Tiểu luận "Lý luận của chủ nghĩa Mac - Lenin về nền kinh tế hàng hóa, thị trường và sự vận dụng nền kinh tế hàng hóa thị trường ở Việt Nam"

118 59 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Trần Ngọc Tuyền- Nhóm 14

MSSV 221A040180

Đề tài: LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC- LEENIN VỀ NỀN KINH TẾ HÀNG

HÓA, THỊ TRƯỜNG VÀ SỰ VẬN DỤNG NỀN KINH TẾ HÀNG HÓA THỊ

TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, loài người không ngừng tìm kiếm những

mô hình thể chế kinh tế thích hợp để đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao. Một trong

những mô hình thể chế kinh tế như thế là mô hình kinh tế thị trường có sự quản lý của

Nhà nước. Kinh tế thị trường là nấc thang phát triển cao hơn kinh tế hàng hóa, khi mà

các yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” của sản xuất đều được thực hiện thông qua thị

trường. Sự phát triển của sản xuất hàng hóa làm cho phân công lao động xã hội ngày

càng sâu sắc, chuyên môn hóa, hợp tác hóa ngày càng tăng, mối liên hệ giữa các

ngành, các vùng ngày càng chặt chẽ. Hơn nữa, những nhà sản xuất kinh doanh muốn

chiếm được ưu thế trên thị trường phải năng động, nhạy bén, không ngừng cải tiến kỹ

thuật và hợi lý hóa sản xuất. Từ đó làm tăng năng xuất lao động xã hội, thúc đẩy lực

lượng sản xuất phát triển. Phát triển sản xuất hàng hóa với quy mô lớn sẽ thúc đẩy quá

trình tích tụ và tập trung sản xuất, mở rộng giao lưu kinh tế ở trong nước và ngoài

nước, hội nhập nên kinh tế thế giới.

Việt Nam đang trong thời kỳ quá độ lên CNXH bỏ qua giai đoạn phát triển tư bản chủ

nghĩa nên cơ sở vật chất kỹ thuật còn yếu kém, lạc hậu, khả năng cạnh tranh hạn chế.

Trong khi đó thị trường thế giới và khu vực đã được phân chia bởi hầu hết các nhà sản

xuất và phân phối lớn; ngay cả thị trường nội địa cũng chịu sự phân chia này. Xuất

phát từ nhu cầu thực tế của đời sống kinh tế xã hội, để ổn đinh kinh tế trong nước và

hội nhập quốc tế ta phải xây dựng một nên kinh tế mới, một nền kinh tế nhiều thành

phần, đa dạng hóa các hình thức sở hữu. Phát triển kinh tế thị trường có vai trò rất

quan trọng, đối với nước ta muốn chuyển từ sản suất nhỏ lên sản xuất lớn xã hội chủ

nghĩa thì phải phát triển kinh tế thị trường là một tất yếu khách quan.

Phần 1

LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MAC-LÊNIN VỀ KINH TẾ HÀNG HÓA-KINH

TẾ THỊ TRƯỜNG

Sản xuất hàng hóa

Khái niệm sản xuất hàng hóa

Sản xuất hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế mà trong đó sản phẩm được sản xuất ra để

trao đổi hoặc mua bán trên thị trường.

Sản xuất hàng hóa chỉ ra đời khi đủ hai điều kiện sau đây:

Phân công lao động xã hội

Phân công lao động xã hội là sự phân chia lao động xã hội ra thành các ngành, nghề

khác nhau của nền sản xuất xã hội. Phân công lao động xã hội tạo ra sự chuyên môn

hoá lao động, do đó dẫn đến chuyên môn hoá sản xuất thành những ngành nghề khác

nhau. Do phân công lao động xã hội nên mỗi người sản xuất chỉ tạo ra một hoặc một

vài loại sản phẩm nhất định. Song, cuộc sống của mỗi người lại cần đến rất nhiều loại

sản phẩm khác nhau. Để thoả mãn nhu cầu đòi hỏi họ phải có mối liên hệ phụ thuộc

vào nhau, trao đổi sản phẩm cho nhau.

b. Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế của những người sản xuất

Sự tách biệt này do các quan hệ sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất, mà khởi thuỷ là

chế độ tư hữu nhỏ về tư liệu sản xuất, đã xác định người sở hữu tư liệu sản xuất là

người sở hữu sản phẩm lao động. Như vậy, chính quan hệ sở hữu khác nhau về tư liệu

sản xuất đã làm cho những người sản xuất độc lập, đối lập với nhau, nhưng họ lại nằm

trong hệ thống phân công lao động xã hội nên họ phụ thuộc lẫn nhau về sản xuất và

tiêu dùng. Trong điều kiện ấy người này muốn tiêu dùng sản phẩm của người khác

phải thông qua sự mua - bán hàng hoá, tức là phải trao đổi dưới những hình thái hàng

hoá.

Sản xuất hàng hoá chỉ ra đời khi có đồng thời hai điều kiện nói trên, nếu thiếu một

trong hai điều kiện ấy thì không có sản xuất hàng hoá và sản phẩm lao động không

mang hình thái hàng hoá.

Đặc trưng của sản xuất hàng hóa

Sản xuất hàng hóa là sản xuất để trao đổi mua bán.

Lao động của người sản xuất hàng hóa vừa có tính tư nhân, vừa có tính xã hội.

Mục đích của sản xuất hàng hóa là giá trị, lợi nhuận chứ không phải giá trị sử dụng.

Ưu, nhược điểm của sản xuất hàng hóa

Ưu điểm

Thúc đẩy sự phân công lao động và phát triển kinh tế.

Kích thích cải tiến khoa học-kĩ thuật, thúc đẩy LLSX phát triển nhanh.

Thúc đẩy tính năng động của người sản xuất, nâng cao năng suất , chất lượng, hiệu

quả kinh tế.

Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của xã hội.

Nhược điểm: phân hóa giàu nghèo, tiềm ẩn những khả năng khủng hoảng, phá hoại

môi trường sinh thái…

Hàng hóa

Khái niệm

Hàng hóa là sản phẩm của lao động, có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người

thông qua trao đổi, mua bán.

Hai thuộc tính của hàng hóa

Giá trị sử dụng

Giá trị sử dụng là công dụng của vật phẩm có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con

người. Là phạm trù vĩnh viễn.

Giá trị

Giá trị trao đổi là một tỷ lệ theo đó những giá trị sử dụng của loại này được trao đổi

với những giá trị sử dụng loại khác.

Giá trị là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa. Là

phạm trù lịch sử.

Tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa

Lao động cụ thể là lao động có ích dưới một hình thức cụ thể của những nghề nghiệp

chuyên môn nhất định.

Lao động trừu tượng là lao động hao phí đồng nhất của con người.

Thời gian lao động xã hội cần thiết.

Thời gian lao động xã hội cần thiết là thời gian cần thiết để sản xuất ra hàng hóa trong

nhưng điều kiện sản xuất trung bình xã hội với một trình độ trung bình, cường độ lao

động trung bình của người sản xuất.

Thông thường thời gian lao động xã hội cần thiết để sản xuất ra một loại hàng hóa có

xu hướng nghiêng về thời gian lao động cá biệt của người sản xuất mà họ cung cấp

phần lớn loại hàng hóa đó trên thị trường.

Hai nhân tố ảnh hưởng đến thời gian lao động cần thiết là năng suất lao động và

cường độ lao động.

Năng suất lao động là năng lực sản xuất của người lao đông hay sức sản xuất của lao

động. Giá trị của hàng hóa thay đổi tỷ lệ nghịch với năng suất lao động xã hội.

Cường độ lao động là mức độ tiêu hao về lao động trong một đơn vị thời gian. Nó cho

biết mức độ khẩn trương của lao động.

Lao động giản đơn và lao động phức tạp.

Lao động giản đơn là sự tiêu hao sức lực giản đơn mà bất kỳ một người bình thường

nào, không cần biết đến tài nghệ đặc biệt đều có thể tiến hàng được để sản xuất ra

hàng hóa.

Lao động phức tạp là loại lao động phải đòi hỏi đào tạo tỷ mỉ, công phu và có sự khéo

léo, tài nghệ, phải có sự tích lũy lao động. Trong cùng một đơn vị thời gian, lao động

phức tạp sang tạo ra nhiều giá trị hơn lao động giản đơn. Vì vậy lao động phức tạp là

bội số của lao động giản đơn.

Lượng giá trị của hàng hóa được đo bằng thời gian lao động xã hội cần thiết.

Kinh tế hàng hóa

Kinh tế hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế xã hội mà trong đó hình thái phổ biến của sản

xuất là sản xuất ra sản phẩm để bán để trao đổi trên thị trường. Kinh tế hàng hóa ra

đời sau kinh tế tự nhiên và có thể chia làm hai giai đoạn là kinh tế hàng hóa giản đơn

và kinh tế hàng hóa phát triển hay còn gọi là kinh tế thị trường.

Kinh tế hàng hóa đối lập với kinh tế tự nhiên và kinh tế chỉ huy. Khi sản xuất hàng

hóa, lượng sản phẩm hàng hóa lưu thông trên thị trường ngày càng dồi dào, phong

phú, thị trường được mở rộng, khái niệm thị trường được hiểu ngày càng đầy đủ hơn.

Đó là lĩnh vực trao đổi hàng hóa thông qua tiền tệ làm môi giới. Ở đây người mua và

người bán tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và số lượng hàng hóa lưu

thông trên thị trường.

Thị trường và cơ chế thi trường

Khái niệm thị trường

Thị trường là lĩnh vực trao đổi trên đó các chủ thể kinh tế tác động với nhau nhằm xác

định giá cả và sản lượng hàng hóa.

Phân loại

Trong quá trình hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường, thị trường đã xuất

hiện từ thấp đến cao, từ giản đơn đến phức tạp, bao gồm nhiều loại thị trường khác

nhau. Hiện nay trên thế giới cũng như ở nước ta đang có nhiều cách phân chia thị

trường khác nhau. Nhìn chung, có ba cách phân chia chủ yếu sau:

Dựa vào thuộc tính hàng hóa.

Dựa vào khu vực lưu thông hàng hóa.

Dựa vào trình tự thời gian lưu thông hàng hóa.

Trên cơ sở phân chia thị trường theo thuộc tính hàng hóa, trong nền kinh tế thị trường

hiện đại có các loại thị trường cơ bản như sau:

Thị trường hàng hóa và dịch vụ.

Thị trường lao động.

Thi trường bất động sản.

Thị trường tài chính.

Thị trường khoa học công nghệ.

Xu hướng và chức năng

Xu hướng

Thị trường phát triển cùng với sự phát triển của SXHH.

Sự phát triển của thị trường do SXHH quyết định.

Thị trường tác động trở lại đối với SXHH (thúc đẩy hoặc kìm hãm SXHH)

Chức năng của thị trường

Chức năng thừa nhận.

