Ảnh hưởng của Tín Ngưỡng Tôn Giáo đến Đời Sống Tinh Thần Việt Nam | Môn Chủ nghĩa xã hội khoa học - Đại học Bách Khoa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61548706 Mở đầu 1, Lí do chọn đề tài
Hiện nay, xã hội loài người đã có những bước tiến vô cùng to lớn trong mọi
lĩnh vực: kinh tế, chính trị, khoa học kĩ thuật và nghệ thuật. Trong một xã hội như
vậy có một bộ phận không thể thiếu đó chính là tín ngưỡng tôn giáo. Tín ngưỡng tôn
giáo- một vấn đề tưởng chừng như vô cùng cũ kĩ nhưng thực chất nó luôn luôn mới
mẻ. Đặc biệt, nó có tầm ảnh hưởng rất lớn đến nhiều mặt của đời sống nhân loại như:
chính trị, văn hóa, xã hội và đặc biệt là tham gia vào nhiều lĩnh vực đời sống tinh
thần. Các tôn giáo lớn không chỉ ảnh hưởng sâu sắc trong phạm vi một quốc gia
riêng lẻ mà tầm ảnh hưởng còn mang tính quốc tế.
Việt Nam là một quốc gia thống nhất đa dân tộc, đa tôn giáo, trong đó có
khoảng 24 triệu tín đồ thuộc 40 tổ chức tôn giáo được công nhận, chiếm tới 27% dân
số. Sự đa dạng các hình thức tôn giáo là nhân tố quan trọng góp phần hình thành bản
sắc văn hóa dân tộc. Cũng chính vì sự đa dạng về hình thức và rộng về quy mô, tôn
giáo và tín ngưỡng có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống tinh thần con người Việt Nam
. Tôn giáo giúp một dân tộc xây dựng nền đạo đức mới, nền văn hoá tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc. nhưng bên cạnh đó, tôn giáo là một hình thức phản ánh hư ảo ,
xuyên tạp đời sống hiện thực, gây ra sự lệch lạc về nhận thức người dân ở một số
nơi của Việt Nam , một số thế lực phản động có thể lợi dụng điều ấy phục vụ cho
việc âm mưu xâm lược và chống phá cách mạng ở Việt Nam nói riêng và các nước
xã hội chủ nghĩa nói chung
Vì vậy bài luận này sẽ nói lên những ảnh hưởng nhất định của tôn giáo, tín ngưỡng
đến đời sống tinh thần của người Việt Nam. Giúp chúng ta có một cái nhìn nhận
khách quan và thực tế về tôn giáo, tín ngưỡng .
2, Tổng quan đề tài ( tình hình nghiên cứu của đề tài )
Hiện nay, trên tinh thần đổi mới nhận thức về tín ngưỡng tôn giáo: Đảng và Nhà
nước ta đã nhận định tôn giáo là nhu cầu của một bộ phận nhân dân. Vấn đề tôn giáo,
tín ngưỡng đã được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Các giáo lý tôn giáo
đều chứa đựng một số giá trị đạo đức nhân bản rất hữu ích cho việc xây dựng nền
đạo đức mới và nhân cách con người Việt Nam hiện nay. Giá trị lớn nhất của tín
ngưỡng tôn giáo là góp phần duy trì đạo đức xã hội, hoàn thiện nhân cách cá nhân,
hướng con người đến Chân – Thiện – Mỹ. Tuy nhiên, tín ngưỡng tôn giáo cũng còn lOMoAR cPSD| 61548706
nhiều yếu tố tiêu cực, nó hướng con người đến hạnh phúc hư ảo và làm mất tính chủ
động, sáng tạo của con người. Vấn đề đặt ra là, cần nhận diện đúng vai trò , tầm ảnh
hưởng của tôn giáo, tín ngưỡng đặc biệt là giá trị tinh thần nhằm phát huy những giá
trị tốt đẹp của tôn giáo và hạn chế những tác động tiêu cực của nó đối với việc hoàn
thiện nhân cách con người Việt Nam hiện nay.
3, Mục đích nghiên cứu đề tài: là ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống
tinh thần của người Việt Nam trong xã hội hiện đại
4, Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tượng : tín ngưỡng tôn giáo
Phạm vi nghiên cứu: đối với người Việt Nam trong xã hội hiện nay.
5, Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Chủ nghĩa duy vật biện chứng Phương pháp phân tích Phương pháp tổng hợp
6, Đóng góp của đề tài
Qua đề tài giúp ta thấy rõ được tình hình và ảnh hưởng của tôn giáo hiện nay ở Việt
Nam . Những giá trị tinh thần của tôn giáo mang lại cho đời sống con người Việt
Nam, những đóng góp tích cực cũng như mặt tiêu cực mà tín ngưỡng tôn giáo.
