Nguyên nhân sâu xa sự biến đổi của cơ sở hạ tầng dẫn đến biến đổi kiến trúc thượng tầng là do sự biến đổi của yếu tố nào sau đây:

Trình độ nhận thức của con người ngày càng cao.

Quan hệ giữa con người với con người ngày càng phức tạp.

Ý muốn của giai cấp thống trị.

Công cụ lao động.

Tư liệu sản xuất.

Đối tượng lao động.

Quan hệ sản xuất.

Phương thức sản xuất.

Sản xuất vật chất.

Kỹ năng lao động.

Sản phẩm của lao động.

Cách thức tổ chức lao động.

Phát triển nhảy vọt.

Phát triển rút ngắn.

Phát triển từ từ.

Cơ sở hạ tầng quyết định sự hình thành của kiến trúc thượng tầng.

Cơ sở hạ tầng thay đổi thì kiến trúc thượng tầng thay đổi theo.

Kiến trúc thượng tầng có thể lạc hậu so với cơ sở hạ tầng.

Đặc điểm tự nhiên của Việt Nam quy định.

Thành phần giai cấp trong xã hội Việt Nam quy định.

Nhận thức chính trị của Việt Nam quy định.

Cơ sở hạ tầng.

Kiến trúc thượng tầng.

Quan hệ sản xuất.

Bỏ qua toàn bộ hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa.

Bỏ qua lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa.

Bỏ qua các giai đoạn phát triển tuần tự như các nước tư bản chủ nghĩa Tây Âu.

Cơ sở hạ tầng/kiến trúc thượng tầng.

Cơ sở hạ tầng/quan hệ sản xuất.

Lực lượng sản xuất/kiến trúc thượng tầng.

Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất.

Quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất.

Quan hệ trong phân phối sản phẩm lao động.

Chính trị, tôn giáo.

Đạo đức, tôn giáo.

Khoa học, nghệ thuật.

Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.

Biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội.

Lý luận về chuyên chính vô sản.

Cộng sản nguyên thủy - Chiếm hữu nô lệ - Phong kiến – Tư bản chủ nghĩa - Xã hội chủ nghĩa.

Công sản nguyên thủy - Phong kiến - Tư bản chủ nghĩa - Xã hội chủ nghĩa - Cộng sản chủ nghĩa.

Chiếm hữu nô lệ - Phong kiến - Tư bản chủ nghĩa - Xã hội chủ nghĩa - Cộng sản chủ nghĩa.

Lực lượng sản xuất lạc hậu.

Quan hệ sản xuất lạc hậu.

Năng suất lao động thấp.