BÀI GIẢNG NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN môn Kế toán tài chính | Trường Đại Học Tây Nguyên

lOMoAR cPSD| 39651089
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN KHOA KINH TẾ BÀI GIẢNG
NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN
Giảng viên: Nguyễn Thị Phương Thảo
Họ và tên sinh viên: ..................................................
Lớp: ............................................................................1 lOMoAR cPSD| 39651089
Đăk Lăk, năm 20232 lOMoAR cPSD| 39651089 MỤC LỤC
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN..........................................................................1
1.1. Sơ lược về sự ra đời và phát triển của kế toán....................................................1
1.1.1. Trên thế giới.....................................................................................................1
1.1.2. Ở Việt Nam......................................................................................................1
1.2. Khái niệm, yêu cầu của kế toán............................................................................2
1.2.1. Khái niệm.........................................................................................................2
1.2.2. Yêu cầu của kế toán.........................................................................................2
1.3. Đối tượng kế toán..................................................................................................3
1.3.1. Tài sản và nguồn hình thành tài sản.................................................................3
1.3.2. Sự vận động của tài sản trong quá trình sản xuất kinh doanh.........................10
1.4. Khái niệm và nguyên tắc được thừa nhận.........................................................11
1.4.1. Các khái niệm được thừa nhận.......................................................................11
1.4.2. Nguyên tắc kế toán.........................................................................................11
1.5. Các phương pháp kế toán...................................................................................13
1.5.1. Phương pháp chứng từ kế toán.......................................................................13
1.5.2. Phương pháp kiểm kê.....................................................................................13
1.5.3. Phương pháp tính giá thành............................................................................13
1.5.4. Phương pháp tính giá......................................................................................13
1.5.5. Phương pháp đối ứng tài khoản và ghi sổ kép................................................13
1.5.6. Phương pháp tổng hợp cân đối kế toán...........................................................13
1.5.7. Báo cáo tài chính............................................................................................14
Chương 2: CHỨNG TỪ KẾ TOÁN VÀ KIỂM KÊ....................................................15
2.1. Chứng từ kế toán.................................................................................................15
2.1.1. Khái niệm.......................................................................................................15
2.1.2. Ý nghĩa của chứng từ kế toán.........................................................................15
2.1.3. Phân loại chứng từ kế toán.............................................................................15
2.1.4. Nội dung chứng từ kế toán.............................................................................16
2.1.5. Nguyên tắc lập chứng từ.................................................................................17
2.1.6. Trình tự xử lý và luân chuyển chứng từ.........................................................17 lOMoAR cPSD| 39651089
2.2. Kiểm kê tài sản....................................................................................................22
2.2.1. Sự cần thiết của kiểm kê.................................................................................22
2.2.2. Khái niêṃ .......................................................................................................22
2.2.3. Phân loại kiểm kê...........................................................................................22
2.2.4. Tổ chức công tác kiểm kê...............................................................................23
Chương 3: TÀI KHOẢN VÀ GHI SỔ KÉP.................................................................25
3.1. Tài khoản kế toán................................................................................................25
3.1.1. Khái niệm.......................................................................................................25
3.1.2. Nội dung và kết cấu........................................................................................25
3.1.3. Cách ghi chép vào tài khoản...........................................................................26
3.2. Ghi sổ kép............................................................................................................26
3.2.1. Khái niệm ghi sổ kép......................................................................................26
3.2.2. Định khoản kế toán........................................................................................27
3.2.3. Kết chuyển tài khoản......................................................................................27
3.3. Hệ thống tài khoản kế toán.................................................................................28
3.3.1. Sự cần thiết phải hình thành hệ thống tài khoản kế toán.................................28
3.3.2. Hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp Việt Nam......................................29
3.3.3. Phân loại tài khoản kế toán.............................................................................29
Chương 4: TÍNH GIÁ CÁC ĐỐI TƯỢNG KẾ TOÁN...............................................31
4.1. Khái quát về tính giá các đối tượng kế toán......................................................31
4.1.1. Phương pháp tính giá là gì?............................................................................31
4.1.2. Những nguyên tắc kế toán ảnh hưởng đến tính giá các đối tượng kế toán......31
4.2. Tính giá môt ṣ ố đối tượng chủ yếu.....................................................................32
4.2.1. Tính giá TSCĐ...............................................................................................32