7, Kết cấu của đề tài
gồm 4 phần : Phần mở đầu, Phần nội dung , Phần kết luận , Phần danh mục tài liệu tham khảo
Phần nội dung được chia thành 3 chương, cụ thể như sau :
Chương 1: những vấn đề lí luận chung về tín ngưỡng tôn giáo và tín ngưỡng
tôn giáo trong xã hội Việt Nam hiện nay
Chương 2: Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đối với đời sống tinh thần của
con người Việt Nam hiện nay lOMoAR cPSD| 61548706
Chương 3: Một số giải pháp khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực và phát huy
những ảnh hưởng tích cực của tín ngưỡng tôn giáo đối với đời sống tinh thần của
con người Việt Nam hiện nay lOMoAR cPSD| 61548706 NỘI DUNG
Chương 1: Những vấn đề lí luận chung về tín ngưỡng tôn giáo và tín
ngưỡng tôn giáo trong xã hội Việt Nam hiện nay
1.1.Khái niệm, nguồn gốc, bản chất và vai trò của tôn giáo.
1.1.1.Khái niệm tôn giáo, tín ngưỡng tôn giáo
Chủ nghĩa Mác – Lenin cho rằng: Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản
ánh hư ảo – vào đầu óc của con người- những lực lượng ở bên ngoài chi phối cuộc
sống hàng ngày của họ; Tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội, phản ánh hiện thực
khách quan, thông qua sự phản ánh đó, các lực lượng tự nhiên trở thành siêu tự nhiên, thần bí....
Ở một cách tiếp cận khác, tôn giáo còn được hiểu là một thực thể xã hội-các
tôn giáo cụ thể( đạo Chính Thống, đạo Công Giáo, đạo Tin Lành, đạo Phật.....), với
các tiêu chí cơ bản sau: có đấng siêu nhiên, đấng tối cao, thần linh để tôn thờ; có hệ
thống giáo thuyết( giáo lý, giáo lễ, giáo luật) phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan,
đạo đức tôn giáo; có hệ thống hành vi hay nghi thức, biểu tượng tôn giáo và hệ thống
cơ sở thờ tự; có tổ chức nhân sự, quản lý điều hành việc đạo; có hệ thống tín đồ đông
đảo, những người tự nguyện tin theo một tôn giáo nào đó, và được tôn giáo đó thừa nhận.
Tín ngưỡng: là hệ thống những niềm tin, sự ngưỡng vọng của con người vào
những cái “siêu nhiên” để giải thích về thế giới với ước muốn mang lại sự bình an
cho cá nhân và cộng đồng. Tín ngưỡng mang tính dân gian, gắn với sinh hoạt văn
hóa dân gian. Trong tín ngưỡng có sự hòa nhập giữa thế giới tâm linh và con người,
nơi thờ cúng và nghi lễ còn phân tán, không có quy định chặt chẽ. Tín ngưỡng không
có tổ chức và không có hệ thống giáo lý.
Khi hai khái niện tín ngưỡng và tôn giáo đi cùng nhau ta có thể hiểu đó là sự
tin theo một tôn giáo nào đó. `
1.1.2 Nguồn gốc tôn giáo
Nguồn gốc kinh tế-xã hội của tôn giáo: Khi xã hội xuất hiện chế độ tư hữu về
tư liệu sản xuất, giai cấp hình thành, đối kháng giai cấp nảy sinh. Trong xã hội đó,
các mối quan hệ xã hội ngày càng phức tạp và con người ngày càng chịu tác động
của các yếu tố tự phát, ngẫu nhiên, may rủi....Sự bần cùng về kinh tế, nạn áp bức về lOMoAR cPSD| 61548706
chính trị, sự hiện diện của những bất công xã hội cùng với những thất vọng, bất hạnh
trong cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp bị trị- đó là nguồn gốc sâu xa của tôn giáo.
Nguồn gốc nhận thức của tôn giáo: Ở những giai đoạn lịch sử nhất định, nhận
thức của con người về tự nhiên xã hội có giới hạn, con người không giải thích được
bản chất của các hiện tượng xảy ra trong tự nhiên và xã hội, từ đó họ thần bí hóa và
gán cho tự nhiên xã hội những lực lượng thần bí hình thành nên các biểu tượng tôn giáo.
