Bệnh cầu trùng trên heo: nguyên nhân và cách điều trị | Khoa chăn nuôi - thú y | Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh
Cầu trùng thường gây bệnh cho heo từ 7-21 ngày tuổi. Trong giai đoạn đầu mới nhiễm bệnh, heo con thường tiêu chảy phân màu trắng sữa, sau đó tùy thuộc vào mầm bệnh kế phát mà heo có các biểu hiện triệu chứng nặng nhẹ khác nhau như tiêu chảy phân màu vàng, xám, xanh lá cây hay thậm chí phân có lẫn cả máu. Tài liệu được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Khoa chăn nuôi - thú y 10 tài liệu
Trường: Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh 185 tài liệu
Tác giả:
Preview text:
BỆNH VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ TRÊN HEO
Cầu trùng heo gây bệnh như thế nào?
Trong bài viết trước chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về mầm bệnh cầu trùng từ vòng đời cho đến
các đặc điểm của nó. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp thêm cho các bạn 1 số thông tin về
cách mà Isospora suis gây ra các triệu chứng, bệnh tích trên heo để các bạn có thêm những góc
nhìn hoàn thiện hơn về căn bệnh gây thiệt hại đáng kể này.
Heo con theo mẹ tiêu chảy, chậm lớn, điều trị kháng sinh không khỏi Cơ chế gây bệnh
Cơ chế của bệnh cầu trùng trên heo
Triệu chứng điển hình
Cầu trùng thường gây bệnh cho heo từ 7-21 ngày tuổi. Trong giai đoạn đầu mới nhiễm bệnh, heo
con thường tiêu chảy phân màu trắng sữa, sau đó tùy thuộc vào mầm bệnh kế phát mà heo có các
biểu hiện triệu chứng nặng nhẹ khác nhau như tiêu chảy phân màu vàng, xám, xanh lá cây hay
thậm chí phân có lẫn cả máu.
Ở giai đoạn sau, khi ruột bị tổn thương, mất khả năng tiêu hóa sữa nên ta cũng có thể thấy heo con
nôn ra sữa. Heo vừa nôn, vừa tiêu chảy dẫn đến mất nước trầm trọng, lông xù. Tỷ lệ chết có thể lên
đến 20% hoặc cao hơn nếu có các mầm bệnh kế phát nguy hiểm như E.coli, Clostridium hay Rotavirus…
Dưới đây là 1 số hình ảnh trực quan về biểu hiện của heo khi mắc bệnh cầu trùng.
Heo con tiêu chảy phân màu sữa
Phân heo mắc bệnh cầu trùng (trái) và E.coli (phải)
Heo còi cọc, xù lông, chậm lớn. Tỷ lệ chết trên 20% nhưng nếu kế phát các bệnh khác thì còn cao hơn nhiều Bệnh tích
Bệnh tích do cầu trùng gây ra cho heo chỉ nằm trong phạm vi niêm mạc ruột, nhất là phần ruột non.
Mức độ tổn thương của ruột heo phụ thuộc rất nhiều vào số lượng kén cầu trùng mà heo ăn phải.
Nếu số lượng kén ăn phải quá ít, cơ thể heo sẽ tự tiêu diệt mầm bệnh theo cơ chế miễn dịch tự
nhiên của cơ thể. Do đó heo không bị tổn thương gì.
Nếu heo ăn phải 1 lượng kén đủ để gây bệnh nhưng không quá nhiều, các tổn thương sẽ ở mức độ
nhẹ: ruột heo sưng phồng và hơi cương lên. Thi thoảng thấy một vài vệt máu đông xuất hiện trên niêm mạc ruột.
Nếu heo ăn phải 1 lượng kén nhiều hay nhiễm trùng nặng, ruột sẽ có các biểu hiện như viêm tràn
lan kèm theo fibrin; hoại tử ruột.
Ruột heo sung huyết, sưng phồng
Ruột heo có màng giả do kế phát Clostridium
Cầu trùng làm tổn thương và gây viêm ruột
Sau giai đoạn nhiễm bệnh nặng nề, 1 số heo không qua khỏi và chết, những heo sống sót còn lại đa
phần ruột bị teo lại, lông nhung ruột teo ngắn, tế bào niêm mạc ruột hư hại → khả năng hấp thu của
heo giảm mạnh → điều này lý giải tại sao những heo sau cai sữa đã từng bị bệnh cầu trùng thường còi cọc, chậm lớn.