Chức năng cung cấp thông tin.

Chức năng kích thích hoặc hạn chế sản xuất và tiêu dùng.

Cơ chế thị trường

Cơ chế thị trường là một hình thức tổ chức kinh tế trong đó các vấn đề kinh tế được

giải quyết thông qua thị trường (mua bán và trao đổi hàng hóa), cơ chế thị trường

hoàn toàn đối lập với nền kinh tế tự nhiên. Trong cơ chế thị trường người sản xuất và

người tiêu dùng thường tác động lẫn nhau để giải quyết ba vấn đề trung tâm của một

tổ chức kinh tế: Sản xuất ra cái gì? Sản xuất như thế nào? Sản xuất cho ai?

Trong thị trường có 3 yếu tố chính: hàng hóa, tiền tệ, người mua bán. Động lực hoạt

động của con người trong cơ chế thị trường là lợi nhuận, nó bị chi phối bởi một số

quy luật như: quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật lưu thông tiền tệ.

PHẦN II

SỰ VẬN DỤNG LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MAC-LÊNIN VỀ KINH TẾ

HÀNG HÓA - KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là xu hướng phát triển tất yếu

Việt Nam- một dân tộc giàu truyền thống văn hiến, những còn là một quốc gia nghèo

nàn và lạc hậu, lại liên tục bị các thế lực ngoại bang gây chiến tranh xâm lực tàn phá

nặng nề. Kể từ khi có Đảng, nhân dân ta đã đoàn kết dưới ngọn cờ giải phóng dân tộc

đánh thắng hai đế quốc to là Pháp và Mĩ. Nhưng cũng từ đây, chúng ta càng hiểu sâu

sắc hơn hai hiểm họa thường trực đối với đất nước là hiểm họa nghèo nàn, lạc hậu và

hiểm họa giặc ngoại xâm. Hơn nữa, giữa chúng lại có mối liên hệ tương hỗ với nhau:

vì nghèo nàn, lạc hậu mà giặc ngoại xâm luôn rình rập, đe dọa và cũng vì chiến tranh

mà nước ta càng chìm đắm trong tình trạng chậm phát triển. Và, để thoát khỏi tình

trạng đó thì đất nước ta phải tiến lên xây dựng thành công CNXH. Nhưng đang là một

quốc gia nghèo nàn và lạc hậu làm thế nào Việt Nam mơi có thể xây dựng thành công

CNXH phát triển và giàu mạnh? Bởi những lý do lịch sử nhất định, Việt Nam đã từng

xây dựng mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp. Đó là sự vận

dụng chủ nghĩa Mac-Lênin có phần giáo điều, cứng nhắc, thiếu tôn trọng quy luật

khách quan, xa rời thực tiễn Việt Nam. Tuy nhiên, mô hình kinh tế này đã góp phần

đáp ứng được các yêu cầu huy động tập chung mọi nguồn lực của toàn dân tộc cho

cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Nhưng cũng chiến tranh đã chep lấp và làm trầm

trọng thêm những nhược điểm vốn có của mô hình này, nó tiếp tục được duy trì trong

suốt thời gian dài hòa bình xây dựng đất nước sau chiến tranh. Điều này đã gây lên

những hậu quả không lường, tạo ra một cuộc khủng hoảng vô cùng sâu sắc.

Qua nhiều lần nghiên cứu đổi mới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng

Cộng Sản Việt Nam (4-2001) lần đầu tiên đưa ra mô hình kinh tế tổng quá của nước ta

trong thời kỳ quá độ lên CNXH là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đây là kết quả của sự tổng kết thực tiến ở nước ta qua hơn 20 năm đổi mới kết hợp

với tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường quốc tế. Đây còn

là kết quả của sự phát triển và vận dụng sáng tạo những nguyên lý của học thuyết

Mac-Lênin, quy luật chung của phát triển kinh tế thị trường vào hoàn cảnh cụ thể Việt

Nam. Đây là nền kinh tế tuân theo những quy luật thị trường, đồng thời lại dựa trên cơ

sở và được dẫn dắt, chi phối bởi những nguyên tắc mang bản chất CNXH nhằm mục

tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”.

Đặc điểm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Thứ nhất, về chế độ sở hữu. Cơ chế thị trường trong nền kinh tế tư bản chủ nghĩa luôn

hoạt động trên nền tảng của chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, trong đó các công ty tư

bản độc quyền giữ vai trò chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Cơ chế thị

trường trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN lại hoạt động trong môi trường

của sự đa dạng các quan hệ sở hữu, trong đó chế độ công hữu giữ vai trò là nền tảng

của nền kinh tế quốc dân, với vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước. Tính định hướng

XHCN đòi hỏi trong khi phát triển kinh tế thị trường nhiều thành phần phải củng cố

và phát triển kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể trở thành nền tảng của nền kinh tế có

khả năng điều tiết, hướng dẫn sự phát triển của các thành phần kinh tế khác. Kinh tế

nhà nước phải được củng cố và phát triển ở các vị trí then chốt của nền kinh tế, ở lĩnh

vực an ninh - quốc phòng, ở các lĩnh vực dịch vụ xã hội cần thiết... mà các thành phần

kinh tế khác không có điều kiện hoặc không muốn đầu tư vì không sinh lời hoặc ít lãi.

Thứ hai, về tính giai cấp của nhà nước và mục đích quản lý của nhà nước. Trong cơ

chế thị trường TBCN, sự can thiệp của nhà nước luôn mang tính chất tư sản và trong

khuôn khổ của chế độ tư sản với mục đích nhằm bảo đảm môi trường kinh tế - xã hội

thuận lợi cho sự thống trị của giai cấp tư sản, cho sự bền vững của chế độ bóc lột

TBCN. Trong cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN,

thì sự can thiệp của Nhà nước xã hội chủ nghĩa vào nền kinh tế lại nhằm bảo vệ quyền

lợi chính đáng của toàn thể nhân dân lao động, thực hiện mục tiêu, dân giàu, nước

mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Thứ ba, về cơ chế vận hành. Cơ chế vận hành nền kinh tế thị trường định hướng

XHCN là cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng

Cộng sản Việt Nam. Cơ chế đó bảo đảm tính hướng dẫn, điều khiển nền kinh tế nhiều

thành phần hướng tới đích XHCN theo phương châm: Nhà nước điều tiết vĩ mô, thị

trường hướng dẫn doanh nghiệp. Cơ chế đó thể hiện ở các mặt cơ bản: Một là, Nhà

nước XHCN là nhân tố đóng vai trò “nhân vật trung tâm” và điều tiết nền kinh tế vĩ

mô. Hai là, cơ chế thị trường là nhân tố trung tâm của nền kinh tế, đóng vai trò “trung

gian” giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

Thứ tư, về mối quan hệ giữa tăng trưởng, phát triển kinh tế với công bằng xã hội.

Trong sự phát triển của kinh tế thị trường TBCN, vấn đề công bằng xã hội chỉ được

đặt ra khi mặt trái của cơ chế thị trường đã làm gay gắt các vấn đề xã hội, tạo ra nguy

cơ bùng nổ xã hội, đe dọa sự tồn tại của chủ nghĩa tư bản. Song, vấn đề đó không bao

giờ và không thể nào giải quyết được triệt để trong chế độ TBCN. Mục đích giải

quyết các vấn đề xã hội của các chính phủ tư sản chỉ giới hạn trong khuôn khổ của

chủ nghĩa tư bản, chỉ được xem là phương tiện để duy trì chế độ TBCN. Trong nền

kinh tế thị trường định hướng XHCN, Nhà nước chủ động ngay từ đầu việc giải quyết

mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội. Vấn đề công bằng xã hội

không chỉ là phương tiện để phát triển nền kinh tế thị trường mà còn là mục tiêu của

chế độ xã hội mới. Sự thành công của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN

không chỉ biểu hiện ở tốc độ tăng trưởng cao mà còn ở chỗ mức sống thực tế của mọi

tầng lớp dân cư đều được nâng lên, y tế, giáo dục đều phát triển, khoảng cách giàu

nghèo được thu hẹp, đạo đức, truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc được giữ vững,

môi trường sinh thái được bảo vệ.

Thứ năm, về phân phối thu nhập. Sự thành công của nền kinh tế thị trường định

hướng XHCN không chỉ dừng lại ở tốc độ tăng trưởng kinh tế mà còn không ngừng

nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm tốt các vấn đề xã hội và công bằng, bình đẳng

trong xã hội. Đặc trưng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thể

hiện: Một là, xác định các chỉ tiêu hiệu quả cần đạt được, như tốc độ tăng GDP/người;

các chỉ tiêu về phát triển giáo dục, y tế, việc làm; về xóa đói, giảm nghèo; về văn hóa

- xã hội; bảo vệ môi trường sinh thái,... Hai là, nâng cao chức năng xã hội của Nhà

nước XHCN trong chế độ bảo hiểm xã hội, trong chính sách phân phối thu nhập, đồng

thời có chính sách bảo đảm xã hội đối với những đối tượng đặc biệt (gia đình có công

với cách mạng, thương binh, người tàn tật,...).

Thực trạng kinh tế thị trường nước ta hiện nay

Những thành tựu

Thị trường hàng hóa và dịch vụ

Bằng đường lối đổi mới, mà một trong những đổi mới quan trọng là thực hiện cơ chế

thị trường, đất nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội. Đó là một thành tựu

rất quan trọng, cho phép đất nước mở ra một thời kỳ mới, một thời kỳ mà con đường

tiến lên Xã Hội Chủ Nghĩa dễ dàng hơn, lòng tin của nhân dân vào Đảng ngày càng

được củng cố.

Nhịp độ tăng trưởng kinh tế cao, liên tục ổn định.

Bảng 3.1 Tốc độ tăng trưởng GDP và CPI bình quân từ năm 2007 đến năm 2013

(Đơn vị %)

Năm

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Tốc độ tăng GDP bình

quân

8,48

6,32

5,32

6,78

5,89

5,03

5,42

Tốc độ tăng CPI bình quân

12,6

22,97

6,88

11,75

18,13

6,81

6,04

(Nguồn: Tổng cục thống kê)

Các số liệu thống kê cho thấy, GDP nước ta trong giai đoạn 2007-2013 tốc độ tăng

trung bình là 7,21%, Cao nhất năm 2007 đạt mức 8,48% sau đó sụt giảm năm 2008 ở

mức 6,32% và 2009 là 5,32%, năm 2010 lại tăng lên 6,78%, hai năm tiếp theo 2011

và 2012 lại tiếp tục sụt giảm và ở mức 5,89% và 5,03%. Sau đó năm 2013 tăng nhẹ và

ở mức 5,42%. Các tỷ lệ nợ công, nợ nước ngoài và nợ công nước ngoài, theo đánh giá

của Bộ Tài chính, trong giai đoạn từ 2007 đến 2013 tiếp tục gia tăng nhưng vẫn ở

ngưỡng an toàn.

