Tiểu luận Tarot từ góc nhìn văn hoá - Văn hóa học | Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA VĂN HÓA HỌC/KHOA TRUYỀN THÔNG ---oOo--- TIỂU LUẬN
HỌC PHẦN VĂN HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG
TÊN ĐỀ TÀI: TAROT TỪ GÓC NHÌN VĂN HÓA
(KHẢO SÁT SINH VIÊN KHOA TRUYỀN THÔNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH) Ngành: Truyền thông văn hóa Lớp: 22DTT2 Nhóm: 4
Nhóm sinh viên thực hiện: 1. D22VH174 Võ Đăng Khoa 2. D22VH121 Tăng Nguyễn Minh Phong 3. D22VH088 Phạm Quách Tường Vy 4. D22VH159 Nguyễn Kiều Mẫn 5. D22VH109 Phạm Văn Quyết 6. D22VH142 Nguyễn Phúc Minh 7. D22VH111 Đào Thị Hồng Nhung Giảng viên hướng dẫn: Lê Thị Hồng Quyên
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2022 MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..............................................................................................................2
1. Lý do chọn đề tài...........................................................................................2
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................3
2.1. Mục đích nghiên cứu..............................................................................3
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu..............................................................................3
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................4
4.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................5
4.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................5
NỘI DUNG...........................................................................................................6
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.............................6
1.1. Khái niệm Tarot, văn hóa Tarot...............................................................6
1.1.1. Khái niệm Tarot................................................................................6
1.1.2. Khái niệm văn hóa Tarot................................................................11
1.2. Lịch sử hình thành Tarot........................................................................13
1.3. Tarot tại Việt Nam...................................................................................14 2 MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tarot được ghi lại nhiều nhất có nguồn gốc từ Ý vào đầu thế kỷ 15. Thời gian
đầu, Tarot thật sự được xem là một trò chơi thay vì được dùng cho các hoạt động
bói toán, tâm linh. Tarot đã có nhiều biến đổi trong quá trình phát triển của
mình. Vào khoảng năm 1700, bộ Tarot đầu tiên được sử dụng cho việc bói toán
được thiết kế và sau này Tarot được biết đến như một công cụ bói toán.
Tarot được phát triển rộng rãi trong khu vực Châu Âu sau đó lan rộng ra khu
vực Châu Á Thái Bình Dương. Tarot được du nhập vào Việt Nam ở khoảng năm
2010 nhưng chưa thật sự nổi bật mà chỉ có được sự quan tâm và chú ý trong
những năm gần đây. Đối tượng quan tâm nhiều nhất đến Tarot là giới trẻ, mà cụ
thể là sinh viên – sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh.
Tarot ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đối với đối tượng là giới trẻ bởi cách thức
tiếp cận đa dạng từ cách xem bói trực tiếp đến cách xem bói trực tuyến, thậm chí
là các thông điệp Tarot trên các nền tảng mạng xã hội cũng rất nhiều. Các giá trị
mà Tarot đem đến cho người trải nghiệm giúp ích nhiều cho đời sống của họ.
Chính những lẽ đó mà Tarot trở thành xu hướng và việc tìm hiểu, nghiên cứu về
nó là điều cần thiết và hợp lý.
Chính vì những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài Tarot từ góc nhìn văn hóa
(Khảo sát sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ
Chí Minh) làm đề tài tiểu luận.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là tìm hiểu sự ảnh hưởng của Tarot
đối với sinh viên cũng như quan điểm, góc nhìn đa chiều của sinh viên đối với Tarot.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu hiện tượng xem Tarot.
- Sự ảnh hưởng và mức độ phổ biến của Tarot đối với sinh viên. 3
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Tarot là chủ đề còn mới ở Việt Nam và chưa có nhiều nghiên cứu về nó. Tuy
nhiên, chúng tôi tìm được các tài liệu nghiên cứu về Tarot ở các phương diện khác như:
1. Nhu cầu tìm đến Tarot của giới trẻ Việt Nam hiện nay (1): nói về nhu cầu
của giới trẻ tìm đến Tarot và lý giải về nhu cầu đó của giới trẻ.
2. Tarot dưới góc nhìn văn hóa đại chúng tại Việt Nam (2) : thông qua góc
nhìn văn hóa đại chúng để thấy được quá trình phát triển và tác động của
Tarot tới đời sống xã hội Việt Nam.
3. Giới trẻ sa đà bói toán kiểu mới: Thiếu kiến thức, hổng niềm tin (3) : qua
góc nhìn của tác giả thấy được sự thiếu kiến thức, hổng niềm tin và cả sự
ảnh hưởng của các yếu tố xung quanh hình thành nên sự sa đà bói toán của giới trẻ.
4. Người trẻ tìm công việc, tình yêu nhờ xem bài tarot, chiêm tinh (4) : sức hút
của Tarot, chiêm tinh đối với giới trẻ hiện nay.
5. Quảng bá văn hóa dân tộc qua góc nhìn trẻ: Sáng tạo với “chất Việt” (5) :
sự kết hợp thú vị giữa yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại thông qua sự
sáng tạo của giới trẻ hiện nay, tiêu biểu là bộ “Tarot Kiều”.