Lông nhung ruột teo ngắn (hình minh họa).
Nắm rõ các triệu chứng, bệnh tích của bệnh cũng như hiểu rõ tại sao lại có những triệu chứng, bệnh
tích đó sẽ là cơ sở vứng chắc giúp các bạn thành công trong việc chẩn đoán, phòng và trị bệnh khi cần thiết.
Để đầy đủ hơn nữa, trong bài viết tiếp theo, chúng tôi sẽ tiếp tục cung cấp thêm các thông tin chi tiết
về việc phòng cũng như điều trị khi heo mắc bệnh cầu trùng.
Mầm bệnh cầu trùng và những ứng dụng vào thực tế Khái niệm bệnh
Bệnh cầu trùng trên heo do 1 loài ký sinh trùng có tên là coccidia sống và nhân lên trong tế bào vật
chủ, thường là trong đường ruột gây ra chủ yếu trên heo con 7-10 ngày tuổi. Biểu hiện chính của
heo bệnh thường là tiêu chảy phân màu vàng đến xám sền sệt và chuyển sang lỏng hơn khi nhiễm
trùng nặng hơn. Người heo con dính đầy phân lỏng, luôn ẩm ướt và có mùi ôi của sữa chua.
Ứng dụng thực tế: Trường hợp heo con tiêu chảy mà điều trị bằng kháng sinh không thấy hiệu
quả → nghi ngờ heo nhiễm cầu trùng.
Vòng đời của cầu trùng
Trứng cầu trùng trong cơ thể heo bệnh theo phân ra ngoài môi trường và phát triển dần thành bào
tử rồi thành các kén bào tử. Kén bào tử này có thể vào cơ thể heo và gây bệnh trong vòng 12-24h ở 20-35oC.
Sau khi các bào tử trong kén đi qua miệng heo vào đến ruột non thì tiếp tục phát triển và trải qua 3
giai đoạn để hình thành nên các bào tử mới (như hình dưới). Vòng đời cầu trùng.
Ứng dụng thực tế :
3 giai đoạn phát triển của trứng cầu trùng trong ruột heo diễn ra trong vòng từ 5-10 ngày. Sau thời
gian đó, heo bắt đầu c những heo con tiêu chảy nhỏ hơn 5 ngày tuổi chắc chắn không phải do mắc
bệnh cầu trùng.ó các biểu hiện triệu chứng tiêu chảy đầu tiên. Chính bới vậy, Giả sử heo con sơ
sinh nhiễm bệnh ngay từ 1 ngày tuổi thì ít nhất phải 5 ngày sau heo mới tiêu chảy
Cầu trùng sống và nhân lên trong tế bào vật chủ chủ yếu là tế bào đường ruột → gây tổn thương
đường ruột và tiêu chảy.
Vòng đời của cầu trùng trải qua 2 giai đoạn lớn: giai đoạn trong cơ thể heo và giai đoạn ngoài cơ
thể heo (trong môi trường sống). Muốn tiêu diệt cầu trùng ta phải tiến hành tiêu diệt 1 trong 2 hoặc
cả 2 giai đoạn lớn đó. Tuy nhiên, trứng cầu trùng ngoài môi trường có sức đề kháng rất cao với các
thuốc sát trùng nên rất khó tiêu diệt. Bởi vậy, biện pháp phòng bệnh hiệu quả đối với cầu trùng
chính là đưa các thuốc đặc trị cầu trùng vào hệ thống tiêu hóa của từng cá thể heo con để tiêu diệt
chúng ngay từ trong cơ thể heo.
Các đặc điểm của mầm bệnh
Mầm bệnh cầu trùng heo gồm có 3 loại, loại 1 tên là Isospora, gây bệnh chủ yếu cho heo con từ 7-
21 ngày tuổi. Đa phần trong thực tế heo mắc bệnh cầu trùng là do Isospora suis gây ra. Loại 2 tên
là Eimeria, heo con từ 1-3 tháng tuổi thường mang mầm bệnh này trong cơ thể nhưng hầu như
không có biểu hiện triệu chứng gì ra ngoài. Loại 3 tên là Cryptosporidia hầu như không thấy gây bệnh cho heo.
