sức mạnh dân tộc Việt Nam với sức mạnh thời ại trong sự nghiệp
ổi mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠI ĐOÀN KẾT TOÀN DÂN TỘC
1. Vai trò của ai oàn kết toàn dân tộc
a) Đại oàn kết toàn dân tộc là vấn ề có ý nghĩa chiến lược, quyết ịnh
thành công của cách mạng
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, ại oàn kết toàn dân tộc (ĐĐKTDT) là vấn ề
có ý nghĩa chiến lược lâu dài, nhất quán của cách mạng Việt Nam. Người chỉ
rõ: “ Sử dạy cho ta bài học này: Lúc nào dân ta oàn kết muôn người như một thì
nước ta ộc lập, tự do. Trái lại lúc nào dân ta không oàn kết thì bị nước ngoài xâm
lấn”1. ĐĐKTDT vấn ề mang tính sống còn của dân tộc Việt Nam nên chiến lược
này duy trì cả trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và cách mạng XHCN.
Trong mỗi giai oạn cách mạng, trước những yêu cầu và nhiệm vụ khác nhau, chính
sách và phương pháp tập hợp ại oàn kết toàn dân tộc có thể cần thiết phải iều chỉnh
cho phù hợp với từng ối tượng khác nhau song không bao giờ ược thay ổi chủ
1 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà nội, 2011, T.3, tr.256 1
trương ại oàn kết toàn dân tộc, vì ó là nhân tố quyết ịnh sự thành bại của cách mạng.
Từ thực tiễn xây dựng khối ại oàn kết toàn dân tộc, Hồ Chí Minh ã khái
quát thành nhiều luận iểm mang tính chân lý về vai trò và sức mạnh của khối ại
oàn kết toàn dân tộc: “Đoàn kết là sức mạnh của chúng ta.”2, “Đoàn kết là một
lực lượng vô ịch của chúng ta ể khắc phục khó khăn, giành lấy thắng lợi”3,
“Đoàn kết là sức mạnh, oàn kết là thắng lợi”3, “Đoàn kết là sức mạnh, là then
chốt của thành công”4, “Bây giờ còn một iểm rất quan trọng, cũng là iểm mẹ.
Điểm này mà thực hiện tốt thì ẻ ra con cháu ều tốt: Đó là oàn kết”6. Người ã i ến kết luận:
“Đoàn kết, oàn kết, ại oàn kết Thành
công, thành công, ại thành công”5.
b) Đại oàn kết toàn dân tộc là mục tiêu, nhiệm vụ hàng ầu của cách
mạng Việt Nam
Đối với Hồ Chí Minh, ại oàn kết không chỉ là khẩu hiệu chiến lược mà còn
là mục tiêu lâu dài của cách mạng. Đảng là lực lượng lãnh ạo cách mạng Việt Nam
nên tất yếu ĐĐKTDT phải ược xác ịnh là là nhiệm vụ hàng ầu của Đảng và nhiệm
vụ này phải ược quán triệt trong tất cả mọi lĩnh vực, từ ường lối, chủ trương, chính
sách, tới hoạt ộng thực tiễn của Đảng. Trong buổi kết thúc ra mắt Đảng Lao ộng
Việt Nam ngày 3 – 3- 1951, Hồ Chí Minh tuyên bố: Mục ích của Đảng Lao ộng
Việt Nam có thể gồm tám chữ là: ĐOÀN KẾT TOÀN DÂN, PHỤNG SỰ TỔ QUỐC”6.
2 Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 7, tr.392 3
Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 7, tr.397
3 Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 11, tr.22
4 Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 11, tr.154 6
Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 8, tr.392
5 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà nội, 2011, T.10, tr.60
6 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà nội, 2011, T.7, tr.49 2
Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, do quần chúng và vì quần chúng.
Đại oàn kết là yêu cầu khách quan của sự nghiệp cách mạng, là òi hỏi khách quan
của quần chúng nhân dân trong cuộc ấu tranh tự giải phóng bởi nếu không oàn kết
thì chính họ sẽ thất bại trong cuộc ấu tranh vì lợi ích của chính mình. Nhận thức
rõ iều ó, Đảng Cộng sản phải có sứ mệnh thức tỉnh, tập hợp, hướng dẫn quần
chúng, chuyển những òi hỏi khách quan, tự phát của quần chúng thành những òi
hỏi tự giác, thành hiện thực có tổ chức trong khối ại oàn kết, tạo thành sức mạnh
tổng hợp trong cuộc ấu tranh vì ộc lập của dân tộc, tự do cho nhân dân và hạnh phúc cho con người.
2. Lực lượng ại oàn kết toàn dân tộc
a) Chủ thể của khối âị oàn kết toàn dân tộc
Chủ thể của khối ĐĐKTDT theo Hồ Chí Minh, bao gồm toàn thể Nhân dân,
tất cả những người Việt Nam yêu nước ở các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội,
các ngành, các giới, các lứa tuổi, các dân tộc, ồng bào các tôn giáo, các ảng phái,…
“Nhân dân” trong tư tưởng Hồ Chí Minh ược hiểu với nghĩa là vừa là con người
Việt Nam cụ thể, vừa là một tập hợp ông ảo quần chúng Nhân dân, cả hai ều là
chủ thể của khối ĐĐKTDT. Đại oàn kết toàn dân tộc tức là phải tập hợp, oàn kết
ược tất cả mọi người vào một khối thống nhất, không phân biệt dân tộc, giai cấp,
tầng lớp, ảng phái, tôn giáo, lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp, ở trong nước hay ở
ngoài nước cùng hướng vào mục tiêu chung, “ai có tài, có ức, có sức, có lòng
phụng sự Tổ quốc và phụng sự nhân dân thì ta oàn kết với họ”7. Từ “ta” ở ây là
chủ thể, vừa là Đảng Cộng sản Việt Nam nói riêng, vừa là mọi người dân Việt Nam nói riêng.