Chưa có tài liệu nào nghiên cứu toàn diện và có hệ thống về vấn đề góc nhìn
của sinh viên về Tarot. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài này là việc làm cần thiết.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
(1) Viện nghiên cứu Văn hóa, Nguyễn Thị Phương Châm – Hoàng Cầm (Đồng chủ biên), 2020, Văn
hóa Việt Nam Đương đại: Đa dạng biểu đạt và tương tác, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội (2)
Tri Thức Việt, Tarot dưới góc nhìn văn hóa đại chúng tại Việt Nam,
https://123docz.net/document/10687920-tarot-duoi-goc-nhin-van-hoa-dai-chung-tai-viet-nam.htm
(3) Giới trẻ sa đà bói toán kiểu mới: Thiếu kiến thức, hổng niềm tin, https://vovgiaothong.vn/gioi-tre-
sa-da-boi-toan-kieu-moi-thieu-kien-thuc-hong-niem-tin-d14192.html
(4) Hồng Chang, Người trẻ tìm công việc, tình yêu nhờ xem bài tarot, chiêm tinh,
https://zingnews.vn/nguoi-tre-tim-cong-viec-tinh-yeu-nho-xem-bai-tarot-chiem-tinh-post1319699.html
(5) Hồng Hạnh, Quảng bá văn hóa dân tộc qua góc nhìn trẻ: Sáng tạo với “chất Việt”,
http://baovanhoa.vn/nghe-thuat/van-hoc/artmid/486/articleid/54083/quang-ba-van-hoa-dan-toc-qua-
goc-nhin-tre160sang-tao-voi-%E2%80%9Cchat-viet%E2%80%9D 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là góc nhìn của sinh viên Khoa
Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh về Tarot.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn
hóa Thành phố Hồ Chí Minh.
- Phạm vi thời gian: Trong giai đoạn hiện nay.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu là:
- Phương pháp nghiên cứu định lượng:
+ Khảo sát thông qua phiếu khảo sát (phiếu giấy): 50 phiếu,
+ Khảo sát thông qua biểu mẫu Google Form: 100 phiếu,
Tổng số phiếu khảo sát: 150 phiếu/588 sinh viên Khoa Truyền
thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh.
- Phương pháp nghiên cứu định tính: + Quan sát tham dự tại
+ Phỏng vấn 5 sinh viên: 4 người xem Tarot và 1 người coi Tarot. 5 NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Khái niệm Tarot, văn hóa Tarot
1.1.1. Khái niệm Tarot
Tarot là một hệ thống các lá bài gồm 78 lá, mỗi lá sẽ là những
bức vẽ mang nhiều chi tiết hình ảnh, biểu tượng, cổ mẫu hàm chứa
nhiều ý nghĩa về triết lý, định nghĩa, tri thức rộng lớn về cuộc đời, từ
đó sẽ phản ánh một số thông điệp ý nghĩa.
Trong 78 lá bài ấy, chia thành Bộ Ẩn Chính (Major Arcana -
22 lá) và Bộ Ẩn Phụ (Minor Arcana - 56 lá). Các lá bài Bộ Ẩn
Chính thường đại diện tiêu biểu cho các sự kiện quan trọng trong
cuộc sống trên diện rộng (quy mô lớn), trong khi các lá bài Bộ Ẩn
Phụ đề cập đến cuộc sống hàng ngày. Bộ Ẩn phụ bao gồm bốn nhóm
mà mỗi nhóm có một chủ đề: “Gậy”, “Tiền”, “Kiếm”, “Cốc” dựa
theo 4 nguyên tố tự nhiên “Phong”, “Thủy”, “Hỏa”, “Thổ”. Mỗi
nhóm được đánh số từ 1 đến 10, với 4 lá Court bổ sung (Page,
Knight, Queen và King).
Đồng tiền (Pentacles) - cũng được gọi là "Disks" hoặc
"Coins" - đại diện cho nguyên tố "Thổ", nguồn gốc của bộ này là
những đồng xu (hình ảnh này đã được giữ nguyên trong vài bộ) ,
hoặc là các quân rô trong bộ bài Tây. Trong lịch sử, chúng gắn liền
với tầng lớp tiểu thương và những thương nhân. Vào thế kỷ 18,
Antoine Court de Gébelin gọi tên bộ này là "bùa hộ mệnh", và sau
này Eliphas Lévi gọi đó là các đồng tiền (một loại bùa hộ mệnh). Bởi
vì những đồng xu cũng hay được cho là bùa hộ mệnh (tạo ra năng
lượng của nhiều lãnh chúa thường được phác hoạ trên mặt đồng xu) ,
tiền trở thành một vật đại diện vô cùng lý tưởng, sự chuyển đổi như
vậy có vẻ khá phù hợp với tính chất ma thuật của bộ này. Các lá bài
trong bộ Pentacles liên quan đến một số khía cạnh trong thế giới vật 6
chất và dưới dạng sở hữu vật chất. Các lá bài Pentacles chủ yếu chỉ
ra vấn đề tiền bạc, sự nghiệp, thương mại, kinh doanh, Một số khía
cạnh khác của bộ Pentacles là sự ghi nhận, thực hành, minh chứng
và thành công, chúng cũng có thể chỉ ra mức độ phát triển trong cảm xúc và tinh thần. 7 14 lá bộ Pentacles 8
Gậy phép (The Wands) - Đôi khi được gọi là "Quyền trượng" - đại diện
cho nguyên tố “Lửa”, bộ Gậy phép mang tính tâm linh hơn và được dùng để
minh họa năng lượng của sự chuyển động, tăng trưởng và những khởi đầu mới.
Wands đại diện cho ý tưởng và sự đổi mới. Chúng mang tính chất "nồng nhiệt
cháy bỏng", "trực giác" "tính sáng tạo" và "cảm xúc mạnh mẽ".nhưng chúng
cũng có thể mang đến những thông điệp tình yêu mạnh mẽ. 9 14 lá bộ Wands 10
Ly (Cups) – đại diện cho nguyên tố “Thủy”, Bộ Cups được kết nối với
cảm xúc và các mối quan hệ của chúng ta, cũng như những vấn đề của tâm hồn.