4.2.2. Tính giá hàng tồn kho.....................................................................................33
Chương 5: PHƯƠNG PHÁP TỔNG HỢP - CÂN ĐỐI KẾ TOÁN...........................35
5.1. Khái niệm.............................................................................................................35
5.2. Hệ thống bảng tổng hợp cân đối kế toán...........................................................35
5.2.1. Bảng cân đối kế toán......................................................................................35
5.2.2. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh...........................................................44 lOMoAR cPSD| 39651089
Chương 6: SỔ KẾ TOÁN VÀ CÁC HÌNH THỨC KẾ TOÁN..................................49
6.1. Sổ kế toán.............................................................................................................49
6.1.1. Khái niêṃ .......................................................................................................49
6.1.2. Các loại sổ kế toán.........................................................................................49
6.2. Các hình thức sổ kế toán.....................................................................................50
6.2.1. Khái niêṃ .......................................................................................................50
6.2.2. Các hình thức sổ kế toán trong doanh nghiêp ̣ .................................................50
6.3. Sửa sai trên sổ kế toán........................................................................................59
6.3.1. Sửa chữa trong trường hợp ghi sổ bằng thủ công...........................................59
6.3.2. Sửa chữa trong trường hợp ghi sổ bằng máy tính...........................................60
Chương 7: KẾ TOÁN QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT KINH DOANH CHỦ YẾU.........61
7.1. Kế toán các yếu tố đầu vào.................................................................................61
7.1.1. Kế toán nguyên vật liệu..................................................................................61
7.1.2. Kế toán công cụ, dụng cụ...............................................................................63
7.1.3. Kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương..........................................66
7.1.4. Kế toán tài sản cố định...................................................................................70
7.2. Kế toán quá trình sản xuất.................................................................................73
7.2.1. Kế toán chi phí sản xuất.................................................................................73
7.2.2. Tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm.....................................75
7.3. Kế toán tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả kinh doanh........................77
7.3.1. Khái niệm.......................................................................................................77
7.3.2. Nhiệm vụ........................................................................................................77
7.3.3. Kế toán doanh thu bán hàng...........................................................................78
7.3.4. Kế toán giá vốn hàng bán...............................................................................79
7.3.5. Kế toán chi phí bán hàng................................................................................80
7.3.6. Kế toán chi phí quản lý doanh nghiệp............................................................81
7.3.7. Kế toán xác định kết quả kinh doanh..............................................................81 lOMoAR cPSD| 39651089
Chương 1 TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN
1.1. Sơ lược về sự ra đời và phát triển của kế toán 1.1.1. Trên thế giới
Kế toán đã xuất hiện trong hoạt động thương mại cách đây hàng ngàn năm dưới
những hình thức giản đơn. Qua thời gian, hoạt động kế toán phát triển thành các qui tắc
mang tính ước lệ của mỗi quốc gia.
Kế toán trên thế giới chia thành 2 trường phái chính gồm nhóm các nước
AngloSaxon (Anh, Mỹ..) và nhóm châu Âu lục địa (Pháp, Đức..) và mỗi nhóm có những
đặc trưng kế toán riêng do có sự khác biệt về môi trường kinh doanh, pháp lý, chính trị, văn hóa.
Sang thế kỷ 20, để giảm khoảng cách khác biệt giữa các quốc gia, CMKT quốc tế
(IAS) được hình thành với các qui định và những nguyên tắc để hòa hợp kế toán quốc tế.
Trong xu hướng toàn cầu hóa kinh tế, nhu cầu thông tin đòi hỏi mang tính chuẩn tắc
nhằm giúp so sánh được để đáp ứng yêu cầu thị trường vốn quốc tế. Với yêu cầu này, kế
toán đã có sự chuyển hướng từ hòa hợp sang hội tụ bằng việc xây dựng IFRS chất lượng cao mang tính toàn cầu 1.1.2. Ở Việt Nam
Là một quốc gia thuộc địa của Pháp trong gần một trăm năm, Việt Nam chịu ảnh
hưởng của Pháp trên nhiều phương diện trong đó có kế toán. Sau năm 1954, Việt Nam bị
chia đôi và ở hai miền, kế toán có những sự phát triển khác nhau.
- Miền Bắc chịu ảnh hưởng nhiều của hệ thống kế toán Trung Quốc với các chế
độkế toán quy định cách thức ghi chép các nghiệp vụ. Từ năm 1970, Bộ Tài chính bắt đầu
đổi mới kế toán theo hướng hệ thống thống nhất của Liên Xô (cũ) với Hệ thống tài khoản
kế toán thống nhất năm 1970 và một loạt các quy định về chế độ báo cáo kế toán, chế độ ghi chép ban đầu…
- Tại miền Nam, trong giai đoạn 1954 - 1975, hệ thống kế toán Pháp theo
Tổnghoạch đồ vẫn được các doanh nghiệp sử dụng.
Sau ngày thống nhất đất nước năm 1975, hệ thống kế toán thống nhất 1970 được
tiếp tục sử dụng trong cả nước cho đến khi Việt Nam tiến hành đổi mới.
Trong xu hướng chuyển đổi nền kinh tế từ kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế
thị trường, Nhà nước đã có nhiều thay đổi trong chính sách kế toán nhằm nâng cao tính lOMoAR cPSD| 39651089
pháp lý trong quản lý kinh tế như ban hành Pháp lệnh kế toán thống kê (1988). Trong thời
gian này, đây là văn bản pháp lý cao nhất về kế toán và thống kê của Việt Nam.
Hệ thống kế toán đầu tiên thể hiện hướng cải cách này được áp dụng năm 1990
nhưng chỉ dừng lại ở việc hướng dẫn ghi chép trên tài khoản.
Quá trình thực hiện chính sách đa phương hóa về ngoại giao và kinh tế, Bộ Tài chính
đã ban hành Quyết định 1141/TC/QĐ/CĐKT năm 1995 về việc ban hành hệ thống Chế độ
kế toán doanh nghiệp được áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi
thành phần kinh tế. Đây được coi là Chế độ kế toán đầy đủ và hoàn chỉnh so với những lần trước.
