25 trang 2 lượt tải

Chương 2 - Dữ liệu Kinh tế Vĩ mô và đo lường GDP môn Kinh tế vĩ mô | Học viện Ngân hàng

3

“Năm 2020 kinh tế Việt Nam chính thức vượt Singapore và Malaysia để trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 ở Khu vực Đông Nam Á” là nội dung xuất hiện trên nhiều bài viết của các tờ báo về kinh tế trong năm 2020. Tài liệu được sưu tầm gồm 25 trang, giúp các bạn ôn luyện và phục vụ cho việc học tập, đạt kết quả tốt. Mời các bạn đón xem!

Môn: Kinh tế vĩ mô (ECO02A) 134 tài liệu

Trường: Học viện Ngân hàng 1.7 K tài liệu

Tác giả:

Profile

My Lữ

1 ngày trước
Tải xuống
Báo cáo
Danh sách Quiz
Tải xuống
/25
CHƯƠNG 2
DỮ LIỆU KINH TẾ VĨ MÔ
“Năm 2020 kinh t Viê t Nam chnh thc vưt Singapore v Malaysia đ$
tr% thnh n&n kinh t l'n th 4 % Khu v+c Đông Nam .” l nô i dung xut hiê n
trên nhiu bi vit ca cc t bo v kinh t trong năm 2020. Điu ny c# $ ngh%a
g& v d'a trên cơ s* no đ, c# th, bit nn kinh t Viê t Nam đ/ vư1t Singapore
v Malaysia? Trong chương ny ch8ng ta s9 t&m hi,u cc nh kinh t h:c đo
lưng mô t s; ch< s; quan tr:ng trong nn kinh t. Trư>c tiên l cch đo lưng
qui mô nn kinh t đư1c th, hiê n b?ng thu nhâ p qu;c gia. Sau đ# ch8ng ta s9 t&m
hi,u cch đo lưng mAc gi v s' thay đBi mAc gi trong nn kinh t.
2.1. Đo lường thu nhâ #p qu&c gia
2.1.1. Thu nhâ p v chi tiêu ca nn kinh t
Nu ch8ng ta mu;n đnh gi t&nh trCng kinh t ca một ngưi như th no,
trư>c tiên ch8ng ta c# th, nh&n vo thu nhập ca ngưi đ#. Một ngưi c# thu
nhập cao c# th, dễ dng trang trải những nhu cầu thit yu v xa x< ca cuộc
s;ng. Tương t' như vậy, khi đnh gi nn kinh tpht tri,n hay kém pht tri,n,
điu tt yu l phải nh&n vo tBng thu nhập m m:i ngưi trong nn kinh t đang
kim đư1c. TBng sản phẩm qu;c nội (GDP) cho phép ch8ng ta lm điu đ#.
GDP đo lưng hai yu t; cùng một l8c: tBng thu nhập v tBng chi tiêu ca
m:i ngưi trong nn kinh t. TCi sao điu ny lCi đ8ng? Thu nhập ca một nn
kinh t b?ng v>i chi tiêu ca n# v& m:i giao dịch đu c# hai bên: ngưi mua v
ngưi bn. Mỗi đVng chi tiêu ca ngưi mua l một đVng thu nhập đ;i v>i một
s; ngưi bn. Ví dụ, giả sử r?ng Khnh trả cho Yn 1 triê u đVng đ, mua lego ca
cô y. Trong trưng h1p ny, Yn l ngưi bn hng v Khnh l ngưi mua.
Yn kim đư1c 1 triê u đVng v Khnh chi 1 triê u đVng. Do đ#, giao dịch đ#ng
g#p như nhau vo tBng thu nhập v tBng chi tiêu ca nn kinh t. GDP, cho dù
đư1c đo b?ng tBng thu nhập hay tBng chi tiêu, đu tăng 1 triê u đVng. Một cch
1
khc đ, thy s' cân b?ng giữa thu nhập v chi tiêu l sử dụng sơ đV luân chuy,n
đư1c th, hiê n tCi H&nh 2.1.
H*nh 2.1: Sơ đ/ d1ng luân chuy3n
Sơ đV ny mô tả tt cả cc giao dịch giữa cc hộ gia đ&nh v doanh nghiệp
trong một nn kinh t đơn giản như ch8ng ta đ/ nghiên cAu * chương 1. N# đơn
giản h#a vn đ b?ng cch giả định r?ng tt cả hng h#a v dịch vụ trong nn
kinh t đư1c cc hộ gia đ&nh mua v cc hộ gia đ&nh chi tiêu ton bộ thu nhập
ca h:. GDP đo lưng dòng tin ny. Ch8ng ta c# th, tính ton theo một trong
hai cch: b?ng cch cộng tBng chi tiêu ca cc hộ gia đ&nh hoặc b?ng cch cộng
tBng thu nhập (tin công, tin thuê đt v l1i nhuận) m cc công ty phải trả. B*i
v& tt cả cc khoản chi tiêu cu;i cùng tr* thnh thu nhập ca một ngưi no đ#,
nên GDP l như nhau bt k, ch8ng ta tính ton như th no.
Tt nhiên, th'c t phAc tCp hơn rt nhiu những g& ch8ng ta đang phân
tích. Cc hộ gia đ&nh không chi tiêu tt cả thu nhập ca h:; h: trả một phần thu
cho chính ph, v h: tit kiệm một phần. Ngư1c lCi, tt cả hng h#a v dịch vụ
đư1c sản xut trong nn kinh t cũng không phải đư1c mua b*i riêng hộ gia đ&nh
m còn đư1c mua b*i cc chính ph, v một s; đư1c mua b*i cc công ty khi h:
c# k hoCch sử dụng ch8ng trong tương lai đ, sản xut đầu ra ca chính h:. Tuy
2
nhiên, bi h:c cơ bản vẫn không đBi: Bt k, hộ gia đ&nh, chính ph hay công ty
mua hng h#a hay dịch vụ, giao dịch luôn c# ngưi mua v ngưi bn. Như vậy,
đ;i v>i ton bộ nn kinh t, tBng chi tiêu v tBng thu nhập l như nhau.
2.1.2. Tổng sản phẩm quốc nội GDP
Kh$i niê m
TBng sản phẩm qu;c nội (Gross Domestic Product – GDP), thưng đư1c
coi l thư>c đo t;t nht đ, đnh gi hiệu quả hoCt động ca một nn kinh t. Ch<
s; ny thưng do mô t cơ quan ca chính ph theo dgi v tính ton th những s;
liê u đư1c thu thâ p th cc hoCt đô ng kinh t. i Viê t Nam s; liê u v GDP do TBng
cục Th;ng kê (General Statistics Office – GSO), mô t cơ quan thuô c Bô K
hoCch v đầu tư, theo dgi v tính ton th những nguVn s; liê u v kinh t khc
nhau.
TBng sản phẩm qu;c nô i, GDP, l “gi$ tr& th& trư(ng ca t)t cả hng h*a,
d&ch v- cuối cùng đư0c sản xu)t ra trong mô t quốc gia trong mô t khoảng th(i
gian nh)t đ&nh, thư(ng l mô t năm”. Như vâ y, GDP ch< bao gVm những hng
h#a v dịch vụ đư1c sản xut tCi qu;c gia đ#, không bao gVm những hng h#a v
dịch vụ đư1c mua th những qu;c gia khc. Ví dụ, GDP ca Viê t Nam s9 không
bao gVm gi trị ca những chic điê n thoCi do Viettel (Công ty ca Viê t Nam)
sản xut * Myanma sau đ# đư1c bn * Viê t Nam, nhưng s9 bao gVm gi trị ca
những chic điê n thoCi do Samsung (Công ty ca Hn Qu;c) sản xut tCi Viê t
Nam sau đ# bn tCi Viê t Nam v cc nư>c khc trên th gi>i. Bên cCnh đ#, tt cả
hng h#a, dịch vụ phải đư1c tính ra gi trị thị trưng (gi trị ca hng h#a, dịch
vụ đư1c tính b?ng đơn vị tin ca qu;c gia đ# (i Viê t Nam l Viê t Nam đVng-
VND). C# hai vn đ chính sau đây cần quan tâm khi tính GDP:
Hng h1a, d4ch v5 s6n xu8t m'i trong nư'c: GDP ch< tính gi trị hng
h#a, dịch vụ đư1c sản xut trong khoảng thi gian tính GDP. Không tính gi trị
ca những hng h#a, dịch vụ đư1c sản xut ra * những khoảng thi gian trư>c
đ#. Điu ny l do, những hng h#a, dịch vụ sản xut ra những khoảng thi gian
trư>c đ# nu không bn ht th& đư1c tính vo hng tVn kho ca doanh nghiê p v
3
đư1c coi như mô t khoản đầu tư ca doanh nghiê p. GDP cũng không bao gVm gi
trị ca những hong h#a, dịch vụ đư1c mua đi bn lCi (hng h#a cũ), ví dụ khi
nh my sản xut xe đCp Th;ng nht sản xut v bn chic xe đCp m>i cho ngưi
tiêu dùng vo năm 2021 th& gi trị ca chic xe đCp đ# đư1c tính vo GDP ca
năm 2021, nhưng khi ngưi tiêu dùng bn lCi chic xe đCp đ# cho ngưi khc
(cũng trong năm 2021 hoă c những năm sau) th& gi trị ca chic xe đCp bn lCi
ny không đư1c tính vo GDP nữa.
Hng h1a v d4ch v5 cu9i c:ng: Nn kinh t sản xut ra nhiu loCi hng
h#a khc nhau, nhưng ch< những hng h#a v dịch vụ cu;i cùng, l những hng
h#a v dịch vụ hon thiện đư1c sản xut v bn cho ngưi tiêu dùng cu;i cùng.
Đ, sản xut ra hng h#a v dịch vụ cu;i cùng s9 cần đn những hng h#a trung
gian, l những hng đư1c sử dụng lm đầu vo ca mô t qu tr&nh sản xut. N#i
cch khc, hng h#a trung gian không đư1c sản xut đ, cho ngưi sử dụng cu;i
cùng tiêu dùng. V& vâ y, gi trị ca những hng h#a trung gian ny đ/ đư1c tính
vo gi trị ca hng h#a cu;i cùng. Nu tính cả gi trị ca những hng h#a v
dịch vụ trung gian ny s9 lm GDP tăng lên do gitrị ca hng h#a v dịch vụ
trung gian đư1c tính 2 lần.
Giả sử một nh phân ph;i bn buôn, bn kính cho một nh sản xut ô tô.
Giao dịch ny không đư1c tính vo GDP. Kính l sản phẩm trung gian đư1c sử
dụng trong sản xut ô tô. Khi khch hng mua một chic ô tô m>i th đCi l$ ô tô,
gi trị ca kính đ/ đư1c bao gVm trong gi bn ca ô tô, l gi trị ca hng h#a
cu;i cùng đư1c tính trong GDP. H/y xem xét một ví dụ khc. Một nh phân ph;i
bn buôn, bn kính cho một cửa hng bn vâ t liê u xây d'ng. GDP s9 không bao
gVm giao dịch ny v& cửa hng bn vâ t liê u xây d'ng không phải l ngưi tiêu
dùng cu;i cùng. Khi khch hng mua kính th cửa hng bn vâ t liê u xây d'ng đ,
sửa cửa sB bị vỡ, gi mua kính cu;i cùng s9 đư1c cộng vo GDP như một chi
tiêu ca ngưi tiêu dùng.
Đo lư(ng GDP
Th khi niê m v GDP * phần trên c# th, thy đ, tính GDP ch8ng ta tính
tBng gi trị ca tt cả hng h#a, dịch cu;i cùng đư1c sản xut ra trong nn kinh
4
t. Tuy nhiên, đây không phải l phương php duy nht đ, tính GDP. C# ba
phương php tính GDP khc nhau đư1c sử dụng phB bin đ# l phương php chi
tiêu, phương php thu nhâ p v phương php gi trị gia tăng.
- Phương ph>p chi tiêu:
Đây l phương php tính GDP d'a trên cc khoản chi tiêu cho hng h#a
v dịch vụ cu;i cùng ca cc thnh phần trong nn kinh t. Th sơ đV luân chuy,n
(bB sung sơ đV dòng luân chuy,n đầy đ)ta thy trong nn kinh t c# 4 thnh
phần s9 tiêu dùng hng h#a v dịch vụ do cc doanh nghiê p sản xut ra, đ# l hô
gia đ&nh, doanh nghiê p, chính ph, v ngưi nư>c ngoi. Theo phương php ny
GDP l tBng chi tiêu cho hng h#a v dịch vụ cu;i cùng ca 4 thnh phần ny
trong nn kinh t. Bảng 2.1 dư>i đây th, hiện chi tiêu ca cc thnh phần trong
nn kinh t Mỹ.
B6ng 2.1: GDP theo phương ph9p chi tiêu (Năm 2014)
TAi kho6n qu&c gia Gi9 trD (ngh*n tE đô
đô la)
% GDP
Chi tiêu hô gia đ9nh (C) 11,9 69
Hng h#a lâu bn 1,3
Hng h#a không lâu bn 2,6
Dịch vụ 8
Đ>u tư tư nhân (I) 2,8 16
Đầu tư vo my m#c, thit bị 2,7
Hng tVn kho 0,08
Chi tiêu chAnh ph (G) 3,2 18
Chính quyn liên bang 1,2
Chính quyn bang 2,0
Xu)t khẩu rDng hng h*a v d&ch v- (NX) -0,5 -3
Xut khẩu (EX) 2,4
Nhâ p khẩu (IM) 2,9
THng s6n phJm qu&c dân (GDP) 17,4 100
Ngu@n: http://www.bea.gov/iTable/index_nipa.cfm.