Chủ yếu các lá bài thuộc nhóm sẽ biểu lộ các vấn đề về tình yêu nhiều, các lá bài
Cups có thể tiết lộ chúng ta thực sự cảm thấy thế nào -- và những người khác
thực sự cảm thấy thế nào về chúng ta. Yếu tố Thuỷ trong nhóm Cốc mang ý
nghĩa "liên kết giữa tâm với người ngoài" "cảm xúc phong phú" "lòng từ bi"
"tính chủ quan" và "quá khứ". Chúng thuận theo thời thế khi không thể kháng cự
và tìm cách nhập vào với nhau. Đặc tính độc đáo của các cốc là nó sẽ trở thành
bất kỳ thứ gì khi chúng rơi vào đó. Vì vậy mặc dù chúng rất dễ dàng thích nghi,
nhưng cùng lúc cũng không thể tiếp nhận những ý tưởng mới, đặc biệt là khi
những ý tưởng đó không có cảm xúc trong đó. 11 14 lá bộ Cups 12
Kiếm (Swords) - Các lá bài Swords - đại diện cho nguyên tố “Phong”,
liên quan nhiều nhất đến mâu thuẫn và xung đột, cũng có thể đề cập đến xung
đột nội bộ. Những thanh kiếm cắt vào trọng tâm của vấn đề, tiết lộ những thách
thức lớn nhất của chúng ta. Chúng có thể kể về bệnh tật, sự đau lòng, chiến
tranh, mất mát và cái chết, nhưng chúng cũng có thể tiết lộ những sự thật mà
chúng ta cần đối mặt để tiến về phía trước, suy cho cùng nó mang đến thông
điệp về sự tích cực, một bài học cho con người. 13 14 lá bộ Swords 14
Khi ta xem xét sâu hơn bằng cách liên kết thành một chuỗi thì:
● Một ý tưởng mới hoặc nguồn cảm hứng (Gậy)
● Một hành động đầy cảm xúc và sự nuôi dưỡng chúng (Cốc)
● Một cuộc bình luận và sửa chữa những khiếm khuyết (Kiếm)
● Kết quả cho mọi thứ (Tiền) Về trải bài Tarot:
Các lá bài Tarot được xáo trộn và trải ra theo bất kỳ số lượng trải bài Tarot
nào. Trải bài nổi tiếng nhất là Celtic Cross, nhưng có vô số trải bài Tarot khác
mà bạn có thể chọn tùy thuộc vào loại câu hỏi bạn muốn hỏi và số lượng lá bài
bạn muốn rút. Nếu bạn muốn bắt đầu thật đơn giản, bạn có thể rút một lá bài về
một người hoặc một tình huống cụ thể. Trên thực tế, câu hỏi của bạn thậm chí
không cần phải là một câu hỏi! Nó được gọi là "trải bài mở", khi bạn chỉ đơn
giản nghĩ về một người hoặc tình huống thay vì đặt câu hỏi trực tiếp - các lá bài
vẫn sẽ cung cấp thông tin chi tiết.
Mỗi vị trí trong trải bài Tarot đều có ý nghĩa quan trọng riêng biệt, giống
như mỗi lá bài đều có ý nghĩa riêng của nó. Ví dụ: trải bài thường sẽ bao gồm 3
vấn đề: cho "quá khứ", "hiện tại" và "tương lai" hoặc cho "kết quả có thể xảy
ra", vì vậy, điều quan trọng là phải chú ý đến vị trí mà mỗi lá bài xuất hiện. Một
lá bài nói về sự đau lòng chắc chắn sẽ có ý nghĩa khác nếu nó xuất hiện trong
quá khứ thay vì tương lai, chứ không phải nó chỉ đơn giản là sự tiêu cực.
Việc sử dụng Tarot chính là việc giải mã những bí mật ẩn giấu trong các
bức tranh đó nhằm mục đích học hỏi, tĩnh tâm, chiêm nghiệm, giải mã, bói toán
hay thậm chí là tìm ra hướng đi, nguồn cảm hứng trong cuộc sống.
(Nguồn: https://tarot.vn/ )
1.1.2. Khái niệm văn hóa Tarot
Giống như nhiều hình thức bói toán khác, Tarot là một công cụ giúp bạn
khai thác trực giác của chính mình và trí tuệ của nguồn năng lượng vũ trụ đang
hướng dẫn cuộc sống của bạn. Tarot, xuất hiện vào thế kỷ 14 ở Châu Âu, rất có
thể là từ Mamluk Ai Cập. Tại hầu hết các nước nói tiếng Anh, nơi mà trò chơi
này không được chơi phổ biến, các lá bài Tarot được sử dụng chủ yếu vào những 15
mục đích nghiên cứu và tiên tri, thường sử dụng các bộ bài được thiết kế riêng.
Một số người sử dụng Tarot trong chơi bài tin rằng những lá bài có mối quan hệ
gần gũi với Ai Cập cổ đại, Kabbalah, Mật tông Ấn Độ hoặc Kinh Dịch, nhưng
nghiên cứu học thuật đã không tìm ra chứng cứ nào về nguồn gốc này hoặc về
việc sử dụng tarot cho bói toán từ thế kỷ 18. Nghịch lý là Tarot, bộ bài bảy mươi
tám lá Arcana riêng biệt và có thể xác định (hai mươi hai trong số đó có tên
riêng, cùng với 56 lá bài phù hợp với bốn bộ phận), đã xuất hiện ở châu Âu gần
như chỉ sau một đêm, giống như sao Kim nổi lên từ bọt biển. Nó xuất hiện từ
tâm lý người châu Âu vào đầu những năm 1400, và mặc dù có một vài trường
hợp ngoại lệ thử nghiệm (ví dụ như Mantegna Arcana), và một số biến thể (bộ
bài với những lá được rút ngắn, hoặc thêm tiền bản quyền, hoặc thêm một bộ
hành tinh, những hình ảnh khác, các vị thần, ân sủng, hoặc các cung hoàng đạo),
các bộ bài Tarot ngày nay về cơ bản giống nhau về cấu trúc bên trong so với khi
chúng lần đầu tiên xuất hiện.