Cùng với xu hướng phát triển trong khu vực và quốc tế được sự trợ giúp của EU,
Việt Nam bắt đầu triển khai nghiên cứu và soạn thảo các chuẩn mực kế toán Việt Nam từ năm 1999.
Trong gần 7 năm sau đó, cho đến năm 2006, Việt Nam đã ban hành được 26 chuẩn
mực kế toán Việt Nam trên nền tảng các chuẩn mực kế toán quốc tế của Hội đồng chuẩn
mực kế toán quốc tế (IASB).
Trên cơ sở nội dung các chuẩn mực kế toán Việt Nam, Bộ Tài chính đã ban hành
Chế độ kế toán cho các doanh nghiệp SXKD theo Quyết định 15/2006/QĐ-BTC và cho
các doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Quyết định 48/2006/QĐ-BTC.
Hiện nay, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 200/2014/TT-BTC về Chế độ kế toán
cho các doanh nghiệp SXKD, áp dụng cho năm tài chính bắt đầu hoặc sau ngày 1/1/2015.
1.2. Khái niệm, yêu cầu của kế toán 1.2.1. Khái niệm
Theo Luật Kế toán Việt Nam thì: “Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân
tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian
lao động, chủ yếu dưới hình thức giá trị.”.
1.2.2. Yêu cầu của kế toán
Theo điều 6 trong Luật kế toán, các yêu cầu đối với kế toán bao gồm:
Thứ nhất, kế toán phải phản ánh đầy đủ nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh vào
chứng từ kế toán, sổ kế toán và báo cáo tài chính.
Thứ hai, kế toán phải phản ánh kịp thời, đúng thời gian qui định thông tin, số liệu kế toán. lOMoAR cPSD| 39651089
Thứ ba, kế toán phải phản ánh rõ ràng, dễ hiểu và chính xác thông tin, số liệu kế toán.
Thứ tư, kế toán phải phản ánh trung thực hiện trạng, bản chất sự việc, nội dung và
giá trị của nghiệp vụ kinh tế, tài chính.
Thứ năm, thông tin kế toán, số liệu kế toán phải được phản ánh liên tục từ khi phát
sinh đến khi kết thúc hoạt động kinh tế, tài chính, từ khi thành lập đến khi chấm dứt hoạt
động của đơn vị kế toán; số liệu kế toán phản ánh kỳ này phải kế tiếp theo số liệu kế toán của kỳ trước.
Thứ sáu, kế toán phải sắp xếp thông tin, số liệu kế toán theo trình tự, có hệ thống và có thể so sánh được.
1.3. Đối tượng kế toán
Đối tượng kế toán là các loại tài sản, nguồn hình thành tài sản và tình hình vận
động của chúng trong quá trình sản xuất kinh doanh cũng như kết quả hoạt động kinh doanh.
Xác định đúng đối tượng kế toán sẽ giúp cho kế toán phản ánh và kiểm tra đầy đủ,
chính xác và hợp lý tình hình tài sản hiện có, nguồn vốn hình thành tài sản cũng như sự
vận động của chúng trong quá trình sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp.
1.3.1. Tài sản và nguồn hình thành tài sản
1.3.1.1. Tài sản
Tài sản là toàn bộ nguồn lực kinh tế hữu hình hoặc vô hình mà nó biểu thị cho những
lợi ích trong tương lai hoặc những tiềm năng phục vụ cho hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp và phải thỏa mãn 3 điều kiện:
- Thuộc quyền sở hữu hoặc quyền kiểm soát lâu dài của doanh nghiệp
- Phải có giá trị sử dụng thực sự đối với doanh nghiệp
- Xác định được giá phí
Xét về mặt kết cấu, tài sản có 2 loại: Tài sản ngắn hạn (TSNH) và tài sản dài hạn (TSDH). a) TSNH
Là những tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp có thời gian sử dụng, luân
chuyển ngắn, thu hồi vốn trong 1 năm hoặc một chu kỳ kinh doanh. TSNH gồm:
* Tiền và các khoản tương đương tiền bao gồm
- Tiền mặt: tiền mặt có tại quỹ của doanh nghiệp, ngoại tệ, vàng tiền tệ. lOMoAR cPSD| 39651089
- Tiền gửi ngân hàng: là giá trị vốn bằng tiền mà doanh nghiệp đã gửi tại ngânhàng
hay kho bạc, công ty tài chính.
- Tiền đang chuyển: là giá trị khoản tiền của doanh nghiệp đã nộp vào Ngân hàng,
Kho bạc Nhà nước, đã gửi bưu điện để chuyển cho Ngân hàng nhưng chưa nhận được giấy
báo Có, đã trả cho doanh nghiệp khác hay đã làm thủ tục chuyển tiền từ tài khoản tại Ngân
hàng để trả cho doanh nghiệp khác nhưng chưa nhận được giấy báo Nợ hay bản sao kê của Ngân hàng.