Hồ Chí Minh chỉ rõ, trong quá trình xây dựng khối ĐĐKTDT, phải ứng vững trên
lập trường của giai cấp công nhân, giải quyết hài hòa mối quan hệ giai cấp, dân
tộc ể tập hợp lực lượng, không bỏ sót một lực lượng nào miễn là họ có lòng trung
thành và sẵn sàng phục vụ phục vụ Tổ quốc, không phản bội lại quyền ĐĐKTDT
7 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà nội, 2011, T.9, tr.244. 3
trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân
ến cách mạng xã hội chủ nghĩa.
b) Nền tảng của khối ại oàn kết toàn dân tộc
Muốn xây dựng khối ại oàn kết toàn dân tộc, phải xác ịnh rõ âu là nền tảng
của khối oàn kết toàn dân tộc và những lực lượng nào tạo nên nền tảng ó. Hồ Chí
Minh chỉ rõ: “Đại oàn kết tức là trước hết phải ại oàn kết a số nhân dân mà ại a số
nhân dân là công nhân, nông dân và các tầng lớp nhân dân lao ộng khác. Đó là
nền, là gốc của oàn kết, Nó cũng như cái nền của nhà, gốc của cây. Nhưng ã có
nền vững, gốc tốt, còn phải oàn kết các tầng lớp nhân dân khác”8. Như vậy, lực
lượng làm nền tảng cho khối ại oàn kết toàn dân tộc theo quan niệm của Hồ
Chí Minh là công nhân, nông dân, trí thức. Nền tảng này càng ược củng cố
vững chắc thì khối ại oàn kết toàn dân tộc càng có thể mở rộng, khi ấy không lực
nào có thể làm suy yếu khối ại oàn kết toàn dân tộc.
Trong khối ại oàn kết toàn dân tộc, phải ặc biệt chú trọng yếu tố “hạt
nhân” là sự oàn kết và thống nhất trong Đảng vì ó là iều kiện cho sự oàn kết
ngoài xã hội. Sự oàn kết của Đảng càng ược củng cố thì sự oàn kết toàn dân tộc
càng ược tăng cường, Đảng oàn kết, dân tộc oàn kết và sự gắn bó máu thịt giữa
Đảng với nhân dân ã tạo nên sức mạnh bên trong của cách mạng VN ể vượt qua
mọi khó khăn, thử thách, chiến thắng mọi kẻ thù, i tới thắng lợi cuối cùng của cách mạng.
3. Điều kiện ể xây dựng khối ại oàn kết toàn dân tộc
Để xây dựng khối ĐĐKDT, quy tụ, oàn kết ược mọi giai cấp, tầng lớp cần
phải ảm bảo các iều kiện sau ây:
Một là, phải lấy lợi ích chung làm iểm quy tụ, ồng thời tôn trọng lợi ích
riêng khác biệt chính áng.
Phải chú trọng xử lý các mối quan hệ lượi ích rất a dạng, phong phú trong xã
hội Việt Nam. Chỉ có xử lý tốt mối quan hệ lợi ích, trong ó tìm ra iểm tương ồng,
8 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T.9, tr.244 4
lợi ích chung thì mới oàn kết ược lực lượng. Theo Người, ại oàn kết phải xuất phát
từ mục tiêu vì nước, vì dân, trên cơ sở yêu nước, thương dân, chống áp bức, bóc
lột, ói nghèo, lạc hậu. Hồ Chí Minh cho rằng, nếu nước nhà ộc lập mà dân không
ược hưởng hạnh phúc, tự do thì ộc lập cũng chẳng có ý nghĩa gì. Vì vậy, oàn kết
phải lấy lợi ích tối cao của dân tộc, lợi ích căn bản của nhân dân lao ộng làm mục
tiêu phấn ấu, ây là nguyên tắc bất di, bất dịch, là ngọn cờ oàn kết và là mẫu số
chung ể ể quy tụ mọi tầng lớp, giai cấp, ảng phải, dân tộc và tôn giáo vào trong khối ĐĐKTDT.
Hai là, phải kế thừa truyền thống yêu nước - nhân nghĩa - oàn kết của dân tộc.
