Văn học dân gian đương đại

lOMoARcPSD|30964149
Văn học dân gian đương đại
cử nhân văn học (Đại học Sư phạm Đà Nẵng - Đại học Đà Nẵng)
Studocu n'est pas sponsorisé ou supporté par une université ou un lycée
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
Văn học dân gian đương đại
Folklore – một lĩnh vực nghiên cứu khoa học tập trung vào việc
khám phá, phân tích các truyền thống, tập quán, câu chuyện, âm
nhạc, hình thức nghệ thuật và kiến thức truyền đạt qua miệng từ
thế hệ này sang thế hệ khác trong một cộng. Folklore thường
phản ánh những giá trị, niềm tin, quan điểm và truyền thống văn
hóa của một cộng đồng. Tuy nhiên, trong bối cảnh đương đại,
các thành tố của folklore không giới hạn trong các tài liệu cổ
xưa, trong đời sống thôn quê hay trên cửa miệng của người già
hoài cổ mà xâm lăng thế giới báo chí, truyền thông và internet.
Folklore tràn ngập khắp đời sống trong những câu chuyện thù
tạc trên vỉa hè, trong ngõ nhỏ hay ở lời bông đùa của dân
chúng... Đó chính là một trong những phương cách hữu hiện để
người dân khắp các tầng xã hội biểu hiện các quan điểm khác
nhau của mình về đời sống. Hơn hết, folklore đang khuấy đảo
phạm vi hoạt động của mình trên không gian ảo (cyberspace)
của thời đại kỹ thuật số (digital age) đương đại theo nhiều
phương cách đáng kinh ngạc. Cùng với việc số hóa một khối
lượng lớn các di sản của nền văn hóa dân gian truyền thống nhờ
sự phát triển của khoa học dữ liệu, nhiều thể loại của folklore
được tái tạo liên tục trong không gian ảo và tạo nên các biến thể
khác nhau, phản ánh đặc tính văn hóa và xã hội đương đại. Các
nhà khoa học nghiên cứu văn hóa dân gian gọi đây là thời đại của Digital Folklore.
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149 1. Folklore truyền thống
Cho đến ngày nay, folklore truyền thống chưa bao giờ mất
đi sức sống mãnh liệt và vai trò độc đáo của mình đối với
cộng đồng. Trong hơn một thế kỉ vừa qua, chúng ta đã
chứng kiến sự quan tâm của các nhà khoa học trong lĩnh
vực nghiên cứu khoa học văn học dân gian. Chính vì thế
nên đã xuất hiện những hoạt động khoa học tâm huyết ấy,
rất nhiều công trình nghiên cứu công phu và sâu sắc về
truyền thống của dân chúng đã được công bố rộng rãi trên
toàn thế giới. Folklore truyền thống được coi là một phần
quan trọng của di sản văn hóa và cần được bảo tồn và
truyền lại qua các thế hệ. Nó được xem như một cầu nối
giữa quá khứ và hiện tại, giúp duy trì nhận thức về lịch sử,
giá trị và nhận thức văn hóa của một cộng đồng. Folklore
truyền thống thường mang tính đa dạng và biến đổi. Các
yếu tố folklore có thể thay đổi theo thời gian, vùng địa lý
và cộng đồng, thể hiện sự tương tác và sáng tạo của những
người tham gia trong quá trình truyền lại. Folklore truyền
thống thường phản ánh và thể hiện các giá trị, niềm tin và
quan điểm xã hội của một cộng đồng. Nó tạo ra sự kết nối
xã hội, tăng cường nhận thức văn hóa và cảm giác tư nhân
của những người tham gia. Folklore truyền thống thường
được truyền bá qua miệng từ thế hệ này sang thế hệ
khác.Nó có khả năng tương tác với các yếu tố văn hóa khác
nhau, nhưng vẫn giữ được bản sắc và đặc trưng của mình.
Folklore truyền thống không chỉ là việc duy trì và bảo tồn,
mà còn có khả năng sáng tạo và thay đổi. Những người
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
tham gia có thể tạo ra những biến thể mới, áp dụng folklore
vào các tình huống và môi trường mới, và tạo ra những tác
phẩm mới dựa trên nền tảng folklore. Folklore truyền thống
thường phản ánh những khía cạnh của cuộc sống và xã hội.
Nó có thể chứa đựng các thông điệp, ý nghĩa và cảm xúc về
cuộc sống, tồn tại và nhân sinh.
Hơn hai trăm năm đã trôi qua kể từ khi khoa học folklore
và những vấn đề cốt tủy của nó được đặt ra để giải quyết.
