Tư tưởng chính trị Hy lạp – La Mã cổ đại | Tiểu luận chính trị học đại cương

Điều kiện kinh tế xã hội, của Hy Lạp cổ đại (từ thế kỉ VIII trước Công nguyên đến thế kỷ III sau Công nguyên). Điều kiện kinh tế - xã hội của La Mã cổ đại (từ thế kỉ VI trước Công Nguyên đến thế kỷ V sau Công nguyên). Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời đọc đón xem!

41 21 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn: Chính Trị Học

Trường: Học viện Báo chí và Tuyên truyền

Thông tin:

28 trang 3 tuần trước

Tác giả:

Profile Mỹ Châu
HàC VIÞN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYÀN
TÞ GIÁO DĀC QUÞC PHÒNG VÀ AN NINH
-------------------------
TIÂU LU¾N
MÔN CHÍNH TRÞ HàC Đ¾I C¯¡NG
T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P – LA Mà CÞ Đ¾I
Sinh viên: NGUYỄN THÞ HàNG GIANG
Mã sß sinh viên: 2155280014
Lớp hác phÁn: CT51001
Lớp : KINH T¾ VÀ QUÀN LÝ CLC K41
Hà n , tháng 11 n m 2021 ội ă
1
MĀC L C Ā
MÞ ĐÀU………………… ……………………………………… …..……... ... 3
1. Tính c p thi t c¿ ¿ ăa đÁ tài ......................................................................... 3
2. M āc đích, māc tiêu và nhi m v nghiên cß ā ứu ....................................... 4
2.1. M ục đích, mục tiêu nghiên cứu: ...................................................... 4
2.2. Nhi m v nghiên cệ ụ ứu: .......................................................................... 5
3. Đßi t°ÿng và ph m vi nghiên c¿ ứu .............................................................. 5
3.1. Đối tượng nghiên cứu: .......................................................................... 5
3.2. Ph m vi nghiên cạ ứu: ............................................................................. 5
4. Ph°¢ng pháp nghiên cứu ............................................................................ 5
5. K t c tài¿ ¿u đÁ ............................................................................................... 6
NÞI DUNG ........................................................................................................ 7
CH¯¡NG 1: TÞ T¯ NG QUAN VÀ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P –
LA Mà C Þ Đ¾I .............................................................................................. 7
1.1. Điều ki n kinh t xã h i, c a Hy L p c i (T th kệ ế – ộ ủ ạ ổ đạ ừ ế ỷ VIII trước
Công nguyên đến thế kỷ III sau Công nguyên): ........................................ 7
1.2. Điều ki n kinh t xã h i cệ ế – ộ ủa La Mã cổ đại (T th k c ừ ế ỷ IV trướ
Công n thnguyên đế ế kỷ V sau Công nguyên): ........................................ 10
1.3. Đặc trưng của tư tưởng chính trị Hy L p La Mã c ạ – ổ đại:............... 13
CH¯¡NG 2: CÁC NHÀ T¯ T¯ÞNG TIÊU BIÂU VÀ NHỮNG GIÁ
TRÞ CĂA T¯ T¯ÞNG CHÍNH TR HY L P LA Mà C Þ ¾ – Þ Đ¾I .......... 15
2.1. Hêrôđốt (480 – 425 trước Công nguyên): .......................................... 15
2.2. Xê nô phôn (427 – 355 trước Công nguyên):……………………….16
2.3. Platôn (428 - c Công nguyên):347 trướ ............................................... 16
2.4. Arixt t (384 c Công nguyên):ố – 322 trướ ............................................ 19
2.5. Pôlybe (201 c Công nguyên):– 120 trướ ............................................ 21
2.6. Xixêrôn (106 c Công nguyên):– 43 trướ ............................................ 22
2
CH¯¡NG 3: ĐÓNG GÓP CĂA T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P –
LA Mà C Þ Đ¾I ............................................................................................ 23
K¾T LU¾N ..................................................................................................... 25
TÀI LI U THAM KHÞ ÀO .......................................................................... 27
3
MÞ U ĐÀ
1. Tính c p thi t c¿ ¿ ăa đÁ tài
N u chúng ta coi l ch s phát tri n c a nhân lo i là nh ng dòng ch y thì ế ị ử ể ủ ạ ữ ¿
nền vn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại sẽ được coi là nguồn g c c a s tr i d y á ủ ự ỗ ậ
mạnh mẽ của nền vn minh phương Tây. Khác với các quác gia phương Đông
cổ đại, ch y c hình thành h n, nủ ếu đượ á ạ lưu các con sông lớ ền vn minh
phương Tây cổ đại đượ ực có điề c hình thành và phát triển trên những khu v u
kiện tự nhiên khá khắc nghiệt, phức t p không thu n lạ – ậ ợi cho sự phát tri n nông ể
nghiệp nhưng bù lạ ển đ¿i có sự trợ giúp tuyệt vßi của bi o. Từ đó hình thành
những con đưßng giao thương trên biể ¿ng, tàu bè… thúc đẩy giao lưu, n, h¿i c
buôn bán gi ng th i mang nh ng thành tữa các nước; đồ ß ữ ựu vn hóa, vn minh
phương Tây truyền bá khắp thế giới.
S phát tri n c a kinh t p hàng h o ra m t n n kinh t ự ể ủ ế thương nghiệ ¿i đã tạ ộ ề ế
giàu m nh cho các qu c bi t là s phát tri n c c ạ ác gia phương Tây cổ đại. Đặ ệ ự ể ự
thịnh c a chủ ế độ chi m nô g n li n v c s n xu n mế – ắ ề ới phương thứ ¿ Át đạt đế ức
hoàn ch nh và cao nh t c a nó trong xã h o u ki n ỉ Á ủ ội phương Tây cổ đại, đã tạ điề ệ
cho s sáng t o nhự ạ ững giá tr v t ch t, tinh th n c a nị ậ Á ầ ủ ền vn minh phương Tây.
S giàu m nh v kinh t chính là m t trong nhự ạ ề ế ộ ững nguyên nhân thúc đẩy
khát v ng m r ng lãnh th và ọ á ộ ổ ¿nh hưáng đế ác gia khác. Vn minh n nhiều qu
Hy-La không ch t n n t ng v ng ch c nh i ỉ đặ ề ¿ ữ ắ Át cho vn minh phương Tây cổ đạ
phát tri n, mà còn có nhi i v i hàng lo t phát kiể ều đóng góp cho nhân loạ ớ ạ ến vĩ
đạ ềi trong suát chi u dài lịch sử, đồng th phát tri n c a ßi đóng góp chung cho sự ể ủ
nhân lo i. ạ
p La Mã c o ti hình thành và phát tri n Vn minh Hy Lạ – ổ đại đã tạ ền đề ể
khá s m nh ng chính tr c a nhân lo i. Nh ng v n c a ớ ững tư tưá ị ủ ạ ữ Án đề cn b¿ ủ
chính tr t ra và lu n gi i trên nh ng nét chính y u ị, tư duy chính trị đã được đặ ậ ¿ ữ ế
ngay th i k này. Hy L p và La Mã c i, trong quá trình phát tri n t ch á ß ỳ à ạ ổ đạ ể ừ ế
độ độ ữ ữ nguyên thủy sang chế chiếm h u nô lệ, các quác gia thành thị chiếm h u
nô l . Mâu thu n xã h i gi a các phe phái trong giai c p ch nô và t ng l p ệ ẫ ộ ữ Á ủ ầ ớ
4
ngưßi dân t do ngày càng gay g t. T thành nên các phe phái chính tr , ự ắ ừ đó hình ị
s¿n sinh ra các nhà chính tr gia xu t s c v ng chính tr y ị Á ắ ới các tư tưá ị mang đầ
tính giá tr ị vượt th i. ßi đạ
Các h c thuy t chính tr chi m m t vai trò quan tr ng trong h th ng các ọ ế ị ế ộ ọ ệ á
môn khoa h c xã h i. Nó là l ch s n tri n nh m nh n th c các hình thái ọ ộ ị ử đang tiế ể ằ ậ ứ
chính tr c a i s ng xã h i. H ị ủ đß á ộ ệ tư tưáng chính tr g n bó ch t ch v i s t n t i ị ắ ặ ẽ ớ ự ồ ạ
của xã h i và nhà ộ nước có giai c p b i vì nó ph c h t m i quan h Á á ¿n ánh trướ ế á ệ
giữa các giai c ng phái, các nhóm xã hÁp, đ¿ ội v i chớ ế độ n c. a hà nướ Ý nghĩa củ
các tư tưá đóng vai trò ng chính trị có thể khác nhau. Chúng có thể tiêu cực hoặc
tích c c trong s phát tri n xã h i, tu thu c vào nó ph n ánh l i ích c a giai ự ự ể ộ ỳ ộ ¿ ợ ủ
cÁp nào trong giai đoạ Át địn phát triển nh nh của xã hội. Vai trò tổ chức của các
tư tưáng và h c thuy t lọ ế ớn trong th i gian di n ra cách m ng xã h i. ß ễ ạ ộ
T c tìm hi u và nghiên c ng chính tr Hy L p La Mã c ừ đây, việ ể ứu tư tưá ị ạ – ổ
đại cũng thuộc các học thuyết chính trị trên thới giới, bái lẽ Hy Lạp – La Mã
được coi là các n i sền vn minh ra đß ớ ám nhÁt phương Tây, các tư tưáng chính
trị có th n phát tri c thuyể coi là <nề móng= cho sự ển các tư tưáng cũng như họ ết
chính tr sau này c a ph Tây. Chính vì l p thi t c a vi c tìm ị ủ ương ẽ đó, tính cÁ ế ủ ệ
hiểu là vô cùng quan tr ng. ọ
tìm hi u thêm v ng chính tr c a nĐể ể ề tư tưá ị ủ ền vn minh này, em xin lựa
chọn đề ận <Tư tưá tài tiểu lu ng chính trị Hy lạp – La Mã cổ đại= để tìm hiểu
một cách sâu s c. ắ
2. M c tiêu và nhi m v nghiên c u āc đích, mā ß ā ứ
2.1. M c tiêu nghiên c u: ục đích, mụ ứ
2.1.1. Mục tiêu chính:
- n cái nhìn t ng quan v b i c m chính tr - xã Đưa đế ổ ề á ¿nh cũng như đặc điể ị
hội của Hy L p La Mã cạ – ổ đại, t u v ng chính tr n i ừ đó nghiên cứ ề các tư tưá ị ổ
bật.
- Trang b ki n th c v các s vi c và quy lu t phát tri n và quy lu t phát ị ế ứ ề ự ệ ậ ể ậ
sinh và phát tri ng chính tr . T n ch t c a ển tư tưá ị ừ đó, có kĩ nng khám phá ra b¿ Á ủ
các s vi c và hi ng. ự ệ ện tượ
5
- Hi c s t hình thành c ng chính ểu đượ ự ạo thành cn b¿n cơ sá ủa các tư tưá
trị Hy Lạp La Mã c – ổ đại.
2.1.2. Mục tiêu b ph n: ộ ậ
- u ki n kinh t xã h góp ph n phát tri ng Nêu được điề ệ ế – ội để ầ ển tư tưá
chính tr c a Hy L p La Mã c ị ủ ạ – ổ đại.
- Tìm hi u v ể ề các nhà tư tưáng chính tr Hy L p La Mã c i tiêu bi u. ị ạ – ổ đạ ể
- Tìm ra ng c ng chính tr Hy L p La Mã c i t¿nh hưá ủa tư tưá ị ạ – ổ đạ ới vn
minh phương Tây nói chung, và vn minh nhân loại thế giới nói riêng. (Thành
tựu và h n ch ). ạ ế
2.2. Nhi m v nghiên c u: ệ ụ ứ
- Phân tích quá trình phát triển tư tưáng chính trị Hy L p La Mã c ạ – ổ đại.
- ng c ng chính tr Hy L p La Mã c Đánh giá ¿nh hưá ủa các nhà tư tưá ị ạ – ổ
đại tiêu biểu.
- ng c ng chính tr Hy L p La Mã c i t i Đánh giá về ¿nh hưá ủa tư tưá ị ạ – ổ đạ ớ
nền vn minh phương Tây và nền vn minh nhân loại.
3. Đßi t°ÿng và ph m vi nghiên c u ¿ ứ
3.1. Đối tượng nghiên c u: ứ
ng nghiên c u trong ti u lu n bao g m b i c nh và nh c Đái tượ ứ ể ậ ồ á ¿ ững đặ
điể ạm chính trị - xã hội của Hy L p và La Mã cổ đại; tư tưáng chính trị của các
triết gia, nhà lí luận chính tr n i b i diị ổ ật đạ ện cho Hy Lạp và La Mã cổ đại. Từ
đó, đưa đế đóng góp và hạ ủa các tư tưá này đem n nhận xét về n chế c ng chính trị
lại.
3.2. Ph m vi nghiên c u: ạ ứ
- B i cá ¿nh và đặc điểm chính trị - xã h i Hy L p - La Mã c i. ộ ạ ổ đạ
- Những tư tưáng chính trị của Platôn, Arixt t, Xi á xêrôn,…
4. Ph°¢ng pháp nghiên cứu
D ng trên l ng c a ch ựa trên phương pháp luận, đứ ập trưß ủ ủ nghĩa Mác –
Lenin, trong quá trình th c hi n bài ti u lu ng chính tr c a Hy L p ự ệ ể ận <Tư tưá ị ủ ạ –
La Mã c ổ đại= có sử các phương pháp sau: dụng
6
- u l ch s : s d u l ch Phương pháp nghiên cứ ị ử ử ụng phương pháp nghiên cứ ị
sử trong nghiên c trình bày t ng quan b i c m chính tr - xã ứu để ổ á ¿nh và đặc điể ị
hội c a Hy L p La Mã củ ạ – ổ đại, qua đó cung cÁp cụ thể về nền t¿ng hình thành
các tư tưáng chính tr c a Hy L p La Mã c i. ị ủ ạ – ổ đạ
- d u nh m Phương pháp logic: sử ụng phương pháp logic trong nghiên cứ ằ
làm rõ nh ng chính tr n i b t c a các nhà tri t gia, các nhà lí lu n ững tư tưá ị ổ ậ ủ ế ậ
chính tr c a hai n i Tây. T n nhị ủ ền vn minh cá đạ á phương ừ đó, đưa đế ận định
về s ự đóng góp và hạ ủa các tư tưán chế c ng.