Nguồn gốc tâm lý: Tâm lý sợ hãi trước sức mạnh của tự nhiên và xã hội, những
tình cảm về lòng kính trọng, sự biết ơn. .. đã hình thành những ý thức tình cảm của
tôn giáo đưa đến sự ra đời của tín ngưỡng tôn giáo. 1.1.3 Bản chất tôn giáo
Trước hết, chủ nghĩa Mác-Lenin cho rằng tôn giáo, tín ngưỡng là một loại
hình thái ý thức xã hội phản ánh hư ảo hiện thực khách quan, chứa đựng những yếu
tố tiêu cực, lạc hậu nhất định, qua sự phản ánh của tôn giáo, những hiện tượng tự
nhiên trở thành siêu nhiên. Mặt khác, trong bản thân mỗi tôn giáo đều chứa đựng
những yếu tố lạc hậu, tiêu cực nhất định. Một số tôn giáo, thông qua các giáo thuyết,
các hành vi cực đoan khác, đã kìm nhận thức và khả năng vươn lên của con người,
trước hết là những tín đồ; thậm chí đẩy họ đến những hành động đi ngược lại trào lưu, xu thế văn minh.
Tôn giáo là một hiện tượng xã hội- văn hóa do con người sáng tạo ra.Con
người sáng tạo ra tôn giáo vì mục đích, lợi ích của họ, phản ánh những ước mơ,
nguyện vọng, suy nghĩ của họ. Khi sáng tạo ra tôn giáo, con người lại sợ hãi tôn
giáo, tuyệt đối hóa và phục tùng tôn giáo vô điều kiện. Mọi quan niệm về tôn giáo,
các tổ chức, thiết chế tôn giáo đều được sinh ra từ những hoạt động sản xuất, từ
những điều kiện sống nhất định trong xã hội và thay đổi theo những thay đổi của cơ sở kinh tế.
Về phương diện thế giới quan, về cơ bản, các tôn giáo mang thế giới quan
duy tâm, có sự khác biệt với thế giới quan duy vật biện chứng, khoa học của chủ
nghĩa Mác – leenin. Chủ nghĩa Mác- Lenin và tôn giáo chỉ khác nhau về thế giới
quan, về cách nhìn nhận thế giới và con người.
1.1.4 Tính chất của tôn giáo lOMoAR cPSD| 61548706
Tính lịch sử của tôn giáo: Tôn giáo là một hiện tượng xã hội có tính lịch sử,
nghĩa là nó có sự hình thành, tồn tại và phát triển trong những giai đoạn lịch sử nhất
định, nó có khả năng biến đổi để thích nghi với nhiều chế độ chính trị- xã hội. Khi
các điều kiện kinh tế- xã hội, lịch sử thay đổi, tôn giáo cũng thay đổi theo.
Tính quần chúng của tôn giáo: Tôn giáo là một hiện tượng xã hội phổ biến ở
tất cả các dân tộc, quốc gia, châu lục. Tính quần chúng của tôn giáo không chỉ biểu
hiện ở số lượng tín đồ rất đông đảo; mà còn thể hiện ở chỗ, các tôn giáo là nơi sinh
hoạt văn hóa, tinh thần của một bộ phận quần chúng nhân dân lao động.
Tính chính trị của tôn giáo: Tính chính trị của tôn giáo chỉ xuất hiện khi xã hội
đã phân chia giai cấp, có sự khác biệt, sự đối kháng về lợi ích. Khi các giai cấp bóc
lột, thống trị sử dụng tôn giáo để phục vụ cho lợi ích giai cấp mình, chống lại các
giai cấp lao động và tiến bộ xã hội, tôn giáo mang tính chính trị tiêu cực, phản tiến bộ
1.1.5 Vai trò của tôn giáo
Chức năng đền bù hư ảo: Chủ nghĩa Mác- Leenin cho rằng sự bất lực của con
người trước những sức mạnh tự nhiên và xã hội đã nảy sinh nhu cầu khắc phục những
mâu thuẫn thực tế trong ý thức, trong tưởng tượng; nảy sinh nhu cầu đền bù sự hạn
chế của các mối quan hệ hiện thực- thế giới “siêu trần gian”.
Chức năng thế giới quan: Tôn giáo giúp con người có những nhận thức nhất
định về thế giới và con người, thông qua hệ thống giáo thuyết của nó. Khi phản thế
giới hiện thực, tôn giáo muốn đưa ra một bức tranh về thế giới tương lai nhằm thỏa
mãn nhu cầu nhận thức của con người. Sự lý giải đó của tôn giáo không những hướng
con người tới những nhận thức về thế giới, mà còn tạo ra ở tín đồ những thái độ và
hành động đến thế giới xung quanh
Chức năng điều chỉnh hành vi: Thông qua hệ thống các giá trị chuẩn mực, cả
trong nghi lễ và cuộc sống, tôn giáo góp phần quy định và điều chỉnh hành vi của
con người, giúp con người hướng tới cái thiện cái đẹp
Chức năng giao tiếp; Tôn giáo góp phần tăng cường các mối quan hệ giữa
người với người, trước hết là cùng tín ngưỡng. Sự giao tiếp chủ yếu thực hiện trong
hoạt động thờ cúng, giao tiếp ngoài tôn giáo như về kinh tế, gia đình... lOMoAR cPSD| 61548706
Chức năng liên kết cộng đồng: Tôn giáo góp phần hình thành những cộng
đồng xã hội- gắn kết với nhau dựa trên những giá trị, chuẩn mực tôn giáo. lOMoAR cPSD| 61548706
Chương 2: Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần
của cong người Việt Nam hiện nay.