Văn hóa Việt Nam là văn hóa khoan dung, hòa mục ể hòa ồng, ược hình
thành và phát triển.Trải qua hàng ngàn năm ấu tranh dựng nước và giữ nước, tinh
thần yêu nước, nhân nghĩa gắn liền với ý thức cố kết cộng ồng của dân tộc Việt
Nam ã ược hình thành một truyền thống bền vững, trở thành tình cảm tự nhiên của mỗi người:
“Nhiễu iều phủ lấy giá gương
Người trong một nước thì thương nhau cùng”
Thành một triết lý nhân sinh:
“Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại lên hòn núi cao”
Tinh thần ấy, tình cảm ấy theo thời gian trở thành lẽ sống của mỗi người dân
Việt Nam, chúng làm cho vận mệnh của mỗi cá nhân gắn chặt vào vận mệnh của
mỗi cộng ồng, vào sự sống còn và phát triển của dân tộc; chúng là cơ sở của ý chí
kiên cường, bất khuất, tinh thần dũng cảm, hy sinh vì dân, vì nước của mỗi con
người Việt Nam, ồng thời là giá trị tinh thần thúc ẩy sự phát triển của cộng ồng và
mỗi cá nhân trong quá trình dựng nước và giữ nước; làm lên truyền thống oàn kết
của dân tộc. Nhận thức rõ tầm quan trọng ặc biệt của tinh thần yêu nước và sự oàn
kết của Nhân dân, Hồ Chí Minh viết: “Lòng yêu nước và sự oàn kết của nhân dân 5
là một lực lượng vô cùng to lớn, không ai thắng nổi… Nhờ lực lượng ấy mà chúng
ta cách mạng thành công, giành ược ộc lập… Nhờ lực lượng ấy mà chúng ta sẽ
uổi sạch thực dân Pháp ra khỏi nước ta, và lấy lại thống nhất và ộc lập thật sự”9.
Bác căn dặn: “Các vua Hùng ã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.
Ba là, phải có lòng khoan dung, ộ lượng với con người. Lòng khoan dung,
ộ lượng ở Hồ Chí Minh không phải là một sách lược nhất thời, một thủ oạn chính
trị mà là sự tiếp nối và phát triển truyền thống nhân ái, bao dung của nhân tộc, từ
chính mục tiêu của cách mạng mà người suốt ời theo uổi. Theo Hồ Chí Minh,
trong mỗi cá nhân cũng như mỗi cộng ồng ều có những ưu iểm, khuyết iểm, mặt
tốt, mặt xấu… Cho nên, vì lợi ích chung của cách mạng cần phải có lòng khoan
dung, ộ lượng, trân trọng phần thiện dù nhỏ nhất ở mỗi người, có như vậy mới tập
hợp, quy tụ rộng rãi mọi lực lượng. Người kêu gọi tất cả những ai có lòng yêu
nước, không phân biệt tầng lớp, tín ngưỡng, chính kiến và trước ây ã từng ứng vào
phe nào, hãy cùng oàn kết vì nước, vì dân. Bác lấy hình tượng năm ngón tay có
ngón ngắn ngón dài, nhưng cả năm ngón ều thuộc về bàn tay ể nói lên sự cần thiết
phải thực hiện ĐĐK. Người cho rằng, “Trong mấy triệu người cũng có người này
người khác, nhưng thế này hay thế khác ều dòng dõi tổ tiên ta. Vậy nên ta phải
khoan hồng, ại ộ. Ta phải nhận rằng ã là con Lạc cháu Hồng thì ai cũng có ít hay
nhiều lòng ái quốc. Đối với những ồng bào lạc lối lầm ường, ta phải dùng tình
thân ái mà cảm hoá họ. Có như thế mới thành oàn kết,
có ĐĐK thì tương lai chắc chắn vẻ vang”.10
Bốn là, phải có niềm tin vào nhân dân. Muốn oàn kết trước hết phải hiểu
dân, tin dân, dựa vào dân, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa các giai cấp, tôn
giáo, tín ngưỡng, cần xóa bỏ mọi thành kiến, phải thật thà oàn kết, oàn kết chặt
chẽ và rộng rãi. Vì, dân là chỗ dựa vững chắc của Đảng, là nguồn sức mạnh vô
9 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T7, tr.164-165
10 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T.4, tr.280 - 281 6
tận và vô ịch của khối ại oàn kết, quyết ịnh thắng lợi cách mạng. Nguyên tắc này
vừa tiếp nối truyền thống của dân tộc “Nước lấy dân làm gốc”, “Chở thuyền là
dân mà lật thuyền cũng là dân”, vừa là sự quán triệt sâu sắc nguyên lý cách mạng
của chủ nghĩa Mác – Lênin: “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”.
Với Hồ Chí Minh, yêu dân, tin dân, dựa vào dân, sống ấu tranh vì hạnh phúc
của nhân dân là nguyên tắc tối cao. Dân là chỗ dựa vững chắc ồng thời cũng là
nguồn sức mạnh vô ịch của khối ĐĐKTDT, quyết ịnh thắng lợi của cách mạng.
Vì vậy, muốn thực hiện khối ĐĐKTDT phải có niềm tin vào nhân dân.
4. Hình thức, nguyên tắc tổ chức của khối ại oàn kết toàn dân tộc -
Mặt trận dân tộc thống nhất
a. Mặt trận dân tộc thống nhất
Khối ĐĐKTDT chủ trở thành lực lượng to lớn, có sức mạnh khi tập hợp, tổ
chức lại thành một khối vững chắc, ó là Mặt trân dân tộc thống nhất (MTDTTN)
Mặt trận dân tộc thống nhất là tổ chức chính trị - xã hội rộng rãi của
nhân dân Việt Nam, nơi quy tụ mọi tổ chức, cá nhân yêu nước, tập hợp mọi
người dân nước Việt cả trong nước và kiều bào sinh sống ở nước ngoài
phấn ấu vì mục tiêu chung là ộc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, tự do và
hạnh phúc của nhân dân.