Sức đề kháng và khả năng gây bệnh: Trứng cầu trùng kháng với hầu hết các loại thuốc sát trùng
nên nó có thể tồn tại rất lâu trong môi trường. Điều kiện thích hợp nhất cho mầm bệnh lây nhiễm là
từ 20-36oC, là khung nhiệt độ thường gặp trong các ô chuống nái đẻ → điều này lý giải tại sao hầu
hết heo con ở các trang trại lại rất dễ dàng mắc cầu trùng nếu không được phòng bệnh ngay từ đầu.
Ứng dụng thực tế: Đối với cầu trùng, chỉ cần quan tâm chủ yếu đến heo con từ 7-21 ngày tuổi. Heo
có biểu hiện tiêu chảy sớm nhất là lúc 7 ngày tuổi, nghĩa là khi heo con được 2 ngày tuổi, mầm bệnh
đã xâm nhập vào cơ thể heo → ủ bệnh trong ruột non của heo (trải qua 3 giai đoạn) trong 5 ngày
→ đến 7 ngày tuổi thì heo bị tiêu chảy. Bởi vậy, muốn phòng bệnh cầu trùng hiệu quả, nhất định
phải phòng cho heo con lúc 1 hoặc 2 ngày tuổi.
Hội chứng tiêu chảy trên heo con
Trên heo con, vấn đề mà người chăn nuôi hay gặp phải nhất, cũng là vấn đề được quan tâm nhất
đó là hiện tượng heo con bị tiêu chảy. Tiêu chảy trên heo con có rất nhiều nguyên nhân, có thể do
nhiễm vi trùng, do thức ăn bị hỏng, hay đôi khi lại là do sinh lý, quản lý của con người không tốt.
Cũng chính bởi do nhiều nguyên nhân mà người ta gọi chung là hội chứng. Hiện tượng tiêu chảy
sẽ làm cho heo con gầy còm ốm yếu, giảm sức đề kháng, giảm tăng trọng, thậm chí dẫn đến gây chết cho heo con.
Hôm nay tôi xin trao đổi với các bạn về hội chứng tiêu chảy trên heo con này, từ đó chúng ta có thể
kiểm soát hiện tượng này được tốt hơn, tăng hiệu quả chăn nuôi, đặc biệt là trong những ngày đầu
tiên của heo con. Điều này rất quan trọng, bởi 70% sự thất thoát xảy ra nằm trong 5 ngày đầu tiên sau khi sinh.
Các nguyên nhân gây lên tiêu chảy cho Heo con hay gặp phải có thể như sau:
Heo con không bú đủ sữa đầu
Trong những ngày đầu của heo con, việc heo con mắc những bệnh do virus gây ra thường sẽ rất ít
xảy ra. Lý do là do ta đã tiêm các vaccine phòng một số bệnh quan trọng cho heo nái trước khi heo
nái đẻ, điều này sẽ giúp cho heo con có một lượng kháng thể mẹ truyền bảo hộ cho heo con vượt
qua những bệnh virus trong những ngày đầu tiên.
Trong giai đoạn heo con này, ta thường chuyển hướng quan tâm hơn một số nguyên nhân khác
gây cho heo con tiêu chảy, và một trong số đó là nguyên nhân mà ít người để ý đến: Heo con không
bú đủ sữa đầu trong những giờ đầu tiên. Heo con mới sinh ra, được bú sữa đầu càng sớm càng tốt,
đặc biệt trong 6- 10 tiếng đầu tiên, ít nhất phải trước 24 giờ đầu tiên. Việc bú sữa đầu rất quan
trọng, bởi không chỉ trong sữa đầu có hàm lượng dinh dưỡng cao cung cấp năng lượng cho heo
con mà trong sữa đầu có một hàm lượng rất lớn các kháng thể quan trọng (Kháng thể mẹ truyền)
giúp heo con vượt qua được những bệnh nguy hiểm trong khoảng 3 - 4 tuần đầu tiên. Cố gắng cho
heo con bú sữa đầu càng sớm, càng nhiều càng tốt.