2.1 Tình hình tín ngưỡng tôn giáo hiện nay tại việt Nam
Việt Nam là một quốc gia có nhiều tôn giáoNước ta hiện nay có 13 tôn giáo
đã được công nhận tư cách pháp nhân (Phật giáo, Công Giáo, Hồi giáo, Tin Lành.....)
và trên 40 tổ chức tôn giáo đã được công nhận về mặt tổ chức hoặc đã đăng kí hoạt
động với khoảng 24 triệu tín đồ, 95.000 chức sắc, 200.00 chức việc và hơn 23.250
cơ sở thờ tự.Các tổ chức tôn giáo có nhiều hình thức tồn tại khác nhau, có tôn giáo
du nhập từ nước ngoài như đạo Phật, đạo Công Giáo..., có tôn giáo nội sinh như đạo
Cao Đài, Phật giáo Hòa Hảo.
Tôn giáo ở Việt Nam đa dạng, đan xen, chung sống hòa bình và không có xung
đột, chiến tranh tôn giáo. Việt Nam là nơi giao lưu của nhiều luồng văn hóa thế giới,
trong đó chịu ảnh htôn giáo đa dạng ảnh hưởng sâu sắc của hai nền văn minh lớn là
Trung Quốc và Ấn Độ; về sau chịu tác động, ảnh hưởng của các luồng văn hóa
phương tây; nước ta là nơi có nhiều tộc người sinh sống, nên từ xa xưa đã dung nạp,
dung hòa nhiều hình thức tín ngưỡng,
Tín đồ các tôn giáo Việt Nam phần lớn là nhân dân lao động, có lòng yêu
nước, tinh thần dân tộc. Tín đồ các tôn giáo ở Việt Nam có thành phần rất đa dạng,
chủ yếu là người dân lao động gồm nông dân, công nhân... Đa số họ có tinh thần yêu
nước,chống ngoại xâm, tôn trọng công lý, gắn bó dân tộc, đi theo Đảng, theo cách
mạng, hăng hái xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.
Hàng ngũ chức sắc các tôn giáo có vai trò, vị trí quan trọng trong giáo hội, có
uy tín. ảnh hưởng tới tín đồ. Chức sắc tôn giáo là tín đồ có chức vụ, phẩm sắc trong
tôn giáo, tự nguyện thức hiện thường xuyên nếp sống riêng theo giaó lý, giáo luật
của tôn giáo. Họ có chức năng Truyền bá, thực hành giáo lý, giáo luật, lễ nghi, quản
lý tổ chức của giáo, duy trì, củng cố, phát triển tôn giáo.
Các tôn giáo ở Việt Nam đều có quan hệ với các tổ chức, cá nhân tôn giáo ở
nước ngoài. Các tôn giáo ở Việt Nam đều có mói quan hệ mật thiết với các cá nhân,
tổ chức tôn giáo và các tổ chức ngoài tôn giáo có tính quốc tế, đa dạng và phức tạp.
Các tôn giáo ở Việt Nam thường bị các thế lực thực dân, đế quốc, phản động
lợi dụng. Trong những năm trước đây cũng như giai đoaạn hiện nay, các thế lực tức lOMoAR cPSD| 61548706
dân, đế quốc luôn cú ý ủng hộ, tiếp tay cho các đối tượng phản động ở trong nước
lợi dụng tôn giáo để thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” đối với nước ta.
2.2 Ảnh hưởng của tôn giáo đến đến đời sống tinh thần của con người Việt Nam hiện nay
2.2.1 Đặc điểm đời sống tinh thần xã hội Việt Nam
Đời sống tinh thần xã hội Việt Nam hiện nay thể hiện rõ sự đan xen giữa giá
trị cũ và mới, giữa truyền thống và hiện đại;nódiễn ra sự tương tác mạnh mẽ giuwaxx
giá trị dân tộc và quốc tế; chuyển biến theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
2.2.2 Ảnh hưởng của tôn giáo đến lĩnh vực tư tưởng chính trị
Chủ nghĩa Mác- leenin có khẳng định rằng, tất cả những mối quan hệ chằng
chéo trong lĩnh vực đời sống tinh thần, suy cho cùng bắt nguồn từ kinh tế, nhưng
không vì thế mà xem nhẹ ảnh hưởng của tôn giáo.