CPI nước ta trong giai đoạn 2007-2013 có tốc độ tăng trung bình là 14,2%. Cao nhất

vào năm 2008, trong giai đoạn từ 207-2012 CPI nước ta biến động theo chu kì “hai

năm cao một năm thấp”. Năm 2013 là năm đầu tiên CPI phá vỡ chu kỳ “hai năm cao,

một năm thấp” đã diễn ra trong 9 năm trước đây đó thành công nổi bật của năm 2013,

điều đó lại càng có ý nghĩa khi tăng trưởng kinh tế cũng cao hơn năm 2012, theo mục

tiêu tổng quát mà Nghị quyết của Quốc hội đề ra (lạm phát thấp hơn, tăng trưởng cao

hơn năm trước).

Bảng 3.2 Tốc độ tăng tỉ trọng bình quân các ngành từ năm 2007 đến năm 2013

(Đơn vị: %)

Năm

2007

2008

200

2010

2011

201

Tăng GDP ngành nông

nghiệp

3,40

3,79

1,83

2,78

4,01

2,72

2,71

Tăng GDP ngành công

nghiệp

10,60

6,33

5,52

7,70

5,53

4,52

4,27

Tăng GDP ngành dịch vụ

8,68

7,20

6,63

7,52

6,99

6,42

7,14

(Ngồn: Tổng cục thống kê)

Nhìn chung, GDP từng ngành tăng theo các năm. Tuy nhiên, mức độ tăng trưởng theo

các ngành không đều, cao nhất là ngành dịch vụ, sau đó là công nghiệp và nông

nghiệp, đó là kết quả của quá trình chuyển đổi cơ cấu thành phần các ngành kinh tế

theo hướng công nghiệp hóa. Mặc dù, các nguồn lực sản xuất nông nghiệp đang bị

chuyển dần sang các ngành công nghiệp và dịch vụ nhưng do khoa học kĩ thuật phát

triên, nhà nước có các chính sách khuyến khích hợp lý nên ngành nông nghiệp vẫn

tăng trưởng tương đối nhanh và bền vững. Điển hình là Việt Nam đã trở thành nước

xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới.

Bảng 3.3 Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ các năm

(Đơn vị: nghìn tỷ đồng)

Năm

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Tổng mức bán lẻ

hàng hóa và dịch vụ

726,

968,1

1197,

1561,

2004,

2324,

2617,

(Nguồn: Tổng cục thống kê)

Dựa vào bảng số liệu, ta thấy từ năm 2007 đến năm 2013, tổng mức bán lẻ hàng hóa

và dịch vụ đều tăng so với năm trước. Năm 2007, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch

vụ là 726,1 nghìn tỷ đồng. Năm 2013 tăng đến 2617,3 nghìn tỷ đồng.

Thị trường lao động

Do Việt Nam đang trong thơi kì “dân số vàng” nên thị trường lao động Việt Nam là

một thị trường lớn và đang trên đà phát triển về cả chất và lượng. Cục thể, tính đến

01/01/2014 lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên là 53,65 triệu người, tăng 864,3 nghìn

người so với cùng thời điểm năm trước, trong đó lao động nam chiếm 51,5%; lao động

nữ chiếm 48,5%. Lực lượng lao động trong độ tuổi lao động là 47,49 triệu người, tăng

409,2 nghìn người so với cùng thời điểm năm 2013, trong đó nam chiếm 53,9%; nữ

chiếm 46,1%. Lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc trong các ngành kinh tế năm

2013 ước tính 52,40 triệu người, tăng 1,36% so với năm 2012. Lao động từ 15 tuổi trở

lên đang làm việc năm 2013 của khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 46,9%

tổng số, giảm 0,5 điểm phần trăm so với năm trước; khu vực công nghiệp và xây dựng

chiếm 21,1%, giảm 0,1 điểm phần trăm; khu vực dịch vụ chiếm 32,0%, tăng 0,6 điểm

phần trăm.

Thị trường bất động sản

Thời điểm trước năm 2011 thị trường bất động sản phát triển rất mạnh mẽ, có những

thời điểm “sốt” của thị trường bất động sản. Sau đó, do các nguyên nhân chủ quan và

khác quan như khủng hoảng kinh tế thế giới nên thị trường bất động sản bị “đóng

bang”. Tính đến cuối năm 2013, thị trường BĐS còn tồn kho gần 30.000 căn hộ và

hơn 1 triệu m2 đất nền, tập trung chủ yếu ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh với giá trị tồn

kho ước tính trên hàng chục ngàn tỷ đồng.

Thị trường tài chính

Thị trường tài chính Việt Nam trong những năm qua tương đối ổn định, lãi suất ngân

hàng được điểu chỉnh phù hợp với điều kiện của nền kinh tế. Trong năm 2013, là một

năm thành công về ổn định tỷ giá khi chung cuôc NHNN chỉ phải tăng 1% tỷ giá bình

quân liên ngân hàng, đặc biệt là nguồn lực dự trữ ngoại hối tiếp tục được củng cố ước

tính đạt trên 25 tỷ USD, tăng khoảng 6 tỷ USD so với năm 2012 và 16 tỷ USD so với

năm 2011. Tính đến thời điểm ngày 31/12/2013, NHNN đã đấu thầu thành công 69,9

tấn vàng qua đó góp phần bình ổn giá vàng, không còn những cơn “sốt” vàng ngay cả

khi giá vàng thế giới liên tục biến động, tình trạng “vàng hóa” trong hệ thống ngân

hàng đã chấm dứt, mức độ chênh lệch giá vàng thế giới với giá vàng trong nước đã

giảm.

Thị trường khoa học công nghệ

Thị trường khoa học công nghệ ở Việt Nam chưa được phát triển mạnh mẽ nhưng

cũng đã đạt một số thành công nhất định. Trong tương lai với các chính sách khuyến

khích của nhà nước như sửa đổi luật khoa học công nghệ (có hiệu lực từ 1/1/2014),

đầu tư nhiều dự án, chương trình nhằm thúc đẩy nguồn cung sản phẩm KHCN do các

viện nghiên cứu, trường đại học hoặc doanh nghiệp tạo ra. Đặc biệt, việc chuyển đổi

các tổ chức KHCN công lập sang hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm…

Thị trường khoa học công nghệ nước ta sẽ có triển vọng hơn.

Những hạn chế ảnh hưởng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa ở Việt Nam

Thứ nhất, vẫn chậm trễ và tồn tại sự bảo thủ trong đổi mới tư duy lý luận về kinh tế

thị trường và chủ nghĩa xã hội, mang nặng tư duy lý luận của thời kỳ kinh tế kế hoạch

hóa tập chung và chủ nghĩa xã hội phi thị trường. Nhiều tư duy theo lối mòn vẫn được

duy trì mang tính áp đặt như: muốn phát triển kinh tế thị trường hội nhập vào kinh tế

quốc tế nhưng lại muốn tạo ra một thị trường có sự khác biệt tương đối; lấy nguyện

vọng chính trị thay cho quy luật kinh tế thị trường; vẫn tồn tại tâm lý trì trệ và thỏa

mãn, thiếu quyết tâm, lúng túng để tiếp tục đi tới con đường đổi mới, trước hết là đổi

mới tư duy lý luận về kinh tế thị trường và chủ nghĩa xã hội.

Thứ hai, thể chế mới của nền kinh tế thị trường còn chưa được xác lập hoàn chỉnh và

vững chắc, mà cơ chế quan liêu vẫn còn tồn tại dai dẳng và tái lập lại dưới nhiều hình

thức khác nhau. Vẫn chưa tách bạch rạch ròi giữa chức năng quản lý nhà nước về

kinh tế với chức năng quản lý kinh doanh, dẫn đến sự can thiệp quá sâu, mang tính

hành chính-quan liêu của các cơ quan nhà nước vào hoạt động kinh doanh của cơ sở.

Không hiếm trường hợp cán bộ công quyền năng lực, phẩm chất kém và thiếu công

tâm, lạm dụng chức quyền để “hành dân” hơn là phục vụ nhân dân. Đây là nguyên

nhân làm suy yếu vai trò và sức mạnh của nhà nước pháp quyền, phát triển tệ nạn

tham nhũng và cửa quyền đang làm nhức nhối xã hội và mất lòng tin của nhân dân.

Thứ ba, duy trì khu vực kinh tế nhà nước cồng kềnh, yếu kém. Tuy khối doanh nghiệp

nhà nước và sở hữu nhà nước đã qua nhiều lần cải tổ và cơ cấu lại, nhưng vẫn còn

cồng kềnh, chiếm tỷ trọng tương đối lớn trong nền kinh tế quốc dân. Hơn nữa khu vực

doanh nghiệp nhà nước đang chưa nhiều căn bệnh nan y như: quản lý yếu kém, vô

trách nhiệm, làm ăn thua lỗ… đây là miếng đất màu mỡ cho tệ nạn tham nhũng, quan

liêu và cơ chế xin- cho tiếp tục bám rễ và phát triển.

Thứ tư, hệ thống các thị trường trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa chưa được hiện diện rõ nét và chưa được xây dựng đồng bộ. Trình độ phát triển

của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn hết sức thấp không chỉ xét

về những mặt lực lượng sản xuất, quy mô thị trường và dung lượng trao đổi; mà xét

cả về mặt xây dựng các thể chế thị trường cơ bản và nền tảng của chúng cũng còn

thiếu vắng. Các loại hình thị trường riêng chưa phát triển đồng bộ. Các bộ phận và

khu vực còn yếu và chưa gắn bó với nhau trong hệ thống thị trường quốc gia thống

nhất, lại càng chưa gắn kế và hội nhập với hệ thống thị trường quốc tế.

Thứ năm, hạ tầng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn yếu

kém và lạc hậu. Đây là nguyên nhân làm cho môi trường kinh doanh và đầu tư kém

hấp dẫn, nền kinh tế vận hành kém hiệu quả. Ví dụ, thủ tục hải quan chậm trễ và dịch

vụ cảng biển khó tiếp cận đã làm tăng các chi phí, có chi phí không chính thức cũng

như đánh mất cơ hội kinh doanh. Giá điện cao và các chi phí do cắt điện, mất điện gây

ra cũng làm tăng các chi phí đầu vào của sản xuất doanh nghiệp.

Thứ sáu, tuy có tốc độ tăng trưởng kinh tế khá cao, nhưng nền kinh tế Việt Nam vẫn

chưa đảm bảo chất lượng, hiệu quả, sự phát triển thiếu bền vững và năng lực cạnh

tranh còn yếu. Chất lượng tăng trưởng được phản ánh chủ yếu thông qua các chỉ tiêu

giá trị gia tăng của nền kinh tế và năng suất tổng hợp.