Uống sữa đầu sau 24 giờ sẽ làm giảm sự hấp thu sữa đầu của heo con. Lý do là vì, hàm lượng
sữa đầu trong những giờ đầu tiên là lớn nhất; mặt khác, trong cơ thể heo con lúc này chưa có hình
thành những men tiêu hóa như:
- Pepsin, trypsin, chymotrypsin: được hình thành trong tuần đầu. - Saccaraza: sau 2 tuần.
- Mantaza: đầy đủ sau 4 tuần.
Những men này cũng góp phần làm giảm hiệu quả hấp thu kháng thể trong sữa đầu của heo con. Heo thiếu Sắt
Như chúng ta đã biết, Sắt là một thành phần rất quan trọng, tham gia vào quá trình tạo máu của cơ
thể. Sắt liên kết trong các tổ hợp Heme của Hemoglobin và Myoglobin - thành phần chủ yếu của
máu. Thiếu Sắt sẽ dẫn đến thiếu máu. Ngoài ra, Sắt còn tham gia vào quá trình chuyển hóa một số
vitamin như chuyển hóa β - Carotene thành Vitamin A. Hơn nữa, thiếu Sắt còn làm giảm hoạt tính
của các Enzyme chứa Sắt, các Enzyme tham gia vào quá trình tổng hợp protein.
Nhu cầu Sắt của heo con trong 20 ngày đầu rất cao, mỗi ngày heo con cần từ 7-12mg Sắt, trong
khi đó sữa mẹ chỉ đủ cung cấp cho heo con 1mg Sắt mỗi ngày. Điều này dẫn đến tình trạng heo con
thiếu Sắt. Việc bổ sung thêm Sắt cho heo con là rất cần thiết và quan trọng. Ta có thể bổ sung Sắt
cho heo con vào ngày thứ 3 với ngày 10, mỗi lần 1cc/con; hoặc cũng có thể chỉ cần 1 mũi vào ngày
thứ 3 với lượng là 2cc/con.
Thống kê các nguyên nhân hay gặp Vệ sinh kém
Vệ sinh rốn khi cắt rốn không tốt cũng có thể làm cho heo con bị viêm rốn, tạo điều kiện cho các vi
khuẩn cơ hội như E.Coli, Salmolel a, Clostridium, Staphylococcus, ... xâm nhập, dẫn đến tiêu chảy cho heo con.
Vệ sinh chuồng trại, đặc biệt là nước uống và thức ăn không tốt. Có thể thức ăn bị nấm, mốc, đặc
biệt là những ngày nồm ầm ướt; làm cho heo con bị tiêu chảy do ngộ độc độc tốc nấm mốc.
Heo nái mắc hội chứng MMA
Việc heo nái mắc hội chứng MMA: Viêm vú, Viêm Tử cung, mất sữa cũng là một nguyên nhân hay
gặp làmcho heo con bị tiêu chảy. Trong sữa của heo nái bị viêm vú, chứa nhiều các vi khuẩn cơ hội
như Staphylococcus, E.Coli, Salmolel a, ... sẽ theo sữa vào trong cơ thể heo con, gây cho heo con bị tiêu chảy.
Heo con mắc một số vi khuẩn, virus
Có thể vì một lý do nào đó, dẫn đến heo con bị mắc một số bệnh do vi khuẩn, virus gây ra. Và hay
gặp trong giai đoạn này có thể là E.Coli, Cầu trùng, Clostridium, Rotavirus, Coronavirus, ... Theo giai đoạn của heo
Ở trong giới hạn bài viết này tôi xin trình bày ngắn gọn, sơ qua về các nguyên nhân gây lên tiêu
chảy cho heo con. Ở những bài viết sau, tôi sẽ trình bày chi tiết các bệnh cụ thể.
Tiêu chảy heo con theo độ tuổi
Sưởi ấm cho heo con không đầy đủ
Sưởi ấm cho heo con không đủ, cũng làm cho heo con bị tiêu chảy
Lồng úm cho heo con đảm bảo nhiệt độ
Ta cũng có thể làm sàn ngủ cho heo
Nguyên nhân tiêu chảy ở heo con cai sữa
Người quản lý kỹ thuật nuôi heo của công ty Novus International đã cho biết một số trường hợp
tiêu chảy là do tiêu chảy sinh lý chứ không phải là một tác nhân gây bệnh trực tiếp.
