Họ và tên: Phùng Đoàn Khánh Ly Mã sinh viên: 2356110032
Lớp tín chỉ: TG01004 K43.2
Lớp hành chính: Quan hệ Chính trị & Truyền thông Quốc tế K43
BÀI TẬP TỰ HỌC 5
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU I. Tài liệu khoa học
 Tài liệu là vật thể cung cấp những chỉ dẫn thông tin. Tài liệu gồm hai đặc trưng cơ bản:
 Đặc trưng về mặt vật chất: Chất liệu và tín hiệu sử dụng.
 Đặc trưng tri thức: Nội dung của tài liệu, mức độ xử lý và phổ biến của tài liệu.
 Tài liệu khoa học là những văn bản hoặc vật thể chứa đựng những thông tin
khoa học giúp nhà nghiên cứu tìm hiểu một vấn đề khoa học nào đó.
 Phương pháp nghiên cứu tài liệu là phương pháp thu thập thông tin khoa học
trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu đã có, thông qua các thao tác tư duy để rút ra kết luận khoa học.
 Mục đích: Nhằm nhận dạng sơ bộ quy luật chung của đối tượng nghiên cứu.
 Bản chất: Nghiên cứu các tài liệu đã tích lũy trong quá khứ, đúc kết,
tìm kiếm thông tin về quy luật diễn ra trong quá khứ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
 Đặc trưng: Người nghiên cứu không có bất kỳ một sự quan sát trực tiếp
nào lên đối tượng nghiên cứu. Đòi hỏi nhà nghiên cứu phải có lý thuyết
“nền” làm căn cứ xu phát như thế giới quan, quan điểm, lập trường tư
tưởng để có thái độ tiếp nhậvà cách thức xử lý thông tin phù hợp.
II. Các phương pháp nghiên cứu tài liệu
1. Phương pháp thu thập và phân loại tài liệu * Thu thập tài liệu
 Là bước đầu tiên, cần thiết và quan trọng cho bất kỳ hoạt động nghiên cứu khoa học nào.
 Thu thập tài liệu giúp nhà nghiên cứu tránh được sự trùng lặp với các nghiên
cứu đã hoàn thành; người nghiên cứu có thêm kiến thức sâu, rộng về lĩnh vực
nghiên cứu đang theo đuổi, làm rõ hơn đề tài nghiên cứu đã lựa chọn.
 Về nguyên tắc, tất cả những tài liệu chứa đựng các thông tin liên quan đến
nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài đều phải được thu thập.
 Tính hữu ích của một tài liệu khoa học được xác định bằng giá trị nội dung,
tính thời sự cũng như khả năng tương thích của nó đối với vấn đề nghiên cứu
mà nhà khoa học quan tâm. * Phân loại tài liệu
 Phân loại tài liệu là phương pháp sắp xếp tài liệu khoa học thành hệ thống
logic chặt chẽ theo từng mặt, từng đơn vị kiến thức, từng vấn đề khoa học có
cùng dấu hiệu theo mục đích sử dụng của nhà nghiên cứu.
 Các hình thức phân loại phổ biến hiện nay là phân loại theo tên tác giả, phân
loại theo thời gian công bố, hình thức công bố. Còn nhiều cách phân loại khác,
tùy theo mục đích nghiên cứu của đề tài mà nhà nghiên cứu phân loại cho phù hợp.
2. Phân tích và tổng hợp tài liệu
* Phân tích tài liệu
 Phân tích tài liệu là phương pháp nghiên cứu tài liệu về một chủ đề bằng cách
tách chúng thành từng bộ phận, từng mặt, từng vấn đề để hiểu chúng một cách
sâu sắc, tìm thông tin phục vụ vấn đề nghiên cứu.
 Mục đích của việc phân tích tài liệu là thông qua phân tích hình thức và nội
dung tài liệu, nhà nghiên cứu xác định tính hữu ích của tài liệu và phạm vi có
thể kế thửa nội dung tài liệu đó đối với đề tài họ triển khai.
 Căn cứ vào mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu và khung lý thuyết của đề tài để
thiết kế nội dung của mỗi phiếu phân tích tài liệu. Phiếu phân tích tài liệu xây
dựng theo các tiêu chí: chủ đề chính của tài liệu, nội dung cơ bản, mục đích,
phạm vi nghiên cứu cũng như mức độ sử dụng của thông tin trong tài liệu. * Tổng hợp tài liệu
 Tổng hợp tài liệu là phương pháp liên kết từng mặt, từng bộ phận thông tin từ
tài liệu từ các tài liệu thu thập được nhằm tạo ra một cách hiểu đầy đủ và sâu
sắc về chủ đề nghiên cứu.