- Và còn s d ng hử ụng các phương pháp khác như: phân tích, tổ ợp, đánh
giá,…
Bài ti u lu d tìm ki m, phân tích v n ể ận đã sử ụng các phương pháp trên để ế Á
đề.
5. K t c tài ¿ ¿u đÁ
Ngoài ph n m ầ á đầ ếu và k t lu tài gận, đề ồm có 3 chương:
Chương 1: Tổng quan v ng chính tr Hy L p ề tư tưá ị ạ – La Mã cổ đại.
Chương 2: Các nhà tư tưá ủa tư tưáng tiêu biểu và những giá trị c ng chính trị Hy
Lạp La Mã c i. – ổ đạ
Chương 3: Đóng góp ững tư tưácủa nh ng chính trị Hy L p La Mã c ạ – ổ đại.
7
NÞI DUNG
CH¯¡NG 1: T¯ T¯ÞTÞNG QUAN VÀ NG CHÍNH TRÞ HY L¾P – LA
Mà C I Þ Đ¾
❖ u ki n kinh t xã h i góp ph n xây d ng chính tr Hy L p- ĐiÁ ß ¿ – ß Á ựng t° t°ß ß ¿
La Mã c ß đ¿i:
• Đặc điểm chung:
Là các qu c gia thu c khu v a Trung H ng biên gi i có 3 m t – á ộ ực Đị ¿i, đưß ớ ặ
tiếp giáp bi n. Chính vì th a hình a hình m (khác vể ế, đị á đây gọi là đị á ới Phương
Đông là địa hình khép kín), có điề ện giao lưu mạ vn minh u ki nh mẽ với các nề
Phương Đông, đặ ập và Lưỡng Hà. Do đó, ngưß ọi đây c biệt là với Ai C i ta còn g
là vn minh má hay vn minh biể ới vn minh khép kín, vn minh n (phân biệt v
sông nướ Phương Đông cổc á đại).
– Điều ki n l i cho vi c tr ng các loện đÁt đai không thuậ ợ ệ ồ ại cây lương
thực. Phần lớn là lo t cại đÁ ứng, khô, do vậy ch s t xu t hiỉ đến khi đồ ắ Á ện thì kh i á
cư dân á đây mới có điề ển, nhà nướ u kiện phát tri c mới xuÁt hi n. ệ
N m trong khu v c khí h a Trung H i lo i hình khí h u – ằ ự ậu ôn đới Đị ¿ – ạ ậ
được xem là lý tưáng đá ủa con ngưß ạt đội với cuộc sáng c i, ho ng s¿n xuÁt và
sinh ho i. V i lo i hình khí h u này, c nh v t trạt vn hóa ngoài trß ớ ạ ậ ¿ ậ á nên thơ
mộng, sáng s a và màu sủ ắc được định hình rõ nét hơn.
ng biên gi i bi n dài, khúc khu a Trung – Có đưß ớ ể ỷu, hình rng cưa, biển Đị
H¿i thì hi n hòa, thu n l i cho vi i, trú ng c a tàu thuy n và hình thành ề ậ ợ ệc đi lạ ụ ủ ề
các h i c ng t c bi t là các ho t h i s n và m u d ch ¿ ¿ ự nhiên, đặ ệ ạt động đánh bắ ¿ ¿ ậ ị
hàng h i. ¿
Có m t di o khá l n n m r a Trung H c bi t là – ộ ện tích đ¿ ớ ằ ¿i rác trên Đị ¿i, đặ ệ
Hy Lạp, nơi ra đßi và tồn tại nhiều thành th ị và trung tâm thương mại từ rÁt sớm.
Ngu n tài nguyên khoáng s n khá phong phú: tài nguyên r ng – ồ ¿ ừng đa dạ
cùng khoáng s ng, chì, s¿n quý như đồ ắt, vàng, đá quý, đÁt sét (Hy Lạp)…
1.1. u ki n kinh t xã h i, c a Hy LĐiÁ ß ¿ – ß ă ¿ ßp c i (T thđ¿ ừ ¿ k VIII ỷ tr°ớc
Công nguyên đ¿n th¿ k III sau Công nguyên): ỷ
8
Hy L p có l ch s phát tri i, tuy nhiên, Hy L p c i th c sạ ị ử ển lâu đß ạ ổ đạ ự ự đã
được hình thành và phát tri n t th kể ừ ế ỷ VIII trước Công nguyên. Khi đó, ngưßi
Hy L p g c h là Helas và t coi b n thân h là Hellens. ạ ọi đÁt nướ ọ ự ¿ ọ
1.1.1. V ề lãnh th - ổ dân cư:
• Lãnh th : ổ
- Hy L p cạ ổ i r ng lđạ ộ ớn hơn rÁt nhiều so với qu c gia Hy l p ngày nay. á ạ
- Hy L p c i bao g m mi o Balkan (Ban vùng ạ ổ đạ ồ ền Nam bán đ¿ – cng) –
lục địa của Hy L o Egie và mi n ven bi n phía Tây Ti u Á. ạp; các đ¿ ề ể ể
⇒ Đây là m t v trí vô cùng thu n l i v a lý, Hy L p c i bao g m c ph n ộ ị ậ ợ ề đị ạ ổ đạ ồ ¿ ầ
lục địa, đ¿ ạo điềo và c¿ vùng ven biển nên t u kiện thuận lợi cho công – thương
nghiệp phát tri n. ể
• : Dân cư
Hy L p c ạ ổ đại g m nhi u t i khác nhau cùng sinh s ng: ồ ề ộc ngưß á
- i E-ô-liêng ch y B o Ban t ph n Ngưß ủ ếu cư trú á ắc bán đ¿ – cng và mộ ầ
Trung b ộ (vùng đồng bằng Bê-ô-xi).
- i I-ôn-iêng ng b ng At-tích (vùng ven bi n phía Tây Ti u Ngưß á vùng đồ ằ ể ể
Á).
- Ngưßi A-kê-ang á vùng B o Pe-lô-pône- ắc bán đ¿ dơ.
- Ngưßi Đô đ¿o Grét và các đ¿-niêng á o khác á phía Nam bi n Ê-giê. ể
1.1.2. V xã h i: ề ộ
Xã h i Hy L p c i phát tri n hình vộ ạ ổ đạ ển theo hướng khá điể ới phương
thức s¿n xu t chi m hÁ ế ữu nô. Hai thành bang Athens và thành bang Xpac đã trá
thành trung tâm kinh t - chính tr n h nh vào kho ng th k VI c ế ị điể ỉ ¿ ế ỷ – IV trướ
Công nguyên. Đó là hình mẫ ức độu tiêu biểu về m hoàn thiện của sự phát triển
xã h i chi m nô Hy L p. ộ ế ạ
- T i thành bang Athens, t ng l p ch nô dân ch chi , v i ch ạ ầ ớ ủ ủ ếm ưu thế ớ ế
độ ề ệ chính trị - c chnhà nướ ủ nô dân chủ điển hình, n n kinh tế phát tri c biển, đặ t
là nền vn hóa Athens rÁt phát triển – m t xích cắ ủa nền vn hóa Hy Lạp cổ đại.
9
- Còn t i thành bang Xpac, t ng l p ch nô quý t c chi , v i ch ạ ầ ớ ủ ộ ếm đa sá ớ ế
độ chính trị - c chnhà nướ ủ nô quý t n hình, thì l o thộc điể ại là nơi b¿ ủ về chính
trị, l c h u v kinh t ạ ậ ề ế, vn hóa.
Chính vì s khác bi y nên cu c n i chi n tàn b o kéo dài nhiự ệt như vậ ộ ộ ế ạ ều
thế k , xét cho cùng, giai cỷ Áp ch nô quý t n tủ ộc đế ừ thành bang Xpac đã tháng
trị Hy Lạp c c Chi n tranh Peloponnesian n i ti ng trong l ch s ổ đại. Đó là cuộ ế ổ ế ị ử
Hy L p c i d n vi ch Macedonian (còn g i là Macedonia) không ạ ổ đạ ẫn đế ệc Đế ế ọ
chỉ thôn tính Hy Lạp mà còn c m t qu¿ ộ ác gia rộng l ng l n t i ớn phía Đông rộ ớ ớ
tận B c . Cu c c ch n Hy L p s ắ Àn Độ ộc xâm lượ ủa Đế ế Macedonian đã khiế ạ ụp đổ
và d n vi c Hy L p b qu c La Mã thôn tính hoàn toàn vào th k II ẫn đế ệ ạ ị đế á ế ỷ
(nm 146) trước Công nguyên.
S c ng c i, th ng và cu i cùng là s suy tàn c c ự ủ á, ra đß ịnh vượ á ự ủa nhà nướ
chiếm hữu nô l Hy L p luôn g n li n vệ á ạ ắ ề ới những cu u tranh giai c p b o ộc đÁ Á ạ
lực. Nh i gay g t c i s ng xã h i qu c gia - thành thững đòi hß ắ ủa đß á ộ á ị cần có s ự
gi¿i quyết chặt ch cẽ ủa qu n lý qu thành m t trong ¿ ác gia. Tư duy chính trị đã trá ộ
những lĩnh vự ức được định hướ đạo điềc tri th ng chỉ u hành các công vi c ph c ệ ứ
tạp c c. Trong th c nh y v t v phát tri n trí ủa đÁt nướ ßi gian này đã có một bướ ¿ ọ ề ể
tuệ và nghiên c c thứu đượ ực hiện trong nhi c có giá trều lĩnh vự ị phổ quát. Đó là
kiến thức v khoa hề ọ ếc, tri t học, chính tr , ... ị
Trong các th k IX-VIII TCN, n n s n xu t chi m h u nô l Hy L p ế ỷ ề ¿ Á ế ữ ệ á ạ
cực kì phát tri m ển. Đó là thßi điể loài ngưßi chuyển từ thßi kỳ đồ đồng sang th i ß
kỳ đồ s t. Vi c xu t kh u các quan h ti n hàng th hi n mắ ệ Á ẩ ệ ề ể ệ ái quan h tiệ ền tệ đã
c¿i thi i hàng hóa. Trong th i Hy L p ện thương mại và trao đổ ßi gian này, ngưß ạ
đã có thể đóng nhữ ển Đị ¿i để ng con tàu lớn cho phép họ vượt bi a Trung H tìm
vùng đÁ đó má ộc đị ạo điềt mới, từ rộng lãnh thổ của Hy Lạp và các thu a, t u kiện
giao lưu kinh tế và vn hóa giữ a các quác gia.
S phát tri n c a n n s n xu t kéo theo s o l n c a các m i quan h và ự ể ủ ề ¿ Á ự đ¿ ộ ủ á ệ
tổ ch c xã h u các t ch c xã h l c, b l c mang ứ ội cũ. Trước đây, nế ổ ứ ội cũ như bộ ạ ộ ạ
tính c ng s h n ch u v c a ộng đồng cao ... thì tư tưá á ữu tư nhân rồi đế ế độ tư hữ ề ủ
10
c¿i xuÁt hi u này bu c m i ph b n thân và ện. Điề ộ ọi ngưß ¿i suy nghĩ nhiều hơn về ¿
xã h i. ộ
S phát tri n c ng t u ki n cho s xu t hi n c a ự ể ủa phân công lao độ ạo điề ệ ự Á ệ ủ
tầng l p công nhân trí th c trong xã h i và t u ki n thu n lớ ứ ộ ạo điề ệ ậ ợi hơn cho sự
xuÁt hiện c ng chính tr ng chính tr i trong bủa các tư tưá ị. Các ý tưá ị ra đß ái c¿nh
các cu u tranh không ng n ra gi a các nhóm khác nhau. Thành ph ộc đÁ ừng diễ ữ á
quác gia, để ền lãnh đạo đÁt nướ giành quy c, trong sự đái kháng c a các ch nô ủ ủ
dân ch và ch nô quý t c, cùng v t gi a các giai c p khác nhau c a ủ ủ ộ ới xung độ ữ Á ủ
nhóm này, đã làm tan vỡ và độ một cách hiệu qu¿ chế độ chuyên chế c tài của
giai c p quý t c, gi i phóng kh i ch nô l c a gi i quý t c l i, Á ộ ¿ ß ế độ ệ ủ ớ ộc xưa. Ngượ ạ
tầng l p quý t c mu n gi gìn tr t t t, nh t quy t bớ ộ á ữ ậ ự cũ và hơn hế Á ế ¿o lưu các đặc
quyền. Nhưng dù ý kiến củ ủa hai gi n với khác nhau nhưng ý kiế ề ch đề chính
vẫn như nhau. Đái với h , vi c công nh n tài sọ ệ ậ ¿n tư nhân không thay đổi; chiếm
hữu nô l là m t nhiên; V nguyên t c, vi c lo i tr nô l ra kh i ệ ột nghĩa vụ ự ề ắ ệ ạ ừ ệ ß
quyền công dân là không th bàn cãi, và b t công xã h i là m t hi ng tể Á ộ ộ ện tượ Át
yếu và t nhiên. ự
Mâu thu n ch y u c a xã h i chi m h u nô l là mâu thu n chính tr gi a ẫ ủ ế ủ ộ ế ữ ệ ẫ ị ữ
nô l và ch nô. Nô l ng s áp b c kh c nghi t, s tàn b o xâm ệ ủ ệ đã chịu đự ự ứ ắ ệ ự ạ
phạm đế ều lúc đã bùng lên thành nhữn nhân phẩm của họ. Sự uÁt hận nhi ng
cuộc khái ng xích c a nhnghĩa. Xiề ủ ững nô l muệ án vứt bß để giành tự do cá
nhân đã không đượ ộc đÁc thực hiện, tuy nhiên, cu u tranh của nô lệ, phong trào
đÁu tranh của nh i b ng l ng chính ững ngưß Át mãn đã có ¿nh hưá ớn đến tư tưá
tr .Nhiị ều quan ni m v ng tệ ề bình đẳ ự nhiên và tự do cho tÁt c¿ m t ọi ngưßi đã xuÁ
hiện, ngay c i ch¿ dướ ế độ bóc lột và áp b c nô l coi nô l là vứ ệ ệ ật thể hơn là con
ngưß ếi, vẫn còn nhi ng có giá trều tư tưá ị cho đến ngày nay. Trên h t là ý kiến và
tổ ch c v dân ch , quy n công dân, tôn tr ng lý tr c và trí tu i ứ ề ủ ề ọ í, đạo đứ ệ trong đß
sáng chính tr . ị
1.2. u ki n kinh t xã h i c a La Mã cĐiÁ ß ¿ – ß ă ß i (T th kđ¿ ừ ¿ ỷ IV tr°ớc Công
nguyên đ¿n th¿ kỷ V sau Công nguyên):
1.2.1. V ề lãnh th - ổ dân cư:
11
• Lãnh th : ổ
La Mã (Roma) là tên g i c a m t qu c gia c i n m Nam Âu, bao ọ ủ ộ á ổ đạ ằ á
gồm bán đ¿o Italia, đ¿o Xixin, đ¿o Coócxơ và đ¿o Xacđenhơ. Phía Bắc ngn
cách v i châu Âu b ớ ái dãy núi Anpơ.