Heo cai sữa bị tiêu chảy
Họ thường giả định rằng nếu một con vật bị tiêu chảy thì nó được gây ra bởi một số tác nhân
gây bệnh như. E. coli, Salmonel a, rotavirus và các vi khuẩn khác có thể là nguyên nhân gây
nhiễm trùng đường ruột. Tuy nhiên, dinh dưỡng có thể là nguyên nhân gián tiếp gây ra bệnh này.
“Trong một số trường hợp, nó thực sự là tiêu chảy sinnh lý, gây ra bởi một loại protein khó tiêu
hóa. " đó là câu nói của Tiến sĩ Brad Lawrence - Người quản lý kĩ thuật nuôi heo của công ty Novus International.
Protein dư thừa đến ruột già và ảnh hưởng đến độ pH của nó tạo điều kiện thuận lợi cho vi
khuẩn gây bệnh. Cơ thể phản ứng bằng cách tái hấp thu nước ngược vào trong đường tiêu
hóa (GI) để giúp pha loãng sự nồng độ của quá trình lên men protein. Kết quả là nước thừa
trong phân, hoặc tiêu chảy sinh lý.
Đó là một trong những khó khăn trong việc chăm sóc khỏe và chế độ dinh dưỡng cho heo cai
sữa, vì vậy chúng cần một chế độ ăn uống cung cấp đủ lượng protein để hỗ trợ cho sự tăng
trưởng . Tuy nhiên, chúng có một hệ thống enzym đường tiêu hóa chưa hoàn chỉnh nên rất khó
khăn để tiêu hóa lượng protein cao
Tiến sĩ Lawrence cho biết: "khi các enzyme tiêu hóa protein hoạt động làm giảm đi những thành
phần khó tiêu hóa trong thức ăn chế biến sẵn của động vật như chất kháng dinh dưỡng và
protein gây gị ứng,do đó protein sẽ được hấp thụ dễ dàng trong hệ thống tiêu hóa.
Hàm lượng protein không tiêu hóa được trong ruột sẽ giảm thông qua việc cải thiện sự phân
giải protein. Điều này là cần thiết để giảm tốc độ tái hấp thu nước ngược trở lại đường tiêu hóa.
Ông nói thêm là bằng cách tăng sự hấp thụ của protein và giảm số lượng protein đến ruột sau
cũng loại bỏ đi một số vi khuẩn có khả năng gây bệnh cho nguồn thực phẩm.
Ông kết luận: "bổ sung enzyme tiêu hóa protein cho động vật trong chế độ ăn uống để hoàn
thiện khả năng tiêu hóa, làm giảm lượng nitơ dư thừa và làm giảm vi khuẩn có hại trong ruột.
Và những yếu tố này có thể dẫn đến cải thiện lợi nhuận kinh tế cho người sản xuất".
Dịch tiêu chảy cấp trên heo (Porcine Epidemic Diarrhoea PED)
Trong bối cảnh nền chăn nuôi heo công nghiệp trên thế giới đang ứng phó với những khó khăn từ
hệ lụy của biến động chính trị thì sự bùng phát của các dịch bệnh trên quy mô rộng lớn càng làm
cho những khó khăn thêm chồng chất. Trong đó, dịch tiêu chảy cấp (PED) trên heo xảy ra tại Mỹ
trong năm 2014 vừa qua là một ví dụ điển hình.