Tuy nhiên, nó không phải là một hình thức bói toán hay được liệt vào mê
tín dị đoan. Nó giống như một tấm gương phản chiếu những gì đang xảy ra
trong cuộc sống của bạn vào lúc này. Tarot có thể khai thác những suy nghĩ, cảm
xúc và sự thật ẩn giấu, song đưa chúng lên bề mặt nổi để từ đó, bạn có thể nhìn
thấy, suy ngẫm và dựa vào những thông điệp ấy để đưa ra quyết định về cuộc
sống, tình yêu, cảm xúc, sức khỏe, sự nghiệp, v.v.
Nếu chúng ta có thể dùng nhiều thứ để bói, sao phải dùng Tarot? Đơn giản
vì văn hóa Tarot từ xa xưa đã mang nhiều ý nghĩa sâu xa, các định nghĩa, triết lý
có thể giúp chúng ta hiểu ra nhiều điều to lớn về cuộc sống nói chung và bản thân nói riêng.
Ngày nay, chúng ta biết về Tarot như một công cụ dùng để xem bói và
tiên đoán chính xác tất cả các khía cạnh cuộc sống mà nó sẽ mang lại. Vì con
người luôn khao khát được biết trước và làm chủ tương lai trên tất cả các lĩnh
vực. Con người có thể và đã từng nói đến tương lai bằng nhiều thứ: bộ lòng ám
khói của những con thú bị xẻ thịt, hình thù của đàn chim bay ngang trời, những 16
hòn đá màu, đồng xu tung lên, cặn trà trong tách trà uống cạn… bất kì điều gì
mà bản thân nó mang trong mình ý nghĩa truyền đạt thông điệp.
Văn hóa Tarot nhìn chung chỉ mới thịnh hành và được biết đến một cách
rộng rãi gần đây, phần người ta tìm đến chúng nhằm giải mã những vấn đề, phần
bị hứng thú bởi cách mà các reader cho lời khuyên, bởi ai cũng cần được lắng
nghe. Bên cạnh đó, Tarot được biết đến rộng rãi cũng 1 phần do sự xuất hiện
trên các phương tiện truyền thông, các trang mạng xã hội như Tik Tok,
Facebook,.. Tarot còn hấp dẫn người khác bởi sự đầu tư chỉnh chu về mặt hình
thức, các tranh vẽ minh họa đều có hồn, đều có thần sắc và ý nghĩa riêng. Vậy
nên, văn hóa Tarot trở nên dần phổ biến trong cộng đồng giới trẻ chính là như thế.
1.2. Lịch sử hình thành Tarot
Tarot được sử dụng vào giữa thế kỉ 15 ở Châu Âu, với tên gọi đầu tiên là
Trionfi, sau đó được gọi là Tarocchi và được xem như các trò chơi của Ý. Vào
cuối thế kỉ 18, Tarot được sử dụng để bói toán thông qua việc đọc bài và xem
bói bài, dẫn đến việc sử dụng cho các mục đích huyền bí như ngày nay. Tại một
số nơi nói tiếng Anh, nơi trò chơi không được chơi thường xuyên, chủ yếu được
sử dụng cho mục đích tìm tòi và tiên đoán. Một số người sử dụng Tarot để xem
bói và và tin rằng các lá bài này có mối liên kết thần bí với Ai Cập cổ đại,
Kabbalah, Mật tông Ấn Độ hoặc Kinh Dịch, mặc dù không có bằng chứng hay
tài liệu nói về việc sử dụng Tarot để bói toán vào thế kỉ 18. Bộ bài lần đầu tiên
du nhập vào Châu Âu ở cuối thế kỉ 14, có thể từ Mamluk Ai Cập khi bắt người
Do Thái làm nô lệ và tham khảo tri thức của Kinh Thánh. Năm 1367 ở Berne và
chúng dường như lan truyền rất nhanh (ghi chép đầu tiên), các tài liệu còn sót lại
và đa số là đã bị cấm. Người ta biết rất ít sự xuất hiện của những lá bài này, và
thông tin quan trọng nhất được cung cấp bởi John of Rheinfelden vào năm 1377
từ Freiburg im Breisgau. Một kiểu chơi bài ban đầu đã phát triển, những bộ quần
áo được lấy cảm hứng từ những quân bài như Batons, Clubs, Coins, Swords và
Cups, được sử dụng trong các ván bài của Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha. Đến
cuối thế kỉ 18, đã được điều chỉnh lại để sử dụng trong các dịp bói toán. Ở 17
Florence, ván bài mở rộng được gọi là Minchiate, bao gồm 97 lá với các biểu
tượng chiêm tinh và bốn nguyên tố, như mô típ với Tarot truyền thống.
Một nhà thuyết giá người Đa Minh đã khắc sâu chống lại cái ác vốn có trong lá
bài, chủ yếu chúng được dùng để đánh bạc trong một giải thế kỉ 15, vì không có
sự lên án thường xuyên trong suốt lịch sử ban đầu của Tarot. Sự lan tỏa của
Tarot ra ngoài nước Ý, đầu tiên là Pháp và Thụy Sĩ, xảy ra trong các cuộc chiến
tranh của Ý. Đầu tiên chúng được vẽ bằng tay nên số lượng không nhiều, sau đó
được sản xuất bằng máy nên có thể đa dạng như hôm nay. Mẫu Tarot quan trọng
được sử dụng ở 2 quốc gia Pháp và Thụy Sĩ, với nguồn gốc Tarot of Marseilles và từ Milan.