5
Tiêu d:ng hô gia đHnh – C: L cc khoản chi tiêu ca hô gia đ&nh cho hng
h#a v dịch cu;i cùng, bao gVm cả cc khoản chi tiêu cho hng h#a nhâ p khẩu.
i cc nư>c pht tri,n, đây l thnh phn l>n nht trong cc thnh phần chi tiêu
ca GDP (Bảng 2.1 cho thy * Mỹ tiêu dùng hô gia đ&nh chim 2/3 tBng s; chi
tiêu). Chi tiêu hô gia đ&nh đư1c chia thnh 3 mục chính:
+ Chi tiêu vo hng h#a lâu bn, l những hng h#a c# thi hCn sử dụng
di như ô tô, xe my, ti vi, t lCnh…(không bao gVm chi mua nh cửa).
+ Hng không lâu bn, l những hng h#a c# thi gian sử dụng ng~n như
lương th'c, th'c phẩm, quần o…
+ Dịch vụ như gio dục, y t, giải trí, vâ n tải….
Chi tiêu chnh phK – G: L cc khoản chi tiêu ca chính ph cho cc mục
đích như an ninh qu;c phòng, chi cho hng h#a v dịch vụ cu;i cùng như đưng
x, cầu c;ng, gio dục, y t.. v cc khoản chi lương cho những ngưi lm viê c
cho chính ph (khu v'c hnh chính s' nghiê p). Tuy nhiên, mô t s; khoản chi tiêu
ca chính ph không đư1c tính vo GDP, đ# l những khoản chi chuy$n nhưng.
Đây l những khoản tr1 cp ca chính ph cho ngưi dân như tr1 cp tht
nghiê p, tr1 cp cho ngưi ngh•o, ngưi đă c biê t kh# khăn. Đây l những khoản
chi ca chính ph m không đư1c đBi lCi b?ng lư1ng hng h#a v dịch vụ c# gi
trị tương Ang, v& vâ y, những khoản chi ny còn đư1c g:i l chi mô t chi&u.
ĐMu tư cKa doanh nghiê p – I: L cc khoản chi ca doanh nghiê p đ;i v>i
tư liê u sản xut (l những hng h#a đư1c sử dụng đ, sản xut hng h#a khc như
nh xư*ng, my m#c thit bị). Đầu tư ca doanh nghiê p cũng bao gVm hng tVn
kho ca doanh nghiê p, l lư1ng hng h#a m doanh nghiê p đ/ sản xut ra nhưng
không bn đư1c ht hoă c đư1c doanh nghiê p giữ lCi. Lư1ng hng h#a ny đư1c
coi như l đư1c mua lCi b*i chính doanh nghiê p, khi doanh nghiê p bn lư1ng
hng h#a tVn kho ny, th& s9 đư1c coi l giảm đầu tư ca doanh nghiê p. Do GDP
đo lưng gi trị hng h#a dịch vụ m mô t nn kinh t sản xut ra, v& vâ y hng
h#a tVn kho cũng đư1c tính vo GDP. Như ch8ng ta thy ca doanhđMu tư
nghiê p tính vo GDP khc v>i m ch8ng ta thưng nghe đ# l đầu tư vođMu tư
6
tri phiu, cB phiu v cc qu% đầu tư. B*i v&, GDP đo lưng chi tiêu vo hng
h#a v dịch vụ cu;i cùng v& vâ y đầu tư * đây c# ngh%a l chi tiêu vo hng h#a
(tư liê u sản xut v hng tVn kho) đư1c sử dụng đ, sản xut hng h#a v dịch vụ
khc trong tương lai.
Xu8t khPu rQng – NX: xu8t khPu L (EX), hng h#a dịch vụ sản xut ra
trong nư>c nhưng bn cho nư>c khc tiêu dùng trh (-) đi nhâ p khPu (IM), l
hng h#a v dịch vụ sản xut * nư>c khc nhưng đư1c mua v v tiêu dùng trong
nư>c. Trh đi hng h#a v dịch vụ nhâ p khẩu trong viê c tính GDP l do, GDP ch<
tính gi trị những hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut * trong nư>c, trong khi tiêu
dùng ca hô gia đ&nh, đầu tư ca doanh nghiê p v chi tiêu chính ph c# cả lư1ng
hng h#a v dịch vụ nhâ p khẩu.
Th s; liê u trong Bảng 2.1, ta c#:
17, 4 = 11,9 + 2,8 + 3,2+ (2,4 - 2,9)
Như vậy, theo phương php chi tiêu, GDP l tBng ca cc khoản chi tiêu
trên v c# công thAc như sau:
GDP = C + I + G + EX - IM
Trong đ#: C = tiêu dùng ca hô gia đ&nh
I = đầu tư ca doanh nghiê p
G = chi tiêu ca ch<nh ph
EX = xut khẩu
IM = nhâ p khẩu
- Phương ph>p thu nhâ p:
Do mỗi mô t giao dịch mua bn trong nn kinh t đu c# s' tham gia ca
ngưi mua v ngưi bn, v& vâ y chi tiêu ca ngưi mua s9 l thu nhâ p ca ngưi
bn. Theo phương php ny, GDP đo lưng tBng thu nhâ p ca cc yu t; sản
xut trong nư>c bao gVm lao đô ng, v;n, v đt đai. Theo phương php ny, GDP
s9 bao gVm thu nhâ p ca lao đô ng (lương, tin công, thù lao…) tin cho thuê đt,
7
l1i nhuâ n ca doanh nghiê p, l/i sut th cho vay v;n. Bảng 2.2 dư>i đây th, hiện
thu nhập ca cc yu t; sản xut trong nn kinh t Mỹ.
B6ng 2.2: GDP theo phương ph9p thu nhâ #p (năm 2014)
TAi kho6n qu&c gia Gi9 trD (ngh*n tE đô la) % GDP
Chi trả cho ngư(i lao đô ng 9,2 53
Thu nhâ p tO cho thuê ti sản 0,6 3
L0i nhuâ n 3,5 20
Thu nhâ p ch s* hữu 1,4
L1i nhuâ n doanh nghiê p 2,1
LQi su)t 0,5 3
Thu kinh doanh gi$n tip 1,3 8
Kh)u hao 2,3 13
THng s6n phJm qu&c dân (GDP) 17,4 100
Ngu@n: http://www.bea.gov/iTable/index_nipa.cfm
Thu nhập cKa ngưUi lao đô ng: Đây l khoản tin l>n nht trong s; cc
khoản thu nhập qu;c dân, chim khoảng 53% GDP năm 2014 (9,2 ngh&n tỷ đô
la) l thu nhập ca ngưi lao đô ng th tin lương, tin công v một s; khoản bB
sung do cc công ty v chính ph trả. V& lao động đ#ng một vai trò quan tr:ng
trong sản xut, nên không c# g& ngCc nhiên khi lương thư*ng cho nhân viên
chim tỷ tr:ng l>n nht trong ming bnh thu nhập GDP.
Thu nhâ p tV cho thuê ti s6n: NguVn thu nhập nhỏ nht l th tin cho thuê
v tin bản quyn nhận đư1c ca ch s* hữu ti sản cho phép ngưi khc sử
dụng ti sản ca h: trong một khoảng thi gian. Ví dụ: danh mục ny bao gVm
tin thuê nh v căn hộ m ch nh nhận đư1c. Trong năm 2014, thu nhập th cho
thuê l 0,6 ngh&n tỷ đô la.
Li nhuâ n: Bao gVm thu nhâ p ca ch s* hữu v l1i nhuận doanh nghiệp.
Thu nhâ p ch s* hữu bao gVm thu nhâ p ca công ty tư nhân t' doanh v công ty
h1p danh đVng thi s* hữu doanh nghiệp ca h: v t' trả lương cho h: khi h:
điu hnh công ty. L1i nhuâ n doanh nghiê p bao gVm tt cả thu nhập kim đư1c
b*i cc cB đông ca cc công ty bt k, ngưi s* hữu cB phần c# nhận đư1c hay
8
không, gVm (1) cB tAc, (2) l1i nhuận doanh nghiệp chưa phân ph;i (l1i nhuận
giữ lCi đ, m* rộng nh my v thit bị), v (3) thu thu nhập doanh nghiệp. Do
đ#, l1i nhuận doanh nghiệp sử dụng cch tip cận thu nhập l “trư>c thu”.
LXi rQng: Hộ gia đ&nh vha nhận vha trả l/i. Những ngưi cung cp cc
khoản vay cho cc doanh nghiệp c# thu nhập th l/i sut. Giả sử ch8ng ta mua
một tri phiu do BA Inc. pht hnh. Khi BA Inc trả l/i cho tri phiu ca m&nh,
cc khoản thanh ton l/i đư1c tính vo ti khoản thu nhập qu;c dân. Cc hộ gia
đ&nh cũng nhận đư1c tin l/i th ti khoản tit kiệm v chAng ch< tin gửi (CD).
Mặt khc, cc hộ gia đ&nh vay tin v trả l/i, ví dụ như hô gia đ&nh sử dụng thẻ
tín dụng, khoản vay trả g#p v khoản vay th chp.
Thu gi>n tip: TCi sao thu nhập qu;c dân lCi bao gVm cả thu gin tip
theo phương php thu nhập? Thu gin tip đư1c tính theo tỷ lệ phần trăm trên
gi hng h#a bn ra v do đ# tr* thnh một phần doanh thu m cc công ty nhận
đư1c. Cc loCi thu ny bao gVm thu VAT, thu tiêu thụ đặc biệt... Thu gin
thu không phải lkhoản thu nhập cho cc nh cung cp. Thay vo đ#, cc công
ty thu thu gin thu v gửi cc khoản tin ny cho chính ph. Giả sử bCn mua
một chic xe my m>i v>i gi 20 triệu đVng, bao gVm 2 triệu đVngtin thu tiêu
thụ đặc biệt v thu VAT. Cc khoản thu ny đ/ đư1c bao gVm trong gi cả,
nhưng l thu nhập ca chính ph, th, hiện s' quan tâm đn cộng đVng ca cc hộ
gia đ&nh.
Kh8u hao: L s' hao mòn my m#c thit bị trong qu tr&nh sử dụng, khu
hao còn đư1c g:i l tiêu dùng v;n c; định. Theo thi gian, tư liệu sản xut, như
nh cửa, my m#c v thit bị, bị hao mòn v tr* nên kém gi trị hơn. Do đ#,
khu hao l một phần ca GDP không c# khả năng chi trả thu nhập. B*i v&
không th, đo lưng khu hao một cch chính xc, nên cần ư>c tính.
Phương ph9p chi tiêu Phương ph9p thu nhâ #p
Tiêu dùng (C), chi tiêu hô gia
đ&nh
Chi trả cho ngưi lao đô ng
+ +
Đầu tư (I) ca doanh nghiê p Cho thuê ti sản
9
= GDP = +
+ L1i nhuâ n
+
Chi tiêu chính ph (G) L/i ròng
+
+ Thu gin thu
+
Xut khẩu ròng (EX – IM) Khu hao
H*nh 2.2: C9c thAnh phMn cNa GDP theo phương ph9p chi tiêu vA phương
ph9p thu nhập
- Phương ph>p gi> tr4 gia tăng:
Theo phương php ny, GDP đo lưng gi trị tăng thêm * tt cả cc công
đoCn sản xut ra hng h#a v dịch vụ cu;i cùng. L gi trị ca hng h#a v dịch
vụ cu;i cùng trh (-) đi gi trị ca hng h#a v dịch vụ trung gian. Ví dụ: Ngưi
nông dân trVng đư1c lư1ng l8a m& trị gi 1 đVng v bn n# cho nh my sản xut
bô t m&, th lư1ng bô t m& ny nh my ch bin bô t m& tCo ra lư1ng bô t m& trị gi 3
đVng v bn cho th1 lm bnh m&. Th1 lm bnh m& sử dụng lư1ng bô t m& ny đ,
tCo ra bnh m& v bn cho sinh viên v>i gi 6 đVng. Gi trị tăng thêm * thng
công đoCn sản xut bnh m& như sau:
+ Công đoCn trVng l8a m&: 1 đVng
+ Công đoCn sản xut bô t m&: 2 đVng
+ Công đoCn lm bnh m&: 3 đVng
V& vâ y, GDP tính theo phương php gi trị gia tăng s9 l gi trị tăng thêm
* công đoCn trVng l8a m& (1 đVng) + công đoCn tCo bô t m& (2 đVng) + công đoCn
lm bnh m& (3 đVng) = 6 đVng
GDP danh nghRa v GDP thSc:
Do GDP đo lưng gi trị thị trưng ca hng h#a v dịch vụ cu;i cùng
đư1c sản xut ra trong mô t qu;c gia, đư1c tính b?ng gi hng h#a dịch vụ nhân
(x) v>i kh;i lư1ng hng h#a v dịch đư1c sản xut ra. V& vâ y, GDP ca mô t
qu;c gia s9 tăng khi (i) gi cả ca cc hng h#a v dịch vụ cu;i cùng tăng, (ii)
10
lư1ng hng h#a v dịch vụ cu;i cùng sản xut tăng, (iii) gi cả v lư1ng hng
h#a v dịch vụ cu;i cùng sản xut cùng tăng. Khi ly gi cả ca hng h#a v dịch
vụ tCi năm sản xut ra hng h#a v dịch vụ đ# (còn g:i l gi hiê n hnh) đ, tính
GDP, ch8ng ta c# . Do gi cả ca hng h#a v dịch vụ cu;iGDP danh nghQa
cùng thay đBi hng năm, nên s' thay đBi ca GDP danh ngh%a c# th, do s' thay
đBi ca gi cả m không phải do s' thay đBi ca lư1ng hng h#a v dịch vụ m
qu;c gia đ# sản xut ra.
