Chương 1 Khái Niệm & Nhiệm Vụ Cơ Bản Môn Tâm lý học | Đại học Thái Bình Dương

lOMoAR cPSD| 60696302
TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG
Chương 1. Tâm lý học là một khoa học 1.1.
ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ CỦA TÂM LÍ HỌC
1.1.2. Đối tượng của tâm lí học
Trong tác phẩm “phép biện chứng của tự nhiên” Ph.Ănghen đã chỉ rõ thế giới luôn luôn vận
động, mỗi khoa học nghiên cứu một dạng vận động của thế giới. Các khoa học phân tích các
dạng vận động của thế giới tự nhiên thuộc nhóm các khoa học tự nhiên. Các khoa học phân
tích các dạng vận động của xã hội thuộc nhóm các khoa học xã hội. Các khoa học nghiên
cứu các dạng vận động chuyển tiếp trung gian từ dạng vận động này sang dạng vận động
kia được gọi là các khoa học trung gian, chẳng hạn: cơ – vật lí học, lí – sinh học, hóa – sinh
học, tâm lí học… Trong đó tâm lí học nghiên cứu dạng vận động chuyển tiếp từ vận động
sinh vật sang vận động xã hội, từ thế giới khách quan vào bộ não con người sinh ra hiện
tượng tâm lí với tư cách là một hiện tượng tinh thần.
Như vậy: đối tượng của tâm lí học là các hiện tượng tâm lí với tư cách là một hiện tượng
tinh thần do thế giới khách quan tác động vào não con người sinh ra, gọi chung là các hoạt
động tâm lí. Tâm lí học nghiên cứu sự hình thành, vận hành và phát triển của hoạt động tâm
lí, các quy luật của hoạt động tâm lí là cơ chế tạo nên chúng.
1.1.3. Nhiệm vụ của tâm lí học
- Nhiệm vụ cơ bản của tâm lí học là nghiên cứu bản chất hoạt động của tâm lí, các quyluật nảy
sinh và phát triển tâm lí, cơ chế diễn biến và thể hiện tâm lí, quy luật về mối quanhệ giữa các hiện
tượng tâm lí, cụ thể là nghiên cứu:
+ Những yếu tố khách quan, chủ quan nào đã tạo ra tâm lí người +Cơ
chế hình thành, biểu hiện của hoạt động tâm lí.
+Tâm lí của con người hoạt động như thế nào.
+Chức năng, vai trò của tâm lí đối với hoạt lộng của con người.
– Có thể nêu lên các nhiệm vụ cụ thể của tâm lí học như sau:
+Nghiên cứu bản chất của hoạt động tâm lí cả về mặt số lượng và chất lượng.
+Phát hiện các quy luật hình thành, phát triển tâm lí.
+Tìm ra cơ chế của các hiện tượng tâm lí.
II. Bản chất chức năng phân loại các hiện tượng tâm lý
1. Bản chất của tâm lý người
1.1. Tâm lý người là sự phản ánh HTKQ vào não người thông qua chủ thể. Phản
ánh tâm lý là một loại phản ánh đặc biệt quan trọng :
– Sự ảnh hưởng tác động vào hệ thần kinh, não bộ – tổ chức triển khai cao nhất của vật chất .
– Hình ảnh tâm lý mang tính sinh động, phát minh sáng tạo .
– Hình ảnh tâm lý mang tính chủ thể, mang đậm sắc tố cá thể .
1.2. Tâm lý người mang bản chất xã hội và có tính lịch sử
– Có nguồn gốc quốc tế khách quan trong đó nguồn gốc xã hội là cái quyết định hành động .
– Sản phẩm của hoạt động giải trí và tiếp xúc . lOMoAR cPSD| 60696302
– Kết quả của quy trình lĩnh hội, tiếp thu vốn kinh nghiệm tay nghề xã hội, nền văn hóa truyền
thống xã hội trải qua hoạt động giải trí và tiếp xúc .
– Tâm lý hình thành, tăng trưởng và biến hóa cùng với sự tăng trưởng của lịch sử dân tộc cá thể,
lịch sử dân tộc của dân tộc bản địa và hội đồng . Kết luận :
– Cần phải nghiên cứu và điều tra thực trạng, điều kiện kèm theo sống của con người .