1.3. Tarot tại Việt Nam
Tarot đã được du nhập vào Việt Nam khoảng những năm 2010 và trong
thời gian gần đây đang được phổ biến trên diện rộng mà trong đó có một bộ
phận không nhỏ là sinh viên. Tarot du nhập vào Việt Nam trong thời kỳ hội nhập
và toàn cầu hóa đang phát triển và trở thành xu hướng của xã hội vậy nên Tarot
đến với Việt Nam mang theo một làn gió văn hóa phương Tây và truyền bá nền
văn hóa ấy đến với cộng đồng. Tuy nhiên, do sự khác biệt về nền văn hoá nên
khi tiếp nhận Tarot, văn hóa Việt Nam đã có những ảnh hưởng ngược lại đến
Tarot thuần phương Tây, sự thay đổi này không ảnh hưởng xấu đến Tarot mà
ngược lại nó giúp Tarot càng có chỗ đứng hơn trong xã hội, trong nền văn hóa
Việt Nam mà đặc biệt là bộ phận sinh viên.
Sự thay đổi chủ yếu đến từ cách đơn giản hóa cách thức tổ chức xem
Tarot. Nếu như ở phương Tây Tarot luôn gắn liền với hình ảnh bà đồng Gypsy
trong những túp lều cùng quả cầu pha lê và những lá bài huyền bí thì sang Việt
Nam ta có thể dễ dàng bắt gặp ở những quán cà phê hay những địa điểm có
không gian mở như lễ hội, trường học,…đang diễn ra hoạt động xem Tarot. Hay
trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 bùng nổ thì nhu cầu xem Tarot của mọi
người vẫn không giảm nên những hoạt động xem Tarot online qua các trang
mạng xã hội như TikTok, Instagram hay Facebook dần trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. 18
Xem Tarot thuần phong cách phương Tây (Nguồn: “https://zingnews.vn/mat-
trai-cua-viec-dam-me-xem-bai-tarot-post1215333.html”)
Xem Tarot tại quán cà phê (Nguồn: “https://toplistsaigon.com/tin-tuc/boi-bai- tarot-o-tphcm/”)
Các lĩnh vực của Tarot tại Việt Nam không chỉ giới hạn trong những lần
trải bài hay trò chuyện mà còn ở lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật, sách báo tiếng
nước ngoài, lĩnh vực kinh doanh, thương mại,… Hiện nay Việt Nam đang có
một bảo tàng Tarot lớn nhất Đông Nam Á và đang tọa lạc tại Thành phố Cần
Thơ – điều này cho ta thấy sự phát triển của Tarot tại Việt Nam. 19
Bảo tàng Tarot tại Cần Thơ (Nguồn: “https://toplistsaigon.com/tin-tuc/boi-bai- tarot-o-tphcm/”) 20
CHƯƠNG 2. VĂN HÓA TAROT CỦA SINH VIÊN KHOA TRUYỀN
THÔNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA TP.HCM
Tarot được biết đến là một bộ môn tâm linh theo hướng logic. Nó phổ
biến ở phần lớn các nước Châu Âu nhưng đến giai đoạn những năm gần đây.
Nhờ sự giao lưu và tiếp biến văn hóa mà Tarot đã được du nhập vào khu vực
Châu Á Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, cho đến những năm 2010 trở đi
Tarot dần trở nên phổ biến và hiện nay nhờ làn sóng “GEN Z” - thích học
hỏi và tìm tòi những thứ mới mà Tarot càng trở thành xu hướng. Đối tượng
quan tâm đến Tarot nhiều nhất phải kể đến là sinh viên nói chung và sinh
viên Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
Biểu đồ thể hiện mức độ phổ biến của Tarot từ sinh viên Khoa Truyền thông
Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Theo số liệu khảo sát, có đến 87,9% đối tượng nghiên cứu biết đến Tarot
trong tổng số 150 phiếu khảo sát. Điều này cho thấy Tarot có mức độ phổ
biến rộng rãi trong cộng đồng sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học
Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh.
Tarot có độ nhận diện và phổ biến cao trong cộng đồng sinh viên Khoa
Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh. Như vậy
các đối tượng biến đến Tarot thông qua các phương tiện và hình thức nào? 21
Biểu đồ thể hiện các phương tiện mà Tarot được biến đến từ sinh viên Khoa
Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Theo số liệu khảo sát, phần lớn đối tượng nghiên cứu biết đến Tarot
thông qua các phương tiện truyền thông với tỉ lệ là 75%. Nguyên nhân của
điều này là do các phương tiện truyền thông như mạng xã hội (Facebook,
Tik Tok, Instagram,…) phát triển vô cùng mạnh mẽ tại Việt Nam. Tarot lại là
một sản phẩm được du nhập vào Việt Nam thông qua quá trình giao lưu và
tiếp biến văn hóa nên nó càng nổi bật trên các nền tảng truyền thông số. Đặc
biệt, hiện nay các reader Tarot lại có cách tiếp cận bộ môn Tarot này gần gũi
hơn đối với người dùng bằng việc đăng tải những video “trải bài ngẫu
nhiên” trên các nền tảng mạng xã hội.
Một “trải bài ngẫu nhiên” dễ dàng tìm thấy trên các công cụ tìm kiếm 22
Biểu đồ thể hiện số lượng đã xem Tarot từ sinh viên Khoa Truyền thông Trường
Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Tarot được đối tượng nghiên cứu biết đến nhiều (87,9%). Tỉ lệ đối tượng
đã xem Tarot tỉ lệ thuận và ở mức 78,6%. Điều này cho thấy Tarot có sự thu
hút rất lớn đối với sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hóa
Thành phố Hồ Chí Minh và tạo được cho họ cảm giác tò mò, muốn trải
nghiệm xem việc bói Tarot là thực hư ra sao. Điều này phần nào chứng minh
được Tarot đem lại giá trị cho người xem và từ đó có những phản hồi tốt,
tích cực trên các nền tảng truyền thông, được mọi người truyền miệng nhau
và tạo được sự thu hút đối với bộ môn này.