Đ, c# th, đo lưng chính xc s' thay đBi gi trị kh;i lư1ng hng h#a v
dịch vụ m mô t qu;c gia sản xut đư1c, ch8ng ta sử dụng . GDPGDP thRc
th'cđo lưng gi trị hng h#a v dịch vụ cu;i cùng mô t qu;c gia sản xut đư1c
b?ng cch c; định gi ca hng h#a v dịch vụ, l gi ca hng h#a v dịch vụ tCi
mô t năm no đ# trong qu khA. Năm trong qu khA ny đư1c g:i l năm lm
g;c. B?ng cch c; định gi cả ca hng h#a v dịch vụ, s' thay đBi ca GDP
th'ckhi đ# ch< do tc đô ng ca s' thay đBi trong kh;i lư1ng hng h#a v dịch vụ
đư1c sản xut ra.
ChU số điu chUnh GDP:
Phần trên ch8ng ta thy GDP danh ngh%a th, hiê n s' thay đBi do gi v
lư1ng hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut. GDP th'c cho thy s' thay đBi ch< do
lư1ng hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut thay đBi m không c# s' thay đBi ca
gi cả hng h#a v dịch vụ. Th GDP danh ngh%a v GDP th'c ch8ng ta tính đư1c
một ch< s; th, hiện s' thay đBi gi cả ny, ch< s; ny đư1c g:i l ch< s; điu
ch<nh GDP, đư1c tính như sau:
Ch s điu chnh GDP = GDP danh ngha
GDP thc 100 %
Do năm lm g;c sử dụng gi ca chính năm đ# đ, tính GDP, nên GDP
danh ngh%a v GDP th'cca năm lm g;c s9 như nhau, v& th ch< s; điu ch<nh
GDP ca năm lm g;c = 100.
11
2.1.3. Tổng sản phẩm quốc dân (GNP)
Mô t ch< s; khc cũng đư1c sử dụng đ, đo lưng thu nhâ p ca mô t qu;c
gia đ# l tBng sản phẩm qu;c dân (Gross National Products – GNP). “GNP l
gi> tr4 th4 trưUng cKa t8t c6 hng h1a v d4ch v5 cu9i c:ng do công dân cKa mô t
qu9c gia s6n xu8t ra”. Đ, tính GNP ch8ng ta tính thêm gi trị ca hng h#a v
dịch vụ do công dân ca qu;c gia đ# tCo ra * nư>c ngoi vo GDP v trh (-) gi
trị hng h#a v dịch vụ do công dân ca nư>c khc tCo ra tCi qu;c gia đ# khỏi
GDP.
GNP = GDP + thu nhâ p tO yu tố sản xu)t W nưXc ngoi – thu nhâ p trả cho
yu tố sản xu)t ca nưXc ngoi
GDP đo lưng gi trị thị trưng ca hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut
trong mô t qu;c gia m không quan tâm đn ai l ngưi sản xut ra hng h#a v
dịch vụ (c# th, công dân ca qu;c gia đ# hoă c công dân ca qu;c gia khc). Ví
dụ khi tính GDP ca Viê t Nam, ch8ng ta tính gi trị thị trưng ca hng h#a v
dịch vụ cu;i cùng đư1c sản xut ra trên l/nh thB Viê t Nam, cho dù hng h#a v
dịch vụ đ# c# th, do ngưi M%, ngưi Nhâ t, ngưi Hn Qu;c… sản xut ra trên
l/nh thB Viê t Nam. Nhưng GNP th& đo lưng gi trị thị trưng ca hng h#a v
dịch vụ cu;i cùng do công dân ca mô t qu;c gia sản xut ra m không quan tâm
đn nơi sản xut ra hng h#a v dịch vụ (c# th, sản xut tCi qu;c gia đ# hoă c sản
xut ra * qu;c gia khc). GNP ca Viê t Nam s9 ch< tính gi trị hng h#a v dịch
vụ do công dân Viê t Nam (ngưi c# qu;c tịch Viê t Nam) sản xut ra cho dù
hng h#a v dịch vụ đ# đư1c công dân Viê t Nam tCo ra trên l/nh thB ca Mỹ,
Nhâ t, Hn Qu;c…
2.1.4. GDP v phúc l0i kinh t
Liệu GDP c# phải l một ch< s; t;t đ, đo lưng ph8c l1i kinh t ca ngưi
dân một qu;c gia? Phần trư>c ca chương ny, khi gi>i thiệu v GDP ch8ng ta
đư1c bit GDP đư1c g:i l thư>c đo t;t nht v duy nht đ, đnh gi mAc độ
pht tri,n kinh tca một x/ hội. Bây gi ch8ng ta bit GDP l g&, ch8ng ta c#
th, đnh gi v nhận định ny.
12
Như ch8ng ta đ/ thy, GDP đo lưng cả tBng thu nhập ca nn kinh t v
tBng chi tiêu ca nn kinh t đ;i v>i hng h#a v dịch vụ. Như vậy, GDP b&nh
quân đầu ngưi cho ch8ng ta bit thu nhập v chi tiêu trung b&nh ca một ngưi
trong nn kinh t. B*i v& hầu ht m:i ngưi mu;n nhận đư1c thu nhập cao hơn
v đư1c hư*ng mAc chi tiêu cao hơn, GDP b&nh quân đầu ngưi dưng như l
một thư>c đo hi,n nhiên v mAc độ hCnh ph8c ca một c nhân.
Tuy nhiên, một s; tranh c/i v việc sử dụng gi trị ca GDP như một
thư>c đo hCnh ph8c. Khi Thư1ng nghị s% Robert Kennedy tranh cử tBng th;ng
Mỹ vo năm 1968, ông đ/ đưa ra một li b&nh luận v GDP như sau:
“Tổng s6n phPm qu9c nội - GDP không 6nh hư%ng đn sc khỏe cKa con
c>i chúng ta, đn ch8t lưng gi>o d5c, hoặc ni&m vui khi vui chơi cKa con
trẻ. N1 không bao g@m vẻ đẹp cKa thơ ca m chúng ta c1 hay sc mạnh
cKa hôn nhân, s+ thông minh trong cuộc tranh luận công khai cKa chúng
ta hoặc s+ liêm chnh cKa c>c quan chc công quy&n cKa chúng ta. N1
không đo lưUng lQng dũng c6m, cũng không ph6i tr tuệ cKa chúng ta,
cũng như s+ tận tâm cKa chúng ta đ9i v'i đ8t nư'c cKa chúng ta. T1m lại,
n1 đo lưUng mọi th, ngoại trV đi&u khin cuộc s9ng tr% nên đ>ng gi>, v
n1 c1 th$ cho chúng ta bit mọi th v& nư'c Mỹ ngoại trV lý do tại sao
chúng ta t+ ho rằng mHnh l ngưUi Mỹ.”
Phần l>n những g& Robert Kennedy n#i l đ8ng. Vậy tCi sao ch8ng ta lCi
quan tâm đn GDP? Câu trả li l, trên th'c t, những qu;c gia c# GDP cao hơn
c# th, chi trả cho việc chăm s#c sAc khỏe t;t hơn cho con ci ca h:, c# th, cung
cp hệ th;ng gio dục t;t hơn, dCy nhiu hơn cho công dân h: đ:c v thư*ng
thAc thơ ca, vun đ~p, nuôi dưỡng s' chính tr'c, lòng dũng cảm,… khi m:i ngưi
ít phải quan tâm đn vn đ cơm o gCo tin. N#i t#m lCi, GDP không tr'c tip
đo lưng những thA lm cho cuộc s;ng đng gi, nhưng n# đo lưng khả năng
hay điu kiện đ, ch8ng ta đCt những thA đ#.
Tuy nhiên, GDP không phải lthư>c đo hon hảo đ, đnh gi hCnh ph8c.
N# bỏ qua một s; thA g#p phần tCo nên một cuộc s;ng t;t đẹp, chẳng hCn như
giải trí. Ví dụ, giả sử r?ng m:i ngưi phải lm việc tt cả cc ngy trong tuần v
13
không c# ngy ngh<. Khi đ#, mặc dù nhiu hng h#a v dịch vụ s9 đư1c sản xut
hơn v m:i ngưi cũng c# thu nhập cao hơn nhưng ch8ng ta không nên kt luận
r?ng m:i ngưi s9 hCnh ph8c hơn. Những tBn tht do giảm thi gian ngh< ngơi
(không c# thi gian hư*ng thụ cuộc s;ng, không c# thi gian sinh con, giảm sAc
khỏe v cc chi phí khm chữa bệnh pht sinh, căng thẳng, mệt mỏi v tinh
thần,...) c# th, s9 lm triệt tiêu phần l1i ích thu đư1c th việc sản xut v tiêu thụ
một lư1ng hng ho v dịch vụ l>n hơn.
Mặt khc, b*i v& GDP sử dụng gi thị trưng đ, định gi hng h#a v dịch
vụ, n# bỏ qua gi trị ca hầu ht cc hoCt động diễn ra bên ngoi thị trưng. Đặc
biệt, GDP bỏ qua gi trị ca hng h#a v dịch vụ t' cung t' cp. Khi một đầu
bp chuẩn bị một bữa ăn ngon v bn n# tCi nh hng ca cô y, gi trị ca bữa
ăn đ# l một phần ca GDP. Nhưng nu ngưi đầu bp ny chuẩn bị một bữa ăn
cho gia đ&nh cô y, th& gi trị tăng thêm m cô y đ/ tCo ra khi chuẩn bị bữa ăn s9
không đư1c tính vo GDP. Tương t', dịch vụ chăm s#c trẻ em tCi cc nh trẻ l
một phần ca GDP, trong khi dịch vụ chăm s#c trẻ em tCi nh ca cha mẹ th&
không tính vo GDP. Công việc t&nh nguyện cũng lm cho hCnh ph8c ca nhiu
ngưi trong x/ hội tăng lên, nhưng GDP không phản nh những đ#ng g#p ny.
Một điu khc m GDP bỏ qua l cht lư1ng ca môi trưng. H/y tư*ng tư1ng
r?ng chính ph loCi bỏ tt cả cc quy định v môi trưng. Khi đ#, cc doanh
nghiệp c# th, sản xut hng h#a v dịch vụ m không cần xem xét đn s' ô
nhiễm m h: tCo ra, v GDP c# th, tăng lên. Tuy nhiên, sAc khỏe ca ngưi dân
rt c# th, s9 giảm. S' suy giảm cht lư1ng môi trưng c# th, s9 l>n hơn l1i ích
thu đư1c th sản xut nhiu hơn.
GDP cũng không tính đn vn đ v phân ph;i thu nhập. H/y xem xét hai
x/ hội, một x/ hội trong đ# 100 ngưi c# thu nhập hng năm l 500 triệu đVng v
một x/ hội khc, trong đ# 10 ngưi kim đư1c 5 tỷ đVng một năm v 90 ngưi
không kim đư1c g&. Cả hai x/ hội đu c# GDP l 5 tỷ đVng v GDP b&nh quân
đầu ngưi l 50 triệu. Tuy nhiên, không th, coi hai x/ hội ny l tương đương
nhau.
14
T#m lCi, c# th, thy GDP l một thư>c đo t;t đ, đnh gi mAc độ ph8c l1i
kinh t cho hầu ht cc mục đích - nhưng không phải tt cả - Điu quan tr:ng
cần ghi nh> l GDP bao gVm những g& v không bao gVm những g&.
2.1.5. Mô t số chU tiêu đo lư(ng thu nhâ p kh$c
Sản phẩm quốc dân rDng - NNP:
“L phMn thu nhập do c>c nhân t9 s6n xu8t trong nư'c tạo ra (v nhận
đưc) % n&n kinh t trong nư'c v ngoi nư'c”.
Nu tính theo gi thị trưng: NNPmp = GNP - Dmp P
Nu tính theo chi phí nhân t;: NNP = GNP - Dfc fc P
NNP m>i th'c s' l sản phẩm hay thu nhập tCo ra trong năm. Do đ# n#
phản nh đ8ng kt quả hoCt động ca nn kinh t.
Thu nhập quốc dân - NI:
“L thu nhập m ngưUi dân một nư'c nhận đưc dư'i dạng thu nhập cKa
c>c nhân t9 s6n xu8t”. Đư1c xc định theo công thAc:
NI = w + r + R + p Hay NI = NNPd r fc
Thu nhập khả d-ng -Yd:
“L phMn thu nhập qu9c dân cQn lại sau khi c>c hộ gia đHnh nộp lại c>c
loại thu tr+c thu v nhận đưc c>c tr c8p cKa chnh phK hoặc doanh nghiệp”.