Hồ Chí Minh rất chú trọng ến việc tập hợp quần chúng nhân dân vào những
tổ chức yêu nước phù hợp như các hội ái hữu hay tương trợ, công hội hay nông
hội, oàn thanh niên hay hội phụ nữ, ội thiếu niên nhi ồng hay phụ lão, hội Phật
giáo cứu quốc, Công giáo yêu nước hay những nghiệp oàn… trong ó, bao trùm là MTDTTN.
Do yêu cầu và nhiệm vụ của từng chặng ường lịch sử, MTDTTN có những
tên gọi của mặt trận có khác nhau. Song thực chất chỉ là một, ó là:
1. Hội Phản ế ồng minh Đông Dương (11/1930).
2. Mặt trận nhân dân phản ế Đông Dương (07/1936).
3. Mặt trận dân chủ Đông Dương (03/1938). 7
4. Mặt trận Nhân dân phản ế Đông Dương (11/1939).
5. Mặt trận Việt Minh (05/1941).
6. Mặt trận Liên Việt (03/1951).
7. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1955).
9. Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam (12/1960).
10. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1976 ến nay).
b. Nguyên tắc xây dựng và hoạt ộng của MTDTTN
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, Mặt trận dân tộc thống nhất cần ược xây dựng
và hoạt ộng trên cơ sở các nguyên tắc:
Một là, phải ược xây dựng trên nền tảng khối liên minh công – nông – trí
thức và ặt dưới sự lãnh ạo của Đảng.
Đây là nguyên tắc cốt lõi trong chiến lược ĐĐKTDT của Hồ Chí Minh,
trên cơ sở ó ể mở rộng mặt trận, làm cho mặt trận thật sự quy tụ ược cả dân tộc.
Hồ Chí Minh xác ịnh mục ích chung của MTDTTN nhằm tập hợp tới mức cao
nhất lực lượng dân tộc vào khối ại oàn kết toàn dân tộc. Bác viết: “Lực lượng chủ
yếu trong khối ĐĐKDT là công nông, cho nên liên minh công nông là nền tảng
của mặt trận dân tộc thống nhất”11. Người chỉ rõ rằng, sở dĩ phải lấy liên minh
công nông làm nền tảng “vì họ là người trực tiếp sản xuất tất cả mọi tài phú làm
cho xã hội sống. Vì họ ông hơn hết, và cũng bị áp bức bóc lột nặng nề hơn hết. Vì
chí khí cách mạng của họ chắc chắn, bền bỉ hơn của mọi tầng lớp khác”12. Tuy
nhiên, Người cũng căn dặn, không nên chỉ nhấn mạnh vai trò của công nông, mà
còn thấy cả vai trò và sự cần thiết phải liên minh với các giai cấp, tầng lớp khác,
nhất là ối với ội ngũ trí thức.
11 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T.12, tr.417
12 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T.10, tr.376 8
Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên, vừa là lực lượng lãnh ạo,
Đảng không có lợi ích riêng, mà gắn liền với lợi ích toàn xã hội, toàn dân tộc.
Đảng lãnh ạo ối với Mặt trận thể hiện ở khả năng nắm bắt thực tiễn, phát hiện ra
quy luật khách quan sự vận ộng của lịch sử ể ường lối và phương pháp cách mạng
phù hợp, lãnh ạo Mặt trận hoàn thành nhiệm vụ của mình là ấu tranh giải phóng
dân tộc và giải phóng giai cấp, kết hợp ộc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Hai là,
phải hoạt ộng theo nguyên tắc hiệp thương dân chủ
MTDTTN là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của cả dân tộc, bao gồm
nhiều giai cấp, tầng lớp, ảng phái, dân tộc, tôn giáo khác nhau, với nhiều lợi ích
khác nhau. Do vậy, hoạt ộng của Mặt trận phải dựa trên nguyên tắc hiệp thương
dân chủ. Mọi vấn ề của Mặt trận ều phải ược em ra ể tất cả các thành viên cùng
nhau bàn bạc công khai, ể i ến nhất trí, loại trừ mọi sự áp ặt hoặc dân chủ hình
thức. Những lợi ích riêng chính áng, phù hợp với lợi ích chung của ất nước, của
dân tộc cần ược tôn trọng, những gì riêng biệt, không phù hợp sẽ dần ược giải
quyết bằng lợi ích chung của dân tộc, bằng sự nhận thức ngày càng úng ắn của
mỗi người, mỗi bộ phận về mối quan hệ giữa lợi ích chung và lợi ích riêng. Do
vậy, hoạt ộng của mặt trận phải theo nguyên tắc hiệp thương dân chủ mới quy tụ
ược các tầng lớp, giai cấp, ảng phái, dân tộc, tôn giáo vào MTDTTN.
Ba là, phải oàn kết lâu dài, chặt chẽ, oàn kết thật sự, chân thành, thân ái,
giúp ỡ nhau cùng tiến bộ.