Biểu đồ thể hiện hình thức xem Tarot từ sinh viên Khoa Truyền thông Trường
Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Tarot tiếp cận với đối tượng nghiên cứu thông qua các phương tiện
truyền thông là chính với tỉ lệ là 75%, do vậy nên số lượng người xem Tarot
bằng hình thức trực tuyến (online) là lớn nhất 42,6%. Đồng thời tỉ lệ người
xem Tarot thông qua các “thông điệp ngẫu nhiên” cũng chiếm tỉ lệ 37,7%
đứng thứ hai và thấp nhất là hình thức xem trực tiếp (offline) là 19,7%. Con
số 19,7% ở hình thức xem trực tiếp cho ta thấy được đối tượng nghiên cứu
tuy quan tâm đến Tarot và bị thu hút bởi nó nhưng chưa thật sự muốn dành 23
nhiều thời gian cho nó. Hai hình thức trên chiếm một tỉ lệ cao vì đều là hình
thức trực tuyến, nó tiện lợi và nhanh chóng, không tốn thời gian đi lại.
Tarot mang đến cho người sử dụng 2 giá trị lớn là: giá trị văn hóa tâm
linh và giá trị văn hóa giải trí.
2.1. Giá trị văn hóa tâm linh
Giải đáp vấn đề về tâm linh (gia đình, tình cảm, công việc,…)
Giải trí (xem cho vui, cho biết, thỏa mãn sự tò mò)
Khác: xem để có thể tham khảo những cách giải quyết vấn đề mà bản thân phân vân Cả 2 1.25% 1.25% 46.70% 50.80%
Biểu đồ thể hiện các vấn đề người xem tìm đến Tarot từ sinh viên Khoa Truyền
thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Theo số liệu thống kê, có 50,8% đối tượng nghiên cứu tìm đến Tarot với
mục đích giải đáp các vấn đề về tâm linh (gia đình, tình cảm, công việc,...). Theo
như Fiongal Greenlaw là một bậc thầy tarot và nhà tư vấn tâm linh, người đã
đọc cho hàng trăm khách hàng cũng như điều hành các sự kiện tâm linh cho
những nhân vật nổi tiếng. Anh nói: “Tôi cảm thấy thật nhẹ nhõm khi thực hành
những liệu pháp tâm linh này, và chúng đã thay đổi tôi hoàn toàn, tôi mong có
thể chia sẻ những phương thức tuyệt vời này với những người khác”. Từ nhận
định trên của Greenlaw ta có thể thấy rằng Tarot mang lại giá trị tâm linh vì nó
chính là một nguồn an ủi tinh thần cho giới trẻ. Bên cạnh đó, giá trị tâm linh của
Tarot mang lại còn giúp họ hiểu sâu hơn về chính bản thân cũng như cuộc sống
của họ. Việc xem Tarot không chỉ đơn thuần là những dự báo về tương lai sắp 24
tới, mà còn là những bài học về chữa lành và phát triển bản thân. Đây cũng
chính là lí do đối tượng nghiên cứu có xu hướng lựa chọn xem Tarot thay vì xem bói truyền thống.
Theo số liệu khảo sát, có 76,3% đối tượng nghiên cứu chọn xem Tarot
thay vì xem bói truyền thống (23,7%). Điều này càng cho thấy được Tarot chiếm
được sự ưu ái hơn so với xem bói truyền thống khi được lựa chọn. Từ khảo sát
tầm ảnh hưởng của Tarot đến sinh viên khoa Truyền thông trường Đại học Văn
hoá thành phố Hồ Chí Minh, một trong các lí do lựa chọn Tarot thay vì xem bói
truyền thống đưa ra rằng: “Tarot sẽ nhìn nhận được toàn diện hơn, và sẽ dễ đưa
ra hướng đi, chứ không phải tiên đoán hay nhìn trước được tương lai. Cách
nhìn nhận tarot đúng có thể giúp mình tìm ra được giải pháp giải quyết vấn đề”
Bạn Tăng Nguyễn Minh Phong - sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học
Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh khi được hỏi “lí do chọn Tarot” có chia sẻ “Lý
do mà mình tìm đến Tarot với mục đích tâm linh là vì Tarot giúp mình hiểu ra
được giá trị thật sự của cuộc sống không phải là có đầy đủ của cải vật chất mà
chính là hiểu được lý do tại sao chúng ta có mặt trên thế giới này và giúp đỡ
mọi người”. Từ số liệu khảo sát và các ý kiến được nêu trên, ta thấy được Tarot
dần trở thành một giải pháp tối ưu so với xem bói truyền thống vì các giá trị mà 25
nó đem lại. Hiểu được những giá trị tâm linh của Tarot, vậy đối tượng nghiên
cứu thường tìm đến Tarot vì vấn đề gì?
Biểu đồ thể hiện các vấn đề tâm linh người xem tìm đến Tarot từ sinh viên Khoa
Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Nhìn vào biểu đồ khảo sát, có thể thấy xu hướng mà đối tượng nghiên cứu
chọn để tìm đến Tarot chủ yếu sẽ là vấn đề tình cảm. Tình cảm chiếm 65,7%,
trong khi các vấn đề còn lại là Công việc chiếm 28,3%, Gia đình chiếm 6%.
