Tiểu luận giữa kỳ môn Luật Hành Chính | Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1
I . KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍ............................................2
1 . Khái niệm quyết định hành chính................................................................................2
2. Tính chất và đặc điểm của quyết định hành chính......................................................3
2.1 . Đặc điểm của quyết định hành chính........................................................................3
2.2. Tính chất của quyết định hành chính........................................................................4
3. Phân loại quyết định hành
chính...................................................................................4
4. Vai trò của quyết định hành chính................................................................................4
II. YÊU CẦU HỢP LÝ VÀ HỢP PHÁP ĐỐI VỚI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH...5
1. Tính hợp pháp.................................................................................................................5
2. Tính hợp lý......................................................................................................................6
3. Mối quan hệ giữa tính hợp lý và tính hợp pháp của quyết định hành chính............7
III. NHỮNG HẠN CHẾ CÒN TỒN TẠI TRONG VIỆC ÁP DỤNG YÊU CẦU HỢP
PHÁP, HỢP LÝ VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP..................................................7
KẾT LUẬN.......................................................................................................................10
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................11 MỞ ĐẦU
Nước XHCN Việt Nam là Nhà nước theo chế độ Trung ương tập quyền tức là
nhà nước của dân,do dân và vì dân. Luật pháp không chỉ là công cụ để bảo vệ
quyền và lợi ích cho công dân mà còn là công cụ quản lý Nhà nước và điều chỉnh
các mối quan hệ phát sinh trong xã hội. Luật Hành chính – với tư cách là một
ngành luật độc lập đóng vai trò như một công cụ quản lý nhằm giải quyết các mối
quan hệ đa dạng, phức tạp nảy sinh từ những vấn đề hành chính trong đời sống xã hội.
Một trong những vấn đề ảnh hưởng lớn tới xã hội nói chung và được quan tâm
với Luật Hành chính nói riêng là quyết định hành chính. Bởi sự quan trọng của các
quyết định hành chính trong hoạt động của các cơ quan hành chính Nhà nước.
Quyết định hành chính là sự phản ánh ý chí trực tiếp của nhiều chủ thể thực hiện
quyền hành pháp thực hiện trên cơ sở luật và thi hành luật. một quyết định hành
chính có khả thi hay không còn phải dựa vào nhiều yếu tố như tính hợp pháp và hợp lý.
Cùng với xu hướng đổi mới, hội nhập và phát triển, nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam cần đổi mới phù hợp với mục tiêu hướng đến là một đất nước
có nền dân chủ văn minh, trong sạch. Luật Hành chính là một ngành luật độc lập
trong hệ thống pháp luật Việt Nam nhưng những quyết định hành chính phải đáp
ứng yêu cầu tính hợp pháp và hợp lý phù hợp với xã hội và pháp luật hiện nay.
Đi từ hướng tiếp cận trên, em chọn đề tài “Yêu cầu tính hợp pháp và hợp lý của
quyết định hành chính” làm tiểu luận giữa kỳ môn Luật Hành chính. Bài tiểu luận
nghiên cứu xoay quanh khái quát chung của quyết định hành chính và tính hợp
pháp, hợp lý của quyết định hành chính. Bên cạnh đó, từ thực tế bài tiểu luận cũng
nêu lên thực trạng cùng một số giải pháp đề xuất để loại bỏ những tồn tại, bất cập
trong vấn đề áp dụng yêu cầu tính hợp lý hợp pháp trong quyết định hành chính. 1
I . KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH
1 . Khái niệm quyết định hành chính:
Quyết định hành chính là sản phẩm của các hoạt động Hành chính, là sản phẩm
do các cơ quan nhà nước tạo nên. Khoa học luật pháp Việt Nam có rất nhiều định
nghĩa về khái niệm “quyết định hành chính”. Ví dụ:
Khoản 1 Điều 3 Luật Tố tụng hành chính 2015 thì “Quyết định hành chính là văn
bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý
hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức
đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được
áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”. Có thể thấy theo khái
niệm này thì văn bản là hình thức duy nhất của quyết định hành chính.
Trong khoa học Luật Hành chính Việt Nam có quan điểm về giải quyết hành
chính như sau: “quyết định pháp luật là kết quả sự thể hiện ý chí quyền lực – nhà
nước (tức là kết quả của hành động mang tính pháp lý – quyền lực)”1.