Theo Hồ Chí Minh, oàn kết trong Mặt trận phải là oàn kết lâu dài, chặt chẽ,
oàn kết thật sự. chân thành, thân ái, giúp ỡ nhau cùng tiến bộ. Trong Mặt trận, các
thành viên có những iểm tương ồng nhưng cũng có những iểm khác biệt, nên cần
có sự bàn bạc ể i ến nhất trí. Hồ Chí Minh nhấn mạnh phương châm “cầu ồng tồn
dị” ( tìm ến cái chung nhưng vẫn giữ ược cái riêng); ồng thời, Người nêu rõ: “Đoàn
kết thật sự nghĩa là mục ích phải nhất trí và lập trường 9 lOMoARcPSD|47206417
cũng phải nhất trí. Đoàn kết thật sự nghĩa là vừa oàn kết, vừa ấu tranh, học những
cái tốt của nhau, phê bình những cái sai của nhau và phê bình trên lập trường thân
ái, vì nước, vì dân”13 ể tạo nên sự oàn kết gắn bó chặt chẽ, lâu dài tạo tiền ề mở
rộng khối ại oàn kết trong MTDTTN.
5. Phương thức xây dựng khối ại oàn kết toàn dân tộc
Một là, làm tốt công tác vận ộng quần chúng (dân vận)
Theo Hồ Chí Minh, oàn kết, ại oàn kết là một mục tiêu, một nhiệm vụ hàng
ầu của Đảng. Để thực hiện mục tiêu ó thì phải làm tốt công tác vận ộng quần
chúng. Vận ộng quần chúng ể thu hút quần chúng, là ể oàn kết mọi
người, tạo ra ộng lực phát triển kinh tế - xã hội và văn hóa. Theo Người, ể phát
huy ầy ủ vai trò, trí tuệ, khả năng to lớn của quần chúng Nhân dân trong sự nghiệp
kháng chiến, kiến quốc, trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng và Nhà nước
cũng như mọi cán bộ, ảng viên phải làm tốt công tác giáo dục, tuyên truyền, hướng
dẫn, giúp ỡ và vận ộng quần chúng Nhân dân thực hiện mọi chủ trương, ường lối
của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; phải giúp dân hiểu ầy ủ, sâu sắc
về quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của người công dân ối với Đảng, với Tổ
quốc và sự nghiệp cách mạng. Người dặn: “ cần phải chịu khó tìm ủ mọi cách giải
thích cho họ hiểu rằng: những việc ó là vì lợi ích của họ mà phải làm”. Theo Hồ
Chí Minh, mọi phương pháp tiếp cận và vận ộng quần chúng ều phải phù hợp với
tâm tư, nguyện vọng của quần chúng; ồng thời, phải xuất phát từ thực tế trình ộ
dân trí và văn hóa, theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp, bao gồm cả phong tục, tập
quán và cụ thể ối với từng ịa phương, từng ối tượng nhân dân.
Hai là, thành lập oàn thể, tổ chức quần chúng phù hợp với từng ối
tượng ể tập hợp quần chúng.
Theo Hồ Chí Minh, ể tập hợp quần chúng Nhân dân một cách có hiệu quả,
cần phải tổ chức oàn thể, tổ chức quần chúng. Đây là những tổ chức ể tập hợp,
giáo dục, rèn luyện quần chúng cho phù hợp từng giai cấp, dân tộc, tôn giáo, lứa
13 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T11, tr.362 1 lOMoARcPSD|47206417
tuổi, giới tình, nghề nghiệp, vùng miền,… như các tổ chức: Công oàn, Hội Nông
dân, oàn Thanh niên, Hội Phụ nữ,… Các oàn thể, tổ chức quần chúng có nhiệm
vụ giáo dục, ộng viên và phát huy tính tích cực của các tầng lớp nhân dân, góp
phần thực hiện nhiệm vụ của cách mạng trong từng giai oạn.
Các oàn thể, tổ chức quần chúng ra ời, dưới sự lãnh ạo của Đảng, có nhiệm
vụ tuyên truyền, giáo dục, giác ngộ, vận ộng, tập hợp các tầng lớp Nhân dân tham
gia cách mạng, ấu tranh bảo vệ quyền lợi ích của mình. Chính vì vậy mà trong
suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, xây dựng và bảo vệ ất nước, các tổ chức, oàn
thể không ngừng lớn mạnh về số lượng, hoạt ộng ngày càng có hiệu quả, thực hiện
thắng lợi nhiệm vụ của cách mạng, là hạt nhân của khối ại oàn kết toàn dân.
Ba là, các oàn thể, tổ chức quần chúng ược tập hợp và oàn kết trong
Mặt trận dân tộc thống nhất
Theo Hồ Chí Minh, các oàn thể, tổ chức quần chúng hợp thành Mặt trận dân
tộc thống nhất. MTDTTN càng rộng rãi, càng chặt chẽ, thống nhất bao nhiêu thì
khối ĐĐKTDT càng mạnh mẽ, càng bền vững bấy nhiêu. Các oàn thể, tổ chức
quần chúng và MTDTTN là sợi dây gắn kết Đảng với nhân dân. Người khẳng ịnh:
“Những oàn thể ấy là tổ chức của dân, phấn ấu cho dân, bênh vực quyền lợi của
dân, liên lạc mật thiết nhân dân với Chính phủ”14. Như vây, bản chất của oàn thể
Nhân dân, các tổ chức quần chúng là tổ chức của dân, do ó vai trò của Mặt trận
và các oàn thể Nhân dân là phải vận ộng quần chúng bao gồm các giai cấp, các
tầng lớp trong xã hội tham gia vào tổ chức của minh. Công tác vận ộng quần chúng
phải dựa trên chiến lược: “ Đoàn kết, oàn kết, ịa oàn kết.
Thành công, thành công, ại thành công”.