Tín ngưỡng tôn giáo đóng góp một số giá trị tốt đẹp cho lĩnh vực tư tưởng chính trị:
Thứ nhất: Lý tưởng xã hội hiện nay mang tính nhân bản. Trong bản chất của
nó, tôn giáo luôn chứa đựng những giá trị nhân bản, nhân văn, hướng đến việc giải
phóng con người thoát khỏi hoàn cảnh khổ đau hiện tại. Mặc dù mỗi tôn giáo có thế
giới quan, nhân sinh quan khác nhau, nhứng đều hướng con người đến một xã hội lý
tưởng, ở đó, con người sé có cuộc sống hạnh phúc. Như Phật giáo quan niệm cuộc
đời là bể khổ, vì vậy, lý tưởng của Phật giáo là giải thoát con người khỏi khổ, giúp
con người lên Niết bàn, một thế giới không còn luân hồi, nghiệp báo, một thế giới siêu sinh tịnh độ.
Thứ hai: tinh thần yêu nước, ý thức độc lập dân tộc. Trong lòng một dân tộc
có lịch sử hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, các tôn giáo ở Việt Nam dù là tôn
giáo nội sinh hay ngoại nhập đều thấm nhuần tinh thần yêu nước, ý thức độc lập dân
tộc. Theo Phật giáo Hòa Hảo, mỗi người phải ghi nhớ và có hành động để bày tỏ ân
nghĩa đới với quê hương đất nước vì đó là nới ta được sinh ra, là nới ông bà tổ tiên ta đã sống.
Thứ ba: Ý thức hòa hợp, đoàn kết cộng đồng. Đoàn kết là truyền thống quý
báu của dân tộc Việt Nam trong quá trình dựng nước và giữ nước và giữ nước. Tín
ngưỡng tôn giáo là “ chất kết dính” giữa các tín đồ cùng tôn giáo. lOMoAR cPSD| 61548706
Những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng tôn giáo góp phần tạo môi trường thuận
lợi để hệ tư tưởng chính trị lan tỏa vào cuộc sống và định hướng xã hội
Bên cạnh mặt tíc cực là chủ yếu, tín ngưỡng tôn giáo có mặt ảnh hưởng tiêu
cực đến đời sống tư tưởng chính trị.
Mọi giá trị tôn giáo đều bị chế định bởi niềm tin vào thực thể siêu nhiên. Do
đó, những giá trị của tư tưởng tôn giáo ít nhiều mang tính ảo tưởng, hư huyễn, tôn
giáo hướng đến thế giới bên kia khi con người chết đi vì thế tôn giáo khuyên con
người hãy an phận, hoặc từ bỏ nhu cầu sống để chờ ngày sang thế giới bên kia.
Tinh thần đoàn kết của tôn giáo thường có giới hạn chật hẹp trong nội bộ cộng
đồng tôn giáo, còn đối với cộng đồng khác, mặc dù tồn tại đan xen hòa đồng nhưng
không hẳn là liên kết chặt chẽ, Trong những điều kiện nhất định, điều đó làm ảnh
hưởng phần nào đến tư tưởng đại đoàn kết
Mặc dù bộ phận tín đồ tôn giáo có thái độ chính trị tiêu cực chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ
trong hơn 25 triệu đồng bào tôn giáo, nhưng họ chính là những “ chủ thể” làm chỗi
dậy các giá trị lạc hậu nỗi thời trong tôn giáo.Những giá trị tôn giáo này vẫn tồn tại
dai dẳng và phần nào tác động tiêu cực đến nhận thức của tín đồ, làm cho một số chủ
trương, chính sách của Đảng, Nhà nước khó đi vào cuộc sống.
2.2.3 Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đến lĩnh vực đạo đức lối sống
Hiện nay, hệ giá trị đạo đức của tôn giáo vẫn có những ảnh hưởng tích cực đến
đời sống tinh thần xã hội, thể hiện ở chỗ chúng bổ sung một số giá trị cho đạo đức,
lối sống của dân tộc. Nổi bật nhất là tinh thần hướng thiện. Nhiều chuẩn mực, giá trị
đạo đức tôn giáo đã đi vào tâm thức của mỗi người, bồi đắp cho đạo lý “ Ăn quả nhớ
kẻ trồng cây”, “lá lành đùm lá rách”, “Thương người như thể thương thân”, của con
người Việt Nam. Chúng góp phần bổ sung cho hệ giá trị đạo đức và lối sống của dân
tộc ta trong quá trình đổi mới đất nước
Tín ngưỡng tôn giáo góp phần giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp của đạo
đức, lối sống truyền thống: Đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam đề cao các
chuẩn mực quan hệ đạo đức giữa người với người. Ví dụ: một người được đánh giá
là thiện hay ác, tốt hay xấu phụ thuộc vào cách ứng xử của người đối vơi tổ tiên, với
gia đình, với cộng đồng và cao nhất là với đất nước. lOMoAR cPSD| 61548706
Tín ngưỡng tôn giáo còn đề cao tinh thần hòa hợp, đoàn kết, nhân nghĩa và khoan
dung như tinh thần từ bi, vị tha của phật giáo, tinh thần bác ái, yêu thương đồng loại
trong giáo lý đạo công giáo...Nó còn tiếp thêm tinh thần yêu nước của dân tộc Việt
Nam, lưu giữ trong các di sản văn hóa vật thể của các tôn giáo như đền, chùa, nhà thờ, miếu...