Sự tôn vinh các giá trị vĩnh hằng của folklore cũng như
xem nghệ thuật của giới bình dân phản ánh tinh thần thực
sự của quốc gia và dân tộc là điều không còn gây tranh cãi.
Song, cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin và sự
phát triển lên đến đỉnh cao của thời đại kỹ thuật số, nhiều
vấn đề của folklore đã và đang được giới nghiên cứu nhận
chân và định nghĩa lại.
2. Folklore đương đại và digital folklore :
- Những biến đổi của folklore:
+ Quá trình chuyển đổi của folklore từ hình thức truyền
miệng, văn bản cho đến hình thức sáng tạo, lưu truyền và
biến đổi trên nền tảng kỹ thuật số và không gian ảo đã
chạm đến những vấn đề có tính chất kinh điển của folklore
học. Mấu chốt của các vấn đề: sự tương tác giữa truyền
thống và đổi mới, bản chất của thể loại và các biến thể, vai
trò, vị trí của nghệ nhân dân gian, cũng như sự thay đổi của
hình thức diễn xướng... tất cả những nội dung tranh luận
quan trọng này trong suốt hơn hai trăm năm qua đều được
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
tìm thấy trong việc tìm hiểu phương thức và cơ chế vận
hành của folklore trong thời đại kỹ thuật số.
+ Ở thời xa xưa, cách thức giao tiếp đã tồn tại dưới nhiều
hình thức khác nhau kể từ khi con người xuất hiện trên trái
đất. Hơn 35.000 năm từ thời đại đồ đá cũ, cách thức giao
tiếp bằng truyền miệng hoặc bằng hình ảnh đã phát triển
theo nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên đến thế kỉ 19 thì
thông tin liên lạc cá nhân chủ yếu vẫn dựa trên việc trao đổi
trực tiếp hoặc bằng các văn bản in ấn. Thế nhưng đến thế kỉ
20, sự xuất hiện và phát triển của các phương tiện truyền
thông và truyển hình, thiết bị điện tử, công nghệ vệ tinh, di
động, máy tính,... đã tạo nên sự bùng nổ của một xã hội
thông tin toàn cầu. Thời đại kỹ thuật số này đã dẫn đến một
cách thức giao tiếp mới giữa con người với con người, giữa
các tổ chức, cơ quan với nhau,...
+ Ngày nay, có một mê cung khổng lồ của các con đường
điện tử gọi là “ Mạng” liên kết những người dùng máy tính
trên thế giới lại với nhau. Sự phát triển nhanh chóng này đã
làm gia tăng các diễn đàn chia sẻ thông tin theo chủ đề của
người dùng cá nhân. Từ đây, internet được coi là bách khoa
toàn thư của chúng ta. Người dùng tạo ra một văn bản đầy
đủ thông qua hoạt động trực tuyến của riêng mình. Người
đọc (giống như truyền thống văn hóa dân gian) có thể chỉnh
sửa, tái diễn giải và sửa đổi trực tuyến. Những hoạt động
trộn lẫn, pha tạp này không bao giờ kết thúc để tạo nên một
thứ siêu văn bản khổng lồ như văn bản văn hóa dân gian.
Chẳng hạn người dùng có thể chỉnh sửa Wikipedia, làm lại
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
các video trên Youtube, hòa phối lại các bản nhạc có sẵn,
nhại lại các giai điệu/ca khúc thời thượng, chỉnh sửa các
câu chuyện cười và thành ngữ/tục ngữ cũ theo tinh thần hiện đại...