Những giải pháp cụ thể

Đẩy mạnh quá trình đa dạng hoá các chế độ sở hữu, tạo điều kiện phát triển

mạnh nền kinh tế hàng hoá ở nước ta

Cơ sở tồn tại và phát triển kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường là sự tách biệt về kinh

tế do chế độ sở hữu khác nhau, về tư liệu sản xuất quy định. Vì vậy, để phát triển kinh

tế thị trường phải đa dạng hoá các hình thức sở hữu trong nền kinh tế. Đối với nước ta

quá trình đa dạng hoá được thể hiện bằng việc phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều

thành phần như các nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII đã chỉ ra.

Đó là phát triển kinh tế Nhà nước, kinh tế hợp tác xã, kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ,

kinh tế tư nhân và tư bản nước ngoài.

Thành phần kinh tế Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nước ta. Khu

vực kinh tế Nhà nước cần phải sắp xếp lại, đổi mới công nghệ và tổ chức quản lý,

kinh doanh có hiệu quả, liên kết và hỗ trợ các thành phần kinh tế khác, thực hiện vai

trò chủ đạo và chức năng của một công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước. Đối với

những cơ sở không cần giữ hình thức kinh tế Nhà nước cần chuyển sang hình thức sở

hữu khác hoặc giải thể, đồng thời giải quyết việc làm và đời sống cho người lao động.

Đối với kinh tế hợp tác, cần phải có sự tổng kết, rút kinh nghiệm về bài học hợp tác

xã kiểu cũ và xây dựng mô hình kinh tế hợp tác và hợp tác xã kiểu mới đang được

phát triển hiện nay, đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động có hiệu quả thiết thực,

phát triển rộng rãi và đa dạng trong các ngành nghề, với quy mô hợp tác hoá khác

nhau để huy động nguồn lực vào phát triển kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường ở nước

ta.

Đối với loại hình sản xuất hàng hoá nhỏ của nông dân, thợ thủ công, người buôn bán

nhỏ. Một mặt, thông qua cơ chế, chinh sách và hướng dẫn phát triển của Nhà nước

khuyến khích sự phát triển của thành phần kinh tế này. Mặt khác cần tăng cường công

tác quản lý để xây dựng nề nếp sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật.

Đối với thành phần tư bản tư nhân. Cần có chính sách khuyến khích thành phần kinh

tế này để các nhà tư bản yên tâm và mạnh dạng đầu tư vào nền kinh tế, đặc biệt trong

lĩnh vực sản xuất hàng hoá tiêu dùng xuất khẩu.

Đối với thành phần kinh tế Nhà nước. Nhà nước cần phải có chính sách khuyến khích

thành phần kinh tế này phát triển kể cả với tư bản Nhà nước trong nước và tư bản nhà

nước nước ngoài. Vận dụng các hình thức kinh tế tư bản Nhà nước là phương thức để

chúng ta huy động sức mạnh dân tộc của các thành phần kinh tế khác.

Muốn vậy ta phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, vai trò điều tiết, quản lý

của Nhà nước pháp quyền XHCN và nhân tố quyết định vận động thành công

KTTBCN ở Việt Nam. Cần xây dựng hệ thống pháp luật rõ ràng, nhất quán, phù hợp

với tập quán quốc tế, đủ sức hẫp dẫn nhưng công bằng nghiêm minh.

Thực tế nước ta hiện nay ở vùng nông thôn và đặc biệt là vùng núi còn tồn tại khá

nặng nền sản xuất tính chất của nền kinh tế tự nhiên, tự cấp tự túc. Vì vậy, cần có

chính sách thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất hàng hoá ở các vùng này, đặc

biệt phải chú ý tới việc xây dựng các cơ sở hạ tầng, đẩy mạnh lưu thông hàng hoá với

các vùng phát triển trong nước.

Đẩy mạnh quá trình phân công lại lao động xã hội ở nước ta

Phân công lao động xã hội là điều kiện của sản xuất hàng hoá, của phát triển KTTT.

Vì vậy, quá trình phát triển KTTT ở nước ta đòi hỏi phải đẩy mạnh phân công lại lao

động xã hội. Muốn khai thác mọi nguồn lực cần phải phát triển nhiều ngành nghề, sử

dụng có hiệu quả cơ sở vật chất kỹ thuật hiện có và tạo việc làm cho người lao động.

Phân công lại lao động giữa các ngành theo hướng chuyên môn hoá sản xuất, hợp tác

hoá, lao động công nghiệp và dịch vụ tăng tuyệt đối và tương đối, lao động nông

nghiệp giảm tuyệt đối giữa lao động và tài nguyên, bảo vệ và phát triển môi trường

sinh thái. Cùng với mở rộng phân công lao động trong nước tiếp tục mở rộng phân

công và hợp tác lao động quốc tế.

Tạo lập và phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường

Đây là biểu hiện và tiền đề quan trọng nhất để phát triển KTTT. Thị trường là sản

phẩm tất yếu của sản xuất và lưu thông hàng hoá. Sản xuất và lưu thông hàng hoá

phát triển thị trường càng mở rộng. Sản xuất, lưu thông hàng hoá quyết định thị

trường, song thị trường cũng tác động trở lại, thúc đẩy sản xuất và lưu thông hàng

hoá. Để mở rộng thị trường và tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường cần tôn trọng

quyền tự chủ sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, đảm bảo sự cạnh tranh bình

đẳng giữa các thành phần kinh tế, xây dựng thị trường thống nhất và thông suốt cả

nước; phát triển mạnh thị trường hàng hoá và dịch vụ, trên cơ sở tìm hiểu nhu cầu mà

tăng quy mô, chủng loại, nâng cao chất lượng, tăng sức cạnh tranh của hàng tiêu dùng

để thoả mãn nhu cầu trong nước và mở rộng kim ngạch xuất khẩu.

Ngoài ra phải đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước để tăng năng suất lao

động, hạ giá thành sản phẩm, tạo điều kiện giảm giá cả hàng hoá, tăng thu nhập, tăng

sức mua, làm cho dung lượng thị trường nhất là thị trường nông thôn tăng lên.

Hình thành và phát triển thị trường sức lao động, vốn, tiền tệ, chứng khoán. Để các thị

trường này phát triển cần triệt để xoá bỏ bao cấp, thực hiện nguyên tắc tự do hoá giá

cả, tiền tệ hoá tiền lương, mở rộng cao loại thị trường, thực hiện giao lưu hàng hoá

thông suốt cả nước, lành mạnh hoá thị trường, khắc phục tình trạng kinh tế ngầm,

kiểm soát và xử lý nghiêm minh các vi phạm thị trường.

Đẩy mạnh cách mạng khoa học công nghệ, nhằm phát triển nền kinh tế theo

hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Trong kinh tế thị trường, các doanh nghiệp chỉ có thể đứng vững trong cạnh tranh nếu

thường xuyên tổ chức lại sản xuất, đổi mới thiết bịi, công nghệ nhằm tăng năng suất

lao động, hạ thấp chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm. Muốn vậy, phải đẩy

mạnh công tác nghiên cứu và ứng dụng các thành tựu mới của cách mạng khoa học -

công nghệ vào sản xuất và lưu thông, đảm bảo cho hàng hoá đủ sức cạnh tranh trên

thị trường tiếnhành công nghiệp hoá, hiện đại hoá để tạo điều kiện cho kinh tế thị

trường phát triển.

Tiếp tục đổi mới và nâng cao vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước

Để nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN, nhất thiết phải coi trọng vai trò -

quản lý vĩ mô của Nhà nước.

Trong xu thế hội nhập với nền kinh tế thế giới và khu vực, cần phải tiếp tục đổi mới

các công cụ, chính sách vĩ mô, đặc biệt là hệ thống tài chính tín dụng lưu thông tiền

tệ, chính sách phân phối thu nhập và kế hoạch hoá phát triển kinh tế xã hội. Việc đổi

mới này vừa phải theo quy tắc phù hợp với những phương thức quản lý của nền kinh

tế thị trường, đồng thời, đảm bảo cho nền kinh tế phát triển theo định hướng mà Đảng

đã chọn.

Giữ vững ổn định chính trị, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đổi mới chính sách

tài chính tiền tệ giá cả

Đây là những nhân tố quan trọng để phát tiển KTTT, để các nhà sản xuất kinh doanh

trong và ngoài nước yên tâm đầu tư. Nhà nước cần hạn chế can thiệp trực tiếp vào sản

xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, mà tập trung làm tốt các chức năng tạo môi

trường, hướng dẫn, hỗ trợ những yếu tố cần thiết để doanh nghiệp phát triển. Nhà

nước cần tăng cường kiểm soát việc sử dụng mọi nguồn lực nhằm bảo toàn và phát

triển những tài sản quốc gia. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ là

công cụ rất quan trọng để quản lý nền KTTT nhiều thành phần. Nó tạo hành lang pháp

lý cho tất cả mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp trong và ngoài

nước. Với hệ thống pháp luật đồng bộ, các doanh nghiệp chỉ có thể làm giàu trên cơ

sở tuân thủ pháp luật.

Đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý kinh doanh giỏi

Sự nghiệp phát triển kinh tế đặt con người vào vị trí trung tâm, thống nhất tăng trưởng

kinh tế với công bằng và tiến bộ xã hội. Con người bao giờ cũng là lực lượng sản xuất

cơ bản nhất của xã hội. Con người vừa là kết quả, vừa là điều kiện để sản xuất phát

triển. Mỗi cơ chế quản lý có đội ngũ cán bộ quản lý, kinh doanh tương ứng. Chúng ta

cần đẩy mạnh việc đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế, kinh doanh

cho phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế trong thời kỳ mới. Cần sử dụng bồi

dưỡng, đãi ngộ đúng đắn với đội ngũ cán bộ nhằm nâng cao nghiệp vụ của họ. Cơ cấu

đội ngũ cán bộ cần chú trọng đảm bảo cán bộ quản lý lẫn cán bộ kinh doanh cả ở

phạm vi vĩ mô lẫn vi mô.

Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại để phát triển kinh tế thị trường

Trong xu thế quốc tế hoá đời sống kinh tế, mọi quốc gia muốn thúc đẩy KTTT phát

triển phải hoà nhập kinh tế trong nước với nền kinh tế thế giới (mở rộng thị trường

ngoài nước, mở rộng hợp tác đầu tư với nước ngoài).

Muốn vậy phải đa dạng hoá hình thức, đa phương hoá đối tác, phải quán triệt nguyên

tắc đôi bên cùng có lợi, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và phân không

biệt chế độ chính trị - xã hội phải triệt để khai thác lợi thế so sánh của đất nước trong

quan hệ kinh tế nhằm khai thác tiềm năng lao động, tài nguyên thiên nhiên của đất

nước, tăng xuất khẩu để nhập khẩu, thu hút vốn kỹ thuật, công nghệ hiện đại, kinh

nghiệm quản lý.

Phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN là giải pháp

cơ bản để chuyển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn ở nước ta hiện nay. Việc đó không

nhằm ngoài mục tiêu giải phóng sức sản xuất, động viên tới mức cao nhất mọi nguồn

lực bên trong và ngoài nước phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá,

trên cơ sở đó mà nâng cao năng suất lao động, hiệu quả kinh tế xã hội nhằm mục tiêu

tối thượng là cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện mục tiêu dân giàu,

nước mạnh, xã hội công bằng văn minh. Thực hiện mục tiêu đó chính là giữ vững

định hướng XHCN trong công cuộc đổi mới nền kinh tế nước nhà.

KẾT LUẬN

Chúng ta khẳng định tính tất yếu của công cuộc đổi mới, đặc biệt là đổi mới về kinh

tế, nhưng cũng thấy mặt trái của nhiệm vụ này. Việc chuyển nền kinh tế tập trung

quan liêu bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế

thị trường có sự quản lý của nhà nước là hoàn toàn đúng đắn và cần thiết để giải

phóng và phát huy các tiềm năng sản xuất trong xã hội. Nhưng sẽ sai lầm nếu cho

rằng nền kinh tế thị trường là liều thuốc vạn năng. Cùng với sự kích thích sản xuất

phát triển, kinh tế thị trường cũng là môi trường thuận lợi cho việc nảy sinh và phát

triển nhiều loại tiêu cực xã hội. Đã xuất hiện khuynh hướng làm giàu bằng bất cứ giá

nào, kể cả lừa đảo, gây tội ác vi phạm pháp luật sẵn sàng chà đạp lên lương tâm và

nhân phẩm, lối sống trụy lạc, chạy theo những thị hiếu thấp hèn, văn hoá không lành

mạnh và những hủ tục mê tín, dị đoan đang phục hồi và phát triển.

Trong thế hệ trẻ có một bộ phận phai nhạt lý tưởng, chạy theo lối sống thực dụng.

Một bộ phận không ít cán bộ, đảng viên có chức có quyền, trong đó có cả những

người đã từng đóng góp đáng kể cho cách mạng, cũng bị sa ngã và thoái hoá, biến

chất...

Tóm lại, phát triển kinh tế hàng nhiều thành phần trong nền kinh tế thị trường mở

không phải không có những hạn chế và tiêu cực nhưng những thành tựu đạt được đặc

biệt là động lực phát triển được tạo ra là không thể phủ nhận. Hơn nữa việc phát triển

kinh tế thị trường ở nước ta không phải là tự phát và sao chép cứng nhắc mà là phát

triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN. Có thể nói đây không phải là mô hình

có sẵn trong lịch sử mà đây là một sự khám phá mới, được xem như sự đột phá về mặt

lý luận vốn đang cần được bổ sung trong thời kỳ quá độ hiện nay.

Trong bối cảnh đó việc tăng cường nghiên cứu, tìm tòi những căn cứ khoa học và thực

tiễn làm cơ sở cho việc xác định những thành phần kinh tế và do đó là việc hoàn thiện

chính sách kinh tế nhiều thành phần ở nước ta là việc làm có ý nghĩa cả về lý luận và

thực tiễn hiện nay.

Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất trong việc phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở

nước ta là thiếu hụt trong nhân tố con người. Nhân tố con người càng quan trọng bao

nhiêu thì sự yếu kém trong nhân tố con người càng gây hậu quả tiêu cực bấy nhiêu. Vì

vậy phải đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát triển, con người là mục tiêu và

người vào vị trí trung tâm của sự phát triển, con người là mục tiêu và động lực của

phát triển. Cần phải coi con người là vốn tức là coi như một thứ tài nguyên, nhưng là

một thứ tài nguyên đặc biệt, một vốn quý nhất của đất nước. Điều đặc biệt quan trọng

ở đây là phải đưa khái niệm nguồn lực con người thành một khái niệm công cụ cơ bản

để điều hành sự phát triển kinh tế xã hội, xem như sự phát triển con người là chỉ số

quan trọng để xác minh trình độ phát triển của một đất nước.

Như vậy, vấn đề con người là vấn đề trung tâm được quán xuyến và xuyên suốt và

trong toàn bộ nội dung và chiến lược phát triển kinh tế xã hội do đại hội Đảng toàn

quốc lần thứ VII đã đề ra.

Từ những điều đã nói ở trên, rút ra kết luận rằng: Việc Đảng và Nhà nước ta chủ

trương thực hiện nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị

trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN hoàn toàn không phải là

một kiểu “bắt cá hai tay” hay là “một sự lựa chọn theo hệ tư tưởng... do Đảng áp đặt

lên toàn xã hội” như có người bài bác. Trái lại, đó là một chủ trương đúng đắn, một sự

lựa chọn có khoa học được rút ra từ toàn bộ quá trình phát triển kinh tế hàng hoá, kinh

tế thị trường trên thế giới từ trước đến nay.

Phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần là chủ trương chiến lược lâu dài trong

thời kỳ quá độ góp phần phát huy quyền làm chủ, khơi dậy tiềm năng và sức sáng tạo

của dân, thúc đẩy sự hình thành và phát triển của kinh tế hàng hoá, tạo ra sự cạnh

tranh sống động trên thị trường.

Với chủ trương đó, chúng ta sử dụng cơ chế thị trường - một thành quả của nền văn

minh nhân loại - làm phương tiện để thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo điều kiện cải

thiện đời sống nhân dân. Nhưng chúng ta quyết không theo mô hình kinh tế thị trường

tự do tư bản chủ nghĩa, không để cho cơ chế thị trường tự điều tiết nền kinh tế theo

quy luật của thế giới hoang dã “cá lớn nuốt cá bé”, dẫn đến chỗ “loại trừ xã hội đối

với một bộ phận ngày càng lớn nhân dân lao động”, như chính như nhiều nhà khoa

học có đầu óc khách quan ở các nước tư bản đã chỉ ra.

Trong hoàn cảnh cụ thể nước ta hiện nay, chúng ta coi trọng vai trò quản lý và điều

tiết vĩ mô của Nhà nước đối với kinh tế thị trường để đảm bảo định hướng XHCN của

chiến lược phát triển và mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng văn minh.

Để chuyển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn ở nước ta hiện nay thì phải phát triển nền

kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN là một tất yếu khách quan.

Để thực hiện tốt ta phải không ngừng phát huy nhân tố con người đồng thời áp dụng

có hiệu quả những thành tựu khoa học kỹ thuật để công nghiệp hoá và hiện đại hoá

đất nước.

Chắc chắn còn nhiều khó khăn và thử thách trên con đường đi tới mục tiêu trên. Song

những thành tựu to lớn của sự nghiệp đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng trong những

năm qua cho chúng ta cơ sở để tin rằng mục tiêu đó nhất định sẽ thực hiện được.

Lý Thị Cẩm Tú

MSSV: 221A040183

ĐỀ TÀI: LÝ LUẬN VỀ CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN VỀ KINH TẾ HÀNG

HOÁ, THỊ TRƯỜNG VÀ SỰ VẬN DỤNG TRONG XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ

HÀNG HOÁ, THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

PHẦN I

LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MAC-LÊNIN VỀ KINH TẾ HÀNG HÓA-KINH

TẾ THỊ TRƯỜNG

Lý luận về kinh tế hàng hoá của chủ nghĩa Mác:

1.1. Khái niệm sản xuất hàng hóa:

Sản xuất hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế mà trong đó sản phẩm được sản xuất ra để

trao đổi hoặc mua bán trên thị trường. Sản xuất hàng hóa chỉ ra đời khi đủ hai điều

kiện sau đây:

+Phân công lao động xã hội

+Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế của những người sản xuất

1.2. Đặc trưng của sản xuất hàng hóa

1.2.1. Đặc trưng của sản xuất hàng hóa Sản xuất hàng hóa là sản xuất để trao đổi mua

bán. Lao động của người sản xuất hàng hóa vừa có tính tư nhân, vừa có tính xã hội.

Mục đích của sản xuất hàng hóa là giá trị, lợi nhuận chứ không phải giá trị sử dụng.

1.2.2. Ưu, nhược điểm của sản xuất hàng hóa Ưu điểm Thúc đẩy sự phân công lao

động và phát triển kinh tế. Kích thích cải tiến khoa học-kĩ thuật, thúc đẩy LLSX phát

triển nhanh. Thúc đẩy tính năng động của người sản xuất, nâng cao năng suất , chất

lượng, hiệu quả kinh tế. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của xã hội. Nhược

điểm: phân hóa giàu nghèo, tiềm ẩn những khả năng khủng hoảng, phá hoại môi

trường sinh thái… 2. Hàng hóa

2.1. Khái niệm Hàng hóa là sản phẩm của lao động, có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó

của con người thông qua trao đổi, mua bán.

2.2. Hai thuộc tính của hàng hóa

2.2.1. Giá trị sử dụng Giá trị sử dụng là công dụng của vật phẩm có thể thỏa mãn nhu

cầu nào đó của con người. Là phạm trù vĩnh viễn.

2.2.2. Giá trị Giá trị trao đổi là một tỷ lệ theo đó những giá trị sử dụng của loại này

được trao đổi với những giá trị sử dụng loại khác. Giá trị là lao động xã hội của người

sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa. Là phạm trù lịch sử.

2.3. Tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa lao động cụ thể là lao động có ích

dưới một hình thức cụ thể của những nghề nghiệp chuyên môn nhất định. Lao động

trừu tượng là lao động hao phí đồng nhất của con người.

-Thời gian lao động xã hội cần thiết là thời gian cần thiết để sản xuất ra hàng hóa

trong nhưng điều kiện sản xuất trung bình xã hội với một trình độ trung bình, cường

độ lao động trung bình của người sản xuất. Thông thường thời gian lao động xã hội

cần thiết để sản xuất ra một loại hàng hóa có xu hướng nghiêng về thời gian lao động

cá biệt của người sản xuất mà họ cung cấp phần lớn loại hàng hóa đó trên thị trường.

Hai nhân tố ảnh hưởng đến thời gian lao động cần thiết là năng suất lao động và

cường độ lao động.

-Năng suất lao động là năng lực sản xuất của người lao đông hay sức sản xuất của lao

động. Giá trị của hàng hóa thay đổi tỷ lệ nghịch với năng suất lao động xã hội. Cường

độ lao động là mức độ tiêu hao về lao động trong một đơn vị thời gian. Nó cho biết

mức độ khẩn trương của lao động.

-Lao động giản đơn là sự tiêu hao sức lực giản đơn mà bất kỳ một người bình thường

nào, không cần biết đến tài nghệ đặc biệt đều có thể tiến hàng được để sản xuất ra

hàng hóa.