PED và những thiệt hại do PED gây ra trên thế giới
Với 8.758 trường hợp dương tính (tính từ tháng 10/2013 đến ngày 03/11/2014), PED đã làm thay
đổi bộ mặt của toàn bộ ngành chăn nuôi heo công nghiệp tại Mỹ nói riêng và thay đổi cơ cấu của
ngành công nghiệp thịt tại Mỹ nói chung. Cụ thể, giá thịt heo giao dịch tăng mức kỷ lục từ trước đến
nay từ trung bình 4,951 USD/ pound (tương đương 233.000 vnđ/1 kg) vào đầu tháng 11 năm 2013
đến 8,003 USD/pound (tương đương 377.000 vnđ/1kg) vào đầu tháng 11 năm nay (2014). Ngoài ra,
nhiều nước cũng đã cấm các doanh nghiệp nhập khẩu thịt heo từ Mỹ do lo ngại vấn đề truyền lây
bệnh, từ đó làm cho tổng kim ngạch xuất khẩu thịt heo của Mỹ năm 2014 cũng giảm theo đáng kể.
Với tỷ lệ nhiễm bệnh và tỷ lệ chết cao (gần như 100% đối với những heo con theo mẹ và 30% đối
với heo nái) cùng với những di chứng để lại trên đàn heo nái (PED gây thiệt hại 50-100% lứa đẻ
trong vòng 24h sau khi đẻ trên đàn heo nái tơ), ta có thể nói PED là một trong những mối lo ngại lớn
của các nhà chăn nuôi heo trên toàn thế giới.
PEDV được tìm thấy lần đầu tiên tại Châu Âu vào thập niên 1970 và lan sang Trung Quốc, Nhật
Bản và Hàn Quốc vào năm 1990. Từ năm 2000 về sau, PED được phát hiện thấy ở Philippines,
Thái Lan và Việt Nam. Heo ở mọi độ tuổi đều nhạy cảm với virus này, heo con theo mẹ nhạy cảm
nhất, có tỷ lệ nhiễm bệnh và tỷ lệ chết cao.
Bệnh do 1 loại ARN virus sợi đơn thuộc họ Coronavirus gây ra. Với kích thước thuộc loại khá lớn so
với nhiều virus khác – từ 27 đến 30 kb. Virus có 2 type chính, type 1 thường gây bệnh cho heo sau
cai sữa, type 2 gây bệnh cho heo con theo mẹ và heo hậu bị.
PED Virus gây bệnh như thế nào?
Khi heo khỏe mạnh tiếp xúc với các nguồn gây bệnh như: heo mang mầm bệnh, phân, tinh heo, vật
dụng chăn nuôi có mầm bệnh, xe tải, con người, nguồn nước…Virus sẽ từ các nguồn đó xâm nhập
vào cơ thể heo chủ yếu thông qua đường tiêu hóa.
Tại đường tiêu hóa của heo (chủ yếu là đoạn không tràng và hồi tràng của ruột non), virus (PEDV)
nhân lên trong các tế bào nhung mao ruột non làm cho lông nhung ruột hư hại, teo đi và ngắn hơn,
dẫn đến giảm khả năng hoạt động của các men tiêu hóa trong ruột, từ đó giảm khả năng hấp thu
dinh dưỡng trong thức ăn hay trong sữa (đối với heo con).
Đây là nguyên nhân gây tiêu chảy trên heo.
Cơ chết xâm nhiễm của PED
Heo con theo mẹ do có hệ thống lông rung phát triển chưa hoàn thiện và sức đề kháng yếu nên khi
virus tấn công thì nó là đối tượng bị lây nhiễm nhiều nhất (gần như 100%) và bị tổn thương nặng
nhất. Ngoài ra, trong ruột heo con theo mẹ chủ yếu là sữa nên phân thường có màu vàng, nhiều
nước (lỏng), mùi hôi và có cả sữa không tiêu hóa hết. Một thời gian ngắn sau khi tiêu chảy, heo bắt
đầu có hiện tượng nôn, dịch nôn chủ yếu là sữa chưa tiêu hóa hết còn trong dạ dày và có màu trắng
sữa, nhiều nước, vị chua (do sữa lên men).
Sau khi ống tiêu hóa bị tổn thương, nó phát ra một kích thích bất thường tác động lên trung tâm
gây nôn trên não. Sau đó, trung tâm này tác động ngược trở lại cơ hoành, cơ bụng >> hai cơ này
co thắt lại làm tăng áp l c
ự ổ bụng >> co các cơ hô hấp, cơ thực quản giãn ra tống các chất từ dạ
dày ra ngoài (hay còn gọi là hiện tượng nôn).