Nhiều hiện tượng mới xuất hiện thường gây nghi ngờ,
nhiều học giả văn học dân gian đã hoài nghi về giá trị của
văn hóa dân gian được thu thập hoặc sáng tạo từ các thiết
lập trực tuyến và kỹ thuật số. Các chuyên gia lúc này chưa
thể hình dung hết những thay đổi chóng mặt của công nghệ
đã tác động như thế nào đến sự thay đổi của folklore. Tuy
nhiên, trong cơn bão của sự phát triển công nghệ được gọi
tên là cách mạng 4.0, các chuyên gia nghiên cứu văn hóa
dân gian đương đại như Olia Lialina và Dragan
Espenschied đã định nghĩa một cách rõ ràng rằng “văn hóa
dân gian kỹ thuật số là những phong tục, truyền thống và
các yếu tố văn hóa của không gian ảo, văn bản và phương
tiện âm thanh mới được tạo ra từ sự tương tác của người
dùng với các ứng dụng máy tính cá nhân”. Văn hóa dân
gian đương đại cùng với các thể loại của nó có thể được tìm
thấy trong các khu vực đô thị trung tâm, chẳng hạn như
huyền thoại trong trò chơi điện tử, truyền thuyết đô thị
được tạo ra bởi các cuộc thi trên internet, các câu chuyện
cười hiện đại trong mọi lĩnh vực và ngành nghề của xã hội
cộng nghiệp được liên tục truyền đi trong thế giới qua các
trang mạng xã hội. Bằng cách vẽ lại các truyền thống dân
gian từ khắp nơi trên thế giới, và tạo ra một vũ trụ dân gian
kiểu mới, các thể loại folklore đã liên tục được tái tạo ý
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
nghĩa của trong trí tưởng tượng của con người thời hiện
đại. Hàng ngàn các chủ đề khác nhau được chia sẻ bởi
những nhóm người cùng chung các sở thích, từ đó hệ thống
các diễn đàn dần dần được hình thành. Cũng từ đó, các thể
loại quen thuộc như truyền thuyết, truyện cười, thành ngữ,
tục ngữ đương đại thường xuyên được lan truyền. Kèm
theo các câu chuyện này là những lời bình luận của khán
giả (comment), các biến thể bổ sung và phân tích. Tất cả
những đổi thay do tầm ảnh hưởng của công nghệ số đến nội
dung, hình thức diễn xướng, và hiệu năng của văn hóa dân
gian được đề cập ở trên vẫn là các chủ đề thời sự được các
nhà folklore quan tâm tìm hiểu. 3. Thể loại điển hình
- Truyền thuyết đương đại
Đây là một trong những biến thế được tạo ra trong thời đại
digital folklore chính là contemporary legend (truyền
thuyết đương đại). Theo các nhà nghiên cứu DiFonzo &
Bordia, truyền thuyết đương đại là “những câu chuyện về
những sự kiện bất thường, hài hước hoặc khủng khiếp có
chứa đựng các chủ đề liên quan đến thế giới hiện đại, được
kể như một điều gì đó đã xảy ra hoặc có thể xảy ra, các
biến thể của nó được tìm thấy ở nhiều địa điểm và thời gian
khác nhau và hàm chứa các ý nghĩa đạo đức”. Phần lớn là
những câu chuyện vô nghĩa, huyền bí được đặt trong thế
giới thực. Chuyện được kể như thể chúng vừa xảy ra gần
đây với các sự kiện tập trung vào những người bình thường
ở những nơi quen thuộc. Thông thường, truyện mô tả
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
những tình huống được xem là có tác động quan trọng vào
sự nhận thức của những người kể chuyện và người nghe -
những tình huống mà bản thân người kể và khán thính giả
của họ có thể đã trải nghiệm, hiện đang trải nghiệm, hoặc
có khả năng trải nghiệm. Những nhà nghiên cứu truyền
thuyết đương đại cũng nhấn mạnh rằng, mặc dù truyện
thường mô tả các bối cảnh quen thuộc kèm theo các tình
tiết biến đổi bất thường trong một hình thức truyện khá
khiêm tốn, song sự hợp thành một số lượng lớn các biến thể
này của truyền thuyết lại biểu hiện những vấn đề độc đáo
của tâm lý con người trong đời sống đương đại, và vì vậy,
tiểu loại này có cơ hội để phát triển một cách bùng nổ trên
Internet. Quan sát phương thức sáng tạo, hoạt động và lưu
truyền của truyền thuyết đương đại trong thế giới internet ở
Việt Nam, có thể nhận thấy truyện thường tập trung vào
các chủ đề về: Hồn ma, những căn nhà ma ám.
Văn hóa dân gian và truyền thuyết đương đại thường có
một giọng điệu nghiêm trọng và chạm vào một số nỗi sợ
hãi mơ hồ nhưng sâu sắc của con người về thế giới và
truyền đi thông điệp về những nỗi sợ hãi và nguy hiểm có tính siêu hình.
Đồng thời, sự chia sẻ rộng rãi những câu chuyện truyền
thuyết như vậy cũng bắt nguồn từ rất nhiều tình huống tâm
lý phức tạp khác nhau: sự nhàm chán về cuộc sống không
đột biến, sự âu lo cá nhân, mục đích thu hút sự chú ý của số
đông hoặc đơn giản chỉ là tạo ra một trò đùa trên diện rộng.
Như thế, xuất phát từ những tin đồn, folklore trong thế giới
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
internet trở thành một loại chất liệu văn hóa thông dụng mà
mọi người có thể sử dụng để từ đó tạo nên những lời giải
thích chung cho các tình huống kích động hoặc lo lắng về
những sự kiện bất thường trong thế giới đương đại. Những
câu chuyện như vậy được phát triển và lây lan bởi cư dân
mạng nhiều đến mức từ đó vô số các biến thể khác của câu chuyện được tạo ra.