– Cần quan tâm nguyên tắc sát đối tượng người dùng .
– Tổ chức những hoạt động giải trí và tiếp xúc .
– Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng, vật chất cótrước, tâm lí, tinh thần có sau. Nhưng không
phải cứ ở đâu cóvật chất thì ở đó có tâm lí. Khoa học đã chứng minh rằng, hiệntượng tâm lí đơn
giản nhất là cảm giác bắt đầu xuất hiện ở loàiđộng vật có hệ thần kinh mấu hạch (giun). Đến khi
có não xuấthiện thì mới có tâm lí ở bậc cao. Bộ não là một thứ vật chấtđặc biệt, có tổ chức cao
nhất. Ph.Ăngghen khẳng định: ý thứctư duy của chúng ta… là sản phẩm của vật chất của cơ
quannhục thể tức là não”. V.I.Lênin viết: “Tâm lí, ý thức… là sảnphẩm của vật chất có tổ chức
cao, là chức năng của khối vậtchất đặc biệt phức tạp là não người”.– Hình ảnh tâm lí có được là
do thế giới khách quan tácđộng vào các giác quan của cơ thể rồi chuyển lên não. Nãohoạt động
theo cơ chế phản xạ: từ đó sinh ra các hiện tượngtâm lí. Có hai loại phản xạ: phản xạ không điều
kiện và phảnxạ có điều kiện. Loại phản xạ không điều kiện là cơ sở của bảnnăng, còn phản xạ
có điều kiện là cơ sở sinh lí của các hiệntượng tâm lí. Hoạt động phản xạ có điều kiện giúp cơ
thể luônthích ứng với môi trường thường xuyên thay đổi.– Sự hình thành và thể hiện tâm lí con
người chịu sự chiphối chặt chẽ của sự tác động qua lại giữa hai hệ thống tín (hệtín hiệu thứ nhất
và hệ tín hiệu thứ hai – ngôn ngữ). Trong đó,hệ thống tín hiệu thứ nhất là cơ sở sinh lí của hoạt
động trựcquan cảm tính, cảm xúc: còn hệ thống tin hiệu thứ hai là cơ sởsinh lí của tư duy, ngôn
ngữ, ý thức, tình cảm và các chức năngtâm lí cấp cao của con người. Như vậy, các hiện tượng tâm lí
người có cơ sở sinh lí là hệ thống chức năng thần kinh cử độngcủa toàn bộ não, tâm lí là chức
năng của não. Nói cách khác,về mặt cơ chế, thì tâm lí có cơ chế phản xạ của bộ não
2. Chức năng của tâm lý
Tâm lí giữ vai trò điều hành hoạt động, hành động; hành vicủa con người tác động trở lại hiện
thực bằng tính năng động,sáng tạo của nó. Vì thế, tâm lí có các chức năng sau: –
Tâm lí có chức năng định hướng cho hoạt động thông quahệ thống động cơ, động lực của
hoạt động, hướng hoạt độngvào mục đích xác định. –
Tâm lí điều khiển, kiểm tra quá trình hoạt động bằngchương trình, kế hoạch, phương pháp,
phương thức tiến hànhhoạt động, làm cho hoạt động của con người có ý thức, đem lạihiệu quả nhất định. –
Tâm lí giúp con người điều chỉnh hoạt động cho phù hợpvới mục tiêu đã xác định, phù
hợp vớiđiều kiện và hoàn cảnhthực tế cho phép.
Nhờ có chức năng nói trên mà tâm lí giúp con người khôngchỉ thích ứng với hoàn cảnh khách
quan, mà còn nhận thức, cảitạo và sáng tạo ra thế giới. Và chính trong quá trình đó conngười nhận
thức, cải tạo chính bản thân mình.