• Dân cư:
T thiên niên k c Công nguyên, cu i th i k u th i ừ ỷ III trướ á ß ỳ đồ đá mới đầ ß
kỳ đồ đồng, ngưßi Ligures đã sáng á bán đ¿o Italia. Đến đầu thiên niên kỷ II,
ngưßi châu Âu b nh c c gắt đầu vượt dãy Anpơ đến đị ư á bán đ¿o này, đượ ọi là
ngưßi Italiotes. Tuy nhiên, n u sinh s ng i Italiotes l c ế á á Latium thì ngưß ại đượ
gọi là ngưß ếp theo là ngưßi Etơruxcơ từ ểu Á đếi Latin. Ti Ti n vào thế kỷ X
trước Công nguyên; ngưß ạp đếi Hy L n mi o Xixin, ... Cu i ền Nam Italia và đ¿ á
cùng là ngưßi Xentơ (hay còn gọi là ngưß ắc di cư xuái Galia) từ phía B ng.
1.2.2. V ề xã hội:
L ch s La Mã c i có th chia thành hai th i k l p: th i k c ng hòa ị ử ổ đạ ể ß ỳ ớ ß ỳ ộ
và th i k quân ch ch ). ß ỳ ủ (đế ế
• Th i k c ng hòa: ờ ỳ ộ
Kéo dài t th k ừ ế ỷ IV trước Công nguyên đến thế kỷ I sau Công nguyên.
Trên th c tự ế, trước khi có nền cộng hòa La Mã c i c a á ổ đại, đó là thß ủ
vương quyền, thßi của hệ tháng thị tộc La Mã. Đây là thßi kỳ lâu dài của chế độ
dân ch quý t c, là hình th c chuy n t xã h i nguyên th y sang xã h i có giai ủ ộ ứ ể ừ ộ ủ ộ
cÁp - c. nhà nướ
Theo truy n thuyề ết, vua Romulus đã xây dựng thành La Mã (Roma) vào
nm 753 trước Công nguyên. Gi a th k th c ữ ế ỷ ứ VI trước Công nguyên, Nhà nướ
La Mã c c thành l p thông qua cu c c i cách c a vua Xecviút, ổ đại đượ ậ ộ ¿ ủ trên cơ
sá th tiêu ch th tủ ế độ ị ộc. Ph. ngghen đã gọ ¿i cách này là <Cuội cuộc c c cách
mạng đã kế ộc cũ=, thiế ập nên <mộ ựa trên cơ t thúc tổ chức thị t t l t tổ chức mới, d
sá phân chia địa vực và trên sự chênh l ch v tài sệ ề ¿n=1. Khi mới thành lập, nhà
nước La Mã cổ đạ ồi bao g m Vua, Vi i h ng nhân dân. ện Nguyên lão và Đạ ội đồ
Vào nm 510 trước công nguyên vua Taccanh ng o mạ ạn đã khiến ngưßi dân La
12
Mã t c gi ng lên l . T c chính quy n v tay nhân dân, ứ ận và đứ ật đổ ừ đó công việ ề ề
chế độ nhà nước trá thành chế độ cộng hòa. B c thộ máy nhà nướ ßi k này là ỳ
Viện Nguyên lão và Đạ ội đồ ột nm và có quyềi h ng nhân dân, có nhiệm kỳ m n
lực ngang b ng nhau. ằ
M c dù m t n n c c thành l p, v n còn m t kho ng cách ặ ộ ề ộng hòa đã đượ ậ ẫ ộ ¿
lớn gi a t ng l p quý t c và bình dân. Vì v y, su u tranh ữ ầ ớ ộ ậ át 200 nm cuộc đÁ
giữa bình dân và quý t c luôn diộ ễn ra gay g t, d n nhắ ẫn đế ững yêu cầu của bình
dân v c gi i quyề cơ b¿n đã đượ ¿ ết: Bình dân đượ ¿o dân đểc cử quan B bênh vực
quyền lợi, có quyền k t hôn v i quý tế ớ ộc ... Nhà nước La Mã có được sức mạnh,
kinh t phát tri n, an ninh xã h i nh, s c m nh quân s m nh m , nhu c u ế ể ộ ổn đị ứ ạ ự ạ ẽ ầ
về đÁt đai tng lên, ... nhß sự thành lập của nền cộng hòa và quy n công dân c a ề ủ
ngưß ừ ự ủi La Mã. T đó n¿ ọng bành trướy sinh tham v ng thế l c và lãnh thổ c a
giới quý t ng c i qua gộc Roma. Quá trình bành trướ ủa Roma đã tr¿ ần 200 nm và
đang tr¿ Át bán đ¿o Ý đểi qua hai thßi kỳ - thßi kỳ Roma tháng nh kiểm soát và
tháng trị Địa Trung H¿i. Kết qu là Ai C p c¿ ậ ổ đại cũng bị ¿n đồ sáp nhập vào b
đế chế La Mã vào nm 30 trước Công nguyên.
Do chi n th ng liên t c, s ế ắ ụ á lượng tù nhân tng lên, đó là lý do chế độ nô lệ
La Mã phát tri n m nh m c s áp b c và bóc l t kh ng khi p, ể ạ ẽ. Tuy nhiên, trướ ự ứ ộ ủ ế
giai c p nô l không ng u tranh, phÁ ệ ừng đứng lên đÁ ¿n kháng, trong đó, tiêu biểu
nhÁt là cu c khộ ái nghĩa của Xpactacut (Nm 73 71 trướ- c Công nguyên). Những
trận chi n này là nguyên nhân khi ch La Mã lâm vào cuế ến Đế ế ộc khủng ho¿ng
về nhi u m t. ề ặ
• Th i k quân ch ch ): ờ ỳ ủ (đế ế
Kéo dài t th k n th k V. ừ ế ỷ I đế ế ỷ
Th t v t n i b ng y sinh gi a giai c p quý t c và ch ậ ậy, xung độ ộ ộ ầm đã n¿ ữ Á ộ ủ
nô k t c c c thành l p, d n m t cu u tranh n i b ể ừ khi nướ ộng hòa đượ ậ ẫn đế ộ ộc đÁ ộ ộ
mà đỉnh điể ái đầ độc tài. Nm 82 trướm là sự kh u của chế độ c Công nguyên,
Xila đã giành đượ ền nm giữ độc tài đầu tiên. Sau đó, có mộc quy chế độ t liên
minh giữa Xêda, Pompêinơ và Crainxơ - chế độ độc tài của Xêda được thiết lập.
13
Sau đó là nm 43 trướ ủa Antôniut, Lêpiđut và c Công nguyên, một liên minh c
Ôctavi cũng đượ ới nm 29 trước thiết lập. T c Công nguyên, Ôctavinút trá thành
ngưß Á ớ á đội trị vì duy nh t c chủa Đế ế La Mã v i hệ th ng chính trị Principet - chế
nguyên th y, bên c i v thì Vi n nguyên lão v n ủ ạnh vai trò cá nhân đá ới hoàng đế ệ ẫ
được coi trọng.Thßi k ctavinút là th i k i Roma r t t ỳ à ß ỳ hoàng kim mà ngưß Á ự
hào v i n n kinh t xã h i, th ớ ề ế ộ ủ công và thương mại phát tri n nh cao. ển lên đế đỉ
Sau th i k hoàng kim, vào kho ng th k th ß ỳ ¿ ế ỷ ứ III đến th k th V, ch ế ỷ ứ ế độ
chiếm hữu nô l ng khệ La Mã rơi vào tình trạ ủng ho¿ng tr m tr c tình ầ ọng. Trướ
hình đó, giai cÁ đã thay đổ ọng tâm và phương thứp nô lệ i tr c bóc lột: Luật cÁm
bắt nô l ng n ng, c m gi t nô l u và c u ệ đau yếu lao độ ặ Á ế ệ đau yế Ám đưa nô lệ ra đÁ
với dã thú đã được ban hành; chia đÁt cho nô lệ cày cÁy, thu hoạch và nộp một
phần s¿n ph m cho chẩ ủ nô, ... V mề ặt hình th tái sinh c a chức thì đó là sự ủ ế độ
nô l b n ch n ti n t i s di ng ch ệ, nhưng về ¿ Át thì nó đang dầ ế ớ ự ệt vong và nhưß ỗ
cho m t n n nông nghi p m y sinh m t giai c p m i, giai ộ ề ệ ới. Điều này đã làm n¿ ộ Á ớ
cÁp nông nô (giai c p nông dân ph thu c), tiÁ ụ ộ ền thân c a ch nông nô th i ủ ế độ ß
trung c . ổ
T th k ch c vào th i k h qu c, c ng c ch ừ ế ỷ IV, Đế ế La Mã bướ ß ỳ ậu đế á ủ á ế
độ á quân chủ tuy i, giệt đá ới quý tộc s ng giàu sang theo ki ểu các hoàng đế
phương Đông. Nm 284, Đioletianuko lên xưng là vương ngôi (284 - 305), tự
chủ, n m c n và th n quyắ ¿ vương quyề ầ ền, từ đây chế độ vương chủ được xác l p. ậ
Sau đó, vào nm 395, đế quác La Mã chia thành hai nửa: Tây bộ đế quác và
Đông bộ đế quác, tuy nhiên th c ch t l c tách bi t. ự Á ại là hai nướ ệ
1.3. Đặc tr°ng căa t° t°ßng chính trß Hy L¿ đ¿p – La Mã cß i:
Xã h i Hy L p La Mã c i là xã h i chi m h u nô l n hình. S ra ộ ạ – ổ đạ ộ ế ữ ệ điể ự
đßi, củng cá, phát triển và cu a mái cùng là rơi vào suy vong củ ột xã hội luôn
gắn v i s phát tri n cớ ự ể ủa l ng s n xu c mực lượ ¿ Át và hình thành nhà nướ ột cách to
lớn. Sau đây là những nét đặc trưng lớ ủa tư tưán c ng chính trị Hy Lạp – La Mã
cổ i: đạ
1.3.1. Th nh t: ứ ấ
14
ng chính tr Hy L p - La Mã c i g n li n v i s phát tri n c a xã Tư tưá ị ạ ổ đạ ắ ề ớ ự ể ủ
hội và nhà nước Hy Lạp – La Mã c i, chi m h u nô lổ đạ ế ữ ệ. Ngoài ra, nó cũng bị
¿nh hưáng một phần b n c a ái vn hóa phương đông. Trong quá trình phát triể ủ
mình, tư tưáng chính tr Hy L p - La Mã cị ạ ổ i trđạ ¿i qua ba th i k : ß ỳ
- Th i k th nhờ ỳ ứ ất: là th i k n y sinh khái ni m v c g n li n v i ß ỳ ¿ ệ ề nhà nướ ắ ề ớ
việc hình thành các th ch ể ế nhà nước.