- Các khoản tương đương tiền: là các khoản đầu tư ngắn hạn có thời hạn thu
hồikhông quá 3 tháng kể từ ngày đầu tư có khả năng chuyển đổi dễ dàng thành một lượng
tiền xác định và không có rủi ro trong việc chuyển đổi thành tiền tại thời điểm báo cáo.
* Đầu tư tài chính ngắn hạn
Là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh tổng giá trị của các khoản đầu tư ngắn hạn (sau khi
đã trừ đi dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh). Bao gồm:
- Chứng khoán kinh doanh: Chỉ tiêu này phản ánh giá trị các khoản chứng khoán
và các công cụ tài chính khác nắm giữ vì mục đích kinh doanh tại thời điểm báo cáo (nắm
giữ với mục đích chờ tăng giá để bán ra kiếm lời). Chỉ tiêu này có thể bao gồm cả các công
cụ tài chính không được chứng khoán hóa, ví dụ như thương phiếu, hợp đồng kỳ hạn, hợp
đồng hoán đổi… nắm giữ vì mục đích kinh doanh.
- Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn: phản ánh các khoản đầu tư nắm giữ đến
ngàyđáo hạn có kỳ hạn còn lại không quá 12 tháng kể từ thời điểm báo cáo, như tiền gửi
có kỳ hạn, trái phiếu, thương phiếu và các loại chứng khoán nợ khác.
Chỉ tiêu này không bao gồm các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn đã được
trình bày trong chỉ tiêu “Các khoản tương đương tiền”, chỉ tiêu “Phải thu về cho vay ngắn hạn”.
* Các khoản phải thu
Phản ánh toàn bộ giá trị của các khoản phải thu ngắn hạn có kỳ hạn thu hồi còn lại
không quá 12 tháng hoặc trong một chu kỳ kinh doanh thông thường tại thời điểm báo cáo
(sau khi trừ đi dự phòng phải thu ngắn hạn khó đòi). Bao gồm:
- Phải thu của khách hàng: phản ánh số tiền còn phải thu của khách hàng có kỳ hạn
thu hồi còn lại không quá 12 tháng hoặc trong một chu kỳ kinh doanh thông thường tại thời điểm báo cáo. lOMoAR cPSD| 39651089
- Thuế giá trị gia tăng được khấu trừ: là số thuế GTGT ghi trên hóa đơn mua
hànghóa, dịch vụ hoặc chứng từ nộp thuế GTGT của hàng nhập khẩu.
- Phải thu nội bộ: là các khoản nợ phải thu và tình hình thanh toán các khoản
nợphải thu của doanh nghiệp với đơn vị cấp dưới hoặc giữa các đơn vị cấp dưới trực thuộc
doanh nghiệp độc lập. Các đơn vị cấp dưới trực thuộc trong trường hợp này là các đơn vị
không có tư cách pháp nhân, hạch toán phụ thuộc nhưng có tổ chức công tác kế toán, như
các chi nhánh, xí nghiệp, Ban quản lý dự án... hạch toán phụ thuộc doanh nghiệp.
- Phải thu khác: bao gồm:
+ Trị giá tài sản thiếu, đã phát hiện nhưng chưa xác định được nguyên nhân, chờ quyết định xử lý.
+ Các khoản phải thu về bồi thường vật chất do cá nhân, tập thể (trong và ngoài
doanh nghiệp) gây ra như mất mát, hư hỏng vật tư, hàng hóa, tiền vốn,... đã được xử lý bắt bồi thường.
+ Tiền lãi cho vay, cổ tức, lợi nhuận phải thu từ các hoạt động đầu tư tài chính...
* Hàng tồn kho
Là những tài sản được mua vào để sản xuất hoặc để bán trong kỳ sản xuất, kinh
doanh bình thường. Bao gồm các loại sau:
- Hàng mua đang đi trên đường: phản ánh trị giá của các loại hàng hóa, vật tư
(nguyên liệu, vật liệu; công cụ, dụng cụ; hàng hóa) mua ngoài đã thuộc quyền sở hữu của
doanh nghiệp còn đang trên đường vận chuyển, ở bến cảng, bến bãi, kho ngoại quan hoặc
đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nhận nhập kho.
- Nguyên vật liệu: là những đối tượng lao động mua ngoài hoặc tự chế biến dùng
cho mục đích sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm: nguyên vật liệu chính; vật
liệu phụ; nhiên liệu; vật tư thay thế; vật liệu và thiết bị xây dựng cơ bản.
- Công cụ, dụng cụ: là những tư liệu lao động không có đủ các tiêu chuẩn về giá
trị và thời gian sử dụng quy định đối với TSCĐ.
- Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang (giá trị sản phẩm dở dang): là chi phí sảnxuất
bỏ ra nhằm mục đích chế tạo sản phẩm hoàn chỉnh nhưng tại một thời điểm nhất định (cuối
kỳ) chi phí này chưa chế tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh. Bao gồm:
+ Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.
+ Chi phí nhân công trực tiếp.
+ Chi phí sản xuất chung. lOMoAR cPSD| 39651089
- Thành phẩm: là những sản phẩm đã kết thúc quá trình chế biến do các bộ phận
sản xuất của doanh nghiệp sản xuất hoặc thuê ngoài gia công xong đã được kiểm nghiệm
phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật và nhập kho.