3. Phân loại hiện tượng tâm lý
3.1. Căn cứ vào thời gian tồn tại và vị trí tương đối của các hiện tượng tâm lý lOMoAR cPSD| 60696302
a. Các quá trình tâm lý –
Khái niệm : Là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý diễn ra trong một thời hạn tương đối ngắn
có khởi đầu, có diễn biến và kết thúc tương đối rõ ràng . –
Phân biệt thành ba quy trình tâm lý : những quy trình nhận thức, quy trình xúc cảm, quy trình hành vi ý chí .
b. Các trạng thái tâm lý
Khái niệm : là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý diễn ra trong thời hạn tương đối dài, việc mở màn
kết thúc không rõ ràng .
c. Các thuộc tính tâm lý
Khái niệm : là những hiện tượng kỳ lạ tâm lý tương đối không thay đổi, khó hình thành và khó
mất đi, tạo thành những nét riêng của mỗi nhân cách .
3.2. Căn cứ sự có ý thức hay chưa được ý thức của các hiện tượng tâm lý Hiện
tượng tâm lý có ý thức .
Hiện tượng tâm lý chưa đựơc ý thức .
3.3 Phân biệt hiện tượng tâm lý tiềm tàng và hiện tượng tâm lý sống động Hiện
tượng tâm lí sôi động bộc lộ trong hành vi hoạt động giải trí .
Hiện tượng tâm lý tiềm tàng tích đọng trong sản phẩm của hoạt động
3.4. Hiện tượng tâm lý cá nhân và hiện tượng tâm lý xã hội
Hiện tượng tâm lý cá thể như cảm xúc tri giác, tư duy …
Hiện tượng tâm lý xã hội như phong tục, tập quán, tin đồn thổi, dư luận .
III. Các nguyên tắc và phương pháp nghiên cứu cứu tâm lý học 1.
Các nguyên tắc nghiên cứu tâm lý học.
1.1. Nguyên tắc quyết định luận duy vật biện chứng .
1.1. Nguyên tắc quyết định luận duy vật biện chứng .
1.2. Nguyên tắc thống nhất tâm lý, ý thức, nhân cách với hoạt động giải trí .
1.3. Nguyên tắc nghiên cứu và điều tra những hiện tượng kỳ lạ tâm lý trong sự hoạt động và tăng
trưởng không ngừng của chúng .
1.4. Nguyên tắc điều tra và nghiên cứu những hiện tượng kỳ lạ tâm lý trong MQH B / C giữa
chúng với nhau và những hiện tượng kỳ lạ khác .
1.5. Nguyên tắc điều tra và nghiên cứu tâm lý trong một con người đơn cử, một nhóm người đơn
cử và hoạt động giải trí trong xã hội nhất định .
2. Các phương pháp nghiên cứu tâm lý
2.1. Phương pháp quan sát
– Khái niệm : Quan sát là tri giác có chủ định, có kế hoạch, có sử dụng những phương tiện đi lại
thiết yếu nhằm mục đích tích lũy thông tin về đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu qua
1 số ít biểu lộ như hành vi, cử chỉ, cách nói năng, nét mặt … của con người .
– Các hình thức quan sát : quan sát tổng lực hay quan sát bộ phận, quan sát có trọng điểm, trực tiếp hay gián tiếp .
– Các nhu yếu khi quan sát :
+ Xác định mục tiêu, nội dung, kế hoạch quan sát . lOMoAR cPSD| 60696302
+ Chuẩn bị chu đáo về mọi mặt .
+ Tiến hành quan sát một cách cẩn trọng và có mạng lưới hệ thống .
+ Ghi chép tài liệu trung thực, khách quan .
2.2. Phương pháp thực nghiệm
– Khái niệm : là quy trình ảnh hưởng tác động vào đối tượng người tiêu dùng một cách dữ thế chủ
động, trong những điều kiện kèm theo đã được khống chế, để gây ra ở đối tượng người dùng
những bộc lộ về quan hệ nhân quả, tính quy luật, cơ cấu tổ chức, chính sách của chúng, hoàn
toàn có thể lặp đi lặp lại nhiều lần và đo đạc, định lượng, định tính một cách khách quan những
hiện tượng kỳ lạ cần nghiên cứu và điều tra .
Hai loại thực nghiệm cơ bản :
– Thực nghiệm trong phòng thí nghiệm : Khống chế một cách nghiêm khắc những tác động ảnh
hưởng bên ngoài, người làm thí nghiệm tự tạo ra những điều kiện kèm theo để làm phát sinh
hay phát triêrn một hiện tượng kỳ lạ tâm lý cần đo .