- Th i k th hai:ờ ỳ ứ là th i k phát tri và t ng h ng v ß ỳ ển cao độ ổ ợp các tư tưá ề
nhà nước đồng th i v i th i k c c thß ớ ß ỳ ự ịnh và suy tàn c a ch dân ch nô l . ủ ế độ ủ ệ
- Th i k th ba:ờ ỳ ứ là th i k kh ng ho ng chính tr , th i k ß ỳ ủ ¿ng các tư tưá ị ß ỳ
suy vong c a h th ng qu c gia - thành th . ủ ệ á á ị
1.3.2. Th hai: ứ
ng chính tr Hy L p La Mã c i ch y u ph n ánh h ng Tư tưá ị ạ – ổ đạ ủ ế ¿ ệ tư tưá
của giai c p th ng tr ch nô. Mâu thu n xung t giai c n trong xã h i Á á ị ủ ẫ độ Áp cơ b¿ ộ
nô l Hy L p - La Mã c i là mâu thu t gi a nô l và ch nô. Nh ng ệ ạ ổ đạ ẫn xung độ ữ ệ ủ ữ
câu chuy n k , nh ng chuyệ ể ữ ện th n tho i, ... ph n ánh nh c c a t ng ầ ạ ¿ ững mơ ướ ủ ầ
lớp nô l n hình. Ngay c thành bang Athens v i ch ệ, nhưng nó không điể ¿ á ớ ế độ
chiếm hữu nô l dân ch , quy n tệ ủ ề ự do tư tưá ủa ngưßi dân cũng chỉng c là tiếng
thá dài ti c nu i cho m t th c l i, nh ng ph n ánh ế á ộ ßi đại đã qua. Ngượ ạ ững tư tưá ¿
lợi ích c a giai c p nô l tr thành h ng ch o: chính tr chính th ng ủ Á ệ á ệ tư tưá ủ đạ ị á
trong vi c thành l c ch nô. Nó th c s là m t công c m nh m ệ ập nhà nướ ủ ự ự ộ ụ ạ ẽ để
duy trì tr t t xã hậ ự ội.
1.3.3. Th ba: ứ
ng chính tr Hy L p La Mã c c p t i nh ng n i dung Tư tưá ị ạ – ổ đại đã đề ậ ớ ữ ộ
khá hoàn thi n v chính tr , t quan ni m v chính tr , b n ch t chính tr , th ch ệ ề ị ừ ệ ề ị ¿ Á ị ể ế
chính tr (quan ch , quý t c, dân ch c bi t là th - con ị ủ ộ ủ), và đặ ệ ủ lĩnh chính trị
ngưßi chính trị với tư cách tinh hoa. Một mặt, ph¿n ¿nh cu u tranh giai c p ộc đÁ Á
giữa ch nô và nô l gay g t, m c i ủ ệ ắ ặt khác, điều đó cũng ph¿n ánh tư duy ủa ngưß
phương Đông mà trên hế ủa ngưßt là kiến thức về khoa học tự nhiên c i Ai Cập,
Balilon và m t ph n ki n th c cộ ầ ế ứ ủa ngưßi c Àn Độ ổ đại.
15
CH¯¡NG 2: CÁC NHÀ T¯ T¯ÞNG TIÊU BI U VÀ NH NG GIÁ TR  Ữ Þ
CĂA T¯ T¯ÞNG CHÍNH TR HY L P LA Mà C Þ ¾ – Þ Đ¾I
2.1. Hêrôđßt (480 c Công nguyên): – 425 tr°ớ
Ông không ch c coi là nhà s h c a ỉ đượ ử ọc, mà còn được coi là "cha đẻ ủ
chính tr u tiên phân bi t và so sánh các lo i hình chính tr . ị". Ông là ngưßi đầ ệ ạ ị
Đây là ba hình thứ ền cơ b¿c chính quy n: quân ch , quý t c và dân ch . ủ ộ ủ
• Quân ch : ủ
Là th ch c quy n c a m i là vua, không ai có quy n ph i ể ế độ ề ủ ột ngưß ề ¿n đá
hay ch ng l i nhà vua. Nhà vua s ng tách bi t v i dân chúng trong khi th n dân á ạ á ệ ớ ầ
của ông tôn sùng và xu n nh. Nh c quy n và s lị ững đặ ề ự ạm d ng y khi n vua d ụ Á ế ễ
đắ ộ độ ự ự ậc t i, song chế quân chủ là s ti nh thền đị c tế vì l p công khai quác bao
giß cũng là những ngưßi anh minh đức độ, vì dân vì nướ ền. Hơn c mà cầm quy
thế nữa, một khi xã h ng thái hội rơi vào trạ ỗn lo n sau nhạ ững thoái hóa c a chủ ế
độ dân chủ và quý t i là hình th c không th tránh kh i. ộc thì đó lạ ứ ể ß
• Quý t c: ộ
Là m t th chộ ể ế được xây d ng trên n n tự ề ¿ng c a mủ ột nhóm tinh hoa trí
thức và có ph m ch t tẩ Á ừ khắp đÁt nước để điều hành vì l i ích chung. Các quyợ ết
đị ữ ệ ừ ộ ậ ọnh h u ích sẽ xuÁt hi n t các nhà thông thái thông qua cu c th¿o lu n và c
xát. Tuy nhiên, m t trái c a nó là: th ch này d làm n y sinh s khác bi t ặ ủ ể ế ễ ¿ ự ệ
chuyển thành b t hòa, chia bè kéo phái, nh i c m quy u cho r ng ý Á ững ngưß ầ ền đề ằ
kiến c n tủa mình là đúng, ai cũng muá ự quy t ... s m mu trế ớ ộn cũng sẽ á nên đái
địch nhau và có mong mu n lo i tr ch th . á ạ ừ đị ủ
• Dân ch : ủ
Là th ch mà quy n l o nhân dân n m, mang l i nh ng ể ế ề ực do đông đ¿ ắ ạ ữ
quyết đị ái ưu cho cộng đồnh t ng và trao những chức vụ công cộng bằng cách bß
phiếu dân ch bủ ầu ra các pháp quan. Xã h c quội đượ ¿n lý theo nguyên tắc công
bằng và bình đẳ ột đám đông, phầng. Tuy vậy, nhân dân là m n nhiều học thức
không cao nên d dàng b ng, không có khễ ị kích độ ¿ nng ngn c¿ ững ngưßn nh i
có ý đồ ệp để ộng đồ xÁu thßa hi áp bức c ng, khi bị lôi kéo thì tính nóng n¿y và
16
dục v ng c . Tr ng thái vô chính ph là kh c ọ ủa đám đông là sự đáng sợ ạ ủ ¿ nng thự
tế ti p theo. ế
➢ t theo chi ng Hê rô đá ều hướ ủ ộng h thể ch quân ch , trong khi ch ra kh ế ủ ỉ ¿
nng mạ ế, ông là ngưß ạo cơ sánh yếu của mỗi loại hình trên thực t i t đầu tiên,
gợi ý cho dòng quan ni m xuyên su t l ch s v lo i hình th ch chính tr tệ á ị ử ề ạ ể ế ị át
nhÁt, đó là thể ững đặc trưng tá ại hình cơ b¿ chế hỗn hợp nh t nhÁt của ba lo n nói
trên.
2.2. Xê nô phôn (427 c Công nguyên): – 355 tr°ớ
m n i b ng chính tr c a Xênôphôn là quan ni m v Đặc điể ổ ật trong tư tưá ị ủ ệ ề
thủ lĩnh chính trị.
D a trên quan m cho r ng qu c là nhi m v quan tr ng ự điể ằ ¿n lý nhà nướ ệ ụ ọ
nhÁt, ông gi¿i thích r o chính tr ho c nguyên th qu c gia phằng lãnh đạ ị ặ ủ á ¿i là
ngưßi có kh¿ nng chỉ huy. Ngưßi đó không chỉ là ngưßi mang vương trượ ng,
không ch i bi t cách lên n m quy n b ng v l c hay x o quy t, mà còn ỉ là ngưß ế ắ ề ằ ũ ự ¿ ệ
là ngưßi có thể ra lệnh, thuy t ph c, có ki n th c ... ế ụ ế ứ
Không d ng l i, ông còn ch ra nhi u ph m ch t sâu s c và ph bi n ừ ạ ỉ ề ẩ Á ắ ổ ế
không ch áp d o chính trỉ ụng cho các nhà lãnh đạ ị cũ mà còn cho các nhà lãnh
đạ ¿ ế ợo các thßi kỳ sau này. Theo ông, thủ lĩnh chính trị ph i bi t cân nh t lắc đặ i
ích chung lên trên, t n tâm ph c v qu n chúng nhân dân, b o v quy n l i c a ậ ụ ụ ầ ¿ ệ ề ợ ủ
nhân dân, bi t nhân dân l i, ... Vì th i hi c ết đoàn kế ạ ế đó ph¿i là con ngưß ểu đượ
những độ ạt độ ủa con ngưß ết cách tác động lực của các ho ng c i và bi ng lên dân
chúng. Xênôphôn cho r ng thiên tài c a m o chính tr không ph i ằ ủ ột nhà lãnh đạ ị ¿
tự nhiên mà có, mà được sinh ra từ sự kiên nhẫn lâu dài, có sức bật về thể chÁt
và tinh th n, có ý chí, ngh l c s ng và rèn luy n theo tri t lý liêm khi t, yêu ầ ị ự á ệ ế ế
công vi c và khiêm t n. ệ á
2.3. Platôn (428 - c Công nguyên): 347 tr°ớ
Nh n Hy L p, không th không nh n Platon nhân vắc đế ạ ể ắc đế – ật đóng vai
trò quan tr ng trong l ch s tri t h p c i. Và, hi n ọ ị ử ế ọc phương Tây và Hy Lạ ổ đạ ể
nhiên tư tưá ủa ông cũng đượ ững tư tưáng chính trị c c coi là một trong nh ng
chính tr có ng và là n n t phát tri n các h c thuyị ¿nh hưá ề ¿ng cơ b¿n để ể ọ ết cũng
17
như tư tưá ủa phương Tây sau này. Từ ¿nh cũng ng chính trị c việc nêu ra bái c
như đặc điể thng trầm chính trị - xã hội của Hy Lạp, cùng với sự m của nền dân
chủ ch nô cho phép giủ ¿i thích c i nguộ ồn, ti , b n chền đề ¿ Át c ng chính ủa tư tưá
trị Platon. Triết h ng chính trọc Platon nói chung, tư tưá ị nói riêng thể hiện c thụ ể
vận độ ủa tư tưáng c ng thßi kì nền dân chủ chủ nô. Sự phê phán gay gắt nền dân
chủ ch nô tủ ừ phía ‘hữu= cho rằng nền dân chủ Áy đã suy thoái, và việc thay thế
nó là m u t t y u. Song, khi nh ng nhân t m t hi ng ột điề Á ế ữ á ới chưa xuÁ ện thì trí tưá
tượng của con ngưßi bùng nổ.
ng chính tr c c hình thành vào th i kì kh ng ho ng Tư tưá ị ủa Platôn đượ ß ủ ¿
của nhà nước Athens, nơi mà những thành công vĩ đại của nó trong chiều dài
nhiều th k , v nh cao là n n dân chế ỉ ới đỉ ề ủ ch thi ủ nô và cũng không thể ếu đi sự
mâu thu n gay g t trong xã h i. Vì l ng chính tr cẫ ắ ộ ẽ đó, trong tư tưá ị ủa b n thân, ¿
Platôn đã phê phán các kiểu nhà nước không chân chính, trong đó có nền dân
chủ. Sự phê phán này xu t phát t l ng c a quý t c chÁ ừ ập trưß ủ ộ ủ nô, điều đó cũng
đã để lại nhiều bài h c quý giá cho các th i sau. ọ ßi đạ
Ba tác ph m l n c a Platôn v chính tr : "C ng hòa", "Quy t c" và "Ti n ẩ ớ ủ ề ị ộ ắ ề
chính tr ". Mị ặc dù tư duy củ ộc, nhưng nhữa ông là phi dân t ng nghiên c u và ứ
gi¿i thích của Platôn cũng làm n¿y sinh ra nhi u v ề Án đề đáng suy nghĩ.
2.3.1. Quan ni m v chính tr ệ ề ị
ra, chính tr là s hi u bi t t i cao chi ph i toàn b xã Như Platôn đã chỉ ị ự ể ế á á ộ
hội. Nó được chia thành pháp lý, hành chính, tư pháp và ngoại giao. Tuy nhiên,
tÁt c các y u t này c c tiêu chu n hóa b i ch¿ ế á ần đượ ẩ á ỉ th . Platôn, giị áng như các
nhà tư tưá đại khác, đềng cổ u cho rằng chính tr chính là cai tr c bi t ị ị. Ông đặ ệ
nhÁn m n trí tu và ngh thu t trong quạnh đế ệ ệ ậ ¿n trị: chính tr c cị là lĩnh vự ủa trí
tuệ cao nh t. Theo Platôn, chính tr là ngh thu i v i sÁ ị ệ ật điều hành con ngưß ớ ự
bằng lòng và ch p thu n c a h u cai tr b c tài, thì cai tr khôn Á ậ ủ ọ.Nế ị ằng vũ lực là độ ị
ngoan, có s c thuy t ph c m i th c s là chính tr . Chính tr có th c hi u ứ ế ụ ớ ự ự ị ị ể đượ ể
theo nghĩa dẫ ắt con ngưß ái cao đển d i bằng thuyết phục. Nguyên tắc t tổ chức
chính quy n là s u mà Platôn r t coi trề ự khôn ngoan, thông thái, điề Á ọng; do đó
18
chính tr ph i tr thành m t khoa h c, không hi u khoa h c chính tr thì không ị ¿ á ộ ọ ể ọ ị
thể tr thành má ột nhà chính tr chân chính, chính tr ph i chuyên ch i ị ị ¿ ế, do đó mọ
cá nhân đều ph¿i ph c tùng uy quy n. ụ ề
c c m quy n b i s thông thái , vNhà nước lý tưáng là nhà nước đượ ầ ề á ự ới tư
cách là chính quy n chính ph thu c v nh ng công ề ủ ộ ề ững ngưßi thượng lưu, nhữ
dân cao tu i và hi u bi t nhổ ể ế Át. Nhà nước như vậy sẽ gồm có ba giai cÁp cơ b¿n:
- Các pháp quan - nh u hành các thành ững ngưßi lý trí và có vai trò điề
bang.
