Bài 1 - Giới thiệu về Đối Tượng và Nguồn Luật Dân Sự môn Luật hành chính | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
BÀI 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LUẬT DÂN SỰ GIỚI THIỆU
Chào các Anh/Chị ến với bài học ầu tiên của môn Luật Dân sự Việt Nam modul 1.
Trong bài học này, chúng ta có bốn nội dung: 1. Đối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự; 2.
Phương pháp iều chỉnh của Luật Dân sự; 3. Nguồn của Luật Dân sự; 4. Áp dụng pháp luật dân sự
PHẦN 1: ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH CỦA LUẬT DÂN SỰ Giới thiệu:
Đây là những vấn ề mang tính lý luận mà khi nghiên cứu tìm hiểu bất cứ một ngành
luật nào thì người học cũng cần phải nắm bắt ược. Có thể nói rằng, pháp luật thực ịnh có
thể sửa ổi, bổ sung và hoàn thiện theo thời gian nhưng những nội dung kiến thức có tính lý
luận trong phần này hầu như sẽ không có sự thay ổi.
Sau khi học xong phần này, các Anh/Chị sẽ hiểu ược khái niệm ối tượng iều chỉnh của
Luật Dân sự với tư cách là một thuật ngữ pháp lý, hiểu ược mối quan hệ và sự khác biệt
giữa ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự với ối tượng iều chỉnh của các ngành luật khác.
Từ ây, các Anh/Chị sẽ giải thích ược tại sao các quan hệ lao ông, kinh doanh, thương mại,
hôn nhân gia ình… cũng thuộc ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự. Cũng từ những kiến
thức của phần này, các Anh/ Chị sẽ có kiến thức lý luận ể giải quyết những tranh chấp có
tính chất phức tạp mà cần có sự iều chỉnh của các ngành luật khác có liên quan như Luật
hành chính hay Luật hình sự….
Nội dung học tập:
1. Khái niệm về ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự
Các Anh/Chị tự tra cứu phạm vi iều chỉnh của Luật Dân sự ược ịnh nghĩa tại Luật Dân sự Việt Nam 1 1 lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
Điều 1 Luật Dân sự 2015, ọc những phân tích về khái niệm này trong Giáo trình Luật Dân
sự. Trong trường hợp Luật dân sự có sửa ổi, bổ sung, ề nghị các Anh/Chị tham gia trên lớp
và chú ý những phân tích, so sánh của giảng viên về khái niệm này.
Để nắm ược khái niệm ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự, các Anh/Chị cần hiểu
ược các quan hệ xã hội tồn tại trong xã hội có nội dung về lợi ích vật chất cũng như lợi ích tinh thần.
Đối tượng iều chỉnh củ Luật Dân sự là các quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân
phát sinh giữa các chủ thể của Luật Dân sự ể áp ứng lợi ích vật chất và lợi ích tinh thần của các chủ thể.
2. Quan hệ tài sản là ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự
Các Anh/Chị ọc trong giáo trình Luật Dân sự ể từ ó hiểu và nắm ược khái niệm quan
hệ tài sản. Các ặc iểm của quan hệ tài sản do Luật Dân sự iều chỉnh bao gồm: Đa dạng và
phức tạp; Thể hiện ý chí của các chủ thể tham gia vào quan hệ ó (Ý chí ó phải phù hợp với
ý chí của nhà nước); Mang tính chất hàng hoá tiền tệ ; Mang tính ền bù tương ương.
3. Quan hệ nhân thân là ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự
Thông qua việc ọc giáo trình Luật Dân sự, các Anh/Chị cần nắm ược: quan hệ nhân
thân là quan hệ phát sinh giữa các chủ thể của Luật dân sự liên quan ến một giá trị nhân
thân của cá nhân hoặc pháp nhân. Giá trị nhân thân ược hiểu là những lợi ích về tinh thần
gắn liền với mỗi một chủ thể. Quan hệ nhân thân là ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự có
những ặc iểm cơ bản sau ây: Liên quan ến lợi ích tinh thần của các chủ thể; Không thể trị
giá ược thành tiền; Gắn liền ối với mỗi chủ thể xác ịnh, không thể là ối tượng của các giao
dịch dân sự; Biện pháp bảo vệ có tính ặc thù: xin lỗi, cải chính công khai, bồi thường thiệt hại. Luật Dân sự Việt Nam 1 2 lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
Bên cạnh ó, bằng cách tìm hiểu các nguồn thông tin khác từ báo chí, các bài viết
nghiên cứu ược ăng tải trên các tạp chí chuyên ngành luật, các anh chị có thể nắm bắt thêm
về quan iểm lập pháp ối với một số quyền nhân thân có tính nổi cộm như: Quyền ối với bí
mật ời tư; Quyền hiến xác, cơ quan nội tạng; Quyền ược chết; Quyền mang thai hộ; Quyền thay ổi giới tính…
PHẦN 2: PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHỈNH CỦA LUẬT DÂN SỰ Giới thiệu:
Nội dung của phần này giới thiệu ến các Anh/chị về khái niệm và ặc iểm của
phương pháp iều chỉnh của Luật Dân sự.