Yd = Y - Td + TR
Ton bộ Yd đư1c cc hộ gia đ&nh sử dụng đ, mua cc hng h#a - dịch vụ
(C) v đ, dnh hay tit kiệm (S). N#i cch khc, xét trên khía cCnh sử dụng th
khoản thu nhập khả dụng, ch8ng ta c#:
Yd = C + S
Phúc l0i kinh t rDng (NEW):
L một ch< tiêu phản nh ph8c l1i kinh t m dân cư một nư>c nhận đư1c
th hoCt động kinh t. Ch< tiêu ny bao gVm:
15
+ GNP
+ Gi trị thi gian vui chơi, giải trí (thi gian ny tăng c# th, lm GNP
giảm nhưng NEW tăng lên)
+ Những công viê c t' lm ly
+ HoCt đô ng kinh t ngầm (gVm những công viê c h1p php nhưng thu
nhâ p không bo co, những công viê c phi php)
+ HoCt đô ng bảo vê môi trưng sinh thi.
2.2. Đo lường chi phí sinh hoạt
i phần trư>c ch8ng ta đ/ t&m hi,u lm th no đ, đo lưng gi trị hng
h#a v dịch vụ đư1c sản xut ra trong nn kinh t. Phần ny ch8ng ra s9 t&m hi,u
cch lm th no đ, đo lưng chi phí sinh hoCt ca cc hô gia đ&nh trong nn
kinh t. Trong phần ny, ch8ng ta t&m hi,u cch tính CPI v mô t s; vn đ liên
quan đn viê c tính ton CPI, so snh ch< s; ny v>i ch< s; điu ch<nh GDP đư1c
tính ton * phần trư>c.
2.2.1. ChU số gi$ tiêu dùng (CPI) v tỷ lệ lạm ph$t
Ch< s; gi tiêu dùng (CPI) lmô t cch đo lưng tBng chi phí chung ca
cc loCi hng h#a v dịch vụ m một ngưi tiêu dùng thông thưng mua. Ch< s;
ny đư1c TBng Cục th;ng kê (GSO) tính ton v thông bo. Đ, tính CPI v tỷ lê
lCm pht, GSO sử dụng s; liê u v gi ca hng ngh&n mă t hng v dịch vụ m
ngưi tiêu dùng đi,n h&nh tiêu dùng trong mô t thng. Đ, cho đơn giản, ch8ng ta
giả sử mô t nn kinh t m trong đ# ngưi tiêu dùng ch< tiêu dùng 2 loCi hng h#a
l thịt bò v thịt g, trong đ#:
- Giỏ hng h#a cho trư>c: 10 kg thịt bò v 20 kg thịt g
- Gi ca thịt bò v thịt g bin động trong cc năm đư1c như sau:
B6ng 2.3: GiV hAng hWa tính CPI vA tE lê # lạm ph9t
Năm Gi9 thDt b1 Gi9 thDt gA
2018 3 3
2019 4 4
16
2020 8 5
Viê c tính ton CPI v tỷ lê lCm pht v>i nn kinh t giả định như trên đư1c
th'c hiê n qua 5 bư>c như sau:
Bư'c 1. C; định giỏ hng h#a: Đầu tiên GSO cần xc định những hng
h#a v dịch vụ mô t ngưi tiêu dùng đi,n h&nh thưng xuyên tiêu dùng. Những
hng h#a ny đư1c g:i l mô #t giV hAng hWa vA dDch vY. Như * ví dụ trên, giỏ
hng h#a l 10kg thịt bò v 20kg thịt g. Bên cCnh đ#, trong giỏ hng h#a ny,
GSO cũng cần xc định loCi hng h#a v dịch vụ no ngưi tiêu dùng sử dụng
nhiu th& g~n tỷ tr:ng l>n, những hng h#a v dịch vụ no ngưi tiêu dùng sử
dụng ít th& g~n tỷ tr:ng thp đ, đảm bảo phản nh đ8ng s' bin đô ng v gi ca
cc loCi hng h#a v dịch vụ đn ngưi tiêu dùng.
Bư'c 2 . Xc định gi ca cc loCi hng h#a v dịch vụ trong giỏ hng h#a.
TBng Cục th;ng kê phải th'c hiê n cc cuô c khảo st đ, c# đư1c mAc gi ca tt
cả cc loCi hng h#a v dịch vụ trong giỏ hng h#a v dịch vụ. Bảng 2.3 th, hiê n
mAc gi ca thịt bò v thị g cho cc năm.
Bư'c 3 . Tính ton gi trị giỏ hng h#a. Sau khi c# gi cả cc mă t hng
trong giỏ hng h#a v dịch vụ, GSO s9 tính ton gi trị ca giỏ hng h#a v dịch
vụ đ#. V>i ví dụ trên, gi trị giỏ hng h#a như sau:
B6ng 2.4: Gi9 trD giV hAng hWa
Năm Gi9 trD giV hAng hWa
2018 3x10 + 3x20 = 90
2019 4x10 + 4x20 = 120
2020 8x10 + 5x20 = 180
Bư'c 4. Xc định năm lm g;c, l năm lm chuẩn đ, c; định gi cả cc
loCi hng h#a v dịch vụ trong giỏ hng h#a v tính gi trị ca giỏ hng h#a *
năm lm g;c đ#. Sau đ# CPI đư1c tính theo công thAc sau:
CPI= Gi tr gi hng h a c!a năm hi$n hnh
Gi tr gi% hng h a c!a năm lm gc 100 %
Bư'c 5. Tính tỷ lê lCm pht:
T( l$ l)m pht (π) = CPIt-CPIt-1
CPIt-1
100 %
17
V>i ví dụ trên giả sử ta ch:n năm 2018 l năm lm g;c th& ta s9 c# CPI v
tỷ lê lCm pht ca cc năm như sau:
B6ng 2.5: Tính CPI vA tE lê # lạm ph9t
Năm CPI TE lê # lạm ph9t
2018
90
90 100 = 100
2019
120
90 100 = 133,3
133,3-100
100 100=33,3%
2020
180
90 100 = 200
200-133,3
133,3 100=50%
Theo bảng trên tỷ lê lCm pht ca năm 2019 l 33,3% v tỷ lê lCm pht ca
năm 2020 l 50%. Đây l ví dụ v nn kinh t đơn giản ch< v>i 2 hng h#a đư1c
ngưi tiêu dùng tiêu dùng, trên th'c t th& c# hng ngh&n loCi hng h#a khc
nhau đư1c ngưi tiêu dùng sử dụng hng thng v GSO cũng th'c hiê n cc bư>c
v cch tính như ví dụ trên đ, tính ton v công b; tỷ lê lCm pht trên cc
phương tiê n thông tin đCi ch8ng.
Bên cCnh ch< s; gi tiêu dùng đo lưng s' thay đBi gi cả cc loCi hng
h#a v dịch vụ n#i chung đư1c ngưi tiêu dùng sử dụng. GSO cũng tính ton ch<
s; CPI cho cc mă t hng tiêu dùng nhưng không bao gVm cc mă t hng lương
th'c, th'c phẩm v năng lư1ng đư1c g:i l ch< s; Điu ny l do ccCPI cơ b6n.
mă t hng lương th'c, th'c phẩm v năng lư1ng c# s' bin đô ng l>n trong ng~n
hCn, v& vâ y CPI cơ bản s9 phản nh đ8ng hơn xu hư>ng bin đô ng ca lCm pht.
Bên cCnh đ#, GSO cũng tính ton ch< s; gi sản xut (producer price index –
PPI), l ch< s; đo lưng gi trị giỏ hng h#a v dịch vụ đư1c cc doanh nghiê p
sử dụng (tư liê u sản xut). Th'c t l cc doanh nghiê p cu;i cùng cũng s9 tính
gi ca tư liê u sản xut vo gi hng tiêu dùng, nên những thay đBi ca PPI l tín
hiê u t;t đ, d' đon những thay đBi ca CPI.
Hô #p 2 1: GiV hAng hWa tính CPI.
“Chỉ s9 gi> tiêu d:ng đưc GSO tnh v công b9 lMn đMu vo năm 1998
18
(trư'c đ1 l chỉ s9 gi> b>n lẻ hng ho> v d4ch v5) v'i năm lm g9c đưc chọn
l năm 1995, sau đ1 năm lm g9c đưc cập nhật lMn lưt l c>c năm: 2000,
2001, 2005, 2009 v hiện tại (năm 2022) năm lm g9c l 2014. Đ$ xây d+ng
Danh m5c mặt hng đại diện d:ng trong đi&u tra gi> tiêu d:ng, GSO đX tin
hnh kh6o s>t th4 trưUng tại 63 tỉnh, thnh ph9 tr+c thuộc trung ương. Trên cơ
s% kt qu6 kh6o s>t, GSO đX loại bỏ một s9 loại hng ho> không cQn đưc tiêu
d:ng phổ bin v bổ sung những mặt hng m'i, nay đX tr% nên phổ bin trong
tiêu d:ng cKa hộ gia đHnh. Tổng s9 mặt hng đại diện trong giỏ hng ho> thUi
kỳ 2015-2020 l 654 mặt hng (tăng 82 mặt hng so v'i giỏ hng ho> kỳ
trư'c, giai đoạn 2009-2014) v đưc chia thnh 11 nh1m chnh như sau:
MQ C$c nh*m hng v d&ch v- Quyn số (%)
C Tổng chi cho tiêu d:ng cu9i c:ng 100,00
01 I- Hng ăn v d4ch v5 ăn u9ng 36,12
011 1. Lương th+c 4,46
012 2. Th+c phPm 22,60
013 3. Ăn u9ng ngoi gia đHnh 9,06
02 II. Đ@ u9ng v thu9c l>¸ 3,59
03 III- May mặc, mũ n1n, giMy dép 6,37
04 IV- Nh %, điện, nư'c, ch8t đ9t v VLXD 15,73
05 V- Thit b4 v đ@ d:ng gia đHnh 7,31
06 VI- Thu9c v d4ch v5 y t 5,04
063 D4ch v5 y t 3,87
07 VII- Giao thông 9,37
08 VIII- Bưu chnh viễn thông 2,89
09 IX- Gi>o d5c 5,99
092 D4ch v5 gi>o d5c 5,16
10 X- Văn ho>, gi6i tr v du l4ch 4,29
11 XI- Hng ho> v d4ch v5 kh>c 3,30
Ngu@n: Tổng C5c Th9ng kê”
19
2.2.2. C$c v)n đ trong đo lư(ng chi phA sinh hoạt
Ch< s; CPI l mô t ch< s; đư1c sử dụng phB bin nht * cc nư>c trên th
gi>i đ, tính ton tỷ lê lCm pht v>i mục đích đo lưng s' thay đBi ca chi phí
sinh hoCt. Tuy nhiên, CPI không phải l ch< s; hon hảo đ, đo lưng chi phí sinh
hoCt do mô t s; vn đ, mă c dù đư1c xc định rg rng, không th, xử l$ triê t đ,.
V8n đ& thay th trong tiêu d:ng: Mă c dù gi ca cc hng h#a v dịch vụ
trong giỏ hng h#a tiêu dùng thay đBi hng năm nhưng mAc đô thay đBi ca cc
loCi hng h#a v dịch vụ lCi không đu nhau. C# những loCi hng h#a v dịch vụ
tăng nhiu hơn loCi khc, v khi đ# ngưi tiêu dùng s9 c# xu hư>ng điu ch<nh
tiêu dùng những loCi hng h#a v dịch vụ c# gi tăng nhiu sang loCi hng h#a
v dịch vụ c# gi tăng ít hơn. Như vâ y, c# s' thay đBi trong cơ cu tiêu dùng ca
ngưi tiêu dùng. Do CPI đư1c tính v>i gi trị giỏ hng h#a v dịch vụ c; định
nên s9 không bao gVm s' thay đBi v cơ cu tiêu dùng ny ca ngưi tiêu dùng.
Chính v& th CPI đ/ đnh gi qu mAc s' gia tăng hay giảm chi phí sinh hoCt ca
ngưi tiêu dùng qua cc năm.
Quay tr* lCi ví dụ trên đ, thy rg hơn s' thay đBi trong cơ cu tiêu dùng
tc đô ng đn tỷ lê lCm pht như th no. Do th gi thịt bò đ/ tăng mCnh th 4 năm
2019 lên 8 năm 2020, trong khi gi thịt g ch< tăng th 4 năm 2019 lên 5 năm
2020, v& vâ y, năm 2020 ngưi tiêu dùng đ/ giảm lư1ng tiêu thụ thịt bò xu;ng
còn 5kg v tăng lư1ng tiêu thụ thịt g lên 25kg. V>i s' thay đBi ny th& gi trị
giỏ hng h#a năm 2020 s9 l 8x5 + 5x25 = 165, khi đ# CPI = 165 v tỷ lê2020 lCm
pht năm 2020 l 37,5% thp hơn nhiu so v>i mAc 50% như trên.
V8n đ& th hai đ9i v'i chỉ s9 CPI l s+ xu8t hiê n hng h1a m'i: Khi một
hng h#a m>i xut hiê n, ngưi tiêu dùng c# nhiu s' l'a ch:n hơn v do đ# đVng
tin c# gi trị hơn. Nhưng v& ch< s; CPI d'a trên một giỏ hng h#a v dịch vụ c;
định, nên s' xut hiê n ca hng h#a v dịch vụ m>i không đư1c đưa vo đ, tính
gi trị ca giỏ hng h#a v dịch vụ.