Tiêu chảy quá nhiều kết hợp với nôn làm cho những heo con này mất nước nặng >> heo lạnh, nằm
chồng lên nhau và nằm lên bụng heo mẹ. Chúng sẽ chết trong vòng 3-4 ngày do mất nước. Khi
chết, xác heo gầy kèm theo các triệu chứng như mắt lõm sâu.
Đồng thời, nếu mổ khám ta sẽ thấy các bệnh tích rất đặc trưng như:
- Thành ruột rất mỏng, trong suốt và có thể nhìn thấy chất chứa bên trong do lớp lông rung trên niêm mạc bị phá hủy và bào mòn. - Dạ dày có chứa nhiều sữa bị đóng vón. - Hạch màng treo ruột sưng to.
- Xuất hiện các tia tĩnh mạch sữa song song với tĩnh mạch màng treo ruột.
Đối với heo choai hay heo nái, sức đề kháng cao hơn đồng thời hệ thống lông rung trên niêm mạc
ruột cũng khó bị phá hủy hơn nên tỷ lệ nhiễm và tỷ lệ chết không cao như heo con. Những heo lớn
trong hệ tiêu hóa có rất nhiều loại chất chứa (không chỉ có mỗi sữa như heo con theo mẹ) nên khi
hệ thống lông rung ruột bị phá hủy, thức ăn không được tiêu hóa triệt để, các chất chứa trong ống
tiêu hóa lên men làm cho phân tiêu chảy có màu xám, hay xám đen giống như xi măng hoặc có màu
vàng (chủ yếu heo choai).
Đối với những heo choai và heo nái không chết, triệu chứng tiêu chảy sẽ biến mất sau 3 đến 4 tuần
và đàn heo bắt đầu phục hồi. Một thời gian sau, heo nái hình thành miễn dịch và truyền sang sữa cho heo con.
Thông thường: - Khi trại bị nhiễm lần đầu, toàn bộ heo trong trại sẽ nhiễm bệnh và thường là rất nghiêm trọng.
- Sau 3 năm, ở những trại đã từng bị nhiễm bệnh, tỷ lệ nhiễm và tỷ lệ chết lại cao do những heo
sau 3 năm thường là heo mới về t ạ
r i (heo thay thế đàn) nên chưa có miễn dịch với mầm bệnh PEDv của trại đó.
Trước tiên, khi phát hiện các dấu hiệu khả nghi (heo bị tiêu chảy và bắt đầu lây lan) ta cần quan sát,
theo dõi, kiểm tra thường xuyên xem heo có các dấu hiệu đặc trưng của bệnh hay không (màu
phân, tốc độ lây lan, tỷ lệ chết, loại heo nhiễm bệnh, heo bị nôn…?).
Nếu vẫn chưa khẳng định được chắc chắn ta nên tiến hành mổ khám để kiểm tra các bệnh tích trên
ruột như: có sữa trong dạ dày không? Thành ruột dày hay mỏng? hạch màng treo ruột có sưng
không? Có xuất hiện tĩnh mạch sữa trên heo con theo mẹ không? Nếu đàn heo nhà bạn có hầu hết
các triệu chứng, bệnh tích điển hình trên, bạn gần như có thể khẳng định đó là PED hoặc là bệnh
TGE (viêm dạ dày ruột truyền nhiễm).
Tuy nhiên, muốn khẳng định chính xác mầm bệnh có phải là PEDv hay không ta có thể sử dụng các
phương pháp chẩn đoán trong phòng thí nghiệm như: dùng kính hiển vi điện tử, phản ứng RT_PCR,
Elisa, hóa miễn dịch huỳnh quang.