- Hàng hóa: là các loại vật tư, sản phẩm do doanh nghiệp mua về với mục đích để bán.
- Hàng gửi đi bán: là trị giá của hàng hóa, thành phẩm đã gửi đi cho khách hàng,
gửi bán đại lý, ký gửi, dịch vụ đã hoàn thành bàn giao cho khách hàng theo hợp đồng kinh
tế hoặc đơn đặt hàng, nhưng chưa được xác định là đã bán (chưa được tính là doanh thu
bán hàng trong kỳ đối với số hàng hóa, thành phẩm đã gửi đi, dịch vụ đã cung cấp cho khách hàng).
- Hàng hóa kho bảo thuế: là các loại nguyên liệu, vật tư nhập khẩu để phục vụ cho
sản xuất của doanh nghiệp được đưa vào lưu giữ tại Kho bảo thuế chưa phải tính và nộp
thuế nhập khẩu và các loại thuế liên quan khác.
* Tài sản ngắn hạn khác - Tạm ứng
Là một khoản tiền hoặc vật tư do doanh nghiệp giao cho người nhận tạm ứng để
thực hiện nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh hoặc giải quyết một công việc nào đó được phê
duyệt. Người nhận tạm ứng phải là người lao động làm việc tại doanh nghiệp. - Chi sự nghiệp
Là các khoản chi để thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội do Nhà nước
hoặc cấp trên giao cho doanh nghiệp ngoài nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh và không vì mục
đích lợi nhuận của doanh nghiệp
- Giao dịch mua bán lại trái phiếu Chính phủ
Dùng để phản ánh các giao dịch mua bán lại trái phiếu Chính phủ phát sinh trong
kỳ. Tài khoản này chỉ ghi nhận giá trị của hợp đồng mua bán lại trái phiếu Chính phủ. b) TSDH
Là những tài sản có thời gian luân chuyển hoặc thu hồi vốn trên 1 năm hoặc trên 1
chu kỳ kinh doanh. TSDH gồm:
* Tài sản cố định
Là những tài sản dài hạn do đơn vị nắm giữ để sử dụng cho các hoạt động của đơn
vị nhằm vào những mục đích nhất định. Căn cứ vào hình thái biểu hiện, tài sản cố định
được chia thành tài sản cố định hữu hình và tài sản cố định vô hình.
- Tài sản cố định hữu hình: lOMoAR cPSD| 39651089
Là những tài sản có hình thái vật chất, do doanh nghiệp nắm giữ để sử dụng cho
hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐHH. Cụ thể:
+ Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng tài sản đó.
+ Nguyên giá tài sản phải được xác định một cách đáng tin cậy.
+ Thời gian sử dụng ước tính trên 1 năm.
+ Có giá trị theo quy định hiện hành. TSCĐHH gồm:
+ Nhà cửa, vật kiến trúc + Máy móc, thiết bị
+ Phương tiện vận tải, truyền dẫn
+ Thiết bị, dụng cụ quản lý
+ Cây lâu năm, súc vật làm việc và cho sản phẩm + TSCĐHH khác
- Tài sản cố định vô hình (TSCĐVH):
TSCĐ vô hình là tài sản không có hình thái vật chất, nhưng xác định được giá trị và
do doanh nghiệp nắm giữ, sử dụng trong SXKD, cung cấp dịch vụ hoặc cho các đối tượng
khác thuê, phù hợp với tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐ vô hình.
Một tài sản được ghi nhận là TSCĐVH phải thỏa mãn đồng thời: + Định nghĩa về TSCĐVH
+ Bốn tiêu chuẩn ghi nhận như đối với tài sản cố định hữu hình. TSCĐVH gồm: + Quyền sử dụng đất + Quyền phát hành
+ Bản quyền, bằng sáng chế
+ Nhãn hiệu, tên thương mại
+ Chương trình phần mềm
+ Giấy phép và giấy phép nhượng quyền + TSCĐVH khác
- Tài sản cố định thuê tài chính: là những TSCĐ chưa thuộc quyền sở hữu của doanh
nghiệp nhưng doanh nghiệp có nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý quản lý và sử dụng như tài sản của doanh nghiệp. lOMoAR cPSD| 39651089
* Bất động sản đầu tư
Là các bất động sản như: quyền sử dụng đất, nhà, hoặc một phần của nhà hoặc cả
nhà và đất, cơ sở hạ tầng do người chủ sở hữu hoặc người đi thuê tài sản theo hợp đồng
thuê tài chính nắm giữ nhằm mục đích thu lợi từ việc cho thuê hoặc chờ tăng giá mà không phải để: -
Sử dụng trong sản xuất, cung cấp hàng hóa, dịch vụ hoặc sử dụng cho các
mụcđích quản lý; hoặc -
Bán trong kỳ sản xuất, kinh doanh thông thường.