V8n đ& th ba đ9i v'i chỉ s9 CPI l s+ thay đổi v& ch8t lưng cKa hng
h1a v d4ch v5 m không đo lưUng đưc: Nu cht lư1ng ca một hng hng h#a
v dịch vụ t;t lên th năm ny sang năm khc trong khi gi ca n# không đBi,
ch8ng ta đang nhận đư1c một m#n hng hay dịch vụ t;t hơn v>i cùng một s;
20

Tài liệu khác của Học viện Ngân hàng

Preview text:

CHƯƠNG 2
DỮ LIỆU KINH TẾ VĨ MÔ
“Năm 2020 kinh t Viê t Nam chnh thc vưt Singapore v Malaysia đ$
tr% thnh n&n kinh t l'n th 4 % Khu v+c Đông Nam .” l nô i dung xut hiê n
trên nhiu bi vit ca cc t bo v kinh t trong năm 2020. Điu ny c# $ ngh%a
g& v d'a trên cơ s* no đ, c# th, bit nn kinh t Viê t Nam đ/ vư1t Singapore
v Malaysia? Trong chương ny ch8ng ta s9 t&m hi,u cc nh kinh t h:c đo
lưng mô t s; ch< s; quan tr:ng trong nn kinh t. Trư>c tiên l cch đo lưng
qui mô nn kinh t đư1c th, hiê n b?ng thu nhâ p qu;c gia. Sau đ# ch8ng ta s9 t&m
hi,u cch đo lưng mAc gi v s' thay đBi mAc gi trong nn kinh t.
2.1. Đo lường thu nhâ #p qu&c gia
2.1.1. Thu nhâ p v chi tiêu ca nn kinh t
Nu ch8ng ta mu;n đnh gi t&nh trCng kinh t ca một ngưi như th no,
trư>c tiên ch8ng ta c# th, nh&n vo thu nhập ca ngưi đ#. Một ngưi c# thu
nhập cao c# th, dễ dng trang trải những nhu cầu thit yu v xa x< ca cuộc
s;ng. Tương t' như vậy, khi đnh gi nn kinh t pht tri,n hay kém pht tri,n,
điu tt yu l phải nh&n vo tBng thu nhập m m:i ngưi trong nn kinh t đang
kim đư1c. TBng sản phẩm qu;c nội (GDP) cho phép ch8ng ta lm điu đ#.
GDP đo lưng hai yu t; cùng một l8c: tBng thu nhập v tBng chi tiêu ca
m:i ngưi trong nn kinh t. TCi sao điu ny lCi đ8ng? Thu nhập ca một nn
kinh t b?ng v>i chi tiêu ca n# v& m:i giao dịch đu c# hai bên: ngưi mua v
ngưi bn. Mỗi đVng chi tiêu ca ngưi mua l một đVng thu nhập đ;i v>i một
s; ngưi bn. Ví dụ, giả sử r?ng Khnh trả cho Yn 1 triê u đVng đ, mua lego ca
cô y. Trong trưng h1p ny, Yn l ngưi bn hng v Khnh l ngưi mua.
Yn kim đư1c 1 triê u đVng v Khnh chi 1 triê u đVng. Do đ#, giao dịch đ#ng
g#p như nhau vo tBng thu nhập v tBng chi tiêu ca nn kinh t. GDP, cho dù
đư1c đo b?ng tBng thu nhập hay tBng chi tiêu, đu tăng 1 triê u đVng. Một cch 1
khc đ, thy s' cân b?ng giữa thu nhập v chi tiêu l sử dụng sơ đV luân chuy,n
đư1c th, hiê n tCi H&nh 2.1.
H*nh 2.1: Sơ đ/ d1ng luân chuy3n
Sơ đV ny mô tả tt cả cc giao dịch giữa cc hộ gia đ&nh v doanh nghiệp
trong một nn kinh t đơn giản như ch8ng ta đ/ nghiên cAu * chương 1. N# đơn
giản h#a vn đ b?ng cch giả định r?ng tt cả hng h#a v dịch vụ trong nn
kinh t đư1c cc hộ gia đ&nh mua v cc hộ gia đ&nh chi tiêu ton bộ thu nhập
ca h:. GDP đo lưng dòng tin ny. Ch8ng ta c# th, tính ton theo một trong
hai cch: b?ng cch cộng tBng chi tiêu ca cc hộ gia đ&nh hoặc b?ng cch cộng
tBng thu nhập (tin công, tin thuê đt v l1i nhuận) m cc công ty phải trả. B*i
v& tt cả cc khoản chi tiêu cu;i cùng tr* thnh thu nhập ca một ngưi no đ#,
nên GDP l như nhau bt k, ch8ng ta tính ton như th no.
Tt nhiên, th'c t phAc tCp hơn rt nhiu những g& ch8ng ta đang phân
tích. Cc hộ gia đ&nh không chi tiêu tt cả thu nhập ca h:; h: trả một phần thu
cho chính ph, v h: tit kiệm một phần. Ngư1c lCi, tt cả hng h#a v dịch vụ
đư1c sản xut trong nn kinh t cũng không phải đư1c mua b*i riêng hộ gia đ&nh
m còn đư1c mua b*i cc chính ph, v một s; đư1c mua b*i cc công ty khi h:
c# k hoCch sử dụng ch8ng trong tương lai đ, sản xut đầu ra ca chính h:. Tuy 2
nhiên, bi h:c cơ bản vẫn không đBi: Bt k, hộ gia đ&nh, chính ph hay công ty
mua hng h#a hay dịch vụ, giao dịch luôn c# ngưi mua v ngưi bn. Như vậy,
đ;i v>i ton bộ nn kinh t, tBng chi tiêu v tBng thu nhập l như nhau.
2.1.2. Tổng sản phẩm quốc nội GDP Kh$i niê m
TBng sản phẩm qu;c nội (Gross Domestic Product – GDP), thưng đư1c
coi l thư>c đo t;t nht đ, đnh gi hiệu quả hoCt động ca một nn kinh t. Ch<
s; ny thưng do mô t cơ quan ca chính ph theo dgi v tính ton th những s;
liê u đư1c thu thâ p th cc hoCt đô ng kinh t. i Viê  t Nam s; liê u v GDP do TBng
cục Th;ng kê (General Statistics Office – GSO), môt cơ quan thuô c Bô  K
hoCch v đầu tư, theo dgi v tính ton th những nguVn s; liêu v kinh t khc nhau.
TBng sản phẩm qu;c nô i, GDP, l “gi$ tr& th& trư(ng ca t)t cả hng h*a,
d&ch v- cuối cùng đư0c sản xu)t ra trong mô t quốc gia trong mô t khoảng th(i
gian nh)t đ&nh, thư(ng l mô t năm”. Như vâ y, GDP ch< bao gVm những hng
h#a v dịch vụ đư1c sản xut tCi qu;c gia đ#, không bao gVm những hng h#a v
dịch vụ đư1c mua th những qu;c gia khc. Ví dụ, GDP ca Viêt Nam s9 không
bao gVm gi trị ca những chic điê n thoCi do Viettel (Công ty ca Viê t Nam)
sản xut * Myanma sau đ# đư1c bn * Viê t Nam, nhưng s9 bao gVm gi trị ca
những chic điê n thoCi do Samsung (Công ty ca Hn Qu;c) sản xut tCi Viê t
Nam sau đ# bn tCi Viê t Nam v cc nư>c khc trên th gi>i. Bên cCnh đ#, tt cả
hng h#a, dịch vụ phải đư1c tính ra gi trị thị trưng (gi trị ca hng h#a, dịch
vụ đư1c tính b?ng đơn vị tin ca qu;c gia đ# (i Viê  t Nam l Viê t Nam đVng-
VND). C# hai vn đ chính sau đây cần quan tâm khi tính GDP:
Hng h1a, d4ch v5 s6n xu8t m'i trong nư'c: GDP ch< tính gi trị hng
h#a, dịch vụ đư1c sản xut trong khoảng thi gian tính GDP. Không tính gi trị
ca những hng h#a, dịch vụ đư1c sản xut ra * những khoảng thi gian trư>c
đ#. Điu ny l do, những hng h#a, dịch vụ sản xut ra những khoảng thi gian
trư>c đ# nu không bn ht th& đư1c tính vo hng tVn kho ca doanh nghiê p v 3
đư1c coi như mô t khoản đầu tư ca doanh nghiê p. GDP cũng không bao gVm gi
trị ca những hong h#a, dịch vụ đư1c mua đi bn lCi (hng h#a cũ), ví dụ khi
nh my sản xut xe đCp Th;ng nht sản xut v bn chic xe đCp m>i cho ngưi
tiêu dùng vo năm 2021 th& gi trị ca chic xe đCp đ# đư1c tính vo GDP ca
năm 2021, nhưng khi ngưi tiêu dùng bn lCi chic xe đCp đ# cho ngưi khc
(cũng trong năm 2021 hoă c những năm sau) th& gi trị ca chic xe đCp bn lCi
ny không đư1c tính vo GDP nữa.
Hng h1a v d4ch v5 cu9i c:ng: Nn kinh t sản xut ra nhiu loCi hng
h#a khc nhau, nhưng ch< những hng h#a v dịch vụ cu;i cùng, l những hng
h#a v dịch vụ hon thiện đư1c sản xut v bn cho ngưi tiêu dùng cu;i cùng.
Đ, sản xut ra hng h#a v dịch vụ cu;i cùng s9 cần đn những hng h#a trung
gian, l những hng đư1c sử dụng lm đầu vo ca môt qu tr&nh sản xut. N#i
cch khc, hng h#a trung gian không đư1c sản xut đ, cho ngưi sử dụng cu;i
cùng tiêu dùng. V& vâ y, gi trị ca những hng h#a trung gian ny đ/ đư1c tính
vo gi trị ca hng h#a cu;i cùng. Nu tính cả gi trị ca những hng h#a v
dịch vụ trung gian ny s9 lm GDP tăng lên do gi trị ca hng h#a v dịch vụ
trung gian đư1c tính 2 lần.
Giả sử một nh phân ph;i bn buôn, bn kính cho một nh sản xut ô tô.
Giao dịch ny không đư1c tính vo GDP. Kính l sản phẩm trung gian đư1c sử
dụng trong sản xut ô tô. Khi khch hng mua một chic ô tô m>i th đCi l$ ô tô,
gi trị ca kính đ/ đư1c bao gVm trong gi bn ca ô tô, l gi trị ca hng h#a
cu;i cùng đư1c tính trong GDP. H/y xem xét một ví dụ khc. Một nh phân ph;i
bn buôn, bn kính cho một cửa hng bn vâ t liê u xây d'ng. GDP s9 không bao
gVm giao dịch ny v& cửa hng bn vât  liê u xây d'ng không phải l ngưi tiêu
dùng cu;i cùng. Khi khch hng mua kính th cửa hng bn vâ t liê u xây d'ng đ,
sửa cửa sB bị vỡ, gi mua kính cu;i cùng s9 đư1c cộng vo GDP như một chi
tiêu ca ngưi tiêu dùng. Đo lư(ng GDP
Th khi niê m v GDP * phần trên c# th, thy đ, tính GDP ch8ng ta tính
tBng gi trị ca tt cả hng h#a, dịch cu;i cùng đư1c sản xut ra trong nn kinh 4
t. Tuy nhiên, đây không phải l phương php duy nht đ, tính GDP. C# ba
phương php tính GDP khc nhau đư1c sử dụng phB bin đ# l phương php chi
tiêu, phương php thu nhâ p v phương php gi trị gia tăng.
- Phương ph>p chi tiêu:
Đây l phương php tính GDP d'a trên cc khoản chi tiêu cho hng h#a
v dịch vụ cu;i cùng ca cc thnh phần trong nn kinh t. Th sơ đV luân chuy,n
(bB sung sơ đV dòng luân chuy,n đầy đ)ta thy trong nn kinh t c# 4 thnh
phần s9 tiêu dùng hng h#a v dịch vụ do cc doanh nghiê p sản xut ra, đ# l hô 
gia đ&nh, doanh nghiê p, chính ph, v ngưi nư>c ngoi. Theo phương php ny
GDP l tBng chi tiêu cho hng h#a v dịch vụ cu;i cùng ca 4 thnh phần ny
trong nn kinh t. Bảng 2.1 dư>i đây th, hiện chi tiêu ca cc thnh phần trong nn kinh t Mỹ.
B6ng 2.1: GDP theo phương ph9p chi tiêu (Năm 2014) TAi kho6n qu&c gia
Gi9 trD (ngh*n tE đô % GDP đô la)
Chi tiêu hô  gia đ9nh (C) 11,9 69 Hng h#a lâu bn 1,3 Hng h#a không lâu bn 2,6 Dịch vụ 8
Đ>u tư tư nhân (I) 2,8 16
Đầu tư vo my m#c, thit bị 2,7 Hng tVn kho 0,08
Chi tiêu chAnh ph (G) 3,2 18 Chính quyn liên bang 1,2 Chính quyn bang 2,0
Xu)t khẩu rDng hng h*a v d&ch v- (NX) -0,5 -3 Xut khẩu (EX) 2,4 Nhâ p khẩu (IM) 2,9
THng s6n phJm qu&c dân (GDP) 17,4 100
Ngu@n: http://www.bea.gov/iTable/index_nipa.cfm. 5
Tiêu d:ng hô  gia đHnh – C: L cc khoản chi tiêu ca hô  gia đ&nh cho hng
h#a v dịch cu;i cùng, bao gVm cả cc khoản chi tiêu cho hng h#a nhâp khẩu.
i cc nư>c pht tri,n, đây l thnh phn l>n nht trong cc thnh phần chi tiêu
ca GDP (Bảng 2.1 cho thy * Mỹ tiêu dùng hô  gia đ&nh chim 2/3 tBng s; chi
tiêu). Chi tiêu hô  gia đ&nh đư1c chia thnh 3 mục chính:
+ Chi tiêu vo hng h#a lâu bn, l những hng h#a c# thi hCn sử dụng
di như ô tô, xe my, ti vi, t lCnh…(không bao gVm chi mua nh cửa).