Nguyên nhân chính một phần do tình cảm luôn là một loại nhu cầu của mỗi
người và việc bị bế tắc trong cách giải quyết những vấn đề tình cảm là một điều
không thể tránh khỏi. Bên cạnh đó phần lớn các sinh viên nói chung và sinh viên
Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng
hiện nay có xu hướng cởi mở hơn trong việc gặp các đối tượng nên việc dễ nảy
sinh tình cảm với nhau là điều đương nhiên. Khi người ta rơi vào tình yêu, đời
sống tinh thần được thăng hoa hơn và thậm chí là nó còn ảnh hưởng đến một số
vấn đề khác trong cuộc sống như việc học tập, công việc, cách sử dụng thời
gian,.. Đặc biệt trong lứa tuổi sinh viên, khi kinh nghiệm sống còn non trẻ thì
việc để chuyện tình cảm chi phối cuộc sống là điều dễ xảy ra. Tình cảm còn là
phạm trù dễ tiếp cận hơn so với các vấn đề khác và những câu hỏi về nó không
quá “máy móc”. Ví dụ như họ chỉ cần hỏi về những câu hỏi cơ bản trong tình
yêu như: Người ấy có để ý đến bạn hay không? Crush của bạn có người yêu
chưa,..Tóm lại đó là những câu hỏi không tốn quá nhiều thời gian hay đắn đo
suy nghĩ như những vấn đề khác. Hơn hết, việc xuất hiện của các trải bài theo
chủ đề Tình cảm xuất hiện khá nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng,
có thể dễ dàng thấy được khi bạn lướt TikTok, Facebook hay Instagram,.. và chủ 26
đề ấy bao giờ cũng thu hút lượt tương tác cao, do đó nó sẽ góp phần thu hút
phần lớn số đông hỏi về chủ đề ấy, có thể gọi là Hiệu ứng Domino.
Sinh viên ngày nay thường phải đối mặt với nhiều áp lực xung quanh
trong đời sống từ các vấn đề như tình cảm, gia đình, tiền bạc,... Tarot có thể đưa
ra cho họ những câu trả lời từ các vấn đề mà họ tìm kiếm, giúp họ thấu hiểu nội
tâm của mình, cho họ những lời khuyên đem lại sự chữa lành.
Biểu đồ thể hiện mức độ hiệu quả sau khi xem Tarot từ sinh viên Khoa Truyền
thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Tuy nhiên, theo số liệu thống kê, ta thấy được các vấn đề giải quyết hoàn
toàn chiếm tỉ lệ rất thấp ở một số phần trăm rất nhỏ và chiếm tỉ lệ cao nhất là các
vấn đề được giải quyết một phần (72,7%). Điều này cho thấy giá trị tâm linh mà
Tarot đem lại có thể tác động rộng rãi đối với sinh viên Khoa Truyền thông
Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh nhưng hiệu quả đem lại chưa
cao, chỉ giải quyết được một phần. Để giải thích cho điều này, chúng tôi sẽ phân
tích nó từ góc nhìn của một reader Tarot, chị Trần Thanh Thanh, sinh viên K19
Ngành Truyền thông đa phương tiện Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân
văn khi được hỏi: “có ai từng feedback là nhờ vào trải bài mà có thể giúp họ giải
quyết phần nào vấn đề hay không” thì chị Thanh đã trả lời: “chủ trương của chị
khi trải bài là không đưa ra giải pháp cho người xem quá nhiều mà chị sẽ phân
tích lợi và hại. Ví dụ như người xem phân vân giữa A và B thì chị sẽ so sánh mặt
lợi và hại của hai vấn đề để từ đó giúp họ có cái nhìn cụ thể hơn. Nếu như một
Tarot reader liên quan quá nhiều đến quyết định của người xem thì cũng không
hay, nhưng mà được một cái là những người đã từng xem ở chị thì người ta
thường hay quay lại nên đó cũng gọi là thay cho sự feedback tích cực.” Qua đó 27
ta có thể thấy được Tarot sẽ không giải quyết hoàn toàn vấn đề của bạn mà các
giá trị tâm linh mà Tarot đem lại góp phần định hướng cho người xem và đưa ra
các hướng đi, các lựa chọn phù hợp. Việc chọn cách giải quyết nào sẽ tùy vào
suy nghĩ của mỗi người.
Có thể nói, Tarot là “lối tắt tâm linh” (spiritual bypass) – thuật ngữ của
nhà trị liệu John Welwood. Khi gặp một vấn đề trong cuộc sống, ta cần phân
tích, ngồi chiêm nghiệm lại các nguyên do của nó và rút ra bài học cho bài thân,
…Việc làm này mất nhiều công sức và thời gian nên người ta thường né tránh
nó đi. Lúc này, việc xuất hiện một “lối tắt tâm linh” sẽ giúp họ có một “báo cáo”
về vấn đề của họ, có những định hướng và lựa chọn để giải quyết vấn đề. “Lối
tắt tâm linh” mà Tarot tạo ra giúp người xem rút ngắn được quãng thời gian tự
nghiên cứu vấn đề và có được một hướng giải quyết nhanh chóng, có được bài học cho bản thân.
Bên cạnh đó, giá trị tâm linh của Tarot còn được thể hiện ở việc giúp đối
tượng nghiên cứu tìm hiểu thêm nhiều tài liệu về huyền học, dấn thân vào những
lĩnh vực mới mẻ nhằm theo đuổi nghiêm túc các lá bài Tarot huyền diệu như:
nghệ thuật, hội hoạ, văn chương, văn hoá, lịch sử, triết học hay thậm chí là tâm
lý học. Từ những điều đó có thể thể thấy giá trị Tâm linh mà Tarot mang lại
không chỉ giúp cho đối tượng nghiên cứu hiểu hơn về chính bản thân mình mà
còn giúp họ lĩnh hội được nhiều kiến thức mới, nhận được những điều tích cực
khi tìm hiểu về Tarot. Từ những điều đó đã tạo nên một số cộng đồng Tarot ở
Việt Nam. Chị Trần Thanh Thanh, sinh viên K19 ngành Truyền thông đa phương
tiện Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn đã chia sẻ“Một group trên
Facebook là “Tarot Huyền Bí”, group đó có những anh chị tarot có thể nói là
gen 1 gen 2 đời đầu của Tarot Việt Nam. Chị học dựa trên những tài liệu mà anh
chị đăng trong group, thỉnh thoảng anh chị cũng sẽ up một số những “case”
giải bài, mình sẽ học dựa trên những cái “case” giải bài của anh chị luôn. Đó
là cách học tốt nhất”. Tarot ngoài các giá trị tâm linh đem lại cho người xem bài
thì còn tạo ra được các cộng đồng giao lưu kiến thức huyền học, tâm linh.