Mặc dù một số nhà dân gian đã lập luận rằng sự phát triển
của khoa học hiện đại và nền công nghiệp tiên tiến đã hủy
hoại văn học dân gian, phá hỏng tính thuần nhất và trong
sáng của truyện kể và công nghệ có xu hướng loại bỏ một
số thể loại của folklore, song theo thời gian máy tính và
internet đã chứng minh đây là một mảnh đất màu mỡ cho
sự lan tỏa và phát triển của văn hóa dân gian, đặc biệt là
một tiểu loại/biến thể của truyền thuyết được gọi là "truyền thuyết đô thị". 4. Ví dụ minh họa
Một ví dụ khác về truyền thuyết đô thị hiện nay ở Việt Nam
là câu chuyện về "Người Mặt Trời" (Sun Person). Đây là
một truyền thuyết đương đại được lan truyền qua các kênh
truyền thông trực tuyến và cộng đồng trẻ.
Theo câu chuyện, "Người Mặt Trời" là một người có khả
năng kiểm soát và tạo ra năng lượng mặt trời. Anh ta có thể
chiếu sáng một vùng rộng xung quanh mình, biến mọi thứ
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
trở nên sáng sủa và ấm áp. Khi Người Mặt Trời xuất hiện,
mọi người cảm thấy tràn đầy năng lượng và hy vọng.
Người ta tin rằng Người Mặt Trời là biểu tượng của sự
sáng sủa, niềm hy vọng và lửa đam mê. Anh ta xuất hiện để
khơi dậy sự lạc quan và khích lệ mọi người trong cuộc sống
đô thị, nơi mà áp lực và căng thẳng thường xuyên xảy ra.
Người Mặt Trời trở thành một nguồn cảm hứng cho những
người mệt mỏi và cần động lực để vượt qua khó khăn.
Truyền thuyết về "Người Mặt Trời" tập trung vào ý tưởng
về sự lạc quan, hy vọng và sức mạnh cá nhân. Nó thể hiện
sự khao khát của người trẻ đối với sự phát triển, sự tự tin và
tinh thần lạc quan trong cuộc sống đô thị hiện đại.
Câu chuyện về "Người Mặt Trời" thường được chia sẻ qua
các trang web, blog và mạng xã hội. Nó trở thành một
nguồn cảm hứng và niềm vui cho người đọc, đồng thời tạo
ra một không gian để chia sẻ những câu chuyện tích cực và
khích lệ nhau trong cuộc sống hàng ngày.
Câu chuyện về "Người Mặt Trời" có thể kế thừa một số giá
trị của văn học dân gian truyền thống, nhưng cũng có thể
đã mất đi một số yếu tố quan trọng.
Văn học dân gian truyền thống thường mang trong mình
những giá trị văn hóa, lịch sử và truyền thống của một dân
tộc. Các câu chuyện dân gian thường chứa đựng những bài
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
học đạo đức, quy tắc sống và triết lý nhân sinh. Chúng
thường được truyền miệng qua các thế hệ và có vai trò
trong việc truyền đạt và duy trì những giá trị truyền thống.
Tuy nhiên, câu chuyện về "Người Mặt Trời" là một truyền
thuyết đương đại, được lan truyền qua các phương tiện
truyền thông hiện đại như mạng xã hội và trang web. Do
đó, nó có xu hướng mang trong mình yếu tố hiện đại và
phản ánh tâm lý, ý thức và quan điểm của thế hệ trẻ hiện nay.
Câu chuyện này có thể giữ lại một số giá trị của văn học
dân gian truyền thống, như sự lạc quan, hy vọng và sức
mạnh cá nhân. Nó có thể thể hiện ý thức về tình yêu thiên
nhiên, sự kết nối với vũ trụ và tầm nhìn lý tưởng về một thế giới tốt đẹp hơn.
Tuy nhiên, câu chuyện cũng có thể đã mất đi một số yếu tố
quan trọng của văn học dân gian truyền thống, như sự chân
thật, tính cụ thể và sự liên kết với lịch sử và văn hóa dân
tộc. Nó có thể thiếu sự phong phú và đa dạng của các câu
chuyện dân gian truyền thống, cũng như sự khám phá sâu
sắc vào tâm hồn con người và nhân sinh.
Tóm lại, câu chuyện về "Người Mặt Trời" có thể mang
trong mình một số giá trị của văn học dân gian truyền
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com) lOMoARcPSD|30964149
thống, nhưng cũng đã thay đổi và thích nghi với thực tại và
tâm lý của thế hệ trẻ hiện đại.
Téléchargé par Tuy?t Nguy?n (nttt281997@gmail.com)