+ Hng không lâu bn, l những hng h#a c# thi gian sử dụng ng~n như
lương th'c, th'c phẩm, quần o…
+ Dịch vụ như gio dục, y t, giải trí, vâ  n tải….
Chi tiêu chnh phK – G: L cc khoản chi tiêu ca chính ph cho cc mục
đích như an ninh qu;c phòng, chi cho hng h#a v dịch vụ cu;i cùng như đưng
x, cầu c;ng, gio dục, y t.. v cc khoản chi lương cho những ngưi lm viêc 
cho chính ph (khu v'c hnh chính s' nghiê p). Tuy nhiên, mô t s; khoản chi tiêu
ca chính ph không đư1c tính vo GDP, đ# l những khoản chi chuy$n nhưng.
Đây l những khoản tr1 cp ca chính ph cho ngưi dân như tr1 cp tht
nghiê p, tr1 cp cho ngưi ngh•o, ngưi đăc biê t kh# khăn. Đây l những khoản
chi ca chính ph m không đư1c đBi lCi b?ng lư1ng hng h#a v dịch vụ c# gi
trị tương Ang, v& vâ y, những khoản chi ny còn đư1c g:i l chi mô t chi&u.
ĐMu tư cKa doanh nghiê 
p – I: L cc khoản chi ca doanh nghiê p đ;i v>i
tư liê u sản xut (l những hng h#a đư1c sử dụng đ, sản xut hng h#a khc như
nh xư*ng, my m#c thit bị). Đầu tư ca doanh nghiê p cũng bao gVm hng tVn
kho ca doanh nghiê p, l lư1ng hng h#a m doanh nghiê p đ/ sản xut ra nhưng
không bn đư1c ht hoă c đư1c doanh nghiê p giữ lCi. Lư1ng hng h#a ny đư1c
coi như l đư1c mua lCi b*i chính doanh nghiê p, khi doanh nghiê p bn lư1ng
hng h#a tVn kho ny, th& s9 đư1c coi l giảm đầu tư ca doanh nghiê  p. Do GDP
đo lưng gi trị hng h#a dịch vụ m mô t nn kinh t sản xut ra, v& vâ y hng
h#a tVn kho cũng đư1c tính vo GDP. Như ch8ng ta thy đMu tư ca doanh
nghiê p tính vo GDP khc v>i đMu tư m ch8ng ta thưng nghe đ# l đầu tư vo 6
tri phiu, cB phiu v cc qu% đầu tư. B*i v&, GDP đo lưng chi tiêu vo hng
h#a v dịch vụ cu;i cùng v& vâ y đầu tư * đây c# ngh%a l chi tiêu vo hng h#a
(tư liê u sản xut v hng tVn kho) đư1c sử dụng đ, sản xut hng h#a v dịch vụ khc trong tương lai.
Xu8t khPu rQng – NX: L xu8t khPu (EX), hng h#a dịch vụ sản xut ra
trong nư>c nhưng bn cho nư>c khc tiêu dùng trh (-) đi nhâ p khPu (IM), l
hng h#a v dịch vụ sản xut * nư>c khc nhưng đư1c mua v v tiêu dùng trong
nư>c. Trh đi hng h#a v dịch vụ nhâ p khẩu trong viê c tính GDP l do, GDP ch<
tính gi trị những hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut * trong nư>c, trong khi tiêu
dùng ca hô  gia đ&nh, đầu tư ca doanh nghiê p v chi tiêu chính ph c# cả lư1ng
hng h#a v dịch vụ nhâ p khẩu.
Th s; liê u trong Bảng 2.1, ta c#:
17, 4 = 11,9 + 2,8 + 3,2+ (2,4 - 2,9)
Như vậy, theo phương php chi tiêu, GDP l tBng ca cc khoản chi tiêu
trên v c# công thAc như sau:
GDP = C + I + G + EX - IM
Trong đ#: C = tiêu dùng ca hô  gia đ&nh
I = đầu tư ca doanh nghiê p
G = chi tiêu ca chEX = xut khẩu IM = nhâ p khẩu
- Phương ph>p thu nhâ p:
Do mỗi mô t giao dịch mua bn trong nn kinh t đu c# s' tham gia ca
ngưi mua v ngưi bn, v& vâ y chi tiêu ca ngưi mua s9 l thu nhâ p ca ngưi
bn. Theo phương php ny, GDP đo lưng tBng thu nhâ p ca cc yu t; sản
xut trong nư>c bao gVm lao đô ng, v;n, v đt đai. Theo phương php ny, GDP
s9 bao gVm thu nhâ p ca lao đô ng (lương, tin công, thù lao…) tin cho thuê đt, 7
l1i nhuâ n ca doanh nghiê p, l/i sut th cho vay v;n. Bảng 2.2 dư>i đây th, hiện
thu nhập ca cc yu t; sản xut trong nn kinh t Mỹ.
B6ng 2.2: GDP theo phương ph9p thu nhâ #p (năm 2014) TAi kho6n qu&c gia
Gi9 trD (ngh*n tE đô la) % GDP
Chi trả cho ngư(i lao đô ng 9,2 53
Thu nhâ p tO cho thuê ti sản 0,6 3 L0i nhuâ n 3,5 20 Thu nhâ p ch s* hữu 1,4
L1i nhuâ n doanh nghiê p 2,1 LQi su)t 0,5 3
Thu kinh doanh gi$n tip 1,3 8 Kh)u hao 2,3 13
THng s6n phJm qu&c dân (GDP) 17,4 100
Ngu@n: http://www.bea.gov/iTable/index_nipa.cfm
Thu nhập cKa ngưUi lao đô ng: Đây l khoản tin l>n nht trong s; cc
khoản thu nhập qu;c dân, chim khoảng 53% GDP năm 2014 (9,2 ngh&n tỷ đô
la) l thu nhập ca ngưi lao đô ng th tin lương, tin công v một s; khoản bB
sung do cc công ty v chính ph trả. V& lao động đ#ng một vai trò quan tr:ng
trong sản xut, nên không c# g& ngCc nhiên khi lương thư*ng cho nhân viên
chim tỷ tr:ng l>n nht trong ming bnh thu nhập GDP.
Thu nhâ p tV cho thuê ti s6n: NguVn thu nhập nhỏ nht l th tin cho thuê
v tin bản quyn nhận đư1c ca ch s* hữu ti sản cho phép ngưi khc sử
dụng ti sản ca h: trong một khoảng thi gian. Ví dụ: danh mục ny bao gVm
tin thuê nh v căn hộ m ch nh nhận đư1c. Trong năm 2014, thu nhập th cho
thuê l 0,6 ngh&n tỷ đô la.
Li nhuâ n: Bao gVm thu nhâ p ca ch s* hữu v l1i nhuận doanh nghiệp.
Thu nhâ p ch s* hữu bao gVm thu nhâ p ca công ty tư nhân t' doanh v công ty
h1p danh đVng thi s* hữu doanh nghiệp ca h: v t' trả lương cho h: khi h:
điu hnh công ty. L1i nhuâ n doanh nghiê p bao gVm tt cả thu nhập kim đư1c
b*i cc cB đông ca cc công ty bt k, ngưi s* hữu cB phần c# nhận đư1c hay 8
không, gVm (1) cB tAc, (2) l1i nhuận doanh nghiệp chưa phân ph;i (l1i nhuận
giữ lCi đ, m* rộng nh my v thit bị), v (3) thu thu nhập doanh nghiệp. Do
đ#, l1i nhuận doanh nghiệp sử dụng cch tip cận thu nhập l “trư>c thu”.
LXi rQng: Hộ gia đ&nh vha nhận vha trả l/i. Những ngưi cung cp cc
khoản vay cho cc doanh nghiệp c# thu nhập th l/i sut. Giả sử ch8ng ta mua
một tri phiu do BA Inc. pht hnh. Khi BA Inc trả l/i cho tri phiu ca m&nh,
cc khoản thanh ton l/i đư1c tính vo ti khoản thu nhập qu;c dân. Cc hộ gia
đ&nh cũng nhận đư1c tin l/i th ti khoản tit kiệm v chAng ch< tin gửi (CD).
Mặt khc, cc hộ gia đ&nh vay tin v trả l/i, ví dụ như hô  gia đ&nh sử dụng thẻ
tín dụng, khoản vay trả g#p v khoản vay th chp.
Thu gi>n tip: TCi sao thu nhập qu;c dân lCi bao gVm cả thu gin tip
theo phương php thu nhập? Thu gin tip đư1c tính theo tỷ lệ phần trăm trên
gi hng h#a bn ra v do đ# tr* thnh một phần doanh thu m cc công ty nhận
đư1c. Cc loCi thu ny bao gVm thu VAT, thu tiêu thụ đặc biệt... Thu gin
thu không phải l khoản thu nhập cho cc nh cung cp. Thay vo đ#, cc công
ty thu thu gin thu v gửi cc khoản tin ny cho chính ph. Giả sử bCn mua
một chic xe my m>i v>i gi 20 triệu đVng, bao gVm 2 triệu đVngtin thu tiêu
thụ đặc biệt v thu VAT. Cc khoản thu ny đ/ đư1c bao gVm trong gi cả,
nhưng l thu nhập ca chính ph, th, hiện s' quan tâm đn cộng đVng ca cc hộ gia đ&nh.
Kh8u hao: L s' hao mòn my m#c thit bị trong qu tr&nh sử dụng, khu
hao còn đư1c g:i l tiêu dùng v;n c; định. Theo thi gian, tư liệu sản xut, như
nh cửa, my m#c v thit bị, bị hao mòn v tr* nên kém gi trị hơn. Do đ#,
khu hao l một phần ca GDP không c# khả năng chi trả thu nhập. B*i v&
không th, đo lưng khu hao một cch chính xc, nên cần ư>c tính. Phương ph9p chi tiêu
Phương ph9p thu nhâ #p
Tiêu dùng (C), chi tiêu hô  gia
Chi trả cho ngưi lao đô ng đ&nh + +
Đầu tư (I) ca doanh nghiê p Cho thuê ti sản 9 = GDP = + + L1i nhuâ n + Chi tiêu chính ph (G) L/i ròng + + Thu gin thu +
Xut khẩu ròng (EX – IM) Khu hao
H*nh 2.2: C9c thAnh phMn cNa GDP theo phương ph9p chi tiêu vA phương ph9p thu nhập
- Phương ph>p gi> tr4 gia tăng:
Theo phương php ny, GDP đo lưng gi trị tăng thêm * tt cả cc công
đoCn sản xut ra hng h#a v dịch vụ cu;i cùng. L gi trị ca hng h#a v dịch
vụ cu;i cùng trh (-) đi gi trị ca hng h#a v dịch vụ trung gian. Ví dụ: Ngưi
nông dân trVng đư1c lư1ng l8a m& trị gi 1 đVng v bn n# cho nh my sản xut
bô t m&, th lư1ng bô t m& ny nh my ch bin bô t m& tCo ra lư1ng bô t m& trị gi 3
đVng v bn cho th1 lm bnh m&. Th1 lm bnh m& sử dụng lư1ng bô t m& ny đ,
tCo ra bnh m& v bn cho sinh viên v>i gi 6 đVng. Gi trị tăng thêm * thng
công đoCn sản xut bnh m& như sau:
+ Công đoCn trVng l8a m&: 1 đVng
+ Công đoCn sản xut bô t m&: 2 đVng
+ Công đoCn lm bnh m&: 3 đVng
V& vâ y, GDP tính theo phương php gi trị gia tăng s9 l gi trị tăng thêm
* công đoCn trVng l8a m& (1 đVng) + công đoCn tCo bôt m& (2 đVng) + công đoCn
lm bnh m& (3 đVng) = 6 đVng
GDP danh nghRa v GDP thSc:
Do GDP đo lưng gi trị thị trưng ca hng h#a v dịch vụ cu;i cùng
đư1c sản xut ra trong mô t qu;c gia, đư1c tính b?ng gi hng h#a dịch vụ nhân
(x) v>i kh;i lư1ng hng h#a v dịch đư1c sản xut ra. V& vâ y, GDP ca môt
qu;c gia s9 tăng khi (i) gi cả ca cc hng h#a v dịch vụ cu;i cùng tăng, (ii) 10
lư1ng hng h#a v dịch vụ cu;i cùng sản xut tăng, (iii) gi cả v lư1ng hng
h#a v dịch vụ cu;i cùng sản xut cùng tăng. Khi ly gi cả ca hng h#a v dịch
vụ tCi năm sản xut ra hng h#a v dịch vụ đ# (còn g:i l gi hiê n hnh) đ, tính
GDP, ch8ng ta c# GDP danh nghQa. Do gi cả ca hng h#a v dịch vụ cu;i
cùng thay đBi hng năm, nên s' thay đBi ca GDP danh ngh%a c# th, do s' thay
đBi ca gi cả m không phải do s' thay đBi ca lư1ng hng h#a v dịch vụ m qu;c gia đ# sản xut ra.