Cùng với đó là quan điểm về giải quyết hành chính của khoa học pháp luật nước
ngoài. Theo BaKhrắc thì: “Quyết định hành chính nhà nước – là một loại quyết
định pháp luật dưới luật, chính thức, đặc biệt, do các chủ thể quyền lực nhà nước
ban hành trong quá trình hỏa động chấp hành và điều hành, chứa đựng ý chí quyền
lực đơn phương và dẫn đến những hệ quả pháp lý nhất định”2.
Nhìn chung, các quan điểm về quyết định hành chính đều thừa nhận quyết định
hành chính là một quyết định pháp luật của nhà nước. Tuy nhiên, để khái quát nhất
từ mọi mặt về khái niệm quyết định hành chính như sau: “Quyết định hành chính
nhà nước Việt Nam là kết quả sự thể hiện ý chí quyền lực đơn phương do chủ thể
1 Nguyễn Cửu Việt, Luật Hành chính Việt Nam (2010), Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội, Tr.466
2 Đ.N. BaKhrắc, Luật Hành chính Nga (2010), Nxb Ekxmo, Tr. 262 2
có thẩm quyền ban hành, trên cơ sở và để thi hành luật, pháp lệnh, các văn bản của
cơ quan nhà nước cấp trên, của chính mình, trên cơ sở quyết định của Tòa án, hay
hợp đồng mà chủ thể đó đã ký kết, theo thủ tục và hình thức do pháp luật quy định,
nhằm đạt ra chủ trương, đường lối, nhiệm vụ lớn có tính chất định hướng trong
quản lý; hoặc đặt ra, đình chỉ, sửa đổi, bãi bỏ các quy phạm pháp luật hành chính,
quy phạm pháp luật của một số ngành luật khác hay làm thay đổi phạm vi hiệu lực
của chúng hoặc làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt các quan hệ pháp luật hành
chính, những quan hệ pháp luật cụ thể khác, để thực hiện các nhiệm vụ và chức
năng hành chính nhà nước làm thay đổi hiện thực của đời sống nhà nước, xã hội,
cuộc sống của con người”3.
2. Tính chất và đặc điểm của quyết định hành chính
Như khái niệm từ trên, quyết định hành chính là một loại quyết định pháp luật,
vậy nên sẽ có đầy đủ các tính chất, đặc điểm của quyết định pháp luật: (1) tính ý
chí của nhà nước; (2) tính quyền lực của nhà nước và (3) tính pháp lý.
2.1 . Đặc điểm của quyết định hành chính
Đầu tiên, để thấy được các tính chất của quyết định hành chính thì cần hiểu được
các đặc điểm của quyết định hành chính. Tuy nhiên, quyết định pháp lý vẫn có
những 6 đặc điểm riêng biệt so với các quyết định pháp luật khác:
- Quyết định hành chính được ban hành để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của
các chủ thể trong hoạt động hành chính nhà nước.
- Các quyết định hành chính mang tính dưới luật.
- Quyết định hành chính luôn gắn với thẩm quyền của chủ thể ban hành.
- Quyết định hành chính được ban hành theo trình tự nhất định.
- Các quyết định hành chính đều dẫn đến một hệ quả pháp lý nhất định.
- Quyết định hành chính có tính bắt buộc thực hiện ngay.
3 Đồng chủ biên Phạm Hồng Thái – Nguyễn Thị Minh Hà, Luật hành chính Việt Nam, (Nxb Đại học Quốc Gia Hà Nội. 3
2.2. Tính chất của quyết định hành chính
Từ những đặc điểm của quyết định hành chính, có thể rút ra tính chất của quyết
định hành chính gồm 3 ý chính:
- Thể hiện ý chí nhà nước: là sự thể hiện ý chí đơn phương của nhà nước thông
qua văn bản quyết định hành chính mà mọi chủ thể và quan hệ pháp luật khác
phải tuân theo nếu nằm trong phạm vi điều chỉnh.
- Mang tính pháp lý: ví dụ dễ dàng nhận thấy nhất là hệ quả pháp lý từ quyết
định hành chính mang lại mà cụ thể là sự thay đổi hệ thống các quy phạm pháp luật hành chính.