 Tổng hợp tài liệu nhằm mục đích xác định tính tương thích của tài liệu so với
mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, lựa chọn tư liệu cần và đủ, sắp xếp chúng
theo tiến trình thời gian hay quan hệ nhân quả.
=> Phân tích và tổng hợp tài liệu là hai phương pháp có chiều hướng đối lập nhau
song thống nhất biện chứng và bổ trợ cho nhau, giúp nhà nghiên cứu nắm bắt được
thông tin xung quanh vấn đề nghiên cứu một cách sâu sắc và khái quát.
3. Phương pháp đọc và ghi chép tài liệu * Đọc tài liệu
 Yêu cầu đạt được khi đọc tài liệu là ghi nhớ được tên tài liệu, nguồn, tác giả
tài liệu, nội dung cơ bản, những dữ kiện được đề cập đến trong tài liệu, khả
năng sử dụng chúng trong giải quyết vấn đề khoa học của nhà nghiên cứu.
 Đọc thông thường: đối với tài liệu không cần thiết phải quá ghi nhớ và chú ý nhiều.
 Đọc nhanh: đọc tài liệu phổ biến thông tin khoa học với tốc độ nhanh, đồng
thời đặt ra yêu cầu ghi nhớ những thông tin căn bản trong tài liệu.
 Đọc trượt: kiểu đọc chọn lọc, khi đọc mắt lướt theo toàn bộ nội dung tài liệu
nhưng chỉ chú ý đến những đoạn cần thiết.
 Đọc quét: đọc mắt không lướt trên toàn bộ nội dung tài liệu mà chỉ lướt theo
những phần có thể có thông tin ẩn.
 Đọc sâu: đối với những tài liệu chuyên môn phức tạp, yêu cầu nhà nghiên cứu
phải suy nghĩ và phân tích ngay trong quá trình đọc. * Ghi chép tài liệu
 Sau khi đọc lướt toàn bộ tài liệu, nhà khoa học tiến hành đọc kỹ và ghi chép
những nội dung tài liệu có ý nghĩa với nhà khoa học và liên qua đến vấn đề
nghiên cứu của mình. Những ghi chép ban đầu này chính là vật liệu thông tin
đầu tiên làm tiền đề cho các nhà khoa học tiến hành xử lý thông tin trong quá
trình nghiên cứu tài liệu.
4. Phương pháp thực hiện tóm tắt khoa học
 Tóm tắc khoa học thường được thực hiện sau khi nhà nghiên cứu tiến hành
đọc và ghi chép tài liệu. Bản tóm tắt thực hiện trên cơ sở các kết quả thu được
của việc đọc và ghi chép tài liệu.
 Mục đích của việc thực hiện tóm tắt khoa học đối với tài liệu là nhằm loại bỏ
những thông tin không cần thiết trong những tài liệu đã thu thập được, cô đọng
và làm bật lên nội dung của tài liệu mà thích ứng và cần thiết với vấn đề nghiên cứu.
 Tóm tắt lược thuật là văn bản do nhà nghiên cứu thực hiện nhằm ghi chép lại
một cách cô đọng, trung thực thông tin về kết quả nghiên cứu của một hay
một nhóm tài liệu đã được phân loại có liên quan trực tiếp đến mục tiêu, nhiệm
vụ nghiên cứu cần thực hiện của một đề tài khoa học. Bản lược thuật tài liệu
cần ngắn gọn, súc tích về nội dung, đảm bảo tính chính xác của các thuật ngữ mà tài liệu trình bày.
 Tóm tắt tổng thuật là bản trình bày tổng hợp về một hay một số vấn đề liên
quan đến mục tiêu, nhiệm vụ của một đề tài nghiên cứu dựa trên nhiều tài liệu
cùng đề cập đến các vấn đề đó. Bản tổng thuật tài liệu cần đảm bảo tính khách
quan khoa học của các tài liệu khảo cứu.
=> Bản tóm tắt lược thuật và tổng thuật tài liệu là căn cứ, dữ liệu khoa học quan
trọng để nhà nghiên cứu thông qua hoạt động tư duy sang tạo của mình hình thành
các ý tưởng nghiên cứu, tìm kiếm luận cứ chứng minh giả thuyết.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Giáo trình Phương pháp nghiên cứu Khoa học Xã hội và Nhân văn; biên soạn TS.
Phan Thanh Hải, PGS. TS Hoàng Anh, ThS. Lê Thành Khôi