- Các chi n binh là nh i có s c m b o v thành bang. ế ững ngưß ứ ạnh để ¿ ệ
- R t cu c, có nh ng nông dân và ngh nhân, nh i s cung c p á ộ ữ ệ ững ngưß ẽ Á
thực ph m và vẩ ật d ng cho th tr n, thành bang. ụ ị Á
duy trì m t xã h i nh, các giai c i nh n th c vĐể ộ ộ ổn đị Áp do đó ph¿ ậ ức đượ ị
trí c a mình và s i v trí này, c th c c a các nhà ủ áng đúng vớ ị ụ ể là đội ngũ giáo dụ ủ
cầm quy n ph c tuy n chề ¿i đượ ể ọn và đào tạo nghiêm ngặt.
Platôn ch tài s ủ trương bãi bß ¿n tư nhân và tình yêu gia đình và thay thế
chúng b ng các t chằ ổ ứ ự ¿c c ng, coi viộng đồ ệc th c hiện tài s n c ng và hôn ộng đồ
nhân là điề ện và cơ sá ội đượu ki để duy trì một xã h c cai tr b i s thông thái. Vì ị á ự
vậy, vì không c n s h u mà không gây h n lo n, không có s dầ á ữ ỗ ạ ự ụ dỗ có h i c a ạ ủ
phụ nữ, trí tu chính tr s c tuyệ ị ẽ đượ ển ch o c n thọn và đào tạ ẩ ận, thành bang sẽ
đạt được sự cân b ng và nh. ằ ổn đị
2.3.2. Quan ni m v chuy n hóa quy n l c xã h i: ệ ề ể ề ự ộ
Là m t nhà bi n ch ng, Platôn ra r ng: Xã h i t t y u xu ng c p vì ộ ệ ứ đã chỉ ằ ộ Á ế á Á
những lý do tâm lý, từ hỗn lo n trong hôn nhân d n h n lo n v ch ng t c, ạ ẫn đế ỗ ạ ề ủ ộ
giáo d c b b a c i và quy n l c m t s i t o ra ụ ị ß rơi. Sự tích lũy củ ¿ ề ự á ộ á ít ngưß ạ
kho¿ng cách giàu nghèo r t l d n vi c dân chúng s chi m Á ớn. Điều đó sẽ ẫn đế ệ ẽ ế
chính quy n, y thác cho m i, hình thành n n quân ch c a trí tu , tề ủ ột ngưß ề ủ ủ ệ ừ đó
lại hình thành m t chính ph c a các nhà hi n tri t. ộ ủ ủ ề ế
V i t m nhìn chính tr bi n ch ng c a mìnhớ ầ ị ệ ứng không tưá ủ , Platôn đã bác
bß cá nhân, nhưng lạ ạo ra đượi t c một sức mạnh tập trung, tuy nhiên, không thể
19
duy trì s nh t n. Trong m t xã h n ự ổn đị ự nhiên vĩnh viễ ộ ội lý tưáng, Platôn đã biế
mục đích thành phương tiệ ọi giai đoạ ạt độn: á m n phát triển, mọi ho ng hiện thực
nào c a l ch s nhân loủ ị ử ại cũng nhằ ục đích vì con ngưßm m i.
M t m u, thi t l p công xã; m t khác, ông cho ộ ặt, Platôn đòi xóa bß tư hữ ế ậ ặ
rằng c n ph i duy trì giai c p xã h i và s b xu t mô hình ầ ¿ Á ộ ự Át bình đẳng. Ông đề Á
lý tưá nhà nướ ưng đồng về c và công lý, nh ng thßi b¿o vệ lợi ích của quý tộc,
chủ nô, ch ng lá ại nền dân chủ Athens. Từ đây có thể thÁy những mâu thuẫn
trong tư duy chính trị. Tuy nhiên, t u quan ni m c ừ Platon ông đã đưa ra nhiề ệ ụ
thể v chính tr , v h thề ị ề ệ áng lý luận chính tr và vị ề sự ộ phát triển của xã h i nói
chung.
2.4. Arixt t (384 c Công nguyên): ố – 322 trướ
Thành bang c a Hy L p (nh t là Athens) t i gi a th k n ủ ạ Á á ớ ữ ế ỉ IV TCN đã gầ
như sụp đổ hoàn toàn. Ch chi m h u nô l ế độ ế ữ ệ lung lay đến tận gác rễ. Kế tục sự
nghiệp b¿o v chệ ế độ này cùng v i chính quy n c a nó là Arixt ng ớ ề ủ át. Ông đã tổ
kết và phát tri n m t cách tài tình các k t lu n cể ộ ế ậ ủa các b c ti n bậ ề ái v nguề ồn
gác, b n ch t, hình th c và vai trò c c pháp quy n. ¿ Á ứ ủa nhà nướ ề
Ông là m t thiên tài khoa h c c a n n p - La Mã c i ộ ọ ủ ề vn minh Hy Lạ ổ đạ
với hai bài nghiên c u v chính tr : "Hi n pháp Athens" và "Chính tr h c". ứ ề ị ế ị ọ
- "Hi n pháp c a Athens" là ph c tìm th y sau này c a m t nghiên ế ủ ần đượ Á ủ ộ
cứu sâu r ng v c thành bang Hy L t thu th p, ộ ề 158 nhà nướ ạp, trong đó Arixtá ậ
phân lo i và nghiên c u các lo i hi n pháp và chính ph khác nhau, nghiên c u ạ ứ ạ ế ủ ứ
nguồn g c c a các th chá ủ ể ế c n l ch sủa Athens, các giai đoạ ị ử của chúng. Arixtát
đã đặ ủa nhà nước biệt xem xét các thể chế c c hợp hiến hoàng gia; phân loại các
cơ quan chính ại: tham mưu, thi hành và phán quyết; Phân tích cơ phủ thành 3 lo
cÁu và chức nng của các cơ quan hành chính và tư pháp.
- "Chính tr " là cu n lu n thuy t c a Arixt t vị á ậ ế ủ á ề nhà nước, trong đó ông
xem xét các khía c nh c u thành c a thành ph c, lãnh th , dân s và ạ Á ủ á-nhà nướ ổ á
chính ph c a nó; m c c a chính ph , các ch chính tr , ủ ủ ục đích và hình thứ ủ ủ ế độ ị
hiệu lực và sự phát triển c a chúng; phê bình các h th ng hi n có. Theo ủ ệ á ệ
| 1/28
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:


HàC VIÞN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYÀN
TÞ GIÁO DĀC QUÞC PHÒNG VÀ AN NINH
------------------------- TIÂU LU¾N
MÔN CHÍNH TRÞ HàC Đ¾I C¯¡NG
T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P – LA Mà CÞ Đ¾I
Sinh viên: NGUYỄN THÞ HàNG GIANG
Mã sß sinh viên: 2155280014
Lớp hác phÁn: CT51001
Lớp : KINH T¾ VÀ QUÀN LÝ CLC K41
Hà nội, tháng 11 năm 2021 1
MĀC LĀC
MÞ ĐÀU………………….………………………………………...…..……..3 1.
Tính c¿p thi¿t căa đÁ tài ......................................................................... 3 2.
Māc đích, māc tiêu và nhißm vā nghiên cứu ....................................... 4 2.1.
Mục đích, mục tiêu nghiên cứu: ...................................................... 4
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: .......................................................................... 5
3. Đßi t°ÿng và ph¿m vi nghiên cứu .............................................................. 5
3.1. Đối tượng nghiên cứu: .......................................................................... 5
3.2. Phạm vi nghiên cứu: ............................................................................. 5
4. Ph°¢ng pháp nghiên cứu ............................................................................ 5
5. K¿t c¿u đÁ tài ............................................................................................... 6
NÞI DUNG ........................................................................................................ 7
CH¯¡NG 1: TÞNG QUAN VÀ T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P –
LA Mà CÞ Đ¾I .............................................................................................. 7
1.1. Điều kiện kinh tế – xã hội, của Hy Lạp cổ đại (Từ thế kỷ VIII trước
Công nguyên đến thế kỷ III sau Công nguyên): ........................................ 7
1.2. Điều kiện kinh tế – xã hội của La Mã cổ đại (Từ thế kỷ IV trước
Công nguyên đến thế kỷ V sau Công nguyên): ........................................ 10
1.3. Đặc trưng của tư tưởng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại:............... 13
CH¯¡NG 2: CÁC NHÀ T¯ T¯ÞNG TIÊU BIÂU VÀ NHỮNG GIÁ
TRÞ CĂA T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P – LA Mà CÞ Đ¾I .......... 15
2.1. Hêrôđốt (480 – 425 trước Công nguyên): .......................................... 15
2.2. Xê nô phôn (427 – 355 trước Công nguyên):……………………….16
2.3. Platôn (428 -347 trước Công nguyên): ............................................... 16
2.4. Arixtốt (384 – 322 trước Công nguyên): ............................................ 19
2.5. Pôlybe (201 – 120 trước Công nguyên): ............................................ 21
2.6. Xixêrôn (106 – 43 trước Công nguyên): ............................................ 22 2
CH¯¡NG 3: ĐÓNG GÓP CĂA T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P –
LA Mà CÞ Đ¾I ............................................................................................ 23
K¾T LU¾N ..................................................................................................... 25
TÀI LIÞU THAM KHÀO .......................................................................... 27 3
MÞ ĐÀU
1. Tính c¿p thi¿t căa đÁ tài
Nếu chúng ta coi lịch sử phát triển của nhân loại là những dòng ch¿y thì
nền vn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại sẽ được coi là nguồn gác của sự trỗi dậy
mạnh mẽ của nền vn minh phương Tây. Khác với các quác gia phương Đông
cổ đại, chủ yếu được hình thành á hạ lưu các con sông lớn, nền vn minh
phương Tây cổ đại được hình thành và phát triển trên những khu vực có điều
kiện tự nhiên khá khắc nghiệt, phức tạp – không thuận lợi cho sự phát triển nông
nghiệp nhưng bù lại có sự trợ giúp tuyệt vßi của biển đ¿o. Từ đó hình thành
những con đưßng giao thương trên biển, h¿i c¿ng, tàu bè… thúc đẩy giao lưu,
buôn bán giữa các nước; đồng thßi mang những thành tựu vn hóa, vn minh
phương Tây truyền bá khắp thế giới.
Sự phát triển của kinh tế thương nghiệp hàng h¿i đã tạo ra một nền kinh tế
giàu mạnh cho các quác gia phương Tây cổ đại. Đặc biệt là sự phát triển cực
thịnh của chế độ chiếm nô – gắn liền với phương thức s¿n xuÁt đạt đến mức
hoàn chỉnh và cao nhÁt của nó trong xã hội phương Tây cổ đại, đã tạo điều kiện
cho sự sáng tạo những giá trị vật chÁt, tinh thần của nền vn minh phương Tây.
Sự giàu mạnh về kinh tế chính là một trong những nguyên nhân thúc đẩy
khát vọng má rộng lãnh thổ và ¿nh hưáng đến nhiều quác gia khác. Vn minh
Hy-La không chỉ đặt nền t¿ng vững chắc nhÁt cho vn minh phương Tây cổ đại
phát triển, mà còn có nhiều đóng góp cho nhân loại với hàng loạt phát kiến vĩ
đại trong suát chiều dài lịch sử, đồng thßi đóng góp chung cho sự phát triển của nhân loại.
Vn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại đã tạo tiền đề hình thành và phát triển
khá sớm những tư tưáng chính trị của nhân loại. Những vÁn đề cn b¿n của
chính trị, tư duy chính trị đã được đặt ra và luận gi¿i trên những nét chính yếu
ngay á thßi kỳ này. à Hy Lạp và La Mã cổ đại, trong quá trình phát triển từ chế
độ nguyên thủy sang chế độ chiếm hữu nô lệ, các quác gia thành thị chiếm hữu
nô lệ. Mâu thuẫn xã hội giữa các phe phái trong giai cÁp chủ nô và tầng lớp 4
ngưßi dân tự do ngày càng gay gắt. Từ đó hình thành nên các phe phái chính trị,
s¿n sinh ra các nhà chính trị gia xuÁt sắc với các tư tưáng chính trị mang đầy
tính giá trị vượt thßi đại.
Các học thuyết chính trị chiếm một vai trò quan trọng trong hệ tháng các
môn khoa học xã hội. Nó là lịch sử đang tiến triển nhằm nhận thức các hình thái
chính trị của đßi sáng xã hội. Hệ tư tưáng chính trị gắn bó chặt chẽ với sự tồn tại
của xã hội và nhà nước có giai cÁp bái vì nó ph¿n ánh trước hết mái quan hệ
giữa các giai cÁp, đ¿ng phái, các nhóm xã hội với chế độ nhà nước. Ý nghĩa của
các tư tưáng chính trị có thể khác nhau. Chúng có thể đóng vai trò tiêu cực hoặc
tích cực trong sự phát triển xã hội, tuỳ thuộc vào nó ph¿n ánh lợi ích của giai
cÁp nào trong giai đoạn phát triển nhÁt định của xã hội. Vai trò tổ chức của các
tư tưáng và học thuyết lớn trong thßi gian diễn ra cách mạng xã hội.
Từ đây, việc tìm hiểu và nghiên cứu tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ
đại cũng thuộc các học thuyết chính trị trên thới giới, bái lẽ Hy Lạp – La Mã
được coi là các nền vn minh ra đßi sớm nhÁt á phương Tây, các tư tưáng chính
trị có thể coi là chính trị sau này của phương Tây. Chính vì lẽ đó, tính cÁp thiết của việc tìm
hiểu là vô cùng quan trọng.
