Văn mẫu lớp 10: Thuyết minh bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi | Cánh diều

Dàn ý thuyết minh về một tác phẩm văn học
1. Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác phẩm thuyết minh. 2. Thân bài:
a. Giới thiệu đôi nét về tác giả.
b. Giới thiệu về hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ, thể loại của tác phẩm.
c. Bố cục và nội dung chính của từng phần.
- Chú ý đi sâu vào nội dung chính của từng phần
d. Giá trị của tác phẩm - Giá trị nội dung - Giá trị nghệ thuật
3. Kết bài: Khẳng định lại vị trí của tác phẩm trong nền văn học dân tộc.
Thuyết minh Cảnh ngày hè - Mẫu 1
Nguyễn Trãi là một trong những cây đại cổ thụ của nền văn học trung đại Việt Nam.
Ông đã góp vào kho tàng văn học trung đại Việt Nam nhiều tác phẩm bằng cả chữ
Hán và chữ Nôm trong đó có tập Quốc âm thi tập. Với thể thơ Đường luật được sử
dụng thuần thục như thể thơ dân tộc, tập thơ đã vẽ nên chân dung, con người Nguyễn
Trãi. Và có thể nói bài thơ “Cảnh ngày hè” là bài số 43 trong số 61 bài của mục Bảo
kính cảnh giới trong Quốc âm thi tập là một trong số những bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Trãi.
Đọc toàn bộ bài thơ Cảnh ngày hè chúng ta không chỉ cảm nhận được cảnh vật của
thiên nhiên, đất trời khi hè đến mà qua bài thơ cũng giúp chúng ta cảm nhận được vẻ
đẹp tâm hồn của nhà thơ. Trước hết, sáu câu thơ mở đầu bài thơ đã vẽ nên bức tranh
thiên nhiên cảnh vật và cuộc sống của con người vào ngày hè. Câu thơ đầu tiên đã cho
chúng ta hình dung ra hoàn cảnh và tâm thế của tác giả: “Rồi hóng mát thuở ngày
trường” – rảnh rỗi hóng mát, dạo chơi với tâm hồn thảnh thơi trong suốt những ngày
dài. Để rồi trong hoàn cảnh ấy, bức tranh cảnh vật, cuộc sống ngày hè được tác giả vẽ nên thật đẹp:
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Dường như, trong ba câu thơ, tác giả đã khéo léo lựa chọn những hình ảnh đặc trưng
của thiên nhiên, cảnh vật lúc vào hè. Đó là màu xanh của những cây hòe tán lá giuong
rộng “hòe lục – tán rợp giương”, là màu đỏ của “thạch lựu hiên”, là hương thơm, là
sắc hồng của những cánh sen. Những hình ảnh ấy đã quyện hòa vào nhau, tạo nên bức
tranh cảnh vật ngày hè với nhiều màu sắc sặc sỡ. Thêm vào đó, tác giả đã sử dụng
hàng loạt các động từ mạnh “đùn đùn”, “phun”, “tiễn” để diễn tả trạng thái của thiên
nhiên, tất cả như căng tràn sức sống, mãnh liệt tuôn trào và đang ở độ tròn đầy, đẹp đẽ
nhất. Đồng thời, tác giả còn vẽ nên bức tranh cuộc sống qua hai câu thơ tiếp theo:
Lao xao chợ cá làng Ngư Phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu Tịch Dương
Với hai câu thơ này, tác giả đã sử dụng thính giác để cảm nhận cuộc sống, dùng âm
thanh để tái hiện lại sinh động và chân thực bức tranh cuộc sống. Đó là âm thanh “lao
xao” của chợ cá, nó gợi lên nhịp điệu của cuộc sống đời thường, giản dị và gần gũi.
Đó là âm thanh của tiếng ve “dắng dỏi”nơi “lầu tịch dương” – âm thanh đặc trưng của
màu hè, gợi nên không khí rộn rã, vui tươi của cảnh ngày hè. Như vậy, với sáu câu thơ,
bằng sự cảm nhận tinh tế của tất cả các giác quan, sự tinh tế trong cách cảm nhận và
tình yêu thiên nhiên sâu sắc, tác giả đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên và cuộc sống ngày
hè với tất cả màu sắc, đường nét, âm thanh, tất cả luôn căng tràn sự sống.
Thêm vào đó, qua bài thơ cũng giúp chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của
Nguyễn Trãi – một tấm lòng với dân với nước.
Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng
Dần giàu no đủ khắp đòi phương
Đắm mình trong khung cảnh ngày hè nhưng trong Nguyễn Trãi vẫn còn nặng lòng với
những người dân và cả với đất nước. Ông ước mình có cây đàn của vua Ngu Thuấn để
cầu mong cho “dân giàu đủ”. Với việc mượn điển tích cây đàn của vua Ngu Thuấn để
tự răn mình đã cho chúng ta thấy chí hướng cao cả: luôn khao khát đem tài trí để thực
hành tư tưởng nhân nghĩa yêu nước thương dân. Và xét đến cùng, đó chính là tư tưởng
nhân nghĩa, tư tưởng thân dân vẫn luôn luôn thường trực và cháy bỏng trong ông.