- Mang tính dưới luật: tức là mọi quyết định hành chính đều phải tuân thủ và
phù hợp và có hiệu lực pháp lý thấp hơn so với Hiến pháp, luật, pháp lệnh,
nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội và nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp.
3. Phân loại quyết định hành chính
Việt Nam có rất nhiều quyết định hành chính, được phân chia đa dạng tùy theo
các tiêu chí khác nhau. Nhưng dựa theo nhiều góc độ như tính chất, đặc điểm, nội
dung, thẩm quyền ban hành,... thì có thể phân loại quyết định hành chính gồm các loại sau:
- Quyết định chính sách: gồm quyết định chủ đạo và quyết định chung
- Quyết định hành chính quy phạm
- Quyết định hành chính cá biệt (đơn hành)
- Quyết định hành chính chỉ đạo điều hành
- Quyết định hành chính của Chính phủ (bao gồm quyết định hành chính của
Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Ủy ban nhân dân,...)
4. Vai trò của quyết định hành chính
Qua sự điều chỉnh và hệ quả pháp lý, quyết định hành chính có vai trò: 4
- Đưa ra chủ trương lớn trong lĩnh vực quản lý hành chính
- Điều tiết các vấn đề xảy ra trong đời sống liên quan tới lĩnh vực hành chính
- Góp phần quản lý xã hội, từ đó ổn định trật tự xã hội
Nhìn chung, vai trò của quyết định hành chính là điều chỉnh các mối quan hệ
xã hội trong lĩnh vực quản lý hành chính. Bên cạnh đó, góp phần giữ xã hội ổn định.
II. YÊU CẦU HỢP LÝ VÀ HỢP PHÁP ĐỐI VỚI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH 1. Tính hợp pháp
Trong xã hội pháp quyền thì pháp luật được đặt lên đầu tiên, luôn có yêu cầu cơ
bản là tuân thủ Hiến pháp và pháp luật. Vì vậy, một quyết định hành chính có được
ban hành hay không một phần nhiều phải dựa vào tính hợp pháp của quyết định đó.
Quyết định hành chính có đặc điểm cơ bản là tính dưới luật. Tính hợp pháp của
quyết định hành chính là sự phù hợp với Hiến pháp, với các quy phạm pháp luật
của Nhà nước có thẩm quyền, với các quyết định của cơ quan quyền lực nhà nước
về thẩm quyền, nội dung, hình thức, trình tự, thủ tục xây dựng và ban hành quyết định.
Tính hợp pháp của quyết định hành chính có những yêu cầu sau:
- Quyết định hành chính phải được ban hành bởi các chủ thể có thẩm quyền
Quyết định hành chính được ban hành phải có đúng thẩm quyền về mặt nội dung
và hình thức tức là đúng nhiệm vụ, quyền hạn, phạm vi, đối tượng tác động và
đúng thủ tục do pháp luật quy định thuộc thẩm quyền của chủ thể đã được pháp luật xác định. 5
Thẩm quyền ban hành quyết định hành chính bao gồm thẩm quyền nội dung và
thẩm quyền hình thức. Thẩm quyền ban hành quyết định hành chính về mặt nội
dung có nghĩa là chủ thể có thẩm quyền chỉ được ban hành quyết định hành chính
thuộc phạm vi lĩnh vực được giao quản lý hay những vấn đề được phân công xem
xét, giải quyết. Thẩm quyền ban hành quyết định hành chính về mặt hình thức là
thẩm quyền mà chủ thể được giao nhiệm vụ được ban hành quyết định hành chính nào do luật định.
- Nội dung của các quyết định hành chính phải phù hợp với nội dung và mục đích pháp luật
Với tính chất là mang tính dưới luật, nội dung của quyết định hành chính phải
đảm bảo tính hợp hiến đồng thời phải phù hợp, tuân thủ và không được đi trái lại
với Hiến pháp, các quy định pháp luật, các quyết định của cơ quan nhà nước cấp
trên. Việc này đã được quy định tại Điều 5 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015.