Để tìm hiểu thêm về tư tưáng chính trị của nền vn minh này, em xin lựa
chọn đề tài tiểu luận một cách sâu sắc.
2. Māc đích, māc tiêu và nhißm vā nghiên cứu
2.1. Mục đích, mục tiêu nghiên cứu:
2.1.1. Mục tiêu chính:
- Đưa đến cái nhìn tổng quan về bái c¿nh cũng như đặc điểm chính trị - xã
hội của Hy Lạp – La Mã cổ đại, từ đó nghiên cứu về các tư tưáng chính trị nổi bật.
- Trang bị kiến thức về các sự việc và quy luật phát triển và quy luật phát
sinh và phát triển tư tưáng chính trị. Từ đó, có kĩ nng khám phá ra b¿n chÁt của
các sự việc và hiện tượng. 5
- Hiểu được sự tạo thành cn b¿n cơ sá hình thành của các tư tưáng chính
trị Hy Lạp – La Mã cổ đại.
2.1.2. Mục tiêu bộ phận:
- Nêu được điều kiện kinh tế – xã hội để góp phần phát triển tư tưáng
chính trị của Hy Lạp – La Mã cổ đại.
- Tìm hiểu về các nhà tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại tiêu biểu.
- Tìm ra ¿nh hưáng của tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại tới vn
minh phương Tây nói chung, và vn minh nhân loại thế giới nói riêng. (Thành tựu và hạn chế).
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Phân tích quá trình phát triển tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại.
- Đánh giá ¿nh hưáng của các nhà tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại tiêu biểu.
- Đánh giá về ¿nh hưáng của tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại tới
nền vn minh phương Tây và nền vn minh nhân loại.
3. Đßi t°ÿng và ph¿m vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đái tượng nghiên cứu trong tiểu luận bao gồm bái c¿nh và những đặc
điểm chính trị - xã hội của Hy Lạp và La Mã cổ đại; tư tưáng chính trị của các
triết gia, nhà lí luận chính trị nổi bật đại diện cho Hy Lạp và La Mã cổ đại. Từ
đó, đưa đến nhận xét về đóng góp và hạn chế của các tư tưáng chính trị này đem lại.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Bái c¿nh và đặc điểm chính trị - xã hội Hy Lạp - La Mã cổ đại.
- Những tư tưáng chính trị của Platôn, Arixtát, Xixêrôn,…
4. Ph°¢ng pháp nghiên cứu
Dựa trên phương pháp luận, đứng trên lập trưßng của chủ nghĩa Mác –
Lenin, trong quá trình thực hiện bài tiểu luận La Mã cổ đại= có sử dụng các phương pháp sau: 6
- Phương pháp nghiên cứu lịch sử: sử dụng phương pháp nghiên cứu lịch
sử trong nghiên cứu để trình bày tổng quan bái c¿nh và đặc điểm chính trị - xã
hội của Hy Lạp – La Mã cổ đại, qua đó cung cÁp cụ thể về nền t¿ng hình thành
các tư tưáng chính trị của Hy Lạp – La Mã cổ đại.
- Phương pháp logic: sử dụng phương pháp logic trong nghiên cứu nhằm
làm rõ những tư tưáng chính trị nổi bật của các nhà triết gia, các nhà lí luận
chính trị của hai nền vn minh cá đại á phương Tây. Từ đó, đưa đến nhận định
về sự đóng góp và hạn chế của các tư tưáng.
- Và còn sử dụng các phương pháp khác như: phân tích, tổng hợp, đánh giá,…
Bài tiểu luận đã sử dụng các phương pháp trên để tìm kiếm, phân tích vÁn đề.
5. K¿t c¿u đÁ tài
Ngoài phần má đầu và kết luận, đề tài gồm có 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại.
Chương 2: Các nhà tư tưáng tiêu biểu và những giá trị của tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại.
Chương 3: Đóng góp của những tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại. 7 NÞI DUNG
CH¯¡NG 1: TÞNG QUAN VÀ T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P – LA
Mà CÞ Đ¾I
❖ ĐiÁu kißn kinh t¿ – xã hßi góp phÁn xây dựng t° t°ßng chính trß Hy L¿p-
La Mã cß đ¿i:
• Đặc điểm chung:
– Là các quác gia thuộc khu vực Địa Trung H¿i, đưßng biên giới có 3 mặt
tiếp giáp biển. Chính vì thế, địa hình á đây gọi là địa hình má (khác với Phương
Đông là địa hình khép kín), có điều kiện giao lưu mạnh mẽ với các nề vn minh
Phương Đông, đặc biệt là với Ai Cập và Lưỡng Hà. Do đó, ngưßi ta còn gọi đây
là vn minh má hay vn minh biển (phân biệt với vn minh khép kín, vn minh
sông nước á Phương Đông cổ đại).
– Điều kiện đÁt đai không thuận lợi cho việc trồng các loại cây lương
thực. Phần lớn là loại đÁt cứng, khô, do vậy chỉ đến khi đồ sắt xuÁt hiện thì khái
cư dân á đây mới có điều kiện phát triển, nhà nước mới xuÁt hiện.
– Nằm trong khu vực khí hậu ôn đới Địa Trung H¿i – loại hình khí hậu
được xem là lý tưáng đái với cuộc sáng của con ngưßi, hoạt động s¿n xuÁt và
sinh hoạt vn hóa ngoài trßi. Với loại hình khí hậu này, c¿nh vật trá nên thơ
mộng, sáng sủa và màu sắc được định hình rõ nét hơn.
– Có đưßng biên giới biển dài, khúc khuỷu, hình rng cưa, biển Địa Trung
H¿i thì hiền hòa, thuận lợi cho việc đi lại, trú ngụ của tàu thuyền và hình thành
các h¿i c¿ng tự nhiên, đặc biệt là các hoạt động đánh bắt h¿i s¿n và mậu dịch hàng h¿i.
– Có một diện tích đ¿o khá lớn nằm r¿i rác trên Địa Trung H¿i, đặc biệt là
Hy Lạp, nơi ra đßi và tồn tại nhiều thành thị và trung tâm thương mại từ rÁt sớm.
– Nguồn tài nguyên khoáng s¿n khá phong phú: tài nguyên rừng đa dạng
cùng khoáng s¿n quý như đồng, chì, sắt, vàng, đá quý, đÁt sét (Hy Lạp)…
1.1. ĐiÁu kißn kinh t¿ – xã hßi, căa Hy L¿p cß đ¿i (Từ th¿ kỷ VIII tr°ớc
Công nguyên đ¿n th¿ kỷ III sau Công nguyên): 8
Hy Lạp có lịch sử phát triển lâu đßi, tuy nhiên, Hy Lạp cổ đại thực sự đã
được hình thành và phát triển từ thế kỷ VIII trước Công nguyên. Khi đó, ngưßi
Hy Lạp gọi đÁt nước họ là Helas và tự coi b¿n thân họ là Hellens.
1.1.1. Về lãnh thổ - dân cư: • Lãnh thổ:
- Hy Lạp cổ đại rộng lớn hơn rÁt nhiều so với quác gia Hy lạp ngày nay.
- Hy Lạp cổ đại bao gồm miền Nam bán đ¿o Balkan (Ban – cng) – vùng
lục địa của Hy Lạp; các đ¿o Egie và miền ven biển phía Tây Tiểu Á.
⇒ Đây là một vị trí vô cùng thuận lợi về địa lý, Hy Lạp cổ đại bao gồm c¿ phần
lục địa, đ¿o và c¿ vùng ven biển nên tạo điều kiện thuận lợi cho công – thương nghiệp phát triển. • Dân cư:
Hy Lạp cổ đại gồm nhiều tộc ngưßi khác nhau cùng sinh sáng:
- Ngưßi E-ô-liêng chủ yếu cư trú á Bắc bán đ¿o Ban – cng và một phần
Trung bộ (vùng đồng bằng Bê-ô-xi).
- Ngưßi I-ôn-iêng á vùng đồng bằng At-tích (vùng ven biển phía Tây Tiểu Á).
- Ngưßi A-kê-ang á vùng Bắc bán đ¿o Pe-lô-pône-dơ.
- Ngưßi Đô-niêng á đ¿o Grét và các đ¿o khác á phía Nam biển Ê-giê.
1.1.2. Về xã hội:
Xã hội Hy Lạp cổ đại phát triển theo hướng khá điển hình với phương
thức s¿n xuÁt chiếm hữu nô. Hai thành bang Athens và thành bang Xpac đã trá
thành trung tâm kinh tế - chính trị điển hỉnh vào kho¿ng thế kỷ VI – IV trước
Công nguyên. Đó là hình mẫu tiêu biểu về mức độ hoàn thiện của sự phát triển
xã hội chiếm nô Hy Lạp.
- Tại thành bang Athens, tầng lớp chủ nô dân chủ chiếm ưu thế, với chế
độ chính trị - nhà nước chủ nô dân chủ điển hình, nền kinh tế phát triển, đặc biệt
là nền vn hóa Athens rÁt phát triển – mắt xích của nền vn hóa Hy Lạp cổ đại. 9
- Còn tại thành bang Xpac, tầng lớp chủ nô quý tộc chiếm đa sá, với chế
độ chính trị - nhà nước chủ nô quý tộc điển hình, thì lại là nơi b¿o thủ về chính
trị, lạc hậu về kinh tế, vn hóa.
Chính vì sự khác biệt như vậy nên cuộc nội chiến tàn bạo kéo dài nhiều
thế kỷ, xét cho cùng, giai cÁp chủ nô quý tộc đến từ thành bang Xpac đã tháng
trị Hy Lạp cổ đại. Đó là cuộc Chiến tranh Peloponnesian nổi tiếng trong lịch sử
Hy Lạp cổ đại dẫn đến việc Đế chế Macedonian (còn gọi là Macedonia) không
chỉ thôn tính Hy Lạp mà còn c¿ một quác gia rộng lớn phía Đông rộng lớn tới
tận Bắc Àn Độ. Cuộc xâm lược của Đế chế Macedonian đã khiến Hy Lạp sụp đổ
và dẫn đến việc Hy Lạp bị đế quác La Mã thôn tính hoàn toàn vào thế kỷ II
(nm 146) trước Công nguyên.
Sự củng cá, ra đßi, thịnh vượng và cuái cùng là sự suy tàn của nhà nước
chiếm hữu nô lệ á Hy Lạp luôn gắn liền với những cuộc đÁu tranh giai cÁp bạo
lực. Những đòi hßi gay gắt của đßi sáng xã hội quác gia - thành thị cần có sự
gi¿i quyết chặt chẽ của qu¿n lý quác gia. Tư duy chính trị đã trá thành một trong
những lĩnh vực tri thức được định hướng chỉ đạo điều hành các công việc phức
tạp của đÁt nước. Trong thßi gian này đã có một bước nh¿y vọt về phát triển trí
tuệ và nghiên cứu được thực hiện trong nhiều lĩnh vực có giá trị phổ quát. Đó là
kiến thức về khoa học, triết học, chính trị, ...
Trong các thế kỷ IX-VIII TCN, nền s¿n xuÁt chiếm hữu nô lệ á Hy Lạp
cực kì phát triển. Đó là thßi điểm loài ngưßi chuyển từ thßi kỳ đồ đồng sang thßi
kỳ đồ sắt. Việc xuÁt khẩu các quan hệ tiền hàng thể hiện mái quan hệ tiền tệ đã
c¿i thiện thương mại và trao đổi hàng hóa. Trong thßi gian này, ngưßi Hy Lạp
đã có thể đóng những con tàu lớn cho phép họ vượt biển Địa Trung H¿i để tìm
vùng đÁt mới, từ đó má rộng lãnh thổ của Hy Lạp và các thuộc địa, tạo điều kiện
giao lưu kinh tế và vn hóa giữa các quác gia.
Sự phát triển của nền s¿n xuÁt kéo theo sự đ¿o lộn của các mái quan hệ và
tổ chức xã hội cũ. Trước đây, nếu các tổ chức xã hội cũ như bộ lạc, bộ lạc mang
tính cộng đồng cao ... thì tư tưáng sá hữu tư nhân rồi đến chế độ tư hữu về của 10
c¿i xuÁt hiện. Điều này buộc mọi ngưßi ph¿i suy nghĩ nhiều hơn về b¿n thân và xã hội.
Sự phát triển của phân công lao động tạo điều kiện cho sự xuÁt hiện của
tầng lớp công nhân trí thức trong xã hội và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho sự
xuÁt hiện của các tư tưáng chính trị. Các ý tưáng chính trị ra đßi trong bái c¿nh
các cuộc đÁu tranh không ngừng diễn ra giữa các nhóm khác nhau. Thành phá
quác gia, để giành quyền lãnh đạo đÁt nước, trong sự đái kháng của các chủ nô
dân chủ và chủ nô quý tộc, cùng với xung đột giữa các giai cÁp khác nhau của
nhóm này, đã làm tan vỡ một cách hiệu qu¿ chế độ chuyên chế và độc tài của
giai cÁp quý tộc, gi¿i phóng khßi chế độ nô lệ của giới quý tộc xưa. Ngược lại,
tầng lớp quý tộc muán giữ gìn trật tự cũ và hơn hết, nhÁt quyết b¿o lưu các đặc
quyền. Nhưng dù ý kiến của hai giới khác nhau nhưng ý kiến về chủ đề chính
vẫn như nhau. Đái với họ, việc công nhận tài s¿n tư nhân không thay đổi; chiếm
hữu nô lệ là một nghĩa vụ tự nhiên; Về nguyên tắc, việc loại trừ nô lệ ra khßi
quyền công dân là không thể bàn cãi, và bÁt công xã hội là một hiện tượng tÁt yếu và tự nhiên.