II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐOÀN KẾT QUỐC TẾ
1. Sự cần thiết phải oàn kết quốc tế (ĐKQT)
14 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T.6, tr.397 1 lOMoARcPSD|47206417
a) Thực hiện oàn kết quốc tế nhằm kết hợp sức mạnh dân tộc với sức
mạnh thời ại, tạo sức mạnh tổng hợp cho cách mạng
Theo Hồ Chí Minh, thực hiện ĐKQT ể tập hợp lực lượng bên ngoài, tranh
thủ sự ồng tình, ủng hộ và giúp ỡ của bạn bè quốc tế, kết hợp sức mạnh dân
tộc với sức mạnh của các trào lưu cách mạng thời ại, tạo thành sức mạnh
tổng hợp cho cách mạng Việt Nam.
- Sức mạnh dân tộc là sự tổng hợp các yếu tố vật chất và tinh thần, song
trước hết là sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước và ý thức tự lực, tự cường dân tộc;
sức mạnh của tinh thần oàn kết; có chí ấu tranh anh dũng, bất khuất cho ộc lập, tự
do. Sức mạnh ó ã giúp cho dân tộc VN vượt qua mọi thử thách, khó khăn trong
dựng nước và giữ nước.
Sức mạnh thời ại là sức mạnh của các phong trào cách mạng thế giới, ó
còn là sức mạnh của chủ nghĩa Mác – Lênin ược xác lập bởi thắng lợi của cách
mạng Tháng Mười Nga năm 1917. Trong quá trình hoạt ộng cách mạng, nhờ chú
ý tổng kết thực tiễn dưới ánh sáng của chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ Chí Minh ã
từng bước phát hiện ra sức mạnh vĩ ại tiềm ẩn trong các phong trào cách mạng thế
giới mà VN cần tranh thủ. Các phong trào ó nếu ược liên kết, tập hợp trong khối
oàn kết quốc tế sẽ tạo nên sức mạnh to lớn.
Khi tìm thấy con ường cứu nước, Hồ Chí Minh ã sớm xác ịnh cách mạng
Việt Nam là một bộ phận của cách mạng thế giới, cách mạng Việt Nam chỉ có thể
thành công khi thực hiện oàn kết chặt chẽ với phong trào cách mạng thế giới.
Người viết: “Cách mệnh An Nam cũng là một bộ phận của cách mệnh thế giới. Ai
làm cách mệnh trong thế giới ều là ồng chí của nhân dân An Nam cả”.
Đoàn lết quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh là oàn kết với phong trào ấu
tranh giải phóng dân tộc, phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và nhân
dân lao ộng thế giới, oàn kết với phong trào ấu tranh vì hòa bình, ộc lập dân tộc,
dân chủ và tiến bộ xã hội. Nếu oàn kết dân tộc là một trong những yếu tố quyết 1 lOMoARcPSD|47206417
ịnh thắng lợi cách mạng Việt Nam thì oàn kết quốc tế cũng là một nhân tố
thường xuyên và hết sức quan trọng giúp cho cách mạng 1 lOMoARcPSD|47206417
Việt Nam i ến thắng lợi hoàn toàn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống
nhất ất nước và quá ộ lên chủ nghĩa xã hội. Người nói: “Có sức mạnh của cả
nước một lòng … lại có sự ủng hộ của nhân dân thế giới, chúng ta sẽ có một
sức mạnh tổng hợp, nhất ịnh cách mạng nước ta sẽ i ến cái ích cuối cùng”17.
b) Thực hiện oàn kết quốc tế, nhằm góp phần cùng nhân dân thế giới
thực hiện thắng lợi các mục tiêu cách mạng của thời ại
Thực hiện oàn kết quốc tế không phải chỉ vì thắng lợi của cách mạng mỗi
nước mà còn vì sự nghiệp chung của nhân loại tiến bộ trong cuộc ấu tranh chống
chủ nghĩa ế quốc và các thế lực phản ộng quốc tế vì mục tiêu cách mạng của
thời ại. Mục tiêu cao cả của thời ại là hòa bình, ộc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
Thời ại Hồ Chí Minh sống và hoạt ộng chính trị là thời ại ã chấm dứt thời
kỳ tồn tại biệt lập giữa các quốc gia, mở ra các quan hệ quốc tế ngày càng sâu
rộng cho các dân tộc, làm cho vận mệnh của mỗi dân tộc không thể tách rời vận
mệnh chung của cả loài người.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, thực hiện ĐKQT, kết hợp chặt chẽ chủ nghĩa
yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản là nhằm góp phần cùng nhân dân thế giới
thực hiện thắng lợi các mục tiêu cách mạng của dân tộc và thời ại. Bởi lẽ, nhân
dân VN không chỉ chiến ấu vì ộc lập, tự do của ất nước mình mà còn vì những
mục tiêu cao cả của thời ại là hòa bình, ộc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
Muốn tăng cường oàn kết quốc tế phải kiên trì chống lại mọi khuynh hướng
sai lầm của chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa vị kỷ dân tộc, chủ nghĩa sôvanh, những
khuynh hướng làm suy yếu sức mạnh oàn kết, thống nhất của các lực lượng cách
mạng thế giới. Nói cách khác, các Đảng Cộng sản phải tiến hành có hiệu quả việc
giáo dục chủ nghĩa yêu nước chân chính kết hợp với chủ nghĩa quốc tế vô sản của
giai cấp công nhân và nhân dân lao ộng. 17 1 lOMoARcPSD|47206417
Dẫn theo Hà Bình Nhưỡng: “Trái tim nhân ái”, Tạp chí Nhà văn của Hội Nhà văn, số 3/2000, tr.20.