Tóm lại, bài thơ Cảnh ngày hè với việc sử dụng thể thơ Đường luật, hình ảnh thơ độc
đáo đã cho chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh cảnh ngày hè. Đặc biệt, qua
đó giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi – một tình yêu
thiên nhiên sâu sắc, một tấm lòng trọn đời lo cho dân cho nước.
Thuyết minh bài thơ Cảnh ngày hè - Mẫu 2
Nguyễn Trãi là một nhà thơ kiệt xuất của dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Ông để lại cho
đời sau nhiều tác phẩm có giá trị lớn. Nếu như "Bình Ngô đại cáo" của ông mang đầy nhiệt
huyết, lòng tự tôn dân tộc thì bài thơ "Cảnh ngày hè" là một bức tranh về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
Mở đầu bài thơ "Cảnh ngày hè" là sáu câu thơ miêu tả cảnh ngày hè:
"Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng Ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương"
Tác giả đã đón nhận cảnh ngày hè trong tư thế ung dung thoải mái nhất khi ở ẩn, lúc nhà vua
không còn trọng dụng tới nữa. Bức tranh cảnh ngày hè được vẽ lên thật rực rỡ và tươi đẹp với
nhiều màu sắc. Đó là màu xanh của cây hòe, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của hoa sen, màu
vàng lung linh của ánh nắng chiều. Tất cả hòa quyện lại với nhau. Tạo nên cảnh vật đặc trưng
của mùa hè. Không chỉ cảm nhận bằng thị giác, Nguyễn Trãi còn cảm nhận cảnh vật bằng
thính giác khướu giác và tâm hồn của một người nghệ sĩ. Ông thấy mùi hương của ao sen,
thấy âm thanh "lao xao" của làng chài, "dắng dỏi" của tiếng ve. Bức tranh cảnh ngày hè đã trở
nên sinh động hơn, đặc sắc hơn với âm thanh và mùi vị. Mặc dù khung cảnh mà tác giả miêu
tả là cuối ngày, khi mặt trời lặn nhưng mọi vật vẫn tràn đầy sức sống với những từ ngữ "đùn
đùn", "giương", "phun", "tiễn", "lao xao", "dắng dỏi". Những từ ngữ đó cũng góp phần thể
hiện những điều trong lòng tác giả - ước mong được cống hiến cho nhân dân, cho đất nước.
Nhiệt huyết đó như muốn phun ra, trào ra và lan tỏa đi khắp nơi. Trong sáu câu thơ này, tác
giả đã không đi theo tính quy phạm của văn học phong kiến nữa. Ông miêu tả cảnh ngày hè
với những sự vật vô cùng thân thuộc gần gũi với cuộc sống hằng ngày.
Hai câu cuối của bài thơ đã được Nguyễn Trãi gửi gắm trọn vẹn tâm tư và suy nghĩ:
"Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương"
Tuy tác giả đón nhận cảnh ngày hè với tư thế ung dung trong một ngày nhàn rỗi nhưng ông
vẫn luôn suy nghĩ, lo lắng cho nhân dân, cho đất nước. Cảm nhận cảnh ngày hè nhưng tác giả
vẫn quan tâm tới cuộc sống của nhân dân. Thế nên ông nghe thấy âm thanh tấp nập, lao xao
của làng chài. Ông quan tâm tới nhân dân, lo cho dân cho nước. Chính vì vậy, ông ước mong
mình có cây đàn của vua Ngu Thuấn. Với cây đàn đó, Nguyễn Trãi có thể mang tới cuộc
sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân và đất nước.
Bài thơ "Cảnh ngày hè" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật có chen hai câu
thơ lục ngôn. Tuy vậy, nhà thơ lại không tuân theo bố cục: Đề - Thực - Luận - Kết của thể thơ
Đường luật. Chính vì thế, bài thơ mang nét đặc sắc riêng của một nhà thơ kiết xuất của dân
tộc Việt Nam. Không chỉ thế, bài thơ còn có hình ảnh hoa lựu khiến ta liên tưởng tới hai câu thơ của Nguyễn Du:
"Đầu tường hoa lựu lập lòe đơm bông"
Câu thơ của Nguyễn Du mang đậm chất tạo hình nhưng câu thơ của Nguyễn Trãi lại thể hiện
được cá tính về nhiệt huyết của mình. Điều đó cho thấy rõ hơn tài năng của Nguyễn Trãi về thơ văn.
Bài thơ "Cảnh ngày hè" đặc sắc về cả nội dung và nghệ thuật. Qua đó, ta thấy được vẻ đẹp
tâm hồn của Nguyễn Trãi. Ông là người yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước. Nhưng
trên hết, ông là một người vừa có tài, vừa có tâm bởi ông luôn lo lắng cho nhân dân, cho đất
nước. Ông muốn cống hiến nhiệt huyết của mình để nhân dân hạnh phúc, ấm no, đất nước
giàu mạnh. Tư tưởng của Nguyễn Trãi như một bài học gửi gắm cho thế hệ trẻ về lòng yêu
nước, ước mong cống hiến cho đất nước.