Mâu thuẫn chủ yếu của xã hội chiếm hữu nô lệ là mâu thuẫn chính trị giữa
nô lệ và chủ nô. Nô lệ đã chịu đựng sự áp bức khắc nghiệt, sự tàn bạo xâm
phạm đến nhân phẩm của họ. Sự uÁt hận nhiều lúc đã bùng lên thành những
cuộc khái nghĩa. Xiềng xích của những nô lệ muán vứt bß để giành tự do cá
nhân đã không được thực hiện, tuy nhiên, cuộc đÁu tranh của nô lệ, phong trào
đÁu tranh của những ngưßi bÁt mãn đã có ¿nh hưáng lớn đến tư tưáng chính
trị.Nhiều quan niệm về bình đẳng tự nhiên và tự do cho tÁt c¿ mọi ngưßi đã xuÁt
hiện, ngay c¿ dưới chế độ bóc lột và áp bức nô lệ coi nô lệ là vật thể hơn là con
ngưßi, vẫn còn nhiều tư tưáng có giá trị cho đến ngày nay. Trên hết là ý kiến và
tổ chức về dân chủ, quyền công dân, tôn trọng lý trí, đạo đức và trí tuệ trong đßi sáng chính trị.
1.2. ĐiÁu kißn kinh t¿ – xã hßi căa La Mã cß đ¿i (Từ th¿ kỷ IV tr°ớc Công
nguyên đ¿n th¿ kỷ V sau Công nguyên):
1.2.1. Về lãnh thổ - dân cư: 11 • Lãnh thổ:
La Mã (Roma) là tên gọi của một quác gia cổ đại nằm á Nam Âu, bao
gồm bán đ¿o Italia, đ¿o Xixin, đ¿o Coócxơ và đ¿o Xacđenhơ. Phía Bắc ngn
cách với châu Âu bái dãy núi Anpơ. • Dân cư:
Từ thiên niên kỷ III trước Công nguyên, cuái thßi kỳ đồ đá mới đầu thßi
kỳ đồ đồng, ngưßi Ligures đã sáng á bán đ¿o Italia. Đến đầu thiên niên kỷ II,
ngưßi châu Âu bắt đầu vượt dãy Anpơ đến định cư á bán đ¿o này, được gọi là
ngưßi Italiotes. Tuy nhiên, nếu sinh sáng á Latium thì ngưßi Italiotes lại được
gọi là ngưßi Latin. Tiếp theo là ngưßi Etơruxcơ từ Tiểu Á đến vào thế kỷ X
trước Công nguyên; ngưßi Hy Lạp đến miền Nam Italia và đ¿o Xixin, ... Cuái
cùng là ngưßi Xentơ (hay còn gọi là ngưßi Galia) từ phía Bắc di cư xuáng.
1.2.2. Về xã hội:
Lịch sử La Mã cổ đại có thể chia thành hai thßi kỳ lớp: thßi kỳ cộng hòa
và thßi kỳ quân chủ (đế chế).
• Thời kỳ cộng hòa:
Kéo dài từ thế kỷ IV trước Công nguyên đến thế kỷ I sau Công nguyên.
Trên thực tế, trước khi có nền cộng hòa á La Mã cổ đại, đó là thßi của
vương quyền, thßi của hệ tháng thị tộc La Mã. Đây là thßi kỳ lâu dài của chế độ
dân chủ quý tộc, là hình thức chuyển từ xã hội nguyên thủy sang xã hội có giai cÁp - nhà nước.
Theo truyền thuyết, vua Romulus đã xây dựng thành La Mã (Roma) vào
nm 753 trước Công nguyên. Giữa thế kỷ thứ VI trước Công nguyên, Nhà nước
La Mã cổ đại được thành lập thông qua cuộc c¿i cách của vua Xecviút, trên cơ
sá thủ tiêu chế độ thị tộc. Ph. ngghen đã gọi cuộc c¿i cách này là mạng đã kết thúc tổ chức thị tộc cũ=, thiết lập nên sá phân chia địa vực và trên sự chênh lệch về tài s¿n=1. Khi mới thành lập, nhà
nước La Mã cổ đại bao gồm Vua, Viện Nguyên lão và Đại hội đồng nhân dân.
Vào nm 510 trước công nguyên vua Taccanh ngạo mạn đã khiến ngưßi dân La 12
Mã tức giận và đứng lên lật đổ. Từ đó công việc chính quyền về tay nhân dân,
chế độ nhà nước trá thành chế độ cộng hòa. Bộ máy nhà nước thßi kỳ này là
Viện Nguyên lão và Đại hội đồng nhân dân, có nhiệm kỳ một nm và có quyền lực ngang bằng nhau.
Mặc dù một nền cộng hòa đã được thành lập, vẫn còn một kho¿ng cách
lớn giữa tầng lớp quý tộc và bình dân. Vì vậy, suát 200 nm cuộc đÁu tranh
giữa bình dân và quý tộc luôn diễn ra gay gắt, dẫn đến những yêu cầu của bình
dân về cơ b¿n đã được gi¿i quyết: Bình dân được cử quan B¿o dân để bênh vực
quyền lợi, có quyền kết hôn với quý tộc ... Nhà nước La Mã có được sức mạnh,
kinh tế phát triển, an ninh xã hội ổn định, sức mạnh quân sự mạnh mẽ, nhu cầu
về đÁt đai tng lên, ... nhß sự thành lập của nền cộng hòa và quyền công dân của
ngưßi La Mã. Từ đó n¿y sinh tham vọng bành trướng thế lực và lãnh thổ của
giới quý tộc Roma. Quá trình bành trướng của Roma đã tr¿i qua gần 200 nm và
đang tr¿i qua hai thßi kỳ - thßi kỳ Roma tháng nhÁt bán đ¿o Ý để kiểm soát và
tháng trị Địa Trung H¿i. Kết qu¿ là Ai Cập cổ đại cũng bị sáp nhập vào b¿n đồ
đế chế La Mã vào nm 30 trước Công nguyên.
Do chiến thắng liên tục, sá lượng tù nhân tng lên, đó là lý do chế độ nô lệ
La Mã phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, trước sự áp bức và bóc lột khủng khiếp,
giai cÁp nô lệ không ngừng đứng lên đÁu tranh, ph¿n kháng, trong đó, tiêu biểu
nhÁt là cuộc khái nghĩa của Xpactacut (Nm 73-71 trước Công nguyên). Những
trận chiến này là nguyên nhân khiến Đế chế La Mã lâm vào cuộc khủng ho¿ng về nhiều mặt.
• Thời kỳ quân chủ (đế chế):
Kéo dài từ thế kỷ I đến thế kỷ V.
Thật vậy, xung đột nội bộ ngầm đã n¿y sinh giữa giai cÁp quý tộc và chủ
nô kể từ khi nước cộng hòa được thành lập, dẫn đến một cuộc đÁu tranh nội bộ
mà đỉnh điểm là sự khái đầu của chế độ độc tài. Nm 82 trước Công nguyên,
Xila đã giành được quyền nm giữ chế độ độc tài đầu tiên. Sau đó, có một liên
minh giữa Xêda, Pompêinơ và Crainxơ - chế độ độc tài của Xêda được thiết lập. 13
Sau đó là nm 43 trước Công nguyên, một liên minh của Antôniut, Lêpiđut và
Ôctavi cũng được thiết lập. Tới nm 29 trước Công nguyên, Ôctavinút trá thành
ngưßi trị vì duy nhÁt của Đế chế La Mã với hệ tháng chính trị Principet - chế độ
nguyên thủy, bên cạnh vai trò cá nhân đái với hoàng đế thì Viện nguyên lão vẫn
được coi trọng.Thßi kỳ àctavinút là thßi kỳ hoàng kim mà ngưßi Roma rÁt tự
hào với nền kinh tế xã hội, thủ công và thương mại phát triển lên đến đỉnh cao.
Sau thßi kỳ hoàng kim, vào kho¿ng thế kỷ thứ III đến thế kỷ thứ V, chế độ
chiếm hữu nô lệ La Mã rơi vào tình trạng khủng ho¿ng trầm trọng. Trước tình
hình đó, giai cÁp nô lệ đã thay đổi trọng tâm và phương thức bóc lột: Luật cÁm
bắt nô lệ đau yếu lao động nặng, cÁm giết nô lệ đau yếu và cÁm đưa nô lệ ra đÁu
với dã thú đã được ban hành; chia đÁt cho nô lệ cày cÁy, thu hoạch và nộp một
phần s¿n phẩm cho chủ nô, ... Về mặt hình thức thì đó là sự tái sinh của chế độ
nô lệ, nhưng về b¿n chÁt thì nó đang dần tiến tới sự diệt vong và nhưßng chỗ
cho một nền nông nghiệp mới. Điều này đã làm n¿y sinh một giai cÁp mới, giai
cÁp nông nô (giai cÁp nông dân phụ thuộc), tiền thân của chế độ nông nô thßi trung cổ.
Từ thế kỷ IV, Đế chế La Mã bước vào thßi kỳ hậu đế quác, củng cá chế
độ quân chủ tuyệt đái, giới quý tộc sáng giàu sang theo kiểu các hoàng đế
phương Đông. Nm 284, Đioletianuko lên ngôi (284 - 305), tự xưng là vương
chủ, nắm c¿ vương quyền và thần quyền, từ đây chế độ vương chủ được xác lập.
Sau đó, vào nm 395, đế quác La Mã chia thành hai nửa: Tây bộ đế quác và
Đông bộ đế quác, tuy nhiên thực chÁt lại là hai nước tách biệt.
1.3. Đặc tr°ng căa t° t°ßng chính trß Hy L¿p – La Mã cß đ¿i:
Xã hội Hy Lạp – La Mã cổ đại là xã hội chiếm hữu nô lệ điển hình. Sự ra
đßi, củng cá, phát triển và cuái cùng là rơi vào suy vong của một xã hội luôn
gắn với sự phát triển của lực lượng s¿n xuÁt và hình thành nhà nước một cách to
lớn. Sau đây là những nét đặc trưng lớn của tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại:
1.3.1. Thứ nhất: 14
Tư tưáng chính trị Hy Lạp - La Mã cổ đại gắn liền với sự phát triển của xã
hội và nhà nước Hy Lạp – La Mã cổ đại, chiếm hữu nô lệ. Ngoài ra, nó cũng bị
¿nh hưáng một phần bái vn hóa phương đông. Trong quá trình phát triển của
mình, tư tưáng chính trị Hy Lạp - La Mã cổ đại tr¿i qua ba thßi kỳ:
- Thời kỳ thứ nhất: là thßi kỳ n¿y sinh khái niệm về nhà nước gắn liền với
việc hình thành các thể chế nhà nước.
- Thời kỳ thứ hai: là thßi kỳ phát triển cao độ và tổng hợp các tư tưáng về
nhà nước đồng thßi với thßi kỳ cực thịnh và suy tàn của chế độ dân chủ nô lệ.
- Thời kỳ thứ ba: là thßi kỳ khủng ho¿ng các tư tưáng chính trị, thßi kỳ
suy vong của hệ tháng quác gia - thành thị.
1.3.2. Thứ hai:
Tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại chủ yếu ph¿n ánh hệ tư tưáng
của giai cÁp tháng trị chủ nô. Mâu thuẫn xung đột giai cÁp cơ b¿n trong xã hội
nô lệ Hy Lạp - La Mã cổ đại là mâu thuẫn xung đột giữa nô lệ và chủ nô. Những
câu chuyện kể, những chuyện thần thoại, ... ph¿n ánh những mơ ước của tầng
lớp nô lệ, nhưng nó không điển hình. Ngay c¿ á thành bang Athens với chế độ
chiếm hữu nô lệ dân chủ, quyền tự do tư tưáng của ngưßi dân cũng chỉ là tiếng
thá dài tiếc nuái cho một thßi đại đã qua. Ngược lại, những tư tưáng ph¿n ánh
lợi ích của giai cÁp nô lệ trá thành hệ tư tưáng chủ đạo: chính trị chính tháng
trong việc thành lập nhà nước chủ nô. Nó thực sự là một công cụ mạnh mẽ để
duy trì trật tự xã hội.
1.3.3. Thứ ba:
Tư tưáng chính trị Hy Lạp – La Mã cổ đại đã đề cập tới những nội dung
khá hoàn thiện về chính trị, từ quan niệm về chính trị, b¿n chÁt chính trị, thể chế
chính trị (quan chủ, quý tộc, dân chủ), và đặc biệt là thủ lĩnh chính trị - con
ngưßi chính trị với tư cách tinh hoa. Một mặt, ph¿n ¿nh cuộc đÁu tranh giai cÁp
giữa chủ nô và nô lệ gay gắt, mặt khác, điều đó cũng ph¿n ánh tư duy của ngưßi
phương Đông mà trên hết là kiến thức về khoa học tự nhiên của ngưßi Ai Cập,
Balilon và một phần kiến thức của ngưßi Àn Độ cổ đại. 15
CH¯¡NG 2: CÁC NHÀ T¯ T¯ÞNG TIÊU BIÂU VÀ NHỮNG GIÁ TRÞ
CĂA T¯ T¯ÞNG CHÍNH TRÞ HY L¾P – LA Mà CÞ Đ¾I
2.1. Hêrôđßt (480 – 425 tr°ớc Công nguyên):
Ông không chỉ được coi là nhà sử học, mà còn được coi là "cha đẻ của
chính trị". Ông là ngưßi đầu tiên phân biệt và so sánh các loại hình chính trị.