Đ, c# th, đo lưng chính xc s' thay đBi gi trị kh;i lư1ng hng h#a v
dịch vụ m mô t qu;c gia sản xut đư1c, ch8ng ta sử dụng GDP thRc. GDP
th'cđo lưng gi trị hng h#a v dịch vụ cu;i cùng mô t qu;c gia sản xut đư1c
b?ng cch c; định gi ca hng h#a v dịch vụ, l gi ca hng h#a v dịch vụ tCi
mô t năm no đ# trong qu khA. Năm trong qu khA ny đư1c g:i l năm lm
g;c. B?ng cch c; định gi cả ca hng h#a v dịch vụ, s' thay đBi ca GDP
th'ckhi đ# ch< do tc đô ng ca s' thay đBi trong kh;i lư1ng hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut ra.
ChU số điu chUnh GDP:
Phần trên ch8ng ta thy GDP danh ngh%a th, hiê n s' thay đBi do gi v
lư1ng hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut. GDP th'c cho thy s' thay đBi ch< do
lư1ng hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut thay đBi m không c# s' thay đBi ca
gi cả hng h#a v dịch vụ. Th GDP danh ngh%a v GDP th'c ch8ng ta tính đư1c
một ch< s; th, hiện s' thay đBi gi cả ny, ch< s; ny đư1c g:i l ch< s; điu
chCh s điu chnh GDP = GDP danh ngha GDP thc 100 %
Do năm lm g;c sử dụng gi ca chính năm đ# đ, tính GDP, nên GDP
danh ngh%a v GDP th'cca năm lm g;c s9 như nhau, v& th ch< s; điu chGDP ca năm lm g;c = 100. 11
2.1.3. Tổng sản phẩm quốc dân (GNP)
Mô t ch< s; khc cũng đư1c sử dụng đ, đo lưng thu nhâ p ca mô t qu;c
gia đ# l tBng sản phẩm qu;c dân (Gross National Products – GNP). “GNP l
gi> tr4 th4 trưUng cKa t8t c6 hng h1a v d4ch v5 cu9i c:ng do công dân cKa mô t 
qu9c gia s6n xu8t ra”. Đ, tính GNP ch8ng ta tính thêm gi trị ca hng h#a v
dịch vụ do công dân ca qu;c gia đ# tCo ra * nư>c ngoi vo GDP v trh (-) gi
trị hng h#a v dịch vụ do công dân ca nư>c khc tCo ra tCi qu;c gia đ# khỏi GDP.
GNP = GDP + thu nhâ p tO yu tố sản xu)t W nưXc ngoi – thu nhâ p trả cho
yu tố sản xu)t ca nưXc ngoi
GDP đo lưng gi trị thị trưng ca hng h#a v dịch vụ đư1c sản xut
trong mô t qu;c gia m không quan tâm đn ai l ngưi sản xut ra hng h#a v
dịch vụ (c# th, công dân ca qu;c gia đ# hoă c công dân ca qu;c gia khc). Ví
dụ khi tính GDP ca Viê t Nam, ch8ng ta tính gi trị thị trưng ca hng h#a v
dịch vụ cu;i cùng đư1c sản xut ra trên l/nh thB Viê t Nam, cho dù hng h#a v
dịch vụ đ# c# th, do ngưi M%, ngưi Nhâ t, ngưi Hn Qu;c… sản xut ra trên
l/nh thB Viê t Nam. Nhưng GNP th& đo lưng gi trị thị trưng ca hng h#a v
dịch vụ cu;i cùng do công dân ca mô t qu;c gia sản xut ra m không quan tâm
đn nơi sản xut ra hng h#a v dịch vụ (c# th, sản xut tCi qu;c gia đ# hoă c sản
xut ra * qu;c gia khc). GNP ca Viê t Nam s9 ch< tính gi trị hng h#a v dịch
vụ do công dân Viê t Nam (ngưi c# qu;c tịch Viê t Nam) sản xut ra cho dù
hng h#a v dịch vụ đ# đư1c công dân Viê t Nam tCo ra trên l/nh thB ca Mỹ, Nhâ t, Hn Qu;c…
2.1.4. GDP v phúc l0i kinh t
Liệu GDP c# phải l một ch< s; t;t đ, đo lưng ph8c l1i kinh t ca ngưi
dân một qu;c gia? Phần trư>c ca chương ny, khi gi>i thiệu v GDP ch8ng ta
đư1c bit GDP đư1c g:i l thư>c đo t;t nht v duy nht đ, đnh gi mAc độ
pht tri,n kinh t ca một x/ hội. Bây gi ch8ng ta bit GDP l g&, ch8ng ta c#
th, đnh gi v nhận định ny. 12
Như ch8ng ta đ/ thy, GDP đo lưng cả tBng thu nhập ca nn kinh t v
tBng chi tiêu ca nn kinh t đ;i v>i hng h#a v dịch vụ. Như vậy, GDP b&nh
quân đầu ngưi cho ch8ng ta bit thu nhập v chi tiêu trung b&nh ca một ngưi
trong nn kinh t. B*i v& hầu ht m:i ngưi mu;n nhận đư1c thu nhập cao hơn
v đư1c hư*ng mAc chi tiêu cao hơn, GDP b&nh quân đầu ngưi dưng như l
một thư>c đo hi,n nhiên v mAc độ hCnh ph8c ca một c nhân.
Tuy nhiên, một s; tranh c/i v việc sử dụng gi trị ca GDP như một
thư>c đo hCnh ph8c. Khi Thư1ng nghị s% Robert Kennedy tranh cử tBng th;ng
Mỹ vo năm 1968, ông đ/ đưa ra một li b&nh luận v GDP như sau:
“Tổng s6n phPm qu9c nội - GDP không 6nh hư%ng đn sc khỏe cKa con
c>i chúng ta, đn ch8t lưng gi>o d5c, hoặc ni&m vui khi vui chơi cKa con
trẻ. N1 không bao g@m vẻ đẹp cKa thơ ca m chúng ta c1 hay sc mạnh
cKa hôn nhân, s+ thông minh trong cuộc tranh luận công khai cKa chúng
ta hoặc s+ liêm chnh cKa c>c quan chc công quy&n cKa chúng ta. N1
không đo lưUng lQng dũng c6m, cũng không ph6i tr tuệ cKa chúng ta,
cũng như s+ tận tâm cKa chúng ta đ9i v'i đ8t nư'c cKa chúng ta. T1m lại,
n1 đo lưUng mọi th, ngoại trV đi&u khin cuộc s9ng tr% nên đ>ng gi>, v
n1 c1 th$ cho chúng ta bit mọi th v& nư'c Mỹ ngoại trV lý do tại sao
chúng ta t+ ho rằng mHnh l ngưUi Mỹ.”
Phần l>n những g& Robert Kennedy n#i l đ8ng. Vậy tCi sao ch8ng ta lCi
quan tâm đn GDP? Câu trả li l, trên th'c t, những qu;c gia c# GDP cao hơn
c# th, chi trả cho việc chăm s#c sAc khỏe t;t hơn cho con ci ca h:, c# th, cung
cp hệ th;ng gio dục t;t hơn, dCy nhiu hơn cho công dân h: đ:c v thư*ng
thAc thơ ca, vun đ~p, nuôi dưỡng s' chính tr'c, lòng dũng cảm,… khi m:i ngưi
ít phải quan tâm đn vn đ cơm o gCo tin. N#i t#m lCi, GDP không tr'c tip
đo lưng những thA lm cho cuộc s;ng đng gi, nhưng n# đo lưng khả năng
hay điu kiện đ, ch8ng ta đCt những thA đ#.
Tuy nhiên, GDP không phải l thư>c đo hon hảo đ, đnh gi hCnh ph8c.
N# bỏ qua một s; thA g#p phần tCo nên một cuộc s;ng t;t đẹp, chẳng hCn như
giải trí. Ví dụ, giả sử r?ng m:i ngưi phải lm việc tt cả cc ngy trong tuần v 13
không c# ngy ngh<. Khi đ#, mặc dù nhiu hng h#a v dịch vụ s9 đư1c sản xut
hơn v m:i ngưi cũng c# thu nhập cao hơn nhưng ch8ng ta không nên kt luận
r?ng m:i ngưi s9 hCnh ph8c hơn. Những tBn tht do giảm thi gian ngh< ngơi
(không c# thi gian hư*ng thụ cuộc s;ng, không c# thi gian sinh con, giảm sAc
khỏe v cc chi phí khm chữa bệnh pht sinh, căng thẳng, mệt mỏi v tinh
thần,...) c# th, s9 lm triệt tiêu phần l1i ích thu đư1c th việc sản xut v tiêu thụ
một lư1ng hng ho v dịch vụ l>n hơn.
Mặt khc, b*i v& GDP sử dụng gi thị trưng đ, định gi hng h#a v dịch
vụ, n# bỏ qua gi trị ca hầu ht cc hoCt động diễn ra bên ngoi thị trưng. Đặc
biệt, GDP bỏ qua gi trị ca hng h#a v dịch vụ t' cung t' cp. Khi một đầu
bp chuẩn bị một bữa ăn ngon v bn n# tCi nh hng ca cô y, gi trị ca bữa
ăn đ# l một phần ca GDP. Nhưng nu ngưi đầu bp ny chuẩn bị một bữa ăn
cho gia đ&nh cô y, th& gi trị tăng thêm m cô y đ/ tCo ra khi chuẩn bị bữa ăn s9
không đư1c tính vo GDP. Tương t', dịch vụ chăm s#c trẻ em tCi cc nh trẻ l
một phần ca GDP, trong khi dịch vụ chăm s#c trẻ em tCi nh ca cha mẹ th&
không tính vo GDP. Công việc t&nh nguyện cũng lm cho hCnh ph8c ca nhiu
ngưi trong x/ hội tăng lên, nhưng GDP không phản nh những đ#ng g#p ny.
Một điu khc m GDP bỏ qua l cht lư1ng ca môi trưng. H/y tư*ng tư1ng
r?ng chính ph loCi bỏ tt cả cc quy định v môi trưng. Khi đ#, cc doanh
nghiệp c# th, sản xut hng h#a v dịch vụ m không cần xem xét đn s' ô
nhiễm m h: tCo ra, v GDP c# th, tăng lên. Tuy nhiên, sAc khỏe ca ngưi dân
rt c# th, s9 giảm. S' suy giảm cht lư1ng môi trưng c# th, s9 l>n hơn l1i ích
thu đư1c th sản xut nhiu hơn.
GDP cũng không tính đn vn đ v phân ph;i thu nhập. H/y xem xét hai
x/ hội, một x/ hội trong đ# 100 ngưi c# thu nhập hng năm l 500 triệu đVng v
một x/ hội khc, trong đ# 10 ngưi kim đư1c 5 tỷ đVng một năm v 90 ngưi
không kim đư1c g&. Cả hai x/ hội đu c# GDP l 5 tỷ đVng v GDP b&nh quân
đầu ngưi l 50 triệu. Tuy nhiên, không th, coi hai x/ hội ny l tương đương nhau. 14
T#m lCi, c# th, thy GDP l một thư>c đo t;t đ, đnh gi mAc độ ph8c l1i
kinh t cho hầu ht cc mục đích - nhưng không phải tt cả - Điu quan tr:ng
cần ghi nh> l GDP bao gVm những g& v không bao gVm những g&.
2.1.5. Mô t số chU tiêu đo lư(ng thu nhâ p kh$c
Sản phẩm quốc dân rDng - NNP:
“L phMn thu nhập do c>c nhân t9 s6n xu8t trong nư'c tạo ra (v nhận
đưc) % n&n kinh t trong nư'c v ngoi nư'c”.
Nu tính theo gi thị trưng: NNPmp = GNPmp - DP
Nu tính theo chi phí nhân t;: NNP fc = GNPfc - DP
NNP m>i th'c s' l sản phẩm hay thu nhập tCo ra trong năm. Do đ# n#
phản nh đ8ng kt quả hoCt động ca nn kinh t.
Thu nhập quốc dân - NI:
“L thu nhập m ngưUi dân một nư'c nhận đưc dư'i dạng thu nhập cKa
c>c nhân t9 s6n xu8t”. Đư1c xc định theo công thAc:
NI = w + r + Rd + pr Hay NI = NNPfc
Thu nhập khả d-ng -Yd:
“L phMn thu nhập qu9c dân cQn lại sau khi c>c hộ gia đHnh nộp lại c>c
loại thu tr+c thu v nhận đưc c>c tr c8p cKa chnh phK hoặc doanh nghiệp”. Yd = Y - Td + TR
Ton bộ Yd đư1c cc hộ gia đ&nh sử dụng đ, mua cc hng h#a - dịch vụ
(C) v đ, dnh hay tit kiệm (S). N#i cch khc, xét trên khía cCnh sử dụng th
khoản thu nhập khả dụng, ch8ng ta c#: Yd = C + S
Phúc l0i kinh t rDng (NEW):
L một ch< tiêu phản nh ph8c l1i kinh t m dân cư một nư>c nhận đư1c
th hoCt động kinh t. Ch< tiêu ny bao gVm: 15 + GNP
+ Gi trị thi gian vui chơi, giải trí (thi gian ny tăng c# th, lm GNP giảm nhưng NEW tăng lên)
+ Những công viê c t' lm ly
+ HoCt đô ng kinh t ngầm (gVm những công viê c h1p php nhưng thu
nhâ p không bo co, những công viê c phi php)
+ HoCt đô ng bảo vê  môi trưng sinh thi.