Sau khi học xong phần này, các Anh/chị sẽ nắm ược khái niệm phương pháp iều
chỉnh của luật dân sự và ặc iểm phương pháp iều chỉnh của luật dân sự, nhận biết ược sự
khác nhau giữa phương pháp iều chỉnh của luật dân sự với phương pháp iều chỉnh của các
ngành luật khác như, phương pháp iều chỉnh của luật hình sự, phương pháp iều chỉnh của luật hành chính.
Nội dung học tập:
1. Khái niệm phương pháp iều chỉnh của Luật Dân sự
Các Anh/chị cần nắm ược khái niệm phương pháp iều chỉnh của luật dân sự là các
cách thức, các biện pháp luật dân sự tác ộng ến các quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản là
ối tượng iều chỉnh của luật dân sự, làm cho các quan hệ này pháp sinh, thay ổi hoặc chấm
dứt theo ý chí Nhà nước, ý chí của chủ thể tham gia quan hệ.
2. Đặc iểm của phương pháp iều chỉnh của Luật Dân sự
Sau khi hiểu ược khái niệm phương pháp iều chỉnh của Luật dân sự, các anh/chị
phải nắm ược ặc iểm phương pháp iều chỉnh của Luật Dân sự, bao gồm: Đảm bảo sự bình
ẳng của các chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự; Đảm bảo quyền tự ịnh oạt của các chủ
thể khi tham gia quan hệ dân sự; Trách nhiệm dân sự luôn mang tính tài sản; Hòa giải là Luật Dân sự Việt Nam 1 3 lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
phương pháp giải quyết tranh chấp ặc trưng của Luật Dân sự. Trên cơ cở nắm ược ặc iểm
phương pháp iều chỉnh của Luật Dân sự phân biệt ược phương pháp iều chỉnh của Luật dân
sự với phương pháp iều chỉnh của các ngành luật khác như Luật hình sự, luật hành chính…
PHẦN 3: Nguồn của Luật Dân sự Giới thiệu:
Nội dung của phần này giới thiệu với các Anh/Chị về khái niệm và ặc iểm của nguồn của Luật Dân sự
Sau khi học xong phần này, các Anh/Chị sẽ biết ược các loại văn bản nào ược coi là
nguồn của Luật Dân sự, cũng như trả lời ược câu hỏi: Án lệ, các bản án dân sự giám ốc
thẩm của TAND tối cao có ược coi là nguồn của Luật Dân sự không?
Nội dung học tập:
1. Khái niệm nguồn của Luật Dân sự
Các Anh/Chị cần nắm ược khái niệm nguồn của luật Dân sự ược hiểu theo hai nghĩa:
Theo nghĩa rộng: nguồn của luật dân sự là nơi có thể tìm thấy quy phạm pháp luật dân sự.
Nguồn của luật dân sự bao gồm: luật viết và các phong tục tập quán. Nguồn luật viết phải
áp ứng các ĐK sau: Phải do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành; Theo một trình tự,
thủ tục luật ịnh (Hiến pháp, bộ luật, luật, nghị quyết, nghị ịnh...); Phải chứa ựng các QPPL
dân sự . Tập quán ược coi là nguồn của luật dân sự phải có nhưng dấu hiệu sau: Là quy tắc
xử sự có nội dung rõ ràng ể xác ịnh quyền, nghĩa vụ của cá nhân, pháp nhân trong quan hệ
dân sự cụ thể; Được hình thành và lặp i lặp lại nhiều lần trong một thời gian dài, ược thừa
nhận và áp dụng rộng rãi trong một vùng, miền, dân tộc, cộng ồng dân cư hoặc trong một lĩnh vực dân sự.
2. Phân loại nguồn của Luật Dân sự Luật Dân sự Việt Nam 1 4 lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
Trên cơ sở khái niệm trên, người học cần phân loại ược nguồn của Luật Dân sự theo các tiêu chí khác nhau: -
Theo vai trò nguồn của Luật Dân sự bao gồm: nguồn cơ bản; nguồn trực tiếp;
nguồn bổ sung và nguồn liên quan. -
Theo tên gọi nguồn của Luật Dân sự bao gồm: Hiến pháp; Bộ luật dân sự;
Luật và văn bản dưới luật, các phong tục tập quán.