* Các khoản đầu tư vào đơn vị khác
Là giá trị các khoản đầu tư vào các đơn vị, tổ chức khác nhằm mục đích kiếm lợi
hoặc nắm quyền kiểm soát đối với các đơn vị khác, như đầu tư vào công ty con, đầu tư vào
công ty liên kết, liên doanh…
* Dự phòng tổn thất tài sản
- Dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh: Là dự phòng phần giá trị bị tổn thất
có thể xảy ra do giảm giá các loại chứng khoán doanh nghiệp đang nắm giữ vì mục đích kinh doanh.
- Dự phòng tổn thất đầu tư vào đơn vị khác: Là khoản dự phòng tổn thất do doanh
nghiệp nhận vốn góp đầu tư (công ty con, liên doanh, liên kết) bị lỗ dẫn đến nhà đầu tư có
khả năng mất vốn hoặc khoản dự phòng do suy giảm giá trị các khoản đầu tư vào công ty
con, công ty liên doanh, liên kết.
- Dự phòng phải thu khó đòi: Là khoản dự phòng phần giá trị các khoản nợ phải
thu và các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn khác có bản chất tương tự các khoản
phải thu khó có khả năng thu hồi.
- Dự phòng giảm giá hàng tồn kho: Là khoản dự phòng giảm giá hàng tồn kho khi
có sự suy giảm của giá trị thuần có thể thực hiện được so với giá gốc của hàng tồn kho.
* Các tài sản dài hạn khác
Là những tài sản có thời gian luân chuyển trên 1 năm, nhưng không thuộc vào các
tài sản dài hạn trên như: xây dựng cơ bản dở dang; chi phí trả trước; các khoản cầm cố, thế
chấp, ký quỹ, ký cược dài hạn… lOMoAR cPSD| 39651089
1.3.1.2. Nguồn hình thành tài sản (nguồn vốn)
Việc nghiên cứu nguồn vốn sẽ cung cấp những thông tin để biết được tài sản của
đơn vị được hình thành từ đâu, trên cơ sở đó đánh giá thực trạng tài chính của đơn vị cũng
như xác định trách nhiệm của đơn vị đối với tài sản hiện có.
Tài sản của đơn vị được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau. Tuy nhiên ở mức độ
khái quát có thể phân thành 2 loại nguồn vốn chính là nợ phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu.
a) Nợ phải trả
Là nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ một sự kiện trong quá khứ và
doanh nghiệp có nghĩa vụ phải thanh toán. Bao gồm:
- Phải trả người bán: gồm các khoản phải trả mang tính chất thương mại phát sinh
từ giao dịch mua hàng hóa, dịch vụ, tài sản.
- Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước: dùng để phản ánh quan hệ giữa
doanhnghiệp với Nhà nước về các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản khác phải nộp, đã
nộp, còn phải nộp vào Ngân sách Nhà nước trong kỳ kế toán năm.
- Phải trả người lao động: các khoản phải trả cho người lao động của doanh nghiệp
như tiền lương, tiền công, tiền thưởng, bảo hiểm xã hội và các khoản phải trả khác thuộc
về thu nhập của người lao động.
- Chi phí phải trả: dùng để phản ánh các khoản phải trả cho hàng hóa, dịch vụ
đãnhận được từ người bán hoặc đã cung cấp cho người mua trong kỳ báo cáo nhưng thực
tế chưa chi trả do chưa có hóa đơn hoặc chưa đủ hồ sơ, tài liệu kế toán, được ghi nhận vào
chi phí sản xuất, kinh doanh của kỳ báo cáo.
- Phải trả nội bộ gồm các khoản phải trả giữa đơn vị cấp trên và đơn vị cấp dướitrực
thuộc không có tư cách pháp nhân hạch toán phụ thuộc.
- Thanh toán theo tiến độ hợp đồng xây dựng: dùng để phản ánh số tiền kháchhàng
phải trả theo tiến độ kế hoạch và số tiền phải thu theo doanh thu tương ứng với phần công
việc đã hoàn thành do nhà thầu tự xác định của hợp đồng xây dựng dở dang.
- Phải trả khác gồm các khoản phải trả không có tính thương mại, không liên
quanđến giao dịch mua, bán, cung cấp hàng hóa dịch vụ.
- Vay và nợ thuê tài chính: phản ánh các khoản tiền vay, nợ thuê tài chính và
tìnhhình thanh toán các khoản tiền vay, nợ thuê tài chính của doanh nghiệp.
- Trái phiếu phát hành: dùng để phản ánh tình hình phát hành trái phiếu, bao gồmcả
trái phiếu chuyển đổi và tình hình thanh toán trái phiếu của doanh nghiệp. lOMoAR cPSD| 39651089
- Nhận ký quỹ, ký cược: dùng để phản ánh các khoản tiền mà doanh nghiệp nhậnký
quỹ, ký cược của các đơn vị, cá nhân bên ngoài để đảm bảo cho các dịch vụ liên quan đến
sản xuất, kinh doanh được thực hiện đúng hợp đồng kinh tế đã ký kết, như nhận tiền ký
cược, ký quỹ để đảm bảo việc thực hiện hợp đồng kinh tế, hợp đồng đại lý,... b) Vốn chủ sở hữu
Nguồn vốn chủ sở hữu là phần tài sản thuần của doanh nghiệp còn lại thuộc sở hữu
của các cổ đông, thành viên góp vốn (chủ sở hữu). Bao gồm:
- Vốn góp của chủ sở hữu: là nguồn vốn chủ sở hữu được sử dụng để hình
thànhnhững tài sản dùng vào mục đích sản xuất kinh doanh của đơn vị.