- Trình tự ban hành quyết định hành chính phải được thực hiện theo đúng thủ
tục và hình thức theo luật định
Có đa dạng quyết định hành chính, vì vậy mỗi quyết định hành chính tùy thuộc
vào địa vị pháp lý của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền ban hành mà có các trình tự
và hình thức ban hành khác nhau. Ban hành quyết định hành chính đòi hỏi quyết
định đó phải đúng hình thức theo pháp luật quy định, tức là phải đúng cả về hình
thức pháp lý và hình thức thể hiện. 2. Tính hợp lý
Tính hợp lý của quyết định hành chính đơn giản là sự phù hợp về mặt nội dung,
hình thức với mục tiêu ban hành. Tính hợp lý xuất phát từ thực tế và đồng thời
cũng là cơ sở để kiểm chứng khoa học. Các yêu cầu đối với tính hợp lý của quyết
định hành chính bao gồm: 6
- Phải đảm bảo được đồng thời lợi ích và nguyện vọng của Nhân dân và Nhà
nước. Đây là một yêu cầu pháp chế đặc biệt. Điều này nhằm bảo đảm quyền
lợi và nguyện vọng của nhân dân
- Hợp lý đối về hình thức và kỹ thuật thể hiện
- Yêu cầu về ngôn ngữ trong quyết định hành chính phải trang trọng, lịch sự,
nghiêm túc, khuân mẫu, chính xác, rõ ràng, ngắn gọn, diễn đạt mạch lạc, dứt
khoát, không sử dụng những từ đa nghĩa, đại chúng
- Yêu cầu về thủ tục xây dựng và ban hành phải đơn giản, tiết kiệm, hợp lý, khoa học
- Mang tính khả thi (Quyết định hành chính phải mang tính thực hiện được)
- Mang tính dự báo (đây là cái nhìn tiên đoán về những sự việc sẽ xảy ra đối
với kẽ hở của pháp luật, từ đó có sự điều chỉnh trước cho những tình huống đó)
3. Mối quan hệ giữa tính hợp lý và tính hợp pháp của quyết định hành chính
Nhìn chung, tính hợp lý và tính hợp pháp của quyết định hành chính có mối quan
hệ chặt chẽ, cùng tồn tại song song tạo thành những yêu cầu đối với một quyết định
hành chính sẽ được ban hành. Hay nói cách khác, một quyết định hành chính được
ban hành phải có đủ tính hợp pháp và tính hợp lý, nếu thiếu một trong hai thì quyết
định hành chính đó không thể có hiệu lực. Thực tế đã cho thấy nếu có tính hợp
pháp mà không có tính hợp lý thì không thể thực hiện hiệu quả, còn ngược lại có
tính hợp lý mà không có tính hợp pháp thì không thể có hiệu lực. Từ đó có thể thấy
mối quan hệ chặt chẽ giữa tính hợp lý và tính hợp pháp của quyết định hành chính.
Tuy nhiên, vẫn có những sự độc lập và khác nhau giữa tính hợp pháp và tính hợp lý. 7
III. NHỮNG HẠN CHẾ CÒN TỒN TẠI TRONG VIỆC ÁP DỤNG YÊU
CẦU HỢP PHÁP, HỢP LÝ VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP
Việc xây dựng, ban hành các quyết định hành chính hiện nay còn nhiều bất cập.
Thực tế hiện nay, pháp luật hành chính Việt Nam đã ghi nhận và xử lý nhiều
trường hợp cáo trạng hành chính cũng như một số dạng vi phạm trong việc ban
hành quyết định hành chính, thực hiện hành vi hành chính.
- Vi phạm về thẩm quyền ban hành
Đây là trường hợp những quyết định hành chính ban hành không đúng thẩm
quyền, không đúng chủ thể. Thẩm quyền ban hành tức là mỗi cơ quan nhà nước,
chủ thể có thẩm quyền chỉ được ban hành những quyết định hành chính nhất định,
không vượt quá phạm vi được giao xử lý. Thậm chí có những quyết định hành
chính không đúng với nhu cầu thực tiễn, có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Ví dụ như
Quyết định hành chính thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân nhưng Ủy
ban nhân dân ban hành, hoặc thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân nhưng Chủ
tịch Ủy ban nhân dân ban hành.