Đây là ba hình thức chính quyền cơ b¿n: quân chủ, quý tộc và dân chủ.
• Quân chủ:
Là thể chế độc quyền của một ngưßi là vua, không ai có quyền ph¿n đái
hay cháng lại nhà vua. Nhà vua sáng tách biệt với dân chúng trong khi thần dân
của ông tôn sùng và xu nịnh. Những đặc quyền và sự lạm dụng Áy khiến vua dễ
đắc tội, song chế độ quân chủ là sự tiền định thực tế vì lập công khai quác bao
giß cũng là những ngưßi anh minh đức độ, vì dân vì nước mà cầm quyền. Hơn
thế nữa, một khi xã hội rơi vào trạng thái hỗn loạn sau những thoái hóa của chế
độ dân chủ và quý tộc thì đó lại là hình thức không thể tránh khßi.
• Quý tộc:
Là một thể chế được xây dựng trên nền t¿ng của một nhóm tinh hoa trí
thức và có phẩm chÁt từ khắp đÁt nước để điều hành vì lợi ích chung. Các quyết
định hữu ích sẽ xuÁt hiện từ các nhà thông thái thông qua cuộc th¿o luận và cọ
xát. Tuy nhiên, mặt trái của nó là: thể chế này dễ làm n¿y sinh sự khác biệt
chuyển thành bÁt hòa, chia bè kéo phái, những ngưßi cầm quyền đều cho rằng ý
kiến của mình là đúng, ai cũng muán tự quyết ... sớm muộn cũng sẽ trá nên đái
địch nhau và có mong muán loại trừ địch thủ.
• Dân chủ:
Là thể chế mà quyền lực do đông đ¿o nhân dân nắm, mang lại những
quyết định tái ưu cho cộng đồng và trao những chức vụ công cộng bằng cách bß
phiếu dân chủ bầu ra các pháp quan. Xã hội được qu¿n lý theo nguyên tắc công
bằng và bình đẳng. Tuy vậy, nhân dân là một đám đông, phần nhiều học thức
không cao nên dễ dàng bị kích động, không có kh¿ nng ngn c¿n những ngưßi
có ý đồ xÁu thßa hiệp để áp bức cộng đồng, khi bị lôi kéo thì tính nóng n¿y và 16
dục vọng của đám đông là sự đáng sợ. Trạng thái vô chính phủ là kh¿ nng thực tế tiếp theo.
➢ Hê rô đát theo chiều hướng ủng hộ thể chế quân chủ, trong khi chỉ ra kh¿
nng mạnh yếu của mỗi loại hình trên thực tế, ông là ngưßi tạo cơ sá đầu tiên,
gợi ý cho dòng quan niệm xuyên suát lịch sử về loại hình thể chế chính trị tát
nhÁt, đó là thể chế hỗn hợp những đặc trưng tát nhÁt của ba loại hình cơ b¿n nói trên.
2.2. Xê nô phôn (427 – 355 tr°ớc Công nguyên):
Đặc điểm nổi bật trong tư tưáng chính trị của Xênôphôn là quan niệm về thủ lĩnh chính trị.
Dựa trên quan điểm cho rằng qu¿n lý nhà nước là nhiệm vụ quan trọng
nhÁt, ông gi¿i thích rằng lãnh đạo chính trị hoặc nguyên thủ quác gia ph¿i là
ngưßi có kh¿ nng chỉ huy. Ngưßi đó không chỉ là ngưßi mang vương trượng,
không chỉ là ngưßi biết cách lên nắm quyền bằng vũ lực hay x¿o quyệt, mà còn
là ngưßi có thể ra lệnh, thuyết phục, có kiến thức ...
Không dừng lại, ông còn chỉ ra nhiều phẩm chÁt sâu sắc và phổ biến
không chỉ áp dụng cho các nhà lãnh đạo chính trị cũ mà còn cho các nhà lãnh
đạo các thßi kỳ sau này. Theo ông, thủ lĩnh chính trị ph¿i biết cân nhắc đặt lợi
ích chung lên trên, tận tâm phục vụ quần chúng nhân dân, b¿o vệ quyền lợi của
nhân dân, biết đoàn kết nhân dân lại, ... Vì thế đó ph¿i là con ngưßi hiểu được
những động lực của các hoạt động của con ngưßi và biết cách tác động lên dân
chúng. Xênôphôn cho rằng thiên tài của một nhà lãnh đạo chính trị không ph¿i
tự nhiên mà có, mà được sinh ra từ sự kiên nhẫn lâu dài, có sức bật về thể chÁt
và tinh thần, có ý chí, nghị lực sáng và rèn luyện theo triết lý liêm khiết, yêu công việc và khiêm tán.
2.3. Platôn (428 -347 tr°ớc Công nguyên):
Nhắc đến Hy Lạp, không thể không nhắc đến Platon – nhân vật đóng vai
trò quan trọng trong lịch sử triết học phương Tây và Hy Lạp cổ đại. Và, hiển
nhiên tư tưáng chính trị của ông cũng được coi là một trong những tư tưáng
chính trị có ¿nh hưáng và là nền t¿ng cơ b¿n để phát triển các học thuyết cũng 17
như tư tưáng chính trị của phương Tây sau này. Từ việc nêu ra bái c¿nh cũng
như đặc điểm chính trị - xã hội của Hy Lạp, cùng với sự thng trầm của nền dân
chủ chủ nô cho phép gi¿i thích cội nguồn, tiền đề, b¿n chÁt của tư tưáng chính
trị Platon. Triết học Platon nói chung, tư tưáng chính trị nói riêng thể hiện cụ thể
vận động của tư tưáng thßi kì nền dân chủ chủ nô. Sự phê phán gay gắt nền dân
chủ chủ nô từ phía ‘hữu= cho rằng nền dân chủ Áy đã suy thoái, và việc thay thế
nó là một điều tÁt yếu. Song, khi những nhân tá mới chưa xuÁt hiện thì trí tưáng
tượng của con ngưßi bùng nổ.
Tư tưáng chính trị của Platôn được hình thành vào thßi kì khủng ho¿ng
của nhà nước Athens, nơi mà những thành công vĩ đại của nó trong chiều dài
nhiều thế kỉ, với đỉnh cao là nền dân chủ chủ nô và cũng không thể thiếu đi sự
mâu thuẫn gay gắt trong xã hội. Vì lẽ đó, trong tư tưáng chính trị của b¿n thân,
Platôn đã phê phán các kiểu nhà nước không chân chính, trong đó có nền dân
chủ. Sự phê phán này xuÁt phát từ lập trưßng của quý tộc chủ nô, điều đó cũng
đã để lại nhiều bài học quý giá cho các thßi đại sau.
Ba tác phẩm lớn của Platôn về chính trị: "Cộng hòa", "Quy tắc" và "Tiền
chính trị". Mặc dù tư duy của ông là phi dân tộc, nhưng những nghiên cứu và
gi¿i thích của Platôn cũng làm n¿y sinh ra nhiều vÁn đề đáng suy nghĩ.
2.3.1. Quan niệm về chính trị
Như Platôn đã chỉ ra, chính trị là sự hiểu biết tái cao chi phái toàn bộ xã
hội. Nó được chia thành pháp lý, hành chính, tư pháp và ngoại giao. Tuy nhiên,
tÁt c¿ các yếu tá này cần được tiêu chuẩn hóa bái chỉ thị. Platôn, giáng như các
nhà tư tưáng cổ đại khác, đều cho rằng chính trị chính là cai trị. Ông đặc biệt
nhÁn mạnh đến trí tuệ và nghệ thuật trong qu¿n trị: chính trị là lĩnh vực của trí
tuệ cao nhÁt. Theo Platôn, chính trị là nghệ thuật điều hành con ngưßi với sự
bằng lòng và chÁp thuận của họ.Nếu cai trị bằng vũ lực là độc tài, thì cai trị khôn
ngoan, có sức thuyết phục mới thực sự là chính trị. Chính trị có thể được hiểu
theo nghĩa dẫn dắt con ngưßi bằng thuyết phục. Nguyên tắc tái cao để tổ chức
chính quyền là sự khôn ngoan, thông thái, điều mà Platôn rÁt coi trọng; do đó 18
chính trị ph¿i trá thành một khoa học, không hiểu khoa học chính trị thì không
thể trá thành một nhà chính trị chân chính, chính trị ph¿i chuyên chế, do đó mọi
cá nhân đều ph¿i phục tùng uy quyền.
Nhà nước lý tưáng là nhà nước được cầm quyền bái sự thông thái , với tư
cách là chính quyền chính phủ thuộc về những ngưßi thượng lưu, những công
dân cao tuổi và hiểu biết nhÁt. Nhà nước như vậy sẽ gồm có ba giai cÁp cơ b¿n:
- Các pháp quan - những ngưßi lý trí và có vai trò điều hành các thành bang.
- Các chiến binh là những ngưßi có sức mạnh để b¿o vệ thành bang.
- Rát cuộc, có những nông dân và nghệ nhân, những ngưßi sẽ cung cÁp
thực phẩm và vật dụng cho thị trÁn, thành bang.
Để duy trì một xã hội ổn định, các giai cÁp do đó ph¿i nhận thức được vị
trí của mình và sáng đúng với vị trí này, cụ thể là đội ngũ giáo dục của các nhà
cầm quyền ph¿i được tuyển chọn và đào tạo nghiêm ngặt.
Platôn chủ trương bãi bß tài s¿n tư nhân và tình yêu gia đình và thay thế
chúng bằng các tổ chức cộng đồng, coi việc thực hiện tài s¿n cộng đồng và hôn
nhân là điều kiện và cơ sá để duy trì một xã hội được cai trị bái sự thông thái. Vì
vậy, vì không cần sá hữu mà không gây hỗn loạn, không có sự dụ dỗ có hại của
phụ nữ, trí tuệ chính trị sẽ được tuyển chọn và đào tạo cẩn thận, thành bang sẽ
đạt được sự cân bằng và ổn định.
2.3.2. Quan niệm về chuyển hóa quyền lực xã hội:
Là một nhà biện chứng, Platôn đã chỉ ra rằng: Xã hội tÁt yếu xuáng cÁp vì
những lý do tâm lý, từ hỗn loạn trong hôn nhân dẫn đến hỗn loạn về chủng tộc,
giáo dục bị bß rơi. Sự tích lũy của c¿i và quyền lực á một sá ít ngưßi tạo ra
kho¿ng cách giàu nghèo rÁt lớn. Điều đó sẽ dẫn đến việc dân chúng sẽ chiếm
chính quyền, ủy thác cho một ngưßi, hình thành nền quân chủ của trí tuệ, từ đó
lại hình thành một chính phủ của các nhà hiền triết.
Với tầm nhìn chính trị biện chứng không tưáng của mình, Platôn đã bác
bß cá nhân, nhưng lại tạo ra được một sức mạnh tập trung, tuy nhiên, không thể 19
duy trì sự ổn định tự nhiên vĩnh viễn. Trong một xã hội lý tưáng, Platôn đã biến
mục đích thành phương tiện: á mọi giai đoạn phát triển, mọi hoạt động hiện thực
nào của lịch sử nhân loại cũng nhằm mục đích vì con ngưßi.
Một mặt, Platôn đòi xóa bß tư hữu, thiết lập công xã; mặt khác, ông cho
rằng cần ph¿i duy trì giai cÁp xã hội và sự bÁt bình đẳng. Ông đề xuÁt mô hình
lý tưáng về nhà nước và công lý, nhưng đồng thßi b¿o vệ lợi ích của quý tộc,
chủ nô, cháng lại nền dân chủ Athens. Từ đây có thể thÁy những mâu thuẫn
trong tư duy chính trị. Tuy nhiên, từ Platon ông đã đưa ra nhiều quan niệm cụ
thể về chính trị, về hệ tháng lý luận chính trị và về sự phát triển của xã hội nói chung.
2.4. Arixtốt (384 – 322 trước Công nguyên):
Thành bang của Hy Lạp (nhÁt là á Athens) tới giữa thế kỉ IV TCN đã gần
như sụp đổ hoàn toàn. Chế độ chiếm hữu nô lệ lung lay đến tận gác rễ. Kế tục sự
nghiệp b¿o vệ chế độ này cùng với chính quyền của nó là Arixtát. Ông đã tổng
kết và phát triển một cách tài tình các kết luận của các bậc tiền bái về nguồn
gác, b¿n chÁt, hình thức và vai trò của nhà nước pháp quyền.
Ông là một thiên tài khoa học của nền vn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại
với hai bài nghiên cứu về chính trị: "Hiến pháp Athens" và "Chính trị học".
- "Hiến pháp của Athens" là phần được tìm thÁy sau này của một nghiên
cứu sâu rộng về 158 nhà nước thành bang Hy Lạp, trong đó Arixtát thu thập,
phân loại và nghiên cứu các loại hiến pháp và chính phủ khác nhau, nghiên cứu
nguồn gác của các thể chế của Athens, các giai đoạn lịch sử của chúng. Arixtát
đã đặc biệt xem xét các thể chế của nhà nước hợp hiến hoàng gia; phân loại các
cơ quan chính phủ thành 3 loại: tham mưu, thi hành và phán quyết; Phân tích cơ
cÁu và chức nng của các cơ quan hành chính và tư pháp.
- "Chính trị" là cuán luận thuyết của Arixtát về nhà nước, trong đó ông
xem xét các khía cạnh cÁu thành của thành phá-nhà nước, lãnh thổ, dân sá và
chính phủ của nó; mục đích và hình thức của chính phủ, các chế độ chính trị,
hiệu lực và sự phát triển của chúng; phê bình các hệ tháng hiện có. Theo