- Lao động phức tạp là loại lao động phải đòi hỏi đào tạo tỷ mỉ, công phu và có sự

khéo léo, tài nghệ, phải có sự tích lũy lao động. Trong cùng một đơn vị thời gian, lao

động phức tạp sang tạo ra nhiều giá trị hơn lao động giản đơn.

Vì vậy lao động phức tạp là bội số của lao động giản đơn. Lượng giá trị của hàng hóa

được đo bằng thời gian lao động xã hội cần thiết.

Kinh tế hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế xã hội mà trong đó hình thái phổ biến của

sản xuất là sản xuất ra sản phẩm để bán để trao đổi trên thị trường.

Kinh tế hàng hóa ra đời sau kinh tế tự nhiên và có thể chia làm hai giai đoạn là kinh tế

hàng hóa giản đơn và kinh tế hàng hóa phát triển hay còn gọi là kinh tế thị trường.

Khi sản xuất hàng hóa, lượng sản phẩm hàng hóa lưu thông trên thị trường ngày càng

dồi dào, phong phú, thị trường được mở rộng, khái niệm thị trường được hiểu ngày

càng đầy đủ hơn. Đó là lĩnh vực trao đổi hàng hóa thông qua tiền tệ làm môi giới. Ở

đây người mua và người bán tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và số lượng

hàng hóa lưu thông trên thị trường.

Thị trường và cơ chế thi trường

4.1. Khái niệm thị trường:

Thị trường là lĩnh vực trao đổi trên đó các chủ thể kinh tế tác động với nhau nhằm xác

định giá cả và sản lượng hàng hóa.

4.2. Phân loại

Trong quá trình hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường, thị trường đã xuất

hiện từ thấp đến cao, từ giản đơn đến phức tạp, bao gồm nhiều loại thị trường khác

nhau. Hiện nay trên thế giới cũng như ở nước ta đang có nhiều cách phân chia thị

trường khác nhau. Nhìn chung, có ba cách phân chia chủ yếu sau:

+Dựa vào thuộc tính hàng hóa

+Dựa vào khu vực lưu thông hàng hóa

+Dựa vào trình tự thời gian lưu thông hàng hóa

Trên cơ sở phân chia thị trường theo thuộc tính hàng hóa, trong nền kinh tế thị trường

hiện đại có các loại thị trường cơ bản như sau:

+Thị trường hàng hóa và dịch vụ

+Thị trường lao động

+Thị trường bất động sản

+Thị trường tài chính

+Thị trường khoa học công nghệ.

4.3. Xu hướng và chức năng:

-Xu hướng:

Thị trường phát triển cùng với sự phát triển của SXHH. Sự phát triển của thị trường

do SXHH quyết định. Thị trường tác động trở lại đối với SXHH (thúc đẩy hoặc kìm

hãm SXHH)

-Chức năng:

+Chức năng thừa nhận

+Chức năng cung cấp thông tin

+Chức năng kích thích hoặc hạn chế sản xuất và tiêu dùng.

4.4. Cơ chế thị trường là một hình thức tổ chức kinh tế trong đó các vấn đề kinh tế

được giải quyết thông qua thị trường (mua bán và trao đổi hàng hóa), cơ chế thị

trường hoàn toàn đối lập với nền kinh tế tự nhiên.

Trong cơ chế thị trường người sản xuất và người tiêu dùng thường tác động lẫn nhau

để giải quyết ba vấn đề trung tâm của một tổ chức kinh tế: Sản xuất ra cái gì? Sản

xuất như thế nào? Sản xuất cho ai? Trong thị trường có 3 yếu tố chính: hàng hóa, tiền

tệ, người mua bán.

Động lực hoạt động của con người trong cơ chế thị trường là lợi nhuận, nó bị chi

phối bởi một số quy luật như: quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật lưu thông

tiền tệ.

PHẦN II

SỰ VẬN DỤNG LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MAC-LÊNIN VỀ KINH TẾ

HÀNG HÓA - KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là xu hướng phát triển tất yếu:

- Việt Nam là một dân tộc giàu truyền thống văn hiến, những còn là một quốc gia

nghèo nàn và lạc hậu, lại liên tục bị các thế lực ngoại bang gây chiến tranh xâm lực

tàn phá nặng nề. Kể từ khi có Đảng, nhân dân ta đã đoàn kết dưới ngọn cờ giải phóng

dân tộc đánh thắng hai đế quốc to là Pháp và Mĩ. Nhưng cũng từ đây, chúng ta càng

hiểu sâu sắc hơn hai hiểm họa thường trực đối với đất nước là hiểm họa nghèo nàn,

lạc hậu và hiểm họa giặc ngoại xâm. Hơn nữa, giữa chúng lại có mối liên hệ tương hỗ

với nhau: vì nghèo nàn, lạc hậu mà giặc ngoại xâm luôn rình rập, đe dọa và cũng vì

chiến tranh mà nước ta càng chìm đắm trong tình trạng chậm phát triển. Và, để thoát

khỏi tình trạng đó thì đất nước ta phải tiến lên xây dựng thành công CNXH. Nhưng

đang là một quốc gia nghèo nàn và lạc hậu làm thế nào Việt Nam mơi có thể xây dựng

thành công CNXH phát triển và giàu mạnh? Bởi những lý do lịch sử nhất định, Việt

Nam đã từng xây dựng mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp. Đó

là sự vận dụng chủ nghĩa Mac-Lênin có phần giáo điều, cứng nhắc, thiếu tôn trọng

quy luật khách quan, xa rời thực tiễn Việt Nam. Tuy nhiên, mô hình kinh tế này đã

góp phần đáp ứng được các yêu cầu huy động tập chung mọi nguồn lực của toàn dân

tộc cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Điều này đã gây lên những hậu quả không

lường, tạo ra một cuộc khủng hoảng vô cùng sâu sắc.

Qua nhiều lần nghiên cứu đổi mới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng

Cộng Sản Việt Nam (4-2001) lần đầu tiên đưa ra mô hình kinh tế tổng quá của nước ta

trong thời kỳ quá độ lên CNXH là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đặc điểm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Thứ nhất, về chế độ sở hữu. Cơ chế thị trường trong nền kinh tế tư bản chủ nghĩa

luôn hoạt động trên nền tảng của chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, trong đó các công

ty tư bản độc quyền giữ vai trò chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế

Thứ hai, về tính giai cấp của nhà nước và mục đích quản lý của nhà nước.

Thứ ba, về cơ chế vận hành. Cơ chế vận hành nền kinh tế thị trường định hướng

XHCN là cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng

Cộng sản Việt Nam.

Thứ tư, về mối quan hệ giữa tăng trưởng, phát triển kinh tế với công bằng xã hội.

Thứ năm, về phân phối thu nhập.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi mới, Nxb. Chính trị

quốc gia, Hà Nội, 2005.

Nguyễn Văn Thường: Kinh tế Việt Nam: Những rào cản tăng trưởng, Nxb. Lý luận

chính trị, Hà Nội, 2005.

Nguyễn Viết Thông (chủ biên): Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa

Mac-Lênin, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2013.

Vũ Đình Bách (chủ biên): Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt

Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008.

Vũ Văn Phúc: Tính đặc thù theo định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị

trường ở nước ta. Tạp chí cộng sản 18/9/2013.

Tổng cục thống kê: Thông tin kinh tế hàng tháng,

http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=413&thangtk=12/2013, Truy cập ngày

24/3/2014.

Nguyễn Huỳnh Thanh Trúc

Mssv : 221A050728

Đề Tài

LÝ LUẬN VỀ CHỦ NGHĨA MÁC – LÊ NIN VỀ KINH TẾ HÀNG HOÁ , THỊ

TRƯỜNG VÀ SỰ VẬN DỤNG TRONG XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ HÀNG

HOÁ , THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

Phần 1 : Lý luận về kinh tế hàng hoá của chủ nghĩa Mác

1 . Sản xuất hàng hoá

1.1 . Khái niệm sản xuất hàng hoá

Sản xuất hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế mà trong đó sản phẩm được sản xuất ra để

trao đổi hoặc mua bán trên thị trường

1.2 . Điều kiện ra đời của sản xuất hàng hoá

- Điều kiện thứ nhất : Phân công lao động

- Điều kiện thứ hai : Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế của cac s chủ thể sản xuất

2 . Hàng hoá

2.1 . Khái niệm hàng hoá

Hàng hóa là sản phẩm của lao động, có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người

thông qua trao đổi,mua bán.

2.2. Thuộc tính của hàng hoá

- Giá trị sử dụng : là công dụng của vật phẩm có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con

người.Là phạm trù vĩnh viễn.

- Giá trị : là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa.Là

phạm trù lịch sử.

2.3 . Lượng giá trị và các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị của hàng hoá

- Thời gian lao động xã hội cần thiết là khoảng thời gian lao động cần phải tiêu tốn để

sản xuất ra một hàng hoá nào đó trong những điều kiện sản xuất bình thường của xã

hội với một trình độ trang thiết bị trung bình, với một trình độ thành thạo trung bình

và một cường độ lao động trung bình trong xã hội ở thời điểm đó. Thời gian lao động

xã hội cần thiết để sản xuất ra một hàng hóa sẽ quyết định đại lượng hàng hoá đó.

- Đơn vị đo lường lượng giá trị của hàng hoá được đo bằng lượng lao động tiêu hao

để sản xuất ra hàng hoá

- Các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị của hàng hoá

+ Năng suất lao động

+ Mức độ giản đơn hay phức tạp cùa lao động

Tính chất hai mặt của lao động sản xuất hàng hoá

+ Lao động cụ thể

+ Lao động trừu tượng

2.4 Tiền tệ

- Nguồn gốc tiền tệ và lịch sử ra đời

Giá trị của hàng hoá rất trừu tượng, nó chỉ bộc lộ ra ngoài qua giá trao đổi, giá trị của

hàng hoá biểu hiện bằng tiền gọi là giá cả. Tiền dường như là kết quả của một quá

trình dài của Từ sản xuất và trao đổi hàng hoá. Đó là: hình thái giá trị giản đơn hoặc

ngẫu nhiên> hình thái giá trị toàn phần hoặc giá trị mở rộng> hình thái giá trị chung>

Tiền tệ được ra đời.

Bản chất của tiền tệ chính là vật ngang giá chung, là hàng hoá đặc biệt thể hiện mối

quan hệ giữa những người sản xuất hàng hoá.

Chức năng của tiền

Theo chủ nghĩa Mác tiền có chức năng sau :

+ Thước đo giá trị

+ Phương tiện Lưu thông

+ Phương tiện cất giữ

+ Phương tiện thanh toán

+ Tiền tệ thế giới

3. Kinh tế hàng hoá

- Kinh tế hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế xã hội mà trong đó hình thái phổ biến của

sản xuất là sản xuất ra sản phẩm để bán để trao đổi trên thị trường . Kinh tế hàng hóa

ra đời sau kinh tế tự nhiên và có thể chia làm hai giai đoạn là kinh tế hàng hóa giản

đơn và kinh tế hàng hóa phát triển hay còn gọi là kinh tế thị trường

4. Thị trường là cơ chế thị trươngf

4.1 Khái niệm về thị trường

Thị trường là lĩnh vực trao đổi trên đó các chủ thể kinh tế tác động với nhau nhằm xác

định giá cả và sản lượng hàng hóa

4.2 Vai trò thị trường

- Môjt là thị trường vừa là điều kiện vừa là môi trươngf cho sản xuất phát triển

- Hai là thị trường là nơi quan trọng để đánh giá kiểm định năng lực của các chủ thể

kinh tế

- Ba là thị trường là thành tố gắn kết nền kinh tế thành môjt chỉnh thể từ sản xuất phân

phối lưu thông trao đổi tiêu dùng gắn kết nền sản xuất trong nước với nền kinh tế thế

giơi

4.3 Cơ chế thị trường

Cơ chế thị trường là một hình thức tổ chức kinh tế trong đó các vấn đề kinh tế được

giải quyết thông qua thị trường , cơ chế thị trường hoàn toàn đối lập với nền kinh tế tự

nhiên. Trong cơ chế thị trường người sản xuất và người tiêu dùng thường tác động lẫn

nhau để giải quyết ba vấn đề trung tâm của một tổ chức kinh tế : Sản xuất ra cái gì

Sản xuất như thế nào

Sản xuất cho ai

4.4 Những đặc trưng cơ bản của kinh tế thị trường

- ưu thế của kinh tế thị trường :

+ Tạo ra lực lượng sản xuất lớn đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng: Vì nguồn cung

lớn nên giúp cho kinh tế thị trường đã tạo ra rất nhiều sản phẩm, dịch vụ giúp thỏa

mãn tối đa nhu cầu của người tiêu dùng.

+ Là động lực để cho doanh nghiệp phát triển: Trong kinh tế thị trường, khi cầu lớn

hơn cung thì giá cả hàng hóa sẽ tăng lên. Kéo theo đó là lợi nhuận cũng sẽ tăng theo.

Và đây là động lực rất lớn để doanh nghiệp phát triển, không ngừng đổi mới, mở rộng

thị trường.

+ Tạo công ăn việc làm cho người lao động, giải quyết thất nghiệp: Cùng với động

lực thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Kinh tế thị trường còn gián tiếp tạo ra nhiều việc

làm hơn cho thị trường lao động.

Nhước điểm

+ Gia tăng khoảng cách giàu nghèo, dẫn đến bất bình đẳng trong xã hội: Cạnh tranh

đã trở thành điều tất yếu trong sản xuất, kinh doanh hiện nay. Nếu không chịu đổi

mới, những nhà sản xuất nhỏ lẻ sẽ bị nhà sản xuất lớn hơn thôn tính. Vô hình chung

điều này đã dẫn tới tình trạng phân chia giai cấp, gây bất bình đẳng xã hội. Và tình

trạng độc quyền chi phối sẽ xuất hiện.

+ Gây mất cân bằng cung cầu khiến nền kinh tế rơi vào khủng hoảng: Không phải lúc

nào cơ chế hoạt động của kinh tế thị trường cũng tạo ra sự cân đối về giá cả và hàng

hóa. Vốn dĩ thị trường có rất nhiều biến động như chiến tranh, dịch bệnh, thiện tai,

cấm vận…Rất cả những điều này có thể là nguyên nhân dẫn tới Khủng Hoảng Kinh

Tế . Ngoài ra, vì mục tiêu lợi nhuận, các doanh nghiệp sẽ mở rộng sản xuất, kinh

doanh. Khi tình trạng cung lớn hơn cầu kéo dài sẽ khiến khủng hoảng kinh tế.

Phần 2 : Sự vận dụng trong xây dựng nền kinh tế hàng hóa, thị trường ở Việt Nam.

Trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tham khảo kinh nghiệm phát

triển của các quốc gia trên thế giới và từ thực tiễn phát triển Việt Nam, Đảng ta đã đề

ra đường lối phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCH. Đây là bước phát triển

mới về tư duy lý luận, một sự vận dụng độc lập, sáng tạo của Đảng ta trong quá trình

đổi mới và là sự vận dụng sáng tạo từ chỉ dẫn của chủ nghĩa Mác - Lênin về CNXH

và con đường đi lên CNXH, đặc biệt là những chỉ dẫn của Lê-nin trong chính sách

kinh tế mới.

Với mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, nền kinh tế nước ta đã đạt nhiều thành

tựu, đáp ứng yêu cầu của giai đoạn chiến tranh, bảo vệ nền độc lập dân tộc, thống

nhất đất nước. Tuy nhiên, sau khi thống nhất đất nước, cả nước đi lên CNXH, mô

hình kinh tế này đã bộc lộ nhiều hạn chế. Trước tình trạng sản xuất đình đốn, thương

mại trì trệ, năng suất lao động thấp, tốc độ tăng trưởng kinh tế rất thấp, lực lượng sản

xuất lạc hậu... Đảng Cộng sản Việt Nam đã vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa

Mác - Lênin vào thực tiễn nước ta, quyết tâm từ bỏ nền kinh tế kế hoạch hóa tập

trung, quan liêu, bao cấp để chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Ở Việt Nam, mặc dù đã có quan điểm manh nha về kinh tế thị trường từ Đại hội VI

khi xác định xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, tuy nhiên đến Đại hội

IX, thuật ngữ “phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN” mới chính thức được

ngoài được xác lập trong nền kinh tế nước ta. Vị trí, vai trò của từng thành phần kinh

tế trong nền kinh tế quốc dân đã được nhận thức rõ ràng và xác định cụ thể.

Đến Đại hội XI của Đảng (2011) đã phát triển và hoàn thiện thêm một bước đặc trưng

kinh tế của CNXH, trong đó Đảng ta xác định: “Nền kinh tế với nhiều hình thức sở

hữu, nhiều thành phần kinh tế, hình thức tổ chức kinh doanh và hình thức phân phối.

Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trọng

của nền kinh tế, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh

tranh lành mạnh. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Kinh tế tập thể không ngừng

được củng cố và phát triển. Kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể ngày càng trở thành

nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế tư nhân là một trong những

động lực của nền kinh tế. Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài được khuyến khích phát

triển. Các hình thức sở hữu hỗn hợp và đan kết với nhau hình thành các tổ chức kinh

tế đa dạng ngày càng phát triển”.

Trên cơ sở kế thừa nhận thức của các đại hội trước, Đại hội XII của Đảng đã có những

bổ sung đáng kể với sự hiện diện khá toàn diện và cụ thể các thành tố cấu thành nền

kinh tế, thể hiện bước tiến trong nhận thức lý luận của Đảng về mô hình kinh tế Việt

Nam.

Trương Thị Bích Tuyền

MSSV : 221A310209

Đề tài: LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ KINH TẾ HÀNG HÓA ,

THỊ TRƯỜNG VÀ SỰ VẬN DỤNG TRONG XÂY DỰNG NÊN KINH TẾ HÀNG

HÓA THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Bài Làm

Lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin về kinh tế hàng hóa

SẢN XUẤT HÀNG HÓA

Sản xuất hàng hóa là kiểu tổ chức hoạt động kinh tế mà ở đó , những người sản xuất

ra sản phẩm nhằm mục đích trao đổi ,mua bán

Ưu điểm

Việc áp dụng sản xuất hàng hóa ở Việt Nam đã và đang khai thác điều kiện tự nhiên

thuận lợi, tài nguyên thiên nhiên vốn có để sản xuất sản phẩm ứng cho người tiêu

dùng. Đây là ưu điểm bật của hoạt động sản xuất ở nước ta

Ví dụ: Làng nghề tơ tầm Vọng Nguyệt- làng nghề ươm tơ , người dân đã tận dụng quy

luật phát triển của sinh vật tằm trong tự nhiên để sản xuất ra vải .

Góp phần hình thành nên đội ngũ lao động có tay nghề cao và chuyên mô theo đó sẽ

tạo ra những sản phẩm chất lượng và hiện đại.

Phát triển sản xuất hàng hóa ở Việt Nam đã đem lại đời sống vật chất và tinh thần

ngày càng được nâng cao, đa dạng và phong phú.

Nhược điểm :

Sản xuất hàng hóa phát triển thúc đẩy sự phân hóa đời sống dân cư , phân hóa giàu

nghèo.

Cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường

Sức khỏe bị ảnh hưởng do làm việc trong môi trường độc hại.

Giải pháp

Các nhà sản xuất phải hiểu được ý nghĩa , giá trị thực sự mà mặt hàng mình đang sản

xuất

Sản phẩm phải chất lượng để đúng với mục đích là đáp ứng đúng với nhu cầu tiêu

dùng .

-> Sản xuất hàng hóa được xem là quan hệ sản xuất mới , tạo điều kiện cho lực lượng

phát triể.Nó có vai trò quan trọng thúc đẩy nên kinh hàng hóa của nhà nước

HÀNG HÓA

Khái niệm hàng hóa : là sản phẩm của lao động có thể thõa mãn nhu cầu nào đó của

con người thông qua trao đổi, mua bán.

Hàng hóa có hai thuộc tính : Giá trị sử dụng và giá của hàng hóa là công cụ của sản

phẩm , có thể thõa mãn nhu cầu nào đó của con người.Nhu cầu đó có thể là về nhu

cầu về vật chất lẫn tinh thần, có thể là cho một cá nhân hoặt cho nhà sản xuất.Sản xuất

phát triển, sản phẩm càng đa dạng thì hàng hóa có nhiều giá trị sử dụng

LAO ĐỘNG

Lao động cụ thể là lao động có ích dưới một hình thức cụ thể của những nghề nghiệp

chuyên môn nhất định. Mỗi lao động cụ thể có mục đích, đối tượng lao động, công cụ,

phương pháp lao động riêng và kết quả riêng. Lao động cụ thể tạo ra giá trị sử dụng

của hàng .

Lao động trừu tượng là lao dộng xã hội của người sản xuất hàng hoá không kề đến

hình thức cụ thể của nó; đó là sự hao phí sức lao động nói chung của người sản xuất

hàng hoá về cơ bắp, thần kinh, trí óc. Lao động trừu tượng tạo ra giá trị của hàng hóa.

Các nhân to ảnh hưởng đến lượng giá trị của hàng hóa

Năng xuất lao động

Năng suất lao động là là năng lực sản xuất của người lao động, được tính hằng số

lượng sản phẩm sản xuất ra trong một đơn vị thời gian, hay số lượng thời gian hao phí

để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm.

Năng suất lao động tăng lên sẽ làm giảm lượng thời gian hao phí lao động cần thiêt

trong một đơn vị hàng hóa.