2.2. Giá trị văn hóa giải trí 28
Giải đáp vấn đề về tâm linh (gia đình, tình cảm, công việc,…)
Giải trí (xem cho vui, cho biết, thỏa mãn sự tò mò)
Khác: xem để có thể tham khảo những cách giải quyết vấn đề mà bản thân phân vân Cả 2 1.25% 1.25% 46.70% 50.80%
Biểu đồ thể hiện các vấn đề người xem tìm đến Tarot từ sinh viên Khoa Truyền
thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Theo số liệu khảo sát, có 46,7% đối tượng nghiên cứu tìm đến Tarot với
mục đích giải trí. Việc đối tượng nghiên cứu chọn xem Tarot với mục đích
giải trí là vì ngày nay giới trẻ đang sống trong một thời đại công nghệ số với
những thông tin mang tính chất nhanh, gọn. Các thông tin trên mạng xã hội
được cập nhật liên tục. Nhưng chính sự bùng nổ thông tin đó cũng ảnh
hưởng rất nhiều đến tâm lý của họ. Ngoài những áp lực từ cuộc sống, ngày
càng nhiều người trẻ tự “chết đuối” trong “biển” áp lực của chính mình tạo
ra. Theo nghiên cứu của Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), khoảng
8% - 29% trẻ em đang trong độ tuổi vị thành niên ở Việt Nam mắc các bệnh
về sức khỏe tâm thần. Và những số liệu về trầm cảm và các hội chứng tâm lý
khác của giới trẻ là một trong những minh chứng rõ ràng nhất về lý do tại
sao đối tượng nghiên cứu sẽ tìm đến Tarot với mục đích giải trí. Vì thế, việc
xem Tarot chính là một phương pháp giải trí hiệu quả và tìm ra được những
hướng giải quyết cho bản thân khiến cho họ cảm thấy phù hợp và kết nối với
cuộc sống nhiều hơn. Theo ý kiến từ khảo sát tầm ảnh hưởng của Tarot đến
sinh viên khoa Truyền thông trường Đại học Văn hoá thành phố Hồ Chí
Minh đã chia sẻ “Được bày tỏ tâm trạng với một người lạ, không cần một
câu trả lời chính xác cho vấn đề của bản thân nhưng ít nhất mình được trải
lòng với những lá bài để mình thấy được những khía cạnh khác nhau của 29
vấn đề.” Sau khi được trải lòng thông qua những lá bài, người xem sẽ tìm lại
được động lực và vững tin trong cuộc sống.
Tarot được biết đến nhiều hơn trong khoảng thời gian Covid-19 khi giới
trẻ có nhiều thời gian để đối diện với các vấn đề của bản thân nhiều hơn, nhu
cầu giải trí và tìm ra những hướng đi mới cho bản thân ngày càng được nâng
cao vì thế Tarot mới được phổ biến trên các nền tảng xã hội và mang lại
những kết quả tích cực đối với đời sống của giới trẻ.
2.3. Ảnh hưởng của Tarot đối với sinh viên Khoa Truyền thông
Trường Đại học Văn Hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Từ những giá trị về tâm linh và giải trí trên có thể thấy Tarot đã ảnh
hưởng đến đối tượng nghiên cứu thông qua những ký hiệu, hình ảnh trên những
lá bài Tarot. Những hình ảnh, kí hiệu không đơn giản chỉ là những hình vẽ trừu
tượng mà nó đại diện cho cảm xúc, cho suy nghĩ mà từ đó đưa ra cách nhìn nhận
vấn đề theo hướng khách quan nhất. Theo ý kiến từ khảo sát tầm ảnh hưởng của
Tarot đến sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hoá thành phố Hồ
Chí Minh có ý kiến cho rằng “Không phải lúc nào xem Tarot nào cũng đem lại
những giải pháp cho vấn đề đang gặp, nhưng thuật ngữ của Tarot đem đến cảm
giác nhẹ nhàng, tích cực và giúp người xem nhẹ nhõm rất nhiều. Có thể nhờ vậy
khi đó tâm hồn được xoa dịu mà bản thân tự tìm câu trả lời cho chính mình, để 30
bình tĩnh đưa ra quyết định”. Vì vậy, với sinh viên nói chung và sinh viên Khoa
Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, Tarot
có thể trở thành đối tượng để sẻ chia, an ủi và giúp họ đưa ra được lựa chọn của
chính mình. Thậm chí là đối với một số bạn quá áp lực trong cuộc sống còn xem
Tarot là một phương pháp điều trị tâm linh, một liều thuốc an thần giúp họ thoát
khỏi những áp lực, những năng lượng tiêu cực xảy đến với họ.
Biểu đồ thể hiện mức độ tin cậy Tarot từ sinh viên Khoa Truyền thông Trường
Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Biểu đồ thể hiện đánh giá Tarot từ sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học
Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh
Từ số liệu mà hai biểu đồ đem lại, ta thấy được mức độ tin cậy và đánh
giá của đối tượng nghiên cứu về Tarot là bình thường, (chiếm 67,7% ở biểu
đồ thể hiện mức độ tin cậy và 83,1% ở biểu đồ thể hiện đánh giá). Qua đó có
thể thấy rằng, sinh viên Khoa Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành
phố Hồ Chí Minh có đánh giá tích cực về Tarot. Tỉ lệ không tin cậy Tarot ở
mức rất thấp (2,4%) và tỉ lệ đánh giá không tốt về Tarot là không có (0%).
Các đối tượng không tin vào Tarot vì nhiều nguyên do nhưng chủ yếu vì họ 31
nghĩ Tarot nói riêng và bói toán nói chung là mê tín dị đoan, không khoa học.
Qua đó ta thấy được rằng Tarot ảnh hưởng khá nhiều đến sinh viên Khoa
Truyền thông Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh. 32