- Nguồn vốn chuyên dùng: là nguồn vốn chỉ ra phạm vi, mục đích sử dụng củamột
bộ phận tài sản phục vụ cho một mục đích nhất định, bao gồm: nguồn vốn đầu tư xây dựng
cơ bản, quỹ dự phòng tài chính…
- Nguồn vốn chủ sở hữu khác: là nguồn vốn chủ sở hữu không thuộc 2 loại trênnhư
lợi nhuận chưa phân phối, chênh lệch đánh giá lại tài sản… 1.3.2. Sự vận động của tài
sản trong quá trình sản xuất kinh doanh
Để điều hành và quản lý được toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh ở doanh
nghiệp một cách có hiệu quả, nhà quản trị doanh nghiệp phải nắm bắt được kịp thời, chính
xác các thông tin kinh tế về hoạt động của mình, từ đó đưa ra các quyết định thích hợp.
Với tư cách là một hệ thống thông tin định lượng trong doanh nghiệp, kế toán sẽ cung cấp
những thông tin hữu ích về tài sản của doanh nghiệp trong quá trình sản xuất kinh doanh
qua các giai đoạn. Qua các giai đoạn vận động thì tài sản của doanh nghiệp có thể thay đổi
cả về hình thái vật chất và giá trị. Các giai đoạn đó thể hiện như sau:
- Giai đoạn đầu tiên là việc doanh nghiệp mua sắm các tư liệu sản xuất cần
thiếtchuẩn bị cho sản xuất theo kế hoạch đã định. Qua việc này doanh nghiệp phải sử dụng
đến vốn bằng tiền và kết quả là vốn dưới hình thái tiền tệ được chuyển qua thành vốn bằng hiện vật.
- Giai đoạn tiếp theo là giai đoạn sản xuất để tạo ra sản phẩm trên cơ sở kết hợpgiữa
lao động, tư liệu lao động và đối tượng lao động. Ở giai đoạn này kế toán phải phản ánh
hai nội dung quan trọng là chi phí sản xuất chi ra và kết quả sản xuất thu về. Trong giai
đoạn này hình thái vật chất và giá trị tài sản của doanh nghiệp đã được biến đổi.
- Giai đoạn cuối cùng là giai đoạn tiêu thụ thành phẩm để chuyển hóa từ hình
tháihàng hóa, sản phẩm sang hình thái tiền tệ với lượng giá trị biến đổi theo chiều hướng
lớn hơn giá trị ban đầu bỏ ra. lOMoAR cPSD| 39651089
Như vậy trong bất kỳ một doanh nghiệp nào thì tài sản cũng vận động liên tục, kế
tiếp nhau không ngừng theo một trật tự và kế hoạch định sẵn để tạo thành một chu kỳ khép
kín gọi là sự tuần hoàn của tài sản.
1.4. Khái niệm và nguyên tắc được thừa nhận
1.4.1. Các khái niệm được thừa nhận
1.4.1.1. Cân đối
Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu
1.4.1.2. Đơn vị kế toán
Là nơi diễn ra các hoạt động về kiểm soát tài sản, tiền hành các công việc thu nhận,
xử lý, tổng hợp báo cáo và cung cấp thông tin của một tổ chức. Các tổ chức được hình
thành theo quy định của luật pháp.
Theo nguyên tắc này, các tài khoản kế toán mở ra sử dụng cho các tổ chức chứ
không phải cho những người chủ sở hữu, người điều hành hoặc những người liên quan đến tổ chức.
1.4.1.3. Thước đo tiền tệ
Tất cả các đối tượng, các quá trình hoạt động cũng như các nghiệp vụ kinh tế phát
sinh đều phải phản ánh thông qua thước đo tiền tệ và cũng chỉ có thước đo tiền tệ mới cho
phép xác định được những chỉ tiêu tổng hợp phục vụ cho việc so sánh, đánh giá.
Đơn vị tiền tệ được sử dụng là đồng tiền của quốc gia mà đơn vị đang hoạt động. Ở
Việt Nam, đơn vị tiền tệ là Đồng Việt Nam (ký hiệu quốc gia là “đ”, ký hiệu quốc tế là “VND”).
(Thước đo tiền tệ là đặc trưng cơ bản của hạch toán kế toán).
1.4.1.4. Kỳ kế toán
Kỳ kế toán là độ dài của một khoảng thời gian được quy định (tháng, quý, năm) mà
vào thời điểm cuối kỳ, kế toán phải lập các báo cáo tài chính phản ánh tình hình và kết quả
hoạt động, tình hình tài sản và nguồn vốn của doanh nghiệp.