2. Lực lượng oàn kết quốc tế và hình thức tổ chức
a) Các lực lượng cần oàn kết
Lực lượng oàn kết quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm: Phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế; phong trào ấu tranh giải phóng dân tộc và
phong trào hoà bình, dân chủ thế giới, trước hết là phong trào chống chiến tranh
của nhân dân các nước ang xâm lược Việt Nam.
Đối với phong trào cộng sản và công nhân thế giới, Hồ Chí Minh cho
rằng, sự oàn kết giữa giai cấp vô sản quốc tế là một bảo ảm vững chắc cho thắng
lợi của chủ nghĩa cộng sản. Chủ trương oàn kết giai cấp vô sản các nước, oàn
kết giữa các ảng cộng sản trong tư tưởng Hồ Chí Minh xuất phát từ tính tất yếu
về vai trò của giai cấp vô sản trong thời ại ngày nay. Hồ Chí Minh cho rằng,
chủ nghĩa tư bản là một lực lượng phản ộng quốc tế, là kẻ thù chung của nhân
dân lao ộng toàn thế giới. Trong hoàn cảnh ó, chỉ có sức mạnh của sự oàn kết,
nhất trí, sự ồng tình và ủng hộ lẫn nhau của lao ộng toàn thế giới theo tinh thần
“bốn phương vô sản ều là anh em” mới có thể chống lại ược những âm mưu
thâm ộc của chủ nghĩa ế quốc thực dân.
Đối với phong trào ấu tranh giải phóng dân tộc, từ rất sớm, Hồ Chí
Minh ã thấy rõ âm mưu chia rẽ dân tộc của các nước ế quốc. Chính vì vậy,
Người ã lưu ý Quốc tế Cộng sản về những biện pháp nhằm “làm cho các dân
tộc thuộc ịa, từ trước ến nay vẫn cách biệt nhau, hiểu biết nhau hơn và oàn kết
lại ể ặt cơ sở cho một liên minh phương Đông tương lai, khối liên minh này sẽ
là một trong những cái cánh của cách mạng vô sản”18. Thêm vào ó, ể tăng cường
oàn kết giữa cách mạng thuộc ịa và cách mạng vô sản chính quốc, Hồ Chí Minh
còn ề nghị Quốc tế Cộng sản, bằng mọi cách phải “làm cho ội quân tiên phong
của lao ộng thuộc ịa tiếp xúc mật thiết với giai cấp vô sản 18 1 lOMoARcPSD|47206417
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T2, tr. 124
phương Tây ể dọn ường cho một sự hợp tác thật sự sau này; chỉ có sự hợp tác
này mới bảo ảm cho giai cấp công nhân quốc tế giành thắng lợi cuối cùng”19.
Đối với các lực lượng tiến bộ, những người yêu chuộng hoà bình, dân chủ,
tự do và công lý, Hồ Chí Minh cũng tìm mọi cách ể thực hiện oàn kết. Trong xu
thế mới của thời ại, sự thức tỉnh dân tộc gắn liền với sự thức tỉnh giai cấp, Hồ
Chí Minh ã gắn cuộc ấu tranh vì ộc lập ở Việt Nam với mục tiêu bảo vệ hòa
bình, tự do, công lý và bình ẳng ể tập hợp và tranh thủ sự ủng hộ của các lực
lượng tiến bộ trên thế giới.
Gắn cuộc ấu tranh vì ộc lập của dân tộc với mục tiêu hòa bình, tự do và
công lý, Hồ Chí Minh ã khơi gợi lương tri của loài người tiến bộ tạo nên những
tiếng nói ủng hộ mạnh mẽ của các tổ chức quần chúng, các nhân sĩ trí thức và
từng con người trên hành tinh. Thật hiếm có những cuộc ấu tranh giành ược sự
ồng tình, ủng hộ rộng rãi và lớn lao như vậy. Đã nhiều lần, Hồ Chí Minh khẳng
ịnh: Chính vì ã biết kết hợp phong trào cách mạng nước ta với phong trào cách
mạng của giai cấp công nhân và của các dân tộc bị áp bức, mà Đảng ã vượt qua
ược mọi khó khăn, ưa giai cấp công nhân và Nhân dân ta ến những thắng lợi vẻ vang như ngày nay.
b) Hình thức tổ chức
Đoàn kết quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh không phải là vấn ề sách
lược, một thủ oạn chính trị nhất thời mà là vấn ề có tính nguyên tắc, một òi hỏi
khách quan của cách mạng Việt Nam. Từ năm 1924, Hồ Chí Minh ã ưa ra quan
iểm về thành lập “Mặt trận thống nhất của nhân dân chính quốc và thuộc ịa”
chống chủ nghĩa ế quốc, ồng thời kiến nghị Quốc tế Cộng sản cần có giải pháp
cụ thể ể quan iểm này trở thành sự thật. 19 1 lOMoARcPSD|47206417
Đối với các dân tộc trên bán ảo Đông Dương: Hồ Chí Minh dành sự quan
tâm ặc biệt ối với các dân tộc trên bán ảo Đông Dương. Cả ba dân tộc ều là láng
giềng gần gũi của nhau, có nhiều iểm tương ồng về lịch sử, văn hóa và
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, HN, 2011, T.2, tr.124. 20 1 lOMoARcPSD|47206417
cùng chung một kẻ thù là thực dân Pháp. Năm 1941, ể khơi dậy sức mạnh và
quyền tự quyết mỗi dân tộc, theo úng quan iểm Hồ Chí Minh về tập hợp lực lượng
cách mạng, Đảng quyết ịnh thành lập Mặt trận Việt Nam Độc lập ồng minh (gọi
tắt là Việt Minh); giúp Lào và Camphuchia thành lập mặt trận yêu nước. Trong
hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và ế quốc Mỹ, Hồ Chí Minh ã chỉ ạo
việc hình thành Mặt trận nhân dân ba nước Đông Dương.