Hiện nay, trên thị trường có 1 loại dụng cụ chẩn đoán gọi là test kit đối với bệnh PED nhằm giúp
người chăn nuôi cũng như các cán bộ thú y phát hiện bệnh 1 cách nhanh chóng nhất. Với nguyên lý
là phản ứng miễn dịch sắc ký, bản chất là phản ứng bắt cặp giữa kháng nguyên và kháng thể bằng
phương pháp sắc ký nhằm xác định có kháng nguyên PEDv trong mẫu thử nghiệm hay không. (Ảnh test kit PED)
Theo như hướng dẫn của nhà sản xuất, với cấu tạo của test kit như trong hình ta có thể thấy, khi
cho mẫu vào đúng kỹ thuật, vạch C sẽ có màu đỏ đậm và ngược lại, nếu quá trình cho mẫu vào test
kit không đúng thì sẽ không có vạch nào xuất hiện màu đỏ đậm. Khi trong mẫu thử có kháng nguyên
PEDv, cả hai vạch C và T sẽ có màu đỏ đậm. Nếu không, sẽ chỉ có vạch C đỏ lên. Chẩn t PED v đoán phân biệ
ới các bệnh gây tiêu chảy khác Tên bệnh
Các đặc điểm phân biệt
- Mọi loại heo đều nhiễm bệnh. - Tiêu chảy và nôn.
- Lạnh, nằm ch ng lên nhau và ồ thích nằm trên b ng m ụ ẹ. PED
- Phân: heo con màu vàng lỏng v có ch a s ứ
ữa chưa tiêu hóa hết, các
loại heo khác phân màu xi măng. - Thành ru t m ộ ng. ỏ
- Nôn và tiêu chảy dữ d i cùng ộ lúc. TGE (Viêm d dày ạ , ru t truy ộ ền nhiễm)
- Phân: heo con màu vàng, lỏng, tanh, ch a s ứ ữa không tiêu hóa hế
heo mẹ phân màu xanh đen, xanh nâu.
- Heo nhiễm bệnh chủ yếu ở 7-41 ngày tuổi.
- Bệnh diễn ra trong khoảng 7 Tiêu ch y do Rotavirrus ả ngày.
- Đầu tiên heo Nôn à đầy hơi à
sau 1-2 ngày thì tiêu chảy.
- Phân loãng trắng như sữa . Tiêu ch y do c ả u trùng ầ - u d Phân ban đầ ẻo, màu trắng
kem hoặc vàng trong 3 ngày à sa
đó phân cứng và có màu nâu đỏ.
- Phân: lúc đầu màu vàng sẫm,
sau đó có màu nâu. Trong phân có
lẫn máu, màng nhầy, mùi th i. ố
Heo nái phân màu đen socola. Tiêu ch y do clostridium ả
- Sau khi chết heo chướng hơi nhanh. - Thành ru ph ột sưng ồng gi ng ố
PED nhưng có màu đỏ do có xuất huyết trong ruột.
- Bệnh xảy ra lẻ tẻ trên từng cá
Bệnh viêm kết tràng thể.
- Phân giống như phân bò.
Kiểm soát PED như thế nào là tốt?
Trong thực tế, việc kiểm soát PED từ trước đến nay vẫn chủ yếu dựa vào 2 biện pháp chính là auto
vaccine và quản lý trại tổng thể tốt. Sau đây, chúng tôi xin được tổng hợp lại để mọi người cùng tham khảo.
Auto vaccine (gây nhiễm nhân t o) ạ
Với mục đích đẩy nhanh thời gian xuất hiện bệnh và kết thúc bệnh nhằm cắt dịch sớm. Cách làm như sau:
- Chọn 1 heo con còn sống (từ 1-3 ngày tuổi) có biểu hiện dấu hiệu bệnh.
- Cắt lấy phần ruột non cùng với dịch chứa bên trong. Điều này rất quan trọng vì virus nằm trong tế
bào nhung mao và tế bào bong tróc vào lòng ruột. Không sử dụng ruột đã bị mỏng và trong suốt vì không có đủ lượng virus bên trong.
- Nghiền nhỏ đoạn ruột vừa cắt ra, cho thêm vào đó 1 lit nước muối sinh lý và 6 gam kháng sinh bột
để giảm tạp nhiễm (thường là Amoxicil in kết hợp với Colistin) trộn đều với nhau.
Một bộ huyễn dịch chỉ cho 25-30 heo nái trong các giai đoạn: heo hậu bị, heo nái đã cai sữa, heo
nái mang thai < 13 tuần tuổi ăn với liều 20-50 ml/ 1 con, mỗi ngày 2 lần và ăn liên tục trong 5-7 ngày
và ngừng cho heo nái ăn auto vaccine nếu có biểu hiện tiêu chảy.