1.4.2. Nguyên tắc kế toán
1.4.2.1. Giá phí
Nguyên tắc này yêu cầu các loại tài sản mà doanh nghiệp đang nắm giữ phải được
ghi nhận theo chi phí thực tế do doanh nghiệp đã bỏ ra để có được các loại tài sản đó. lOMoAR cPSD| 39651089
1.4.2.2. Cơ sở dồn tích
Nguyên tắc này yêu cầu việc ghi nhận tài sản, nguồn vốn, doanh thu và chi phí dựa
vào thời điểm phát sinh chứ không dựa vào thời điểm thực tế thu hoặc thực tế chi tiền hoặc tương đương tiền.
1.4.2.3. Phù hợp
Việc ghi nhận doanh thu và chi phí phải phù hợp với nhau. Khi ghi nhận một khoản
doanh thu thì phải ghi nhận một khoản chi phí tương ứng có liên quan để tạo ra doanh thu đó.
Đây là cơ sở để xác định đúng lợi nhuận trong một kỳ kế toán.
1.4.2.4. Nhất quán
Nguyên tắc này yêu cầu: các chính sách và phương pháp kế toán mà đơn vị kế toán
đã chọn phải được áp dụng thống nhất ít nhất trong một kỳ kế toán năm.
1.4.2.5. Thận trọng
Thận trọng là việc xem xét, cân nhắc, phán đoán cần thiết để lập các ước tính kế
toán trong các điều kiện không chắc chắn.
Nguyên tắc thận trọng đòi hỏi:
- Phải lập dự phòng nhưng không lập quá lớn.
- Không đánh giá cao hơn giá trị của các tài sản và các khoản thu nhập.
- Không đánh giá thấp hơn giá trị của các khoản nợ phải trả và chi phí.
- Doanh thu và thu nhập chỉ được ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về
khả năngthu được lợi ích kinh tế, còn chi phí phải được ghi nhận khi có khả năng phát sinh.
1.4.2.6. Trọng yếu
Thông tin được coi là trọng yếu trong trường hợp nếu thiếu thông tin hoặc thiếu
chính xác của thông tin đó có thể làm sai lệch đáng kể báo cáo tài chính, làm ảnh hưởng
đến quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính.
Nguyên tắc trọng yếu yêu cầu: không được thiếu thông tin hoặc thiếu chính xác của
những thông tin được coi là trọng yếu.
1.4.2.7. Hoạt động liên tục
Báo cáo tài chính phải được lập trên cơ sở giả định là doanh nghiệp đang hoạt động
liên tục và sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh bình thường trong tương lai gần (nghĩa là doanh
nghiệp không có ý định cũng như không buộc phải ngừng hoạt động hoặc thu hẹp đáng kể
quy mô hoạt động của mình). Trong trường hợp thực tế khác với giả định hoạt động liên lOMoAR cPSD| 39651089
tục thì báo cáo tài chính phải được lập trên một cơ sở khác và phải giải thích cơ sở đã sử
dụng để lập báo cáo tài chính.
1.5. Các phương pháp kế toán
1.5.1. Phương pháp chứng từ kế toán
Đây là phương pháp ghi nhận các hiện tượng kinh tế - tài chính phát sinh và hoàn
thành thông qua các mẫu giấy tờ theo quy định hoặc các loại băng từ, đĩa từ, thẻ thanh toán.
Thông qua chứng từ, kế toán sẽ thu thập thông tin ban đầu làm cơ sở pháp lý cho việc ghi sổ kế toán.
1.5.2. Phương pháp kiểm kê
Là phương pháp xác định giá trị của tài sản và nguồn vốn hiện có tại thời điểm kiểm
kê để kiểm tra, đối chiếu với số liệu trong sổ kế toán, nhằm đảm bảo cho số liệu kế toán
trên sổ sách đúng với thực tế. 1.5.3. Phương pháp tính giá thành
Kế toán sẽ tổng hợp những loại chi phí lao động sống và lao động vật hóa từ đó xác
định được giá thành sản phẩm, hàng hóa.
1.5.4. Phương pháp tính giá
Là phương pháp dùng tiền để xác định giá trị của các loại tài sản, nguồn vốn trong
đơn vị trên cơ sở số lượng và chất lượng của từng đối tượng cụ thể nhằm mục đích phục
vụ cho việc tính toán, ghi chép và tổng hợp thông tin. 1.5.5. Phương pháp đối ứng tài
khoản và ghi sổ kép
Tài khoản kế toán là phương pháp kế toán phân loại các đối tượng kế toán để phản
ảnh, kiểm tra một cách thường xuyên, liên tục, có hệ thống tình hình hiện có và sự vận
động của từng đối tượng kế toán.
Ghi sổ kép là phương pháp phản ảnh và kiểm tra quá trình vận động của mỗi đối
tượng kế toán theo mối quan hệ cân đối vốn có của nó trong mỗi nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
1.5.6. Phương pháp tổng hợp cân đối kế toán
Là phương pháp tổng hợp tình hình tài sản và kết quả hoạt động kinh doanh của đơn
vị theo từng thời kỳ nhất định và trình bày trên các báo cáo kế toán, chủ yếu trên báo cáo tài chính. lOMoAR cPSD| 39651089
1.5.7. Báo cáo tài chính
Báo cáo tài chính là một phương pháp kế toán tổng hợp số liệu từ các sổ sách kế
toán theo các chỉ tiêu về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong
một thời kỳ nhất định.