– Thực nghiệm tự nhiên : thực thi trong điều kiện kèm theo thông thường .
2.3. Phương pháp Test:
– Khái niệm : Test là một phép thử để “ đo lường và thống kê ” tâm lý đã được chuẩn hóa trên một
số lượng người đủ tiêu biểu vượt trội .
Test trọn bộ gồm có bốn phần : – Văn bản test .
– Hướng dẫn tiến trình thực thi .
– Hướng dẫn nhìn nhận . – Bản chuẩn hóa . Đánh giá: – Ưu điểm :
+ Có năng lực làm cho hiện tượng kỳ lạ tâm lý cần đo được trực tiếp thể hiện qua hành vi giải bài tập test .
+ Có năng lực triển khai nhanh, tương đối đơn thuần .
+ Có khả năng lượng hóa, chuẩn hóa chỉ tiêu tâm lý cần đo . – Nhược điểm :
+ Khó soạn thảo một bộ test bảo vệ tính chuẩn hóa .
+ Chủ yếu cho biết tác dụng, ít bộ lộ quy trình tâm lý .
2.4. Phương pháp đàm thoại
Đó là cách đặt câu hỏi cho đối tượng người dùng và dựa vào câu vấn đáp của họ để trao đổi, hỏi
thêm, nhằm mục đích tích lũy thông tin về yếu tố cần nghiên cứu và điều tra . Đánh giá
– Nhược điểm : độ an toàn và đáng tin cậy không cao .Muốn đàm thoại tốt :
– Chuẩn bị mạng lưới hệ thống câu hỏi, tránh câu hỏi rắc rối, khó hiểu .
– Xác định rõ mục tiêu nhu yếu .
– Tìm hiểu trước thông tin về đối tựơng với 1 số ít đặc thù của họ .
– Có một kế hoạch trước để “ lái hướng ” câu truyện ; linh động lái hướng .
– Quá trình chuyện trò phải tự nhiên, thân thiện không gò ép . lOMoAR cPSD| 60696302
2.5. Phương pháp điều tra
– Là giải pháp dùng 1 số ít câu hỏi nhất loạt đặt ra cho 1 số ít lớn đối tượng người dùng điều tra
và nghiên cứu nhằm mục đích tích lũy quan điểm chủ quan của họ về một số ít yếu tố nào đó . Đánh giá:
– Ưu điểm : thời hạn ngắn hoàn toàn có thể tích lũy được một lượng lớn quan điểm .
– Nhược điểm : Đó là quan điểm chủ quan của người được điều tra và nghiên cứu .Muốn tìm hiểu tốt nên :
– Câu hỏi rõ ràng, dễ hiểu, tương thích với trình độ của đối tượng người tiêu dùng .
– Soạn kỹ bản hướng dẫn điều tra viên .
– Khi xử lí cần sử dụng những giải pháp toán Phần Trăm thống kê .
2.6. Phương pháp phân tích sản phẩm của hoạt động
Là dựa vào hiệu quả vật chất tức là mẫu sản phẩm của hoạt động giải trí để điều tra và nghiên cứu
gián tiếp những quy trình, những thuộc tính tâm lý của cá thể, bởi trong loại sản phẩm mang dấu
vết của người tạo ra nó .
2.7. Phương pháp nghiên cứu tiểu sử cá nhân
Là giải pháp điều tra và nghiên cứu tâm lý dựa trên cơ sở tài liệu lịch sử dân tộc của đối tượng
người dùng điều tra và nghiên cứu .
Ví dụ : nhân viên cấp dưới, hay thủ trưởng mới chuyển công tác làm việc thì có nhiều điểm chưa
tương đương, thích hợp .
Kết luận : muốn điều tra và nghiên cứu tâm lý một cách khoa học, đúng chuẩn, khách quan cần phải :
– Sử dụng p. pháp nghiên cứu và điều tra một cách thích hợp với yếu tố điều tra và nghiên cứu .
– Sử dụng phối hợp đồng bộ những chiêu thức .