Tín ngưỡng tôn giáo góp phần củng cố đạo đức, lối sống thiện , mỹ: Bất cứ tôn
giáo nào cũng chứa đựng những chuẩn mực đạo dức để ràng buộc tín đồ, mà nét đặc
trưng nhất là khuyến thiện, trừ ác. Những quy tắc, chuẩn mực của các tôn giáo đều
tập trung vào việc tu dưỡng đạo đức cá nhân và xây dựng quan hệ tốt với gia đình,
với cộng đồng.Những hình ảnh cao đẹp về lòng từ bi, bác ái trong các biểu tượng về
thần, phật, chúa trời... là chỗ dựa tinh thần để con người xây đắp một cuộc sống chí
thiện, chí mĩ. Bên cạnh đó, việc tham gia các lễ hội tôn giáo giúp con người bồi đắp
tinh thần đoàn kết, tinh thần tương thân tương ái hình thành nên lối ứng xử cao đẹp hơn.
Mặt tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đạo đức, lối sống
Tín ngưỡng tôn giáo có nhiều đóng góp cho nền đạo đức và lối sống nhưng
bên cạnh đó nó cũng có nhiều ảnh hưởng tiêu cực: Nhiều giá trị tín ngưỡng tôn giáo
không tương hợp với đạo đức, lối sống của xã hội hiện nay: nhiều điều bị lạc hậu,
lỗi thời như : đạo đức kito giáo đề cao tinh thần Bác ái, vị tha, nhưng những điều răn
như: “ Đừng chống cự kẻ ác. Nếu ai vả má bên phải hãy đưa luôn má bên kia cho
họ”.... không còn phù hợp với giá trị mới là đề cao sự đấu tranh cho cái đúng, cái tốt trong xã hội..
Tín ngưỡng tôn giáo có thể là một trong những nhân tố tạo nên nhân cách, lối
sống không phù hợp với yêu cầu xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Đạo đức
tôn giáo lại chứa đựng những lời răn về sự nhẫn nhục, cầu an. Đó là một trong những
nhân tố có thể tạo nên nhân cách yếm thế thụ động, chỉ trông chờ vào điều kì diệu.
Nó ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình xây dựng đời sống tinh thần xã hội theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong những hoàn cảnh nhất định, tín ngưỡng tôn giáo cũng có thể làm xói
mòn đạo đức, lối sống tốt đẹp của dân tộc: Do có tính chất hoang đường, hư cấu, hủ
tục như đồng cốt, xóc thẻ, bói toán,.... Hơn nữa nhiều kẻ còn lợi dụng mê tín để thực
hiện hành vi lừa đảo, trục lợi, gây tổn thất về sức khỏe, tiền bạc cho người dân. lOMoAR cPSD| 61548706
2.2.4 Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo với lĩnh vực nghệ thuật
Nghệ thuật là một hình thái ý thức xã hội, đồng thời là lĩnh vực hoạt động tinh
thần biểu hiện tập trung ở ý thức thẩm mỹ của con người.Nghệ thuật không chỉ mang
lại hình ảnh khách quan, nhiều vẻ của hiện thực mà còn có sức lay động lớn lao với
đời sống nội tâm của con người; bồidưỡng năng lực đánh giá thẩm mỹ về các quan
hệ nhân tính của con người, khơi dậy những tình cảm sâu xa nhất, hướng con người
vươn tới những lý tưởng Chân - Thiện - Mỹ. Trải qua quá trình phát triển lâu dài,
nghệ thuật tôn giáo được khỏe khoắn lên nhờ tiếp thu các giá trị truyền thống của
dân tộc. Nhưng cũng nhờ vậy mà các giá trị nghệ thuật truyền thống được giữ gìn.
Trong giai đoạn hiện nay tín ngưỡng tôn giáo góp phần giữa gìn, phát huy các giá trị
nghệ thuật truyền thống và làm phong phú cho nền nghệ thuật dân tộc
Trên thực tế, mỗi tôn giáo đều đóng góp những bông hoa nghệ thuật mang sắc
thái riêng, tạo nên vẻ đẹp sinh động đầy màu sắc cho vườn hoa nghệ thuật dân tộc.