Tính chất phức tạp của lao động

Lao động giàn đơn là lao động không đòi hỏi có quá trình đào tạo một cách hệ thống,

chuyên sâu về chuyên môn, kỹ năng, nghiệp vụ cũng có thể thao tác được.

Lao động phức tạp là những hoạt dộng lao dộng yêu cầu phải trải qua một quá trình

đào tạo về kỹ năng, nghiệp vụ theo yêu cầu của những nghề nghiệp chuyên môn nhất

định.

TIỀN TỆ

Tiền, về bản chất, là một loại hàng hóa đặc biệt, là kốt quà của quá trình phát triển của

sản xuât và trao đôi hàng hóa, tiền xuất hiện là yêu tô ngang giá chung cho thế giới

hàng hóa. Tiền là hình thái biểu hiện giá trị của hàng hóa. Tiền phán ánh lao động xã

hội và mối quan hệ giữa nhũng người sán xuất và trao đổi hàng hóa. Hình thái giản

đơn là mầm mống sơ khai của tiền

Chức năng

Thước đo giá trị

Phương tiên lưu thông

Phương tiện cất

Phương tiện thanh toán

Tiền tệ thế

NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

Về mục tiêu của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Phát triển lực lượng

sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội, thực hiện dân giàu, nước

mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. “Mục đích của nền kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa là phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế để xây

dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, nâng cao đời sống nhân dân”

(1)

Đặc trưng về sở hữu: Trước đổi mới, nền kinh tế nước ta chỉ có một chế độ sở hữu về

tư liệu sản xuất là chế độ công hữu (gồm sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể). Từ khi

tiến hành đổi mới đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam thừa nhận trên thực tế có nhiều

hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất, bao gồm cả công hữu và tư hữu.

Đặc trưng về cơ cấu kinh tế: Là nền kinh tế có nhiều thành phần kinh tế, trong đó

kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, các thành phần kinh tế khác là bộ phận hợp

thành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế tư nhân là một

động lực quan trọng của nền kinh tế.

Đặc trưng về phân phối: Thực hiện phân phối theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế,

mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác vào sản xuất, dựa trên các nguyên tắc của

cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, từ chỗ coi Nhà nước là chủ thể quyết

định phân phối chuyển dần sang xác định thị trường quyết định phân phối lần đầu và

Nhà nước thực hiện phân phối lại.

Về cơ chế vận hành của nền kinh tế: Kết hợp giữa cơ chế thị trường với vai trò quản

lý, điều hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo đảm các mục tiêu phát

triển kinh tế - xã hội. Tại Hội nghị Trung ương 6 khóa X, tháng 3-2008, Đảng ta

khẳng định, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền

kinh tế vừa tuân theo quy luật của thị trường, vừa chịu sự chi phối bởi các quy luật

kinh tế của chủ nghĩa xã hội và các yếu tố bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đây cũng là nền kinh tế có tổ chức, có kế hoạch, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng

sản Việt Nam và sự quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa vừa phát huy những ưu thế của kinh tế thị trường và kinh tế

kế hoạch, vừa loại bỏ những khuyết tật của hai nền kinh tế đó, nhằm thực hiện mục

tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát huy tính tích cực, chủ động,

sáng tạo của nhân dân trong phát triển kinh tế - xã hội. Nhà nước quản lý bằng chính

sách, pháp luật, chiến lược, quy hoạch; sử dụng cơ chế thị trường để giải phóng sức

sản xuất. Nhà nước ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm định hướng và

tạo môi trường pháp lý cho sự phát triển các thành phần kinh tế và các chủ thể kinh tế.

Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hộI chủ nghĩa, không phải thị trường điều

tiết hoàn toàn mà còn có sự điều chỉnh, quản lý của Nhà nước để đạt các mục tiêu

phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ, gắn phát triển kinh tế với thực hiện tiến

bộ và công bằng xã hội, khắc phục những bất cập, khuyết tật của cơ chế thị trường.

Về phương tiện, công cụ, động lực của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa, đó là nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, thực hiện công nghiệp

hoá, hiện đại hoá. Kinh tế thị trường được Đảng, Nhà nước sử dụng như một công cụ,

phương tiện, một động lực để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cơ chế vận hành của kinh tế

thị trường là một cơ chế mở, bị điều tiết bởi các quy luật kinh tế cơ bản: giá trị, cạnh

tranh, cung cầu nên kinh tế thị trường tạo ra khả năng kết nối hình thành chuỗi giá trị

cho nền sản xuất toàn cầu.

SỰ VẬN DỤNG TRONG XÂY DỰNG NÊN KINH TẾ HÀNG HÓA THỊ TRƯỜNG

Ở VIỆT NAM

Thứ nhất, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam đang xây dựng

chưa từng có tiền lệ trong lịch sử. “Đó là một kiểu kinh tế thị trường mới trong lịch sử

phát triển của kinh tế thị trường”

(2)

; là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin

và tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam; tiếp thu có

chọn lọc kinh nghiệm của thế giới.

Thứ hai, trên cơ sở tổng kết thực tiễn 35 năm đổi mới, lý luận về kinh tế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, nhất là về nội hàm của kinh tế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa từng bước được hoàn thiện và phát triển. Đó chính là sự

gắn kết hữu cơ và biện chứng giữa tính thị trường với tính xã hội chủ nghĩa; giữa tính

nhân loại, hiện đại với đặc thù phát triển riêng có của Việt Nam trong nền kinh tế.

Thứ ba, những thành công trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội

chủ nghĩa ở Việt Nam sau hơn 35 năm đổi mới đã và đang cho thấy lý luận về kinh tế

thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang từng bước được hiện thực hóa.

Thứ tư, lý luận về xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nói riêng

và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam nói chung từng bước được hoàn thiện cùng

với những thành công trong hiện thực hóa lý luận này trong hơn 35 năm đổi mới đã

tạo nền tảng cho việc đưa ra chiến lược phát triển của đất nước trong 10 năm tới, mở

ra một giai đoạn mới cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Đây là giai đoạn

phát triển với thế và lực mới, với tầm nhìn và mục tiêu đặt ra cụ thể hơn và khát vọng

hơn về phát triển đất nước phồn vinh và hạnh phúc; là giai đoạn phát triển mang tính

bền vững hơn, bao trùm hơn, dựa nhiều hơn vào nâng cao hiệu quả các nguồn lực và

đổi mới sáng tạo trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều thay đổi nhanh, mạnh và

khó lường.

HỌ VÀ TÊN : Lê Thị Kiều Trinh

MSSV : 221A170516

Nhóm : 14

LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ KINH TẾ HÀNG HÓA, THỊ

TRƯỜNG VÀ SỰ VẬN DỤNG TRONG XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ HÀNG

HÓA, THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

PHẦN 1: LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ KINH TẾ HÀNG HÓA,

THỊ TRƯỜNG

Sản xuất hàng hóa

1.1. Khái niệm sản xuất hàng hóa:

- Sản xuất hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế mà trong đó sản phẩm được sản xuất ra để

trao đổi hoặc mua bán trên thị trường.

- Sản xuất hàng háo chỉ ra đời khi đủ hai điều kiện sau đây:

+ Phân công lao động xã hội

+ Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế của những người sản xuất

1.2. Đặc trưng của sản xuất hàng hóa

1.2.1. Đặc trưng của sản xuất hàng hóa

- Sản xuất hàng hóa là sản xuất để trao đổi mua bán

- Lao động của người sản xuất hàng hóa vừa có tính tư nhân, vừa có tính xã hội

- Mục đích của sản xuất hàng hóa là giá trị, lợi nhuận chứ không phải giá trị sử dụng

1.2.2. Ưu, nhược điểm của sản xuất hàng hóa

*Ưu điểm:

-Thúc đẩy sự phân công lao động và phát triển kinh tế

- Kích thích cải tiến khoa học-kĩ thuật, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh

- Thúc đẩy tính năng động của người sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu

quả kinh tế.

- Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của xã hội

*Nhược điểm:

- Phân hóa giàu nghèo, tiềm ẩn những khả năng khủng hoảng, phá hoại môi trường

sinh thái,…

Hàng hóa

2.1. Khái niệm

-Hàng hóa là sản phẩm của lao động, có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người

thông qua trao đổi,mua bán.

2.2. Hai thuộc tính của hàng hóa

- Giá trị sử dụng:là công dụng của vật phẩm có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con

người.Là phạm trù vĩnh viễn.

- Giá trị:là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa.Là

phạm trù lịch sử.

Kinh tế hàng hóa

-Kinh tế hàng hóa là kiểu tổ chức kinh tế xã hội mà trong đó hình thái phổ biến của

sản xuất là sản xuất ra sản phẩm để bán để trao đổi trên thị trường.Kinh tế hàng hóa ra

đời sau kinh tế tự nhiên và có thể chia làm hai giai đoạn là kinh tế hàng hóa giản đơn

và kinh tế hàng hóa phát triển hay còn gọi là kinh tế thị trường.

Thị trường và cơ chế thị trường

4.1. Khái niệm

- Thị trường là lĩnh vực trao đổi trên đó các chủ thể kinh tế tác động với nhau nhằm

xác định giá cả và sản lượng hàng hóa.

4.2. Phân loại

- Hiện nay trên thế giới cũng như ở nước ta đang có nhiều cách phân chia thị trường

khác nhau.Nhìn chung, có ba cách phân chia chủ yếu sau:

+ Dựa vào thuộc tính hàng hóa

+ Dựa vào khu vực lưu thông hàng hóa

+ Dựa vào trình tự thời gian lưu thông hàng hóa.

-Trên cơ sở phân chia thị trường theo thuộc tính hàng hóa, trong nền kinh tế thị

trường hiện đại có các loại thị trường cơ bản sau:

+ Thị trường hàng hóa và dịch vụ

+ Thị trường lao động

+ Thị trường bất động sản

+ Thị trường tài chính

+ Thị trường khoa học công nghệ

4.3. Cơ chế thị trường

- Cơ chế thị trường là một hình thức tổ chức kinh tế trong đó các vấn đề kinh tế được

giải quyết thông qua thị trường , cơ chế thị trường hoàn toàn đối lập với nền kinh tế tự

nhiên. Trong cơ chế thị trường người sản xuất

PHẦN 2 : Sự vận dụng trong xây dựng nền kinh tế hàng hóa, thị trường ở Việt Nam.

Trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tham khảo kinh nghiệm phát

triển của các quốc gia trên thế giới và từ thực tiễn phát triển Việt Nam, Đảng ta đã đề

ra đường lối phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCH. Đây là bước phát triển

mới về tư duy lý luận, một sự vận dụng độc lập, sáng tạo của Đảng ta trong quá trình

đổi mới và là sự vận dụng sáng tạo từ chỉ dẫn của chủ nghĩa Mác - Lênin về CNXH

và con đường đi lên CNXH, đặc biệt là những chỉ dẫn của Lê-nin trong chính sách

kinh tế mới.