3. Quy phạm pháp luật dân sự:
Trong phần này, người học cần nắm bắt ược khái niệm quy phạm pháp luật dân sự,
phân loại quy phạm pháp luật dân sự và cấu tạo của quy phạm pháp luật dân sự thông qua
việc tỉm hiểu lại các kiến thức về lý luận chung về Nhà nước và Pháp luật, cũng như thông
qua việc ọc giáo trình có liên quan. Phân tích ược các yếu tố cấu thành của một quy phạm
pháp luật dân sự và phân loại các quy phạm pháp luật dân sự thành: -
Quy phạm mệnh lệnh: “Phải”: khi liên quan ến lợi ích chung, lợi ích nhà nước -
Quy phạm ịnh nghĩa: “Là”: giải thích khái niệm -
Quy phạm tuỳ nghi: “Có quyền”: ưa ra nhiều cách xử sự: Quy phạm tuỳ nghi
thoả thuận; Quy phạm tuỳ nghi lựa chọn
PHẦN 4: Áp dụng pháp phápluật Dân sự Giới thiệu:
Nội dung của phần này giới thiệu với các Anh/Chị về khái niệm của áp dụng pháp
luật Dân sự, áp dụng tập quán và áp dụng tương tự Luật Dân sự.
Sau khi học xong phần này, các Anh/Chị sẽ biết ược áp dụng tập quán và áp dụng
tương tự pháp luật dân sự là một ặc thù của áp dụng pháp luật dân sự, qua ó cũng nâng cao Luật Dân sự Việt Nam 1 5 lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
kỹ năng vận dụng pháp luật của các Anh/Chị khi phải giải quyết một tình huống thực tế, cụ thể.
Nội dung học tập:
1. Khái niệm áp dụng Luật Dân sự
Nội dung ầu tiên mà các Anh/Chị cần hiểu ược áp dụng Luật Dân sự là hoạt ộng của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc vận dụng các QPPL ể giải quyết các tranh chấp
dân sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
Trên cơ sở khái niệm trên, người học cần phân tích ược có 2 yếu tố quyết ịnh ến việc
áp dụng luật dân sự là :Tình tiết của vụ việc có tranh chấp và QPPLDS tương ứng. Kết quả
của việc áp dụng pháp luật dân sự là: Công nhận, hoặc không công nhận quyền hay xác
nhận nghĩa vụ cho các chủ thể nhất ịnh; Buộc áp dụng các biện pháp cưỡng chế hay trách nhiệm dân sự phát sinh
2. Áp dụng tập quán và áp dụng tương tự pháp luật dân sự
Trong phần này các Anh/Chị cần phải nắm ược nguyên nhân, iều kiện và hậu quả của
việc áp dụng tập quán và áp dụng tương tự pháp luật trên cơ sở tinh thần của Điều 5 BLDS
2015. Cụ thể, ể áp dụng tập quán cần các iều kiện sau: Có tranh chấp pháp sinh cần giải
quyết thuộc ối tượng iều chỉnh của Luật Dân sự; Không có QPPL trực tiếp ể giải quyết;
Các bên không thỏa thuận ược về cách thức giải quyết; Có tập quán có nội dung rõ ràng
iều chỉnh quan hệ ang tranh chấp (tập quán này không trái các nguyên tắc cơ bản của Luật Dân sự).
3. Trình tự áp dụng tương tự pháp luật dân sự
Lưu ý, khi không thể áp dụng trực tiếp pháp luật, cũng không thể áp dụng tập quán mới
ược phép áp dụng tương tự pháp luật. Điều kiện ể ược áp dụng tương tự pháp luật: có sự
kiện, quan hệ tranh chấp cần giải quyết thuộc lĩnh vực dân sự; Luật Dân sự chưa có quy Luật Dân sự Việt Nam 1 6 lOMoAR cPSD| 48541417
Trư ờng Đạ i h ọ c M ở Hà N ộ i
M ở c ơ h ộ i h ọ c t ậ p cho m ọ i ngư ờ i
phạm ể có thể áp dụng trực tiếp; Không có tập quán ể áp dụng sự kiện ó; Các bên không
thỏa thuận ược về cách thức giải quyết; Hiện có quy phạm khác ể iều chỉnh quan hệ tương tự; Phần kết:
Đến ây, Anh/Chị ã hoàn thành cơ bản phần tự học bài thứ nhất của môn Luật Dân sự 1.
Anh/ Chị cũng ã có những kiến thức lý luận cơ bản ể nghiên cứu những nội dung tiếp theo của môn học.
Tài liệu tham khảo:
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật dân sự Việt Nam, Nxb. CAND, Hà Nội, 2017.
2. Lê Đình Nghị (chủ biên), Giáo trình luật dân sự , Nxb. Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2009.
3. Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2015.
4. Các VBPL khác có liên quan. Luật Dân sự Việt Nam 1 7