Tín ngưỡng tôn giáo đóng góp cho nghệ thuật dân tộc trên tất cả các loại hình nghệ
thuật, trong đó nổi bật là các giá trị kiến trúc, điêu khắc, văn học và âm nhạc
Di sản nghệ thuật kiến trúc tôn giáo ở Việt Nam hết sức phong phú, gắn với mỗi
tôn giáo có những nghệ thuật kiến trúc khác nhau: đạo Phật với kiến trúc chùa tháp,
nhà thờ Công giáo, thánh đường Hồi giáo,.. Ngày nay chúng ta còn được chiêm
ngưỡng các giá trị nghệ thuật kiến trúc truyền thống hết sức độc đáo của dân tộc chủ
yếu là nhờ các công trình kiến trúc tôn giáo. Chùa Một Cột, Nhà thờ Phát Diệm ,
Tòa thành Tây Ninh ,.. là những công trình kiến trúc tôn giáo, đồng thời cũng là kết
tinh của nghệ thuật kiến trúc truyền thống. Trong các công trình kiến trúc hiện đại ta
ít thấy sự hiện diện của tín ngưỡng tôn giáo nhưng cũng có sự mô phỏng một vài chi
tiết nên ít nhiều mang dáng dấp truyền thống.
Về điêu khắc ta không thể không nói đến nghệ thuật tạo tượng. Thế giới tượng
trong các công trình tôn giáo hết sức sinh động trong đó Phật giáo là nhiều nhất.
Bức tượng Quan Thế Âm thiên thủ thiên nhãn ở chùa Phật tích là một biểu tượng
Phật giáo cũng là tác phẩm thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc truyền thống.
Ngày nay với sự phát triển của du lịch, xuất hiện nhiều tác phẩm “điêu khắc thực
dụng” có đề tài tôn giáo. trong nhiều khu du lịch tượng Phật thích Ca, quan Thế Âm
Bồ Tát được đặt ở khuôn viên nhằm tạo ấn tượng không gia trong lành và sự yên
bình. đò lưu niệm chạm gỗ trở nên phổ biến ở các địa điểm du lịch hay tượng Thần lOMoAR cPSD| 61548706
Tài, Quan Thế Âm vừa là vật trang trí vừa là biểu tượng cho may mắn, làm ăn chân chính và phát đạt
Bên cạnh các giá trị kiến trúc và điêu khắc, tín ngưỡng tôn giáo còn góp vào nền
nghệ thuật dân tộc ngững giá trị văn học và âm nhạc hết sức đặc sắc. Trong các di
sản văn học tôn giáo thì văn học Phật giáo là nổi bật nhất. Sự kết hợp giữa tư tưởng
Phật giáo với nghệ thuật ngôn từ- văn chương dân tộc đã sản sinh ra một dòng văn
học tôn vinh cái đẹp vô thường và mang đậm tinh thần nhân nghĩa của dân tộc Việt
Nam. Đóng góp lớn nhất của văn hóa Công giáo là chữ Quốc ngữ. Việc xuất hiện và
phổ biến chữ Quốc ngữ giúp nền văn học dân tộc đã bước sang hình thái phát triển
mới. Trong lĩnh vực âm nhạc, các làn điệu dân ca,vè,.. của truyền thống dân tộc được
tôn giáo tiếp thu và lưu giữ. Ngày nay trong thế giới âm nhạc cực kì sinh động, vẫn
có nhiều tác phẩm sử dụng giai điệu truyền thống và mang màu sắc tín ngưỡng dân tộc
Như vậy sự tồn tại và phát triển của tín ngưỡng tôn giáo đã góp phần bảo lưu
phát triển các giá trị nghệ thuật truyền thống, đồng thời làm phong phú cho nền nghệ
thuật hiện nay. Với việc cung cấp đề tài và cảm hứng sáng tác cho nghệ sĩ trong thời
kì đổi mới, tín ngưỡng tôn giáo in dấu ấn của nó lên mọi loại hình nghệ thuật, từ văn
học ,kiến trúc,điêu khắc, đến âm nhạc và do đó góp phần kích thích nền nghệ thuật dân tộc phát triển.
Chương 3 Một số giải pháp khắc phục tình trạng tiêu cực và pháp huy
những ảnh hưởng tích cực của tín ngưỡng tôn giáo đối với đời sống tinh thần
của người VN hiên nay.
Ở một nước có nhiều tín ngưỡng, tôn giáo như Việt Nam thì tín đồ các tôn
giáo phải luôn đặt lợi ích dân tộc, quốc gia lên trên hết và phấn đấu vì mục tiêu chung
là dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh. Nhà nước không
phân biệt đối xử về nghĩa vụ và quyền lợi công dân vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo.