Đối với các dân tộc châu Á và châu Phi ấu tranh giành ộc lập: Hồ Chí
Minh củng cố mối quan hệ oàn kết hữu nghị, hợp tác nhiều mặt với trung Quốc –
nước láng giềng có quan hệ lịch sử văn hóa lâu ời với VN; thực hiện oàn kết với
các dân tộc châu Á và châu Phi ấu tranh giành ộc lập. Người chỉ rõ, các dân tộc
châu Á có ộc lập thì nền ộc lập hòa bình thế giới mới ược thực hiện. Vận mệnh
dân tộc châu Á có quan hệ mật thiết với vận mệnh dân tộc Việt Nam. Do vậy, từ
những năm 20 của thế kỷ XX, cùng với việc sáng lập Hội Liên hiệp thuộc ịa tại
Pháp, Hồ Chí Minh ã tham gia sáng lập Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức tại
Trung Quốc. Đây là hình thức sơ khai của mặt trận thống nhất các dân tộc bị áp
bức theo xu hướng vô sản, lần ầu tiên xuất hiện trong phong trào ấu tranh giải
phóng dân tộc. Với việc tham gia sáng lập các tổ chức này, Hồ Chí Minh ã góp
phần ặt cơ sở cho sự ra ời của Mặt trận nhân dân Á – Phi oàn kết với Việt Nam.
Đối với mặt trận dân chủ và lực lượng ồng minh chống phát xít: Hồ Chí
Minh tìm mọi cách xây dựng quan hệ với lực lượng này nhằm tạo thế và lực cho
cách mạng Việt Nam. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp và ế quốc Mỹ, bằng
mọi hoạt ộng ngoại giao không mệt mỏi, Hồ Chí Minh ã nâng cao vị thế của VN
trên trường quốc tế, tranh thủ ược sự ồng tình, ủng hộ của các nước xã hội chủ
nghĩa, của bè bạn quốc tế và nhân dân tiến bộ, trong ó có cả nhân dân yêu chuộng
hòa bình Pháp trong kháng chiến chống thực dân Pháp và nhân dân yêu chuộng
hòa bình Mỹ trong kháng chiến chống ế quốc Mỹ, hình thành Mặt trận nhân dân
thế giới oàn kết với Việt Nam chống ế quốc xâm lược. 1 lOMoARcPSD|47206417
Như vậy, tư tưởng oàn kết vì thắng lợi của cách mạng Việt Nam ã
ịnh hướng cho việc hình thành bốn tầng mặt trận: Mặt trận ại oàn kết dân
tộc; Mặt trận oàn kết Việt - Miên - Lào; Mặt trận nhân dân Á - Phi oàn kết
với Việt Nam; Mặt trận nhân dân thế giới oàn kết với Việt Nam chống ế
quốc xâm lược. Đây thực sự là sự át triển rực rỡ nhất và thắng lợi to lớn
nhất của tư tưởng Hồ Chí Minh về ại oàn kết.
3. Nguyên tắc oàn kết quốc tế
a) Đoàn kết trên cơ sở thống nhất mục tiêu và lợi ích, có lý, có tình
Cũng như xây dựng khối ại oàn kết toàn dân tộc, muốn thực hiện ược oàn
kết quốc tế trong cuộc ấu tranh chống chủ nghĩa ế quốc và các lực lượng phản
ộng quốc tế, phải tìm ra ược những iểm tương ồng về mục tiêu và lợi ích
giữa các dân tộc, các lực lượng tiến bộ và phong trào cách mạng thế giới.
Từ rất sớm, Hồ Chí Minh ã phát hiện ra sự tương ồng này nhờ ặt cách mạng
Việt Nam trong bối cảnh chung của thời ại, kết hợp lợi ích của cách mạng Việt
Nam với trào lưu cách mạng thế giới và nhận thức về nghĩa vụ của Việt Nam ối
với sự nghiệp chung của loài nguời tiến bộ.
Đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, Hồ Chí Minh giương
cao ngọn cờ ộc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, thực hiện oàn kết thống
nhất trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản, có lý, có tình.
- Có lý là phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin,
phải xuất phát từ lợi ích chung của cách mạng thế giới, nhưng tránh giáo iều, rập khuôn.
- Có tình là sự thông cảm, tôn trọng lẫn nhau trên tinh thần tình cảm của
những người cùng chung lý tưởng, cùng chung mục tiêu ấu tranh. Lợi ích của mỗi
quốc gia, dân tộc, mỗi ảng phải ược tôn trọng, song lợi ích ó không ược phương
hại ến lợi ích chung, lợi ích của Đảng của dân tộc khác. 1