Thẩm quyền ban hành quyết định hành chính của Ủy ban nhân dân và Chủ tịch
Ủy ban nhân dân đã được quy định rõ tại Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy
ban nhân dân 2003, Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015, Luật đất đai 2013.
Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều trường hợp sai phạm.
- Vi phạm về trình tự, thủ tục ban hành
Trong thực tế, các thủ tục xử lý trong lĩnh vực đất đai không được thực hiện đầy
đủ dẫn đến sai lệch đối với quyết định hành chính. Quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai sẽ chỉ được xem là hợp pháp nếu được thực hiện theo đầy đủ trình
tự và thủ tục. Ví dụ theo quy định của Luật đất đai 2013 cùng các văn bản hướng
dẫn thi hành, trước khi ban hành quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai như 8
cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành các
thủ tục cần thiết theo quy định. - Vi phạm về nội dung
Thực trạng có rất nhiều vi phạm về nội dung của các quyết định hành chính. Ví
dụ như có trường hợp đất bị thu hồi đang có tranh chấp, chưa có kết quả giải quyết
cuối cùng nhưng cơ quan có thẩm quyền ra quyết định bồi thường cho một bên;
Thu hồi đất sai đối tượng dẫn đến bồi thường không đúng đối tượng; Tranh chấp
quyền sử dụng đất giữa các hộ dân nhưng Ủy ban nhân dân lại xác định là đất do
nhà nước quản lý (Vụ ông T khởi kiện yêu cầu hủy Quyết định số 06/QĐ-UBND
ngày 09/01/2017 của UBND huyện G);...
Từ những tồn tại kể trên, một số giải pháp đề ra để khắc phục những bất cập như sau:
Tiến hành rà soát lại toàn bộ hệ thống quyết định hành chính. Từ đó có thể thấy
được những sai sót để thực hiện bãi bỏ, sửa đổi đối với các quyết định hành chính sai phạm.
Cần truy cứu trách nhiệm của cá nhân, cơ quan có lỗi. Đây là hành động răn đe,
chấn chỉnh lại cơ quan, cá nhân có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính. Từ
đó có thể nâng cao chất lượng của các quyết định hành chính được ban hành.
Tiếp thu ý kiến của nhân dân để ban hành những quyết định hành chính mới đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
Thực hiện biện pháp khôi phục, bồi thường cho những quyết định hành chính sai
phạm đối với người dân bị chịu thiệt hại.
Tăng cường giám sát trong công tác xây dựng, thực hiện, ban hành các quyết
định hành chính của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền đáp ứng đủ yêu cầu hợp pháp,
hợp lý của quyết định hành chính. 9 KẾT LUẬN
Qua quá trình tìm hiểu và phân tích đề tài, cá nhân em đã có cái nhìn toàn diện
và đầy đủ nhất có thể về những vấn đề khái quát chung đối với quyết định hành
chính. Bên cạnh đó, còn thấy sự quan trọng và ảnh hưởng của tính hợp lý, tính hợp
pháp đối với quyết định hành chính.
Nhìn chung, quyết định hành chính không thể có hiệu lực nếu thiếu một trong
hai tính hợp lý hoặc tính hợp pháp. Tính hợp lý và tính hợp pháp có mối quan hệ
liên kết chặt chẽ, bổ sung cho nhau tạo thành các điều kiện bắt buộc mà một quyết
định hành chính cần có.
Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế và tồn tại xoay quanh yêu cầu về tính hợp lý
và tính hợp pháp của quyết định hành chính hiện nay. Bài tiểu luận đã nêu ra những
vấn đề cơ bản và nổi trội đối với yêu cầu tính hợp lý và tính hợp pháp của quyết
định hành chính từ thực trạng xã hội. Bên cạnh đó, bài tiểu luận cũng đưa ra những
ý kiến đề xuất để khắc phục những tồn tại đó.
Qua bài tiểu luận, em đã có cái nhìn tổng quát hơn về tính hợp lý và tính hợp
pháp đối với quyết định hành chính. Em làm bài tiểu luận này bằng những tiếp thu
cùng sự hướng dẫn của các thầy cô giảng viên bộ môn, những tài liệu tìm hiểu trên
mạng và qua sự nghiên cứu giáo trình. Em cảm ơn và mong nhận được ý kiến từ thầy! 10 11