Tài liệu về khám cơ quan sinh dục | Đại học y dược Huế

lOMoARcPSD| 39099223
Kh‚m b nh nh'n b ti u B TI U M c ti“u h c t¸p
1. Kh‚m fi› c c˙ u b ng quang trong tr›‚ng h p b ti u
2. Tr nh b y fi› c c‚c x—t nghi m c¸n l'm s ng ch nh fi ch¨n fio‚n nguy“n nh'n g'y b ti u.
3. M« t¶ fi› c nguy“n nh'n b ti u c˚p v m‚n t nh I. §„I C„¥NG
§ł ng tr› c mØt tr›Œng h p b ti u, vi c th¤m kh‚m fi› c thøc hi n l˙ n l› t qua
c‚c b› c nh n, sŒ, g , nghe sau khi fi• hÆi b nh s k c ng. II. KH„M L¢M S NG 1. HÆi b nh s
Bao g m hÆi v c‹n fiau ti t ni u, c‚c tri u chł ng c‹ n¤ng v rŁ i lo„n ti u ti n v
rŁ i lo„n th nh ph˙ n n› c ti u m b nh nh'n cª th nh¸n th˚y. Khai th‚c b nh s c
ng gi p cho ch¨n fio‚n b nh nh'n. Tuy nhi“n mØt sŁ c‚c tri u chł ng cª li“n quan
fi n v˚n fi fii ti u ho˘ c li“n quan fi n g i nguy“n nh'n c˙ n fi› c hÆi k : -
Ti u nhi u l˙ n (ti u r t): ban ng y sŁ l˙ n fii ti u t¤ng, ban fi“m thł c
d¸y nhi u l˙ n fii ti u; cuØc sŁ ng b ¶nh h›ºng. -
Ti u fiau (ti u buŁ t): m i l˙ n fii ti u th˚y fiau buŁ t d c ni u fi„o.
Hai tri u chł ng tr“n th›Œng xu˚t hi n song song v i nhau t„o th nh hØi chł ng
vi“m b ng quang, do nhi u nguy“n nh'n g'y ra: + Vi“m b ng quang do nhi m khu¨n + SÆi b ng quang + U x‹ ti n li t tuy n. + U b ng quang -
Ti u khª: m i l˙ n fii ti u ph¶i chŒ (tı v i ch c gi'y t i h ng ph t), r˘ n
nhi u, tia n› c ti u y u, cª khi ch th nh tıng gi t nhÆ xuŁ ng fi˙ u m i ch'n, ti u l
m nhi u fi t ng t qu•ng. Nguy“n nh'n: do t c nghˇn c b ng quang - ti n li t tuy n - ni u fi„o, v d : + U x‹ ti n li t tuy n + SÆi ni u fi„o + Ung th› ti n li t tuy n + H p ni u fi„o -
Ti u t c gi a d ng: b t fi˙ u fii ti u
th d , nh›ng sau fiª c¶m gi‚c cª mØt v¸t t i l˚p
c b ng quang l m t c fiØt ngØt tia n› c ti u. B
nh nh'n fiau buŁ t d c ni u fi„o, r˘ n nhi u fi ti
p t c ti u ho˘ c ph¶i thay fi i t› th fii ti u (n»m
ng a, n»m nghi“ng) fi ti p t c ti u. §'y l tri u
chł ng fi˘ c hi u cæa sÆi b ng quang. -
B ti u: l t nh tr„ng n› c ti u
kh«ng fi› c tŁ ng xu˚t ho n to n ho˘ c kh«ng ho n to n. lOMoARcPSD| 39099223
Kh‚m b nh nh'n b ti u
B ti u c˚p: l t nh tr„ng kh«ng fii ti u fi› c m˘ c d b nh nh'n cª c¶m gi‚c
bu n ti u v fiau. Th¤m kh‚m ph‚t hi n c˙ u b ng quang r . H nh 1: B ti u c˚p
B ti u m„n l t nh tr„ng nu c ti u fi› c tŁ ng xu˚t kh«ng ho n to n l c fii
ti u, n› c ti u lu«n c n t n l„i mØt l› ng sau khi fii ti u fi› c g i l th t ch c˘ n b
ng quang. L'm s ng fi«i khi bi u hi n c˙ u b ng quang, n i b¸t l t nh tr„ng ti u
nhi u l˙ n, ti u khª, ti u kh«ng tø chæ v cª bi u hi n nhi m tr ng fi›Œng ni u, th¸m ch suy th¸n.
Khi cª c˙ u b ng quang, b nh nh'n sˇ cª c¶m gi‚c fiau tł c v ng h„ v , bu n
ti u nh›ng kh«ng th ti u fi› c Nguy“n nh'n:
- Nguy“n nh'n g'y t c nghˇn:
+ º nam gi i cª th g˘ p trong u x‹, ung th› ti n li t tuy n; vi“m ti n li t tuy
n c˚p, ch˚n thu‹ng ni u fi„o, h p ni u fi„o, x‹ h p c b ng quang
+ º n gi i : u v ng ti u khung (u x‹ hay ung th› t cung), h p mi ng s‚o
+ º c¶ hai gi i: C‚c khŁ i u v ng ni u fi„o b ng quang, v¸t l„ (sÆi b ng
quang, c c m‚u fi«ng trong b ng quang)
+ Tr˛ em: van ni u fi„o sau º tr˛ nam, t m‚u c t cung º tr˛ n , v¸t l„ º c¶ hai gi i.
- Nguy“n nh'n rŁ i lo„n chł c n¤ng b ng quang - c‹ th t:
+ Do c‚c b nh l th˙ n kinh: ch n —p tæy, b„i l t, u tæy, gai fi«i cØt sŁ ng, b
nh l th˙ n kinh do fi‚i th‚o fi›Œng.
+ Do ph¶n x„: sau ph u thu¸t, trong hØi chł ng b ng c˚p, sau sinh...
+ Do d ng thuŁ c: c‚c lo„i kh‚ng cholin, c‚c lo„i thuŁ c an th˙ n kinh 1.1. Nh n V ng h„ v :
- C˙ u b ng quang : khŁ i u tr n nh‰n, h nh c˙ u fi u tr“n x›‹ng mu
- KhŁ i u (u b ng quang) khi qu‚ to th th˚y h nh d‚ng kh«ng fi u 1.2. SŒ
Khi kh«ng chł a fi˙ y n› c ti u b ng quang x p n»m ¨n sau x›‹ng mu cho n“n
kh«ng nh n v sŒ th˚y fi› c. Ch khi b ng quang c¤ng fi˙ y n› c ti u (c˙ u b ng quang
(+) m˘ c d b nh nh'n fi• fii ti u) m i kh‚m fi› c. Cho b nh nh'n n»m ng a chi d› i du
i th…ng, ng›Œi kh‚m ng i mØt b“n c„nh ch¸u h«ng b nh nh'n, cª th sŒ th˚y : -
C˙ u b ng quang c˚p t nh: mØt khŁ i h nh c˙ u c¤ng º h„ v ngay tr“n
x›‹ng mu, cª ranh gi i r r ng, ˚n g'y c¶m gi‚c fiau mªt ti u d dØi. -
C˙ u b ng quang m„n t nh: khŁ i c˙ u nh› tr“n nh›ng m m h‹n, ˚n v
o c ng g'y t¤ng c¶m gi‚c mªt ti u nh›ng t h‹n so v i c˙ u b ng quang c˚p t nh. -
KhŁ i u b ng quang sŒ fi› c º v ng h„ v : r˚t hi m. 1.3. G
G ph‚t hi n c˙ u b ng quang: b nh nh'n n»m ng a, chi d› i du i th…ng, b n tay
tr‚i fi˘ t s‚t th nh b ng, ngªn gi a ph¶i g l“n fiŁ t hai ngªn gi a tr‚i. G tı xa h›
ng v kh p mu, b t fi˙ u tı h„ s›Œn ph¶i. Ban fi˙ u l 'm thanh trong, sau fiª fi i th
nh fi c (khi g v o b ng quang chł a fi˙ y n› c). NŁ i c‚c fii m fi i 'm n y ta fi› c mØt
fi›Œng v ng cung l i l“n tr“n, fiª l gi i h„n tr“n cæa c˙ u b ng quang. lOMoARcPSD| 39099223
Kh‚m b nh nh'n b ti u
2. MØt sŁ c„c fiØng t„c th¤m kh„m kh„c fi t m nguy“n nh'n 2.1. Th¤m trøc tr ng
§'y l thæ thu¸t kh«ng th bÆ qua trong ti t ni u-sinh d c, nh˚t l khi nghi ngŒ
cª b nh l cæa b ng quang v ti n li t tuy n.
H nh 2: T› th kh‚m trøc tr ng
H nh 3: K thu¸t kh‚m trøc tr ng 102
Sau khi fii ti u xong, b nh nh'n n»m ng a, fi˙ u gŁ i v fi i g˚p, d„ng rØng (t›
th s¶n khoa); ng›Œi kh‚m º b“n ph¶i cæa b nh nh'n, d ng ngªn tay trÆ ph¶i fieo
g¤ng cª b«i d˙ u tr‹n, sau khi gi¶i th ch cho b nh nh'n r thæ thu¸t s p l m, nh
nh ng fi›a v o h¸u m«n. Khi c¶m nh¸n sø co bªp cæa c‹ th t v'n h¸u m«n, b¶o b
nh nh'n r˘ n li“n t c fi c‹ n y d•n ra, ngªn tay cª th fi›a v o Ł ng h¸u m«n d d
ng h‹n v kh«ng g'y fiau. Sau fiª ti p t c ˚n s'u ngªn tay v o trøc tr ng, b¶o b nh
nh'n thº fi u. Cª th k t h p b n tay tr‚i sŒ n n º h„ v fi fi¨y b ng quang v ti n
li t tuy n s‚t ngªn tay trÆ ph¶i h‹n.
L˙ n l› t cª th ph‚t hi n fi› c: -
Mł c fiØ co bªp cæa c‹ th t h¸u m«n: t¤ng l“n trong tr›Œng h p b ng
quang th˙ n kinh (neuro vessie), gi¶m fii trong ‚p-xe ti n li t tuy n... -
§i m ni u qu¶n d› i, tı 1-1,5cm b“n ngo i c b ng quang, cª khi sŒ th˚y sÆi ni
u qu¶n º fi'y. - B ng quang c¤ng fi˙ y n› c ti u, th nh d y ch c khi cª u, ho˘ c
th nh tr› c trøc tr ng trº n“n d y, th'm nhi m do u ti n tri n t i. -
Ti n li t tuy n: b nh th›Œng sŒ th˚y qua th nh tr› c trøc tr ng, k ch th›
c kho¶ng 1,5 x 2cm (< 20gr) h nh tam gi‚c, m¸t fiØ ch c nh›ng fi n h i, cª hai th
y b“n ph'n c‚ch nhau bºi mØt r•nh gi a th…ng v m m m„i. lOMoARcPSD| 39099223
Kh‚m b nh nh'n b ti u
H nh 5: U x‹ ti n li t tuy n
H nh 6: Ung th› ti n li t
tuy n qua qua th¤m kh‚m trøc tr ng: th¤m kh‚m
trøc tr ng: b m˘ t TLT cª
TLTt¤ng k ch th› c, m¸t fiØ ch c, b m˘ t nh‚n
khŁ i cł ng l n nh n
Ch b»ng th¤m trøc tr ng, ta cª th ch¨n fio‚n mØt sŁ b˚t th›Œng b nh l
ti n li t tuy n : - U x‹ ti n li t tuy n (ph fi„i l nh t nh = HBP: Hypertrophie b—nigne
de la prostate): ti n li t tuy n ph fi„i th nh khŁ i ch c, tr n nh‰n ranh gi i r r
ng, r•nh gi a b xªa m˚t, kh«ng cª khŁ i cł ng. - Ung th› ti n li t tuy n (ad—
nocarcinome prostatique): l mØt khŁ i cł ng r n, cª khi nh› fi‚, l n nh n, ranh
gi i kh«ng r nh˚t l khi fi• th'm nhi m xung quanh. K t h p sinh thi t ti n li t tuy
n (qua th nh tr› c trøc tr ng hay qua t˙ ng sinh m«n) ta cª ch¨n fio‚n x‚c fi nh b nh n y.
- Vi“m ti n li t tuy n c˚p: tuy n s›ng to, fiau, b m˘ t c¤ng l“n tıng ch , ˚n v o r˚t fiau.
- ‚p xe ti n li t tuy n: m˚t ho n to n tr›‹ng løc c‹ th t h¸u m«n, tuy n to l ng nh ng, ˚n fiau chªi.
2.2. ThŒm 'm fiŒo:
M˘ c d fi'y l mØt thæ thu¸t kh‚m s¶n khoa, tr› c mØt b nh nh'n n cª c‚c
rŁ i lo„n ti u ti n (ti u r t, ti u buŁ t, ti u kh«ng tø chæ, ti u m‚u, b ti u...) b t buØc
ng›Œi b‚c s ni u khoa ph¶i l m thæ thu¸t n y. Cª th ph‚t hi n fi› c: - Sa sinh d c (Prolapsus) - Sa b ng quang (Cystoc le)
- C‚c l d : b ng quang-'m fi„o, ni u qu¶n-'m fi„o...
- §˘ c bi t fiŁ i v i nh ng b nh nh'n b ti u kh«ng tø chæ (sªn ti u khi g ng
sł c) l m nghi m ph‚p Bonnet cª th ph‚t hi n ra nguy“n nh'n: d ng hai
ngªn tay n'ng t i c ng tr› c cæa 'm fi„o m kh«ng —p v o c b ng quang v
ni u fi„o, nghi m ph‚p (+) khi b nh nh'n ho m n› c ti u kh«ng sªn ra ngo i. 2.3. Ni u fiŒo
H p ni u fi„o l mØt trong nh ng nguy“n nh'n g'y b ti u c˚p v m„n t nh.
B nh th›Œng sŒ ni u fi„o tı quy fi˙ u t i t˙ ng sinh m«n (gŁ c d›‹ng v¸t) d c theo
v¸t xŁ p th˚y m m m„i v kh«ng fiau. Khi b b nh ni u fi„o cª th : lOMoARcPSD| 39099223
Kh‚m b nh nh'n b ti u
- B x‹ cł ng t„i mØt fio„n ho˘ c d c chi u d i khi b x‹ h p (sau ch˚n th›‹ng hay
vi“m nhi m) - Cª sÆi: mØt khŁ i ch c, x x , th›Œng g'y b ti u c˚p, n u v n fii ti u fi› c
l do vi“n sÆi n»m trong t i thıa ni u fi„o (diverticule uretral).
2.4. Mi ng sŒo v d›‹ng v¸t
MØt sŁ b nh l º d›‹ng v¸t cª th g'y n“n t nh tr„ng b ti u c˚p ho˘ c m„n t
nh. Trong th¤m kh‚m c˙ n thi t ph¶i ph‚t hi n c‚c nguy“n nh'n.
- Mł c fiØ ch t h p mi ng s‚o: l mi ng s‚o cª th h p º c‚c mł c fiØ kh‚c nhau. Ch t
h p mi ng s‚o cª th g˘ p trong tr›Œng h p b¨m sinh ho˘ c do vi“m nhi m
- H p bao quy fi˙ u (Phymosis) - C‚c fi‚m lo—t, u s i... nh˚t l º quy fi˙ u - C‚c v t s o, v t m c .
3. C„c x„t nghi m c¸n l'm s ng
3.1. Ch p h ti t ni u kh«ng chu¨n b - Gi‚ tr :
+ Ph‚t hi n sÆi c¶n quang ti t ni u: sÆi th¸n, ni u qu¶n, b ng quang, ni u fi„o.
+ Th˚y fi› c bªng th¸n l n: b nh th›Œng chi u cao th¸n (tı cøc tr“n - cøc d› i)
t›‹ng fi›‹ng chi u cao cæa 3 fiŁ t sŁ ng th t l›ng; bŒ th¸n cong fi u nh› h„t fi¸u.
+ Ph‚t hi n c‚c t n th›‹ng x›‹ng (cØt sŁ ng, x›‹ng ch¸u, x›‹ng fi i): lo•ng x›‹ng,
fi˘ c x›‹ng...do ung th› di c¤n (ti n li t tuy n, b ng quang). 3.2. Si“u 'm
- Gi‚ tr : Si“u 'm cª gi‚ tr trong ch¨n fio‚n h nh th‚i cæa h ti t ni u, tuy nhi“n
fiŁ i v i mØt tr›Œng h p b ti u, si“u 'm gi p:
+ Ch¨n fio‚n x‚c fi nh cª t nh tr„ng ł fi ng n› c ti u trong b ng quang
+ Ph‚t hi n c¶ sÆi c¶n quang l n sÆi kh«ng c¶n quang fi›Œng ti t ni
u trong fiª cª sÆi b ng quang, sÆi ni u fi„o.
+ §‚nh gi‚ mł c fiØ ł n› c th¸n, fiØ d y nhu m« th¸n.
+ §‚nh gi‚ t nh tr„ng b ng quang (u, t i thıa,
th nh d y...) + §o fiØ l n ti n li t tuy n.
+ Kh¶o s‚t t nh tr„ng b u (u tinh ho n, nang m o tinh, nang thıng tinh...)
3.3. Ch p ni u fiŒo b ng quang ng› c d ng
§'y l mØt trong nh ng x—t nghi m c˙ n thi t fi ch¨n fio‚n x‚c fi nh fiŁ i v i c‚c
tr›Œng h p nghi ngŒ h p ni u fi„o.
§˘ t th«ng ti u v o ni u fi„o, b‹m thuŁ c c¶n quang v o v ch p fi ph‚t hi n
v tr h p fi˙ u xa. Trong tr›Œng h p b nh nh'n h p kh«ng ho n to n, cª th b‹m
thuŁ c c¶n quang v o b ng quang qua ni u fi„o th ti p theo sau fiª ch p ni u
fi„o th b nh nh'n fii ti u fi x‚c fi nh v tr h p fi˙ u g˙ n.
§Ł i v i nh ng b nh nh'n b ti u ho n to n, fi• fi› c fi˘ t d n l›u b ng quang tr› c
fiª th b‹m thuŁ c c¶n quang qua d n l›u b ng quang v ch p phim g i l ch p xu«i d ng lOMoARcPSD| 39099223
Kh‚m b nh nh'n b ti u 104