Phát huy tính khoan dung, hòa đồng giữa các tôn giáo nhằm đoàn kết các tôn
giáo để bảo đảm ổn định chính trị xã hội.
Chăm lo đời sống vật chất tinh thần cho đồng bào có đạo, thực hiện chính
sách xóa đói giảm nghèo ở nông thôn, vùng sâu vùng xa nơi đồng bào tín đồ các tôn
giáo đang gặp nhiều khó khăn. Trên cơ sở không ngừng phát triển kinh tế, văn hóa
xã hội, nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nhân dân, tạo cho nhân dân một cơ lOMoAR cPSD| 61548706
sở xã hội hiện thực để họ yên tâm, tin tưởng vào xã hội mới; chấp nhận sự khác biệt,
khai thác điểm tương đồng, thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ thu hút mọi người dân
phấn đấu vì mục tiêu chung. Giúp cho người dân nhận thức hạnh phúc, tự do tín
ngưỡng, tôn giáo chỉ có được khi lợi ích chung ấy được thực hiện.
Tham gia hội nhập tôn giáo với quốc tế từ đó có thể quảng bá , truyền đtải
những giáo điều tốt đẹp của tín ngưỡng tôn giáo VN đến toàn cầu
Giải quyết nghiêm những bộ phận cán bộ , công chức trong bộ máy chính
quyền có hiện tượng tiêu cực như tham nhũng , quan liêu, cửa quyền hách dịch, lợi
dụng tôn giáo để trục lợi, thu vén cho cá nhân hoặc dể thực hiện những mưua đồ chính trị xấu như
Không ngừng nâng cao trình độ dân trí nhất là người dân ở những vùng sâu
vùng xa để người dân phân biệt được đâu là hoạt dộn tôn giáo chân chính mang niềm
tin thuần túy và đâu là hoạt động tôn giáo vi phạm pháp luật để không bị các thế lực
thù địch lợi dụng tôn giáo mưu đồ chống phá chế độ nhà nước ta
Hiện nay, có rất nhiều luồng tín ngưỡng, tôn giáo từ các nước phương tây thâm
nhập vào nước ta , làm ảnh hưởng phần nào đến tư tưởng đại đoàn kết của dân tộc,
vì vậy người dân cần chọn lọc để tiếp nhận những tín ngưỡng, tôn giáo mới.
Bài trừ, xử lí các cá nhân , tổ chức lợi dụng niềm tôn giáo thực hiện các hoạt
động mê tín , dị đoan như “thỉnh vong, cúng oan gia trái chủ” ở chùa Ba Vàng (Quảng
Ninh) … làm hoang mang cho người dân Kết luận
Là một quốc gia đa tôn giáo vì thế nên tôn giáo ảnh hưởng đến mọi ngóc ngách trong
đời sống con người Việt Nam, từ xã hội, văn hóa, chính trị đặc biệt lag giá trị tinh
thần… từ hàng ngàn năm qua.
Tuy là một sản phẩm được sáng tạo ra bởi con người, mang đậm màu sắc thần bí, vô
thực nhưng không thể vì thế mà ta có thể đánh giá thấp vai trò của tôn giáo trong
cuộc sống. Nhờ tôn giáo, chúng ta thu nhận được những giá trị tốt đẹp từ những công
trình kiến trúc, tác phẩm nghệ thuật… và quan trọng hơn tôn giáo giúp ta khai phá
được giá trị “Chân – Thiện – Mỹ” ẩn sâu bên trong mỗi con người.
Tuy nhiên, cũng giống như tất cả sự vật, hiện tượng khác, tôn giáo cũng tồn tại một
mặt tiêu cực đối lập tồn tại song song với mặt tích cực. Đối với sự tiêu cực, chúng lOMoAR cPSD| 61548706
ta nên cố gắng mọi cách nhằm hạn chế sự ảnh hưởng của nó, tránh nó gây ra những
hậu quả đáng tiếc. Bên cạnh đó, việc kế thừa và phát huy những yếu tố tích cực của
tôn giáo cũng là một việc vô cùng cần thiết nên làm, từ đó tạo ra nhiều giá trị tốt đẹp
cho cộng đồng, xã hội.
Để làm được điều đó trước hết mỗi người dân phải ý thức được rõ ràng vai trò, chức
năng và giá trị của tôn giáo. Có như vậy chúng ta mới phân biệt được đâu là cái
đúng, đâu là cái sai, nên và không nên mà không bị tác động bởi một niềm tin mù
quáng, dẫn đến những hành vi sai lệch với chuẩn mực đạo đức xã hội. Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học.
2.Văn hóa tôn giáo trong đời sống tinh thần xã hội Việt Nam hiện nay. TS Lê Văn Lợi