2.2. Đo lường chi phí sinh hoạt
i phần trư>c ch8ng ta đ/ t&m hi,u lm th no đ, đo lưng gi trị hng
h#a v dịch vụ đư1c sản xut ra trong nn kinh t. Phần ny ch8ng ra s9 t&m hi,u
cch lm th no đ, đo lưng chi phí sinh hoCt ca cc hô  gia đ&nh trong nn
kinh t. Trong phần ny, ch8ng ta t&m hi,u cch tính CPI v mô t s; vn đ liên
quan đn viê c tính ton CPI, so snh ch< s; ny v>i ch< s; điu chtính ton * phần trư>c.
2.2.1. ChU số gi$ tiêu dùng (CPI) v tỷ lệ lạm ph$t
Ch< s; gi tiêu dùng (CPI) l mô  t cch đo lưng tBng chi phí chung ca
cc loCi hng h#a v dịch vụ m một ngưi tiêu dùng thông thưng mua. Ch< s;
ny đư1c TBng Cục th;ng kê (GSO) tính ton v thông bo. Đ, tính CPI v tỷ lê 
lCm pht, GSO sử dụng s; liê u v gi ca hng ngh&n mă t hng v dịch vụ m
ngưi tiêu dùng đi,n h&nh tiêu dùng trong mô t thng. Đ, cho đơn giản, ch8ng ta
giả sử mô t nn kinh t m trong đ# ngưi tiêu dùng ch< tiêu dùng 2 loCi hng h#a
l thịt bò v thịt g, trong đ#:
- Giỏ hng h#a cho trư>c: 10 kg thịt bò v 20 kg thịt g
- Gi ca thịt bò v thịt g bin động trong cc năm đư1c như sau:
B6ng 2.3: GiV hAng hWa tính CPI vA tE lê # lạm ph9t Năm Gi9 thDt b1 Gi9 thDt gA 2018 3 3 2019 4 4 16 2020 8 5
Viê c tính ton CPI v tỷ lê  lCm pht v>i nn kinh t giả định như trên đư1c
th'c hiê n qua 5 bư>c như sau:
Bư'c 1. C; định giỏ hng h#a: Đầu tiên GSO cần xc định những hng
h#a v dịch vụ mô t ngưi tiêu dùng đi,n h&nh thưng xuyên tiêu dùng. Những
hng h#a ny đư1c g:i l mô #t giV hAng hWa vA dDch vY. Như * ví dụ trên, giỏ
hng h#a l 10kg thịt bò v 20kg thịt g. Bên cCnh đ#, trong giỏ hng h#a ny,
GSO cũng cần xc định loCi hng h#a v dịch vụ no ngưi tiêu dùng sử dụng
nhiu th& g~n tỷ tr:ng l>n, những hng h#a v dịch vụ no ngưi tiêu dùng sử
dụng ít th& g~n tỷ tr:ng thp đ, đảm bảo phản nh đ8ng s' bin đô ng v gi ca
cc loCi hng h#a v dịch vụ đn ngưi tiêu dùng. Bư'c 2
. Xc định gi ca cc loCi hng h#a v dịch vụ trong giỏ hng h#a.
TBng Cục th;ng kê phải th'c hiê  n cc cuô c khảo st đ, c# đư1c mAc gi ca tt
cả cc loCi hng h#a v dịch vụ trong giỏ hng h#a v dịch vụ. Bảng 2.3 th, hiê n
mAc gi ca thịt bò v thị g cho cc năm. Bư'c
3 . Tính ton gi trị giỏ hng h#a. Sau khi c# gi cả cc mă t hng
trong giỏ hng h#a v dịch vụ, GSO s9 tính ton gi trị ca giỏ hng h#a v dịch
vụ đ#. V>i ví dụ trên, gi trị giỏ hng h#a như sau:
B6ng 2.4: Gi9 trD giV hAng hWa Năm Gi9 trD giV hAng hWa 2018 3x10 + 3x20 = 90 2019 4x10 + 4x20 = 120 2020 8x10 + 5x20 = 180
Bư'c 4. Xc định năm lm g;c, l năm lm chuẩn đ, c; định gi cả cc
loCi hng h#a v dịch vụ trong giỏ hng h#a v tính gi trị ca giỏ hng h#a *
năm lm g;c đ#. Sau đ# CPI đư1c tính theo công thAc sau:
CPI= Gi tr gi hng h a c!a năm hi$n hnh
Gi tr gi% hng h a c!a năm lm gc 100 %
Bư'c 5. Tính tỷ lê  lCm pht:
T( l$ l)m pht (π) = CPIt-CPIt-1 100 % CPIt-1 17
V>i ví dụ trên giả sử ta ch:n năm 2018 l năm lm g;c th& ta s9 c# CPI v
tỷ lê  lCm pht ca cc năm như sau:
B6ng 2.5: Tính CPI vA tE lê # lạm ph9t Năm CPI TE lê # lạm ph9t 2018 90 90 100 = 100 2019 120 133,3-100 90 100 = 133,3 100 100=33,3% 2020 180 200-133,3 90 100 = 200 133,3 100=50%
Theo bảng trên tỷ lê  lCm pht ca năm 2019 l 33,3% v tỷ lê  lCm pht ca
năm 2020 l 50%. Đây l ví dụ v nn kinh t đơn giản ch< v>i 2 hng h#a đư1c
ngưi tiêu dùng tiêu dùng, trên th'c t th& c# hng ngh&n loCi hng h#a khc
nhau đư1c ngưi tiêu dùng sử dụng hng thng v GSO cũng th'c hiê n cc bư>c
v cch tính như ví dụ trên đ, tính ton v công b; tỷ lê  lCm pht trên cc
phương tiê n thông tin đCi ch8ng.
Bên cCnh ch< s; gi tiêu dùng đo lưng s' thay đBi gi cả cc loCi hng
h#a v dịch vụ n#i chung đư1c ngưi tiêu dùng sử dụng. GSO cũng tính ton ch<
s; CPI cho cc mă t hng tiêu dùng nhưng không bao gVm cc măt hng lương
th'c, th'c phẩm v năng lư1ng đư1c g:i l ch< s; CPI cơ b6n.Điu ny l do cc
mă t hng lương th'c, th'c phẩm v năng lư1ng c# s' bin đô ng l>n trong ng~n
hCn, v& vâ y CPI cơ bản s9 phản nh đ8ng hơn xu hư>ng bin đô  ng ca lCm pht.
Bên cCnh đ#, GSO cũng tính ton ch< s; gi sản xut (producer price index –
PPI), l ch< s; đo lưng gi trị giỏ hng h#a v dịch vụ đư1c cc doanh nghiê p
sử dụng (tư liê u sản xut). Th'c t l cc doanh nghiê p cu;i cùng cũng s9 tính
gi ca tư liê u sản xut vo gi hng tiêu dùng, nên những thay đBi ca PPI l tín
hiê u t;t đ, d' đon những thay đBi ca CPI.
Hô #p 2 1: GiV hAng hWa tính CPI .
“Chỉ s9 gi> tiêu d:ng đưc GSO tnh v công b9 lMn đMu vo năm 1998 18
(trư'c đ1 l chỉ s9 gi> b>n lẻ hng ho> v d4ch v5) v'i năm lm g9c đưc chọn
l năm 1995, sau đ1 năm lm g9c đưc cập nhật lMn lưt l c>c năm: 2000,
2001, 2005, 2009 v hiện tại (năm 2022) năm lm g9c l 2014. Đ$ xây d+ng
Danh m5c mặt hng đại diện d:ng trong đi&u tra gi> tiêu d:ng, GSO đX tin
hnh kh6o s>t th4 trưUng tại 63 tỉnh, thnh ph9 tr+c thuộc trung ương. Trên cơ
s% kt qu6 kh6o s>t, GSO đX loại bỏ một s9 loại hng ho> không cQn đưc tiêu
d:ng phổ bin v bổ sung những mặt hng m'i, nay đX tr% nên phổ bin trong
tiêu d:ng cKa hộ gia đHnh. Tổng s9 mặt hng đại diện trong giỏ hng ho> thUi
kỳ 2015-2020 l 654 mặt hng (tăng 82 mặt hng so v'i giỏ hng ho> kỳ
trư'c, giai đoạn 2009-2014) v đưc chia thnh 11 nh1m chnh như sau: MQ
C$c nh*m hng v d&ch v- Quyn số (%) C
Tổng chi cho tiêu d:ng cu9i c:ng 100,00 01
I- Hng ăn v d4ch v5 ăn u9ng 36,12 011 1. Lương th+c 4,46 012 2. Th+c phPm 22,60 013
3. Ăn u9ng ngoi gia đHnh 9,06 02
II. Đ@ u9ng v thu9c l>¸ 3,59 03
III- May mặc, mũ n1n, giMy dép 6,37 04
IV- Nh %, điện, nư'c, ch8t đ9t v VLXD 15,73 05
V- Thit b4 v đ@ d:ng gia đHnh 7,31 06
VI- Thu9c v d4ch v5 y t 5,04 063 D4ch v5 y t 3,87 07 VII- Giao thông 9,37 08
VIII- Bưu chnh viễn thông 2,89 09 IX- Gi>o d5c 5,99 092 D4ch v5 gi>o d5c 5,16 10
X- Văn ho>, gi6i tr v du l4ch 4,29 11
XI- Hng ho> v d4ch v5 kh>c 3,30
Ngu@n: Tổng C5c Th9ng kê” 19
2.2.2. C$c v)n đ trong đo lư(ng chi phA sinh hoạt
Ch< s; CPI l mô  t ch< s; đư1c sử dụng phB bin nht * cc nư>c trên th
gi>i đ, tính ton tỷ lê  lCm pht v>i mục đích đo lưng s' thay đBi ca chi phí
sinh hoCt. Tuy nhiên, CPI không phải l ch< s; hon hảo đ, đo lưng chi phí sinh
hoCt do mô t s; vn đ, mă c dù đư1c xc định rg rng, không th, xử l$ triê t đ,.
V8n đ& thay th trong tiêu d:ng: Mă c dù gi ca cc hng h#a v dịch vụ
trong giỏ hng h#a tiêu dùng thay đBi hng năm nhưng mAc đô  thay đBi ca cc
loCi hng h#a v dịch vụ lCi không đu nhau. C# những loCi hng h#a v dịch vụ
tăng nhiu hơn loCi khc, v khi đ# ngưi tiêu dùng s9 c# xu hư>ng điu chtiêu dùng những loCi hng h#a v dịch vụ c# gi tăng nhiu sang loCi hng h#a
v dịch vụ c# gi tăng ít hơn. Như vâ y, c# s' thay đBi trong cơ cu tiêu dùng ca
ngưi tiêu dùng. Do CPI đư1c tính v>i gi trị giỏ hng h#a v dịch vụ c; định
nên s9 không bao gVm s' thay đBi v cơ cu tiêu dùng ny ca ngưi tiêu dùng.
Chính v& th CPI đ/ đnh gi qu mAc s' gia tăng hay giảm chi phí sinh hoCt ca
ngưi tiêu dùng qua cc năm.
Quay tr* lCi ví dụ trên đ, thy rg hơn s' thay đBi trong cơ cu tiêu dùng
tc đô ng đn tỷ lê  lCm pht như th no. Do th gi thịt bò đ/ tăng mCnh th 4 năm
2019 lên 8 năm 2020, trong khi gi thịt g ch< tăng th 4 năm 2019 lên 5 năm
2020, v& vâ y, năm 2020 ngưi tiêu dùng đ/ giảm lư1ng tiêu thụ thịt bò xu;ng
còn 5kg v tăng lư1ng tiêu thụ thịt g lên 25kg. V>i s' thay đBi ny th& gi trị
giỏ hng h#a năm 2020 s9 l 8x5 + 5x25 = 165, khi đ# CPI2020 = 165 v tỷ lê  lCm
pht năm 2020 l 37,5% thp hơn nhiu so v>i mAc 50% như trên.
V8n đ& th hai đ9i v'i chỉ s9 CPI l s+ xu8t hiê n hng h1a m'i: Khi một
hng h#a m>i xut hiê n, ngưi tiêu dùng c# nhiu s' l'a ch:n hơn v do đ# đVng
tin c# gi trị hơn. Nhưng v& ch< s; CPI d'a trên một giỏ hng h#a v dịch vụ c;
định, nên s' xut hiê n ca hng h#a v dịch vụ m>i không đư1c đưa vo đ, tính
gi trị ca giỏ hng h#a v dịch vụ.
V8n đ& th ba đ9i v'i chỉ s9 CPI l s+ thay đổi v& ch8t lưng cKa hng
h1a v d4ch v5 m không đo lưUng đưc: Nu cht lư1ng ca một hng hng h#a
v dịch vụ t;t lên th năm ny sang năm khc trong khi gi ca n# không đBi,
ch8ng ta đang nhận đư1c một m#n hng hay dịch vụ t;t hơn v>i cùng một s; 20

Tài liệu liên quan: