Đánh giá vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề thẩm định báo cáo ĐTM và sau thẩm định trong hoạt động - Luật kinh tế | Trường đại học Luật, đại học Huế

MỤC LỤC
BẢNG DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU..........................................................................................................................................1
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
THẨM ĐỊNH BÁO CÁO ĐTM VÀ SAU THẨM ĐỊNH ĐTM CỦA DỰ ÁN ĐẦU TƯ............2
1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về thẩm định báo cáo ĐTM.................................................2
1.2. Nguyên tắc cơ bản quản lý nhà nước về thẩm định ĐTM.................................................2
1.3. Nội dung quản lý nhà nước trong thẩm định và sau thẩm định ĐTM của dự án đầu tư3
1.3.1. Hình thức thẩm định........................................................................................................3
1.3.2. Phân cấp thẩm định........................................................................................................4
1.3.3. Nội dung quản lý nhà nước trong vấn đề thẩm định báo ĐTM của dự án đầu tư............4
1.3.4. Nội dung quản lý nhà nước sau thẩm định báo cáo ĐTM của dự án đầu tư...................6
1.4. Trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong báo cáo ĐTM..................................................6
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN VAI TRÒ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI THẨM ĐỊNH BÁO
CÁO ĐTM VÀ SAU THẨM ĐTM THÔNG QUA DỰ ÁN NHÀ MÁY ĐIỆN GIÓ ĐÔNG
THÀNH 2.........................................................................................................................................8
2.1. Thực tiễn vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề thẩm định và sau thẩm định ĐTM
trong dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2...........................................................................8
2.1.1. Vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề thẩm định ĐTM trong dự án Nhà máy điện gió
Đông Thành 2...........................................................................................................................8
2.1.2. Vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề sau thẩm định ĐTM trong dự án Nhà máy điện
gió Đông Thành 2...................................................................................................................10
2.2. Đánh giá thực tiễn..............................................................................................................11
2.2.1. Kết quả đạt được...........................................................................................................12
2.2.2. Tồn tại, hạn chế.............................................................................................................13
2.3. Nguyên nhân và bất cập trong vấn đề đánh giá báo cáo tác động môi trường..............14
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT...........................16
KẾT LUẬN....................................................................................................................................17
DANH SÁCH THÀNH VIÊN...............................................................................................19 2
BẢNG DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Đánh giá tác động môi trường ĐTM Bảo vệ môi trường BVMT Cơ quan nhà nước CQNN Ủy ban nhân dân UBND 3 MỞ ĐẦU
Sự khan hiếm về nguồn năng lượng và xu hướng tăng cường về nhu cầu sản
xuất năng lượng tái tạo đã trở thành một ưu tiên quốc gia và toàn cầu. Trong bối
cảnh này, Đánh giá Tác động Môi trường đối với dự án trở nên cực kỳ quan trọng
để đảm bảo rằng sự phát triển diễn ra một cách bền vững, hài hòa lợi ích giữa kinh
tế và môi trường. Không chỉ dừng ở vai trò của năng lượng tái tạo và bảo vệ môi
trường mà còn xuất phát từ việc quản lý của cơ quan nhà nước đóng một vai trò
quan trọng trong quá trình đánh giá tác động môi trường của dự án, từ quy trình
thẩm định ban đầu cho đến theo dõi và đánh giá sau thẩm định. Nhưng để hiểu rõ
hơn về cách cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ này, đồng thời hiểu rõ hơn về
những thách thức, cơ hội, và biện pháp mà cơ quan quản lý nhà nước áp dụng trong
quá trình đánh giá tác động môi trường để đảm bảo sự phát triển bền vững và an
toàn của dự án, như vậy việc nghiên cứu là cần thiết.
Do đó, nhóm tác giả lựa chọn đề tài: “Đánh giá vai trò quản lý nhà nước
đối với vấn đề thẩm định báo cáo ĐTM và sau thẩm định trong hoạt động đánh
giá tác động môi trường đối với dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2” 4
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ QUẢN LÝ NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI THẨM ĐỊNH BÁO CÁO ĐTM VÀ SAU THẨM ĐỊNH ĐTM
CỦA DỰ ÁN ĐẦU TƯ
1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về thẩm định báo cáo ĐTM
Quản lý nhà nước về ĐTM của các dự án đầu tư nói chung và thẩm định báo
cáo ĐTM nói riêng là nội dung cơ bản khi tiếp cận vấn đề quản lý nhà nước về môi
trường. Pháp luật BVMT không đưa ra khái niệm cụ thể, tuy nhiên dựa trên nền
tảng pháp luật về môi trường nói chung có thể hiểu “quản lý môi trường là sự tác
động liên tục, có tổ chức và hướng đích của chủ thể quản lý môi trường lên cá nhân
hoặc cộng đồng tiến hành các hoạt động phát triển trong hệ thống môi trường và
khách thể quản lý môi trường, sử dụng một cách tốt nhất mọi tiềm năng và cơ hội
nhằm đạt được mục tiêu quản lý môi trường đã đề ra phù hợp với pháp luật và thông lệ hiện hành”1.
Thẩm định báo cáo ĐTM nếu được thực hiện hiệu quả, một mặt thể hiện
quyền lực và ý chí của nhà nước trong lĩnh vực quản lý nhà nước về môi trường.
Mặt khác, hạn chế và kiểm soát được những tác động xấu đến môi trường.
1.2. Nguyên tắc cơ bản quản lý nhà nước về thẩm định ĐTM
Thẩm định báo cáo ĐTM là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước nhằm
xem xét, thẩm định về mặt pháp lý cũng như nội dụng của một dự án, việc thẩm
định phải dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau:
Thứ nhất, phải xem xét mối quan hệ giữa yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội
với yêu cầu bảo vệ môi trường, bởi lợi ích kinh tế và lợi ích môi trường luôn mâu
thuẫn nhau. Đây là một vấn đề xuyên suốt và đòi hỏi cơ quan quản lý nhà nước bên
cạnh mục tiêu, xu hướng phát triển kinh tế nhưng phải đảm bảo kiểm soát quyền lực
nhà nước với lợi ích môi trường.
1 UBTVQH, tổng quan quản lý nhà nước về môi trường,
http://tailieu.ttbd.gov.vn:8080/index.php/tai-lieu/tai-lieu-bien-tap/item/1024-tong-quan-quan-ly-nha-
nuoc-ve-moi-truong, truy cập 28/9/2023. 5
Thứ hai, phải xem xét và giải quyết hài hòa giữa lợi ích cá nhân, lợi ích từng
đơn vị, tổ chức, lợi ích của địa phương với lợi ích toàn xã hội. Nguyên tắc này đảm
bảo tính khách quan, công khai, minh bạch giữa các chủ thể khi nhà nước thực hiện thẩm định ĐTM.
Thứ ba, xem xét lợi ích trước mắt và lợi ích lâu dài. Cơ quan quản lý nhà
nước khi thực hiện thẩm định báo cáo ĐTM với các dự án đầu tư, cần phải xem xét,
đánh giá, đưa ra quyết định phù hợp với tình hình, xu thế, quy mô mà dự án tác
động tới môi trường. Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững lâu dài, không vì lợi
ích kinh tế trước mắt mà đánh đổi sự ảnh hưởng tới môi trường quá lớn.
1.3. Nội dung quản lý nhà nước trong thẩm định và sau thẩm định ĐTM của dự án đầu tư
1.3.1. Hình thức thẩm định
Theo quy định pháp luật hiện hành, việc thẩm định báo cáo ĐTM có thể
được tiến hành thông qua: hội đồng thẩm định hoặc lấy ý kiến của cơ quan, tổ chức liên quan.
Hội đồng thẩm định chỉ đóng vai trò nghiên cứu hồ sơ tư vấn dự án, hội đồng
thẩm định có thể độc lập hoặc không độc lập, là cơ quan đưa ra ý kiến, nhận xét đối
với thẩm định dự án. Thủ trưởng, người đứng đầu là người quyết định việc phê
duyệt kết quả thẩm định. Thành viên hội đồng thẩm định có trách nhiệm nghiên cứu
hồ sơ, viết bản nhận xét, đánh giá thẩm định dự án; cơ quan thẩm định xem xét,
đánh giá và tổng hợp ý kiến của thành viên hội đồng thẩm định, ý kiến cơ quan tổ
chức liên quan để làm căn cứ quyết định việc phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM 2.
Quy định này thể hiện vai trò của các các cơ quan trực tiếp trong việc thực
hiện nhiệm vụ của mình khi tiến hành thẩm định báo cáo ĐTM, một bên sẽ tiến
hành đánh giá, xem xét và một bên sẽ tổng hợp lại ý kiến để đó là căn cứ đưa ra
2 Điều 34 Luật Bảo vệ môi trường 2020. 6
quyết định phê duyệt. Đồng thời cũng vẫn đảm bảo được vị trí, vai trò quản lý và
thể hiện được ý chí của chủ thể là Nhà nước.
1.3.2. Phân cấp thẩm định
Theo quy định của pháp luật môi trường hiện hành, trách nhiệm tổ chức việc
thẩm định báo cáo ĐTM đối với dự án đầu tư được quy định tại điều 35 BVMT 2020.
Luật BVMT 2020 có quy định về thẩm quyền quản lý nhà nước dựa trên
nguyên tắc quản lý tổng hợp, thống nhất và giao cho cơ quan chủ trì thực hiện trong
phạm vi quyền của mình đối với vấn đề thẩm định báo cáo ĐTM. Phân cấp mạnh
mẽ cho địa phương thông qua việc giao cho UBND cấp tỉnh tổ chức thẩm định báo
cáo ĐTM đối với dự án đầu tư trên địa bàn và trách nhiệm của các Bộ và cơ quan
ngang bộ phối hợp với UBND cấp tỉnh trong quá trình thực hiện nhằm bảo đảm
hiệu quả hơn. Đây là một nội dung mới so với Luật BVMT 2014 trước đây không
có đề cập đến việc phối hợp này.
Như vậy, việc phân cấp quản lý nhà nước của từng cơ quan đối với việc thẩm
định báo cáo ĐTM của dự án sẽ góp phần rạch định rõ trách nhiệm của từng cơ
quan trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình. Dự án thuộc đối tượng thẩm định của
cơ quan nào thì cơ quan đó thẩm định sẽ tiến hành xem xét, đánh giá và qua đó sẽ
nâng cao vai trò quản lý của mình3
1.3.3. Nội dung quản lý nhà nước trong vấn đề thẩm định báo ĐTM của dự án đầu tư
Một là, xác định mục tiêu trong thẩm định ĐTM. CQNN đóng vai trò quan
trọng trong việc xác định, thiết lập quy định và chính sách liên quan đến ĐTM 4.
Điều này đảm bảo rằng các hoạt động ĐTM được thực hiện theo các tiêu chuẩn và
3 Tuấn Hưng, Tạp chí ban tuyên giáo trung ương, Quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường: Chức năng, nhiệm
vụ cần kèm theo công cụ quản lý, https://tuyengiao.vn/khoa-giao/quan-ly-nha-nuoc-ve-bao-ve-moi-truong-
chuc-nang-nhiem-vu-can-kem-theo-cong-cu-quan-ly-134534, truy cập 01/10/2023.
4 Lê Thanh Tùng, Luận văn thạc sĩ luật học, Pháp luật về đánh giá tác động môi trường trong hoạt động đầu
tư ở Việt Nam, https://123docz.net/document/2890294-phap-luat-ve-danh-gia-tac-dong-moi-truong-trong-
hoat-dong-dau-tu-o-viet-nam-ths-luat.htm, truy cập 03/10/ 2023. 7
quy trình. Nhà nước vừa định hướng mục tiêu thông qua việc thiết lập những quy
định và chính sách, đồng thời có trách nhiệm cung cấp hướng dẫn và sự hỗ trợ cho
các tổ chức và cá nhân tham gia vào hoạt động ĐTM, để thực hiện theo những quy
định, chính sách đã xác định. Đảm bảo rằng các đánh giá được thực hiện đúng quy
trình và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu pháp lý về môi trường. Đáp ứng được yêu cầu
về mặt hình thức theo quy định của pháp luật.
Hai là, phê duyệt kết quả thẩm định. Việc thẩm định được thành lập bởi một
hội đồng độc lập (hoặc không) và có thể thông qua hình thức lấy ý kiến của các cơ
quan liên qua. Tuy nhiên, việc đưa ra quyết định phê duyệt kết quả thẩm định lại
thuộc về thủ trưởng, người đứng đầu cơ quan thẩm định. Người này lại đại diện cho
Nhà nước, qua đó thể hiện quyền lực quản lý và ý chí của Nhà nước trong thẩm định ĐTM.
Ba là, thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm
trong quá trình đánh giá. Thông qua pháp luật, CQNN có cơ sở để phát huy quyền
lực của mình trong việc rà soát, kiểm soát hoạt động ĐTM của các tổ chức, cá nhân.
Nhằm phát hiện kịp thời, kiểm soát và thực hiện xử lý vi phạm một cách hiệu quả.
Bốn là, đảm bảo thực hiện bằng quyền lực Nhà nước. CQNN đảm bảo thực
hiện ĐTM thông qua những quy định cụ thể nhằm triển khai những chủ trương,
chính sách một cách nhanh nhất, đồng bộ và có hiệu quả trên quy mô rộng. Nhà
nước bảo đảm thực hiện ĐTM bằng biện pháp như phạt tiền, áp dụng hình phạt bổ
sung đình chỉ hoạt động, buộc phải khắc phục hậu quả …Với 5
sự bảo đảm thực hiện
pháp luật, Nhà nước đã làm cho pháp luật nói chung hay pháp luật về môi trường
nói riêng là ĐTM, được các tổ chức và cá nhân tôn trọng và thực hiện.
Nhìn chung vai trò quản lý nhà nước trong thẩm định ĐTM là vô cùng quan
trọng.Vừa đảm bảo tính công khai, minh bạch và hiệu quả của quy trình đánh giá,
đồng thời đảm bảo dự án được thực hiện theo đúng báo cáo ĐTM và theo mục tiêu
phát triển về môi trường.
5 Nghị định 45/2022/NĐ-CP xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực bảo vệ môi trường. 8
1.3.4. Nội dung quản lý nhà nước sau thẩm định báo cáo ĐTM của dự án đầu tư
Một là, CQNN chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết quả thẩm định và
quyết định phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM.
Hai là, CQNN phải thực hiện công khai quyết định phê duyệt kết quả thẩm
định báo cáo ĐTM (trừ các thông tin thuộc bí mật nhà nước, bí mật của doanh
nghiệp theo quy định của pháp luật). Đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch
trong hoạt động quản lý nhà nước.
Ba là, quản lý giấy phép môi trường. Sau ĐTM, CQNN cấp giấy phép môi
trường cho các dự án. Giấy phép môi trường được cấp bởi cơ quan quản lý môi
trường, nhằm xác nhận dự án đáp ứng các quy định và yêu cầu về bảo vệ môi
trường; là chứng chỉ cho phép nhà đầu tư thực hiện các hoạt động mà không gây hại
đến môi trường xung quanh. Do vậy, nên CQNN phải quản lý một cách có hiệu quả
đối với giấy phép môi trường.
Bốn là, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm môi trường. CQNN theo dõi và
kiểm tra các hoạt động của dự án để đảm bảo thực hiện theo báo cáo ĐTM và tuân
thủ các quy định của pháp luật môi trường. CQNN có thể yêu cầu báo cáo định kỳ
về dự án, kiểm tra sự tuân thủ, đồng thời phát hiện và xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật.
1.4. Trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong báo cáo ĐTM
Chịu trách nhiệm về kết quả thẩm định và quyết định phê duyệt kết quả thẩm
định báo cáo ĐTM. Điều này đòi hỏi quá trình thẩm định phải được diễn ra một
cách nghiêm túc, rõ ràng để đảm bảo kết quả thẩm định là khách quan và phù hợp với pháp luật.
Công khai trên cổng thông tin điện tử quyết định phê duyệt kết quả thẩm
định báo cáo ĐTM, trừ các thông tin thuộc bí mật nhà nước, bí mật của doanh
nghiệp theo quy định của pháp luật. 9
Xây dựng, tích hợp cơ sở dữ liệu về đánh giá tác động môi trường vào cơ sở
dữ liệu môi trường quốc gia . Nhằm 6
mục tiêu cung cấp chính xác, kịp thời thông tin
cơ bản về môi trường phục vụ cho công tác quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát
triển kinh tế và đảm bảo lợi ích môi trường.
6 Điều 38 Luật Bảo vệ môi trường 2020. 10
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN VAI TRÒ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
THẨM ĐỊNH BÁO CÁO ĐTM VÀ SAU THẨM ĐTM THÔNG QUA DỰ ÁN
NHÀ MÁY ĐIỆN GIÓ ĐÔNG THÀNH 2.
2.1. Thực tiễn vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề thẩm định và sau thẩm
định ĐTM trong dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2
2.1.1. Vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề thẩm định ĐTM trong dự án
Nhà máy điện gió Đông Thành 2
2.1.1.1. Kết quả đạt được
Trong báo cáo ĐTM do cơ quan chủ dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2
– Công ty TNHH Đông Thành 2, xác định: dự án đầu tư thuộc nhóm II, dự án thuộc
thẩm quyền giao khu vực biển của UBND tỉnh Trà Vinh, vì vậy chủ dự án phải lập
báo cáo ĐTM và trình UBND tỉnh Trà Vinh thẩm định và phê duyệt.
Dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2 thuộc ngành năng lượng tái tạo do
Bộ Công Thương là cơ quan thực hiện chức năng quản lý, đồng thời Bộ Công
Thương tổng hợp, phân tích, đánh giá về tình hình và kết quả thực hiện, tổng hợp
báo cáo tình hình sản xuất và thực hiện dự án đầu tư7 . Đối với vấn đề thẩm định
báo cáo ĐTM của dự án, căn cứ theo quy định tại điểm c và điểm đ khoản 4 Điều
28 và khoản 3 Điều 35 Luật Bảo vệ môi trường 2020, vấn đề thẩm định báo cáo
ĐTM của dự án thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh Trà Vinh. Đồng thời, Bộ Tài
nguyên và Môi trường cùng với cơ quan ngang Bộ có trách nhiệm phối hợp với
UBND tỉnh Trà Vinh, phải thẩm định báo cáo ĐTM đối với dự án đầu tư thuộc
thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư của mình. Bên cạnh đó,
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh, phối hợp thực hiện chức năng tham
mưu, giúp UBND tỉnh quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường; Thẩm định
7 Bộ Công Thương Việt Nam, Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Bộ Công Thương,
https://moit.gov.vn/gioi-thieu/chuc-nang-nhiem-vu, truy cập 30/9/ 2023. 11
các chỉ tiêu môi trường trong dự án; Tổ chức thẩm định báo cáo ĐTM thuộc thẩm
quyền phê duyệt của UBND tỉnh8.
Chủ dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2 hoàn thành báo cáo ĐTM và sau
đó trình UBND tỉnh Trà Vinh thẩm định và phê duyệt. UBND tỉnh ban hành quyết
định thành lập hội đồng thẩm định, thực hiện thẩm định báo cáo ĐTM của dự án
Nhà máy điện gió Đông Thành 2. Thành viên trong hội đồng thẩm định do UBND
tỉnh thành lập có nhiệm vụ nghiên cứu hồ sơ đề nghị thẩm định của dự án, viết bản
nhận xét về nội dung thẩm định, đồng thời phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về
ý kiến nhận xét, đánh giá của mình. UBND tỉnh Trà Vinh xem xét, đánh giá và tổng
hợp ý kiến của các thành viên hội đồng thẩm định, để làm căn cứ quyết định việc
phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM của dự án. Chủ tịch hội đồng thẩm định
hay hội đồng thẩm định do UBND tỉnh thành lập không có quyền quyết định phê
duyệt kết quả thẩm định. Thẩm quyền phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM
của dự án do chủ tịch UBND tỉnh Trà Vinh quyết định.
Như vậy, thẩm quyền quản lý nhà nước dựa trên nguyên tắc phân cấp triệt để
cho địa phương thông qua chế định giao UBND tỉnh chủ trì, đồng thời các Bộ có
liên quan có trách nhiệm phối hợp với UBND tỉnh trong quá trình thẩm định nhằm
tăng hiệu quả. Nhìn chung, đã bảo đảm quản lý thống nhất tại địa phương theo quy
định của hệ thống pháp luật hiện hành, thuận lợi cho công tác kiểm tra, giám sát, cấp phép sau này.
2.1.1.2. Nhược điểm
Hình thức thẩm định báo cáo ĐTM của dự án Nhà máy điện gió Đông Thành
2 chủ yếu thông qua Hội đồng thẩm định. Hoạt động lấy ý kiến của các cơ quan, tổ
chức liên quan ít, đặc biệt là ý kiến của người dân trong việc triển khai dự án. Ý
kiến tham vấn từ người dân chỉ xuất hiện trong báo cáo ĐTM và mang tính tham
8 Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh, Chức năng nhiệm vụ của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà
Vinh, https://tnmttravinh.gov.vn/xem/chuc-nang-nhiem-vu, truy cập 30/9/ 2023. 12
khảo, hình thức, chỉ lấy ý kiến của một số cá nhân giữ chức vụ tại địa bàn9 . Trong
hoạt động thẩm định báo cáo ĐTM chưa có sự tham gia phản biện, theo dõi của
người dân-người chịu ảnh hưởng trực tiếp, vai trò của người dân đối với hoạt động
quản lý nhà nước chưa hiệu quả, chưa đảm bảo được mục tiêu dân biết- dân bàn-
dân làm- dân kiểm tra trong quản lý nhà nước.
Vấn đề thông tin được công khai trong thẩm định được thực hiện chưa tốt.
Công khai danh sách hội đồng thẩm định; biểu mẫu văn bản, tài liệu của hồ sơ đề
nghị thẩm định báo cáo ĐTM theo quy định pháp luật chưa được thực hiện hiệu quả
trên các trang thông tin của cơ quan nhà nước và bản thân doanh nghiệp chủ dự án đầu tư.
2.1.2. Vai trò quản lý nhà nước đối với vấn đề sau thẩm định ĐTM trong dự
án Nhà máy điện gió Đông Thành 2
2.1.2.1. Kết quả đạt được
Sau thẩm định báo cáo ĐTM của dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2,
Hội đồng thẩm định phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về ý kiến nhận xét, đánh
giá của mình; UBND tỉnh chịu trách nhiệm về kết quả thẩm định và quyết định phê
duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM. UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường
tỉnh, phối hợp với các Bộ tiến hành kiểm tra, xác nhận việc thực hiện các đề án bảo
vệ môi trường, các công trình, biện pháp bảo vệ môi trường của dự án đã được phê
duyệt trong báo cáo ĐTM. Đồng thời, tổ chức xác nhận việc đăng ký và thực hiện
các kế hoạch đối với môi trường của dự án. UBND tỉnh Trà Vinh phối hợp với các
cơ quan chuyên môn, nhất là lực lượng thanh tra môi trường với lực lượng cảnh sát
môi trường nắm tình hình, thanh tra, giám sát dự án, thông qua việc ban hành các
quy định về quản lý, bảo vệ hành lang bảo vệ bờ biển ; Ban hành quy chế phối hợp 10
trong công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi vi
9 Biên bản họp tham vấn cộng đồng dân cư, cá nhân chịu tác động trực tiếp bởi dự án Nhà máy điện gió Đông Thành 2.
10 Quyết định số 14/2023/QĐ-UBND Quyết định ban hành quy định về quản lý, bảo vệ hành lang bảo vệ bờ biển. 13
phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường
11 . Bên cạnh đó, UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tài
nguyên và Môi trường, trang bị các phương tiện kỹ thuật để phục vụ hiệu quả hoạt
động của các lực lượng thông qua mô hình camera giám sát 12 góp phần nâng cao
hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát môi trường; cơ quan quản lý nhà nước phát
hiện, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật.
2.1.2.2. Nhược điểm
Công tác kiểm tra, giám sát của sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh về việc
thực hiện các đề án bảo vệ môi trường, các công trình, biện pháp bảo vệ môi trường
của dự án đã được phê duyệt trong báo cáo ĐTM chưa được lập thành văn bản báo cáo gửi UBND tỉnh.
Vấn đề công khai trên cổng thông tin điện tử về quyết định phê duyệt kết quả
thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường của UBND tỉnh chưa được thực
hiện theo quy định của pháp luật.
2.2. Đánh giá thực tiễn
Đánh giá tác động môi trường trước và sau thẩm định về dự án điện gió
Đông Thành 2 mang lại cái nhìn rõ hơn về sự cải thiện và điều chỉnh sau quá trình
thẩm định. Báo cáo ĐTM sau thẩm định thường phản ánh sự điều chỉnh, bổ sung,
hoặc sửa đổi dự án dựa trên đề xuất và yêu cầu của cơ quan thẩm định.
Trước hết, trong quá trình so sánh, đã xác định rằng báo cáo ĐTM sau thẩm
định có sự tăng cường về phạm vi dự án và tác động môi trường. Các điều chỉnh đã
thể hiện sự cân nhắc kỹ lưỡng hơn đối với tác động môi trường và các yếu tố liên
quan, bao gồm cả phương pháp nghiên cứu và thu thập dữ liệu. Tiếp theo, báo cáo
ĐTM sau thẩm định đã cập nhật mục tiêu của dự án và xem xét lại tác động môi
trường theo hướng tối ưu hơn. Các biện pháp giảm tác động và bù đắp môi trường
11 Quyết định số 2400/QĐ-UBND.
12 UBND tỉnh chỉ đạo tiếp tục duy trì mô hình 124 camera giám sát tại các điểm nóng môi trường,
baotravinh, https://www.baotravinh.vn/thoi-su/ubnd-tinh-chi-dao-nam-2022-tiep-tuc-duy-tri-mo-hinh-124-
camera-giam-sat-tai-cac-diem-nong-moi-truong-14157.html, truy cập 30/9/2023. 14
được đề xuất cẩn thận hơn, phản ánh tinh thần hợp tác giữa nhà đầu tư và cơ quan thẩm định.
Cũng đáng lưu ý rằng, sau thẩm định, báo cáo ĐTM đã được điều chỉnh để
tuân thủ nghiêm ngặt hơn với quy định pháp luật và các tiêu chí đánh giá môi
trường. Điều này tạo ra một báo cáo có tính chính xác cao và có thể làm cơ sở cho
quyết định của cơ quan chức năng.
Báo cáo ĐTM sau thẩm định thể hiện sự cải thiện đáng kể về phạm vi, chất
lượng thông tin, và tính khả thi về mặt môi trường. Sự điều chỉnh và bổ sung này
giúp tăng tính minh bạch, hiệu quả và bảo vệ môi trường trong quá trình triển khai
dự án điện gió Đông Thành 2.
2.2.1. Kết quả đạt được
Một là, việc ban hành văn bản pháp luật theo thẩm quyền hướng dẫn thi hành
pháp luật BVMT, cơ quan phê duyệt báo cáo do chủ dự án thực hiện theo những
tiêu chí được xác định trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định số
08/2022/NĐ-CP Hướng dẫn luật Bảo vệ môi trường. Chủ tịch hội đồng thẩm định
hay hội đồng thẩm định do UBND tỉnh thành lập không có quyền quyết định phê
duyệt kết quả thẩm định. Thẩm quyền phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM
của dự án do chủ tịch UBND tỉnh Trà Vinh quyết định.
Hai là, kiểm soát ô nhiễm môi trường. Các tác động tiêu cực của dự án đối
với môi trường được ghi nhận, dự kiến trong báo cáo ĐTM. Đồng thời cũng đề ra
những giải pháp nhằm khắc phục và kiểm soát thông qua các biện pháp được nêu trong báo cáo.
2.2.2. Tồn tại, hạn chế
Một là, từ quy định pháp luật hiện hành về vấn đề này có thể thấy rằng, ý
kiến của thành viên của hội đồng thẩm định không mang yếu tố quyết định báo cáo
ĐTM có được thủ trưởng - người đứng đầu cơ quan thẩm định phê duyệt hay 15
không. Thành viên hội đồng thẩm định chịu trách nhiệm trước pháp luật về ý kiến
đưa ra. Tuy nhiên, trong thực tiễn áp dụng quy định này chưa thật sự đạt hiệu quả,
bởi lẽ chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý của hội đồng thẩm định.
Hai là, trong trường hợp xảy ra sự cố môi trường gây ô nhiễm nghiêm trọng,
việc xác định trách nhiệm pháp lý của chủ dự án hoặc từ phía cơ quan nhà nước
hoặc từ hội đồng thẩm định sẽ gặp nhiều khó khăn, trong đó phải kể đến vấn đề đùn
đẩy trách nhiệm giữa chủ dự án và các cơ quan nhà nước liên quan ảnh hưởng đến
quyền lợi của bên chịu thiệt hại và gây khó khăn trong việc xác định trách nhiệm
bồi thường của bên vi phạm.
2.3. Nguyên nhân và bất cập trong vấn đề đánh giá báo cáo tác động môi trường:
Thứ nhất, chưa có sự quản lý nhà nước về trách nhiệm của cơ quan thẩm
định sau khi thẩm định và phê duyệt quy định tại khoản 1 Điều 38 Luật BVMT:
“ Cơ quan thẩm định báo cáo ĐTM chịu trách nhiệm về kết quả thẩm định và quyết
định phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM.”
Có thể thấy hội đồng thẩm định phải chịu trách nhiệm về kết quả thẩm định
và phê duyệt của hội đồng nhưng chưa có sự quản lý cụ thể về trách nhiệm này của
hội đồng và sẽ xử lý như thế nào, hiện nay chưa có quy định cụ thể xử lý vấn đề
này. Việc quy định trách nhiệm pháp lý của cơ quan, hội đồng thẩm định không
mang tính chặt chẽ sẽ dễ gây ra hậu quả hội đồng thẩm định không nghiêm khắc
trong quá trình thực hiện thẩm định, dễ sai sót và sẽ gây hậu quả nghiêm trọng trong quá trình ĐTM.
Thứ hai, việc hội đồng thẩm định không đứng độc lập mà được thành lập bởi
cơ quan được phân cấp thẩm định là không hợp lý.
Việc Hội đồng thẩm định được thành lập là những chuyên gia đóng vai trò
chủ chốt trong chuyên môn về thẩm định nhưng ý kiến đưa ra lại được xem xét, 16
đánh giá có thể tạo nên sự thiếu khách quan trong việc đánh giá của hội đồng thẩm
định sau khi được thành lập. Nếu hội đồng thẩm định thẩm định và thấy chưa đáp
ứng tiêu chuẩn, điều kiện đảm bảo tác động môi trường nhưng có lợi ích nhóm giữa
chủ đầu tư và cơ quan thẩm định thì việc đánh giá ý kiến của người đứng đầu cơ
quan thẩm định sẽ đưa theo hướng có lợi cho chủ đầu tư và tác động đến đánh giá
của hội đồng thẩm định. chưa đánh giá vai trò chủ chốt của hội đồng thẩm định khi
cơ quan thẩm định có thể lấy ý kiến, tổ chức khảo sát trong thực tế làm ảnh hưởng
nghiêm trọng đến vai trò của hội đồng thẩm định, thiếu khách quan.
Thứ ba, việc trao quyền cho chủ đầu tư trong việc phân loại dự án và đánh
giá sơ bộ tác động môi trường là không phù hợp.
Trong việc phân loại dự án và đánh giá ĐTM sơ bộ vai trò quản lí nhà nước
chỉ mới thể hiện trong quá trình phê duyệt mà chưa đi sâu vào việc xem xét, đánh
giá thực tế. Thay vì thuộc nhóm I và thực hiện đánh giá ĐTM sơ bộ thì chủ đầu tư
luôn muốn dự án của mình thuộc nhóm II để tiết kiệm về cả thời gian và tiền bạc.
Nhiều chủ đầu tư lợi dụng điều này hòng qua mắt cơ quan nhà nước chịu trách
nhiệm phê duyệt gây ra nhiều sự khó khăn nhất định. Việc phân loại dự án sẽ như
một vòng lặp nếu sau quá trình kiểm tra những dự án không phù hợp phải quay lại
từ việc phân loại dự án làm tốn kém thời gian, công sức cũng như tiền của. 17
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
Môi trường luôn là vấn đề nhạy cảm và các vấn đề của môi trường luôn cần
được quan tâm và giải quyết kịp thời. Vì vậy Luật BVMT luôn cần được bổ sung và
hoàn thiện nhanh chóng trước sự thay đổi xoay quanh các vấn đề liên quan đến kinh
tế, xã hội và môi trường:
Thứ nhất, pháp luật BVMT cần đưa ra quy định cụ thể đối với tính chịu trách
nhiệm pháp lý về ý kiến của cơ quan thẩm định. Ý kiến của hội đồng thẩm định
đóng vai trò quan trọng và là yếu tố tác động đến quyết định có phê duyệt hay
không của Thủ trưởng- người đứng đầu cơ quan phân cấp thẩm định. Vì vậy ngoài
việc quy định như ở khoản 1 điều 38 luật BVMT thì cần xem xét lại và đưa ra quy
định cụ thể hơn giải quyết vấn đề trách nhiệm đối với hội đồng thẩm định. Ngoài ra
cần có những quy định xử phạt hành chính đối với những ý kiến của hội đồng thẩm
định đưa ra sai xót hay xử phạt hình sự đối với những ý kiến của hội đồng thẩm
định đưa ra gây tổn hại nguy hiểm và thực sự nghiêm trọng đối với môi trường.
Việc này nhằm góp phần ràng buộc trách nhiệm pháp lí cũng như nâng cao tính răn
đe thể hiện quyền lực nhà nước.
Thứ hai, cần đảm bảo tính minh bạch trong quá trình thẩm định báo cáo
ĐTM. Bên cạch việc ràng buộc trách nhiệm pháp lý thì Nhà nước cần xem xét lại
việc thành lập hội đồng thẩm định độc lập và mang tính lâu dài nhằm khẳng định
rằng hội đồng thẩm định báo cáo ĐTM sẽ không phụ thuộc vào thủ trưởng người
đứng đầu cơ quan phân cấp thẩm định thành lập. Để thực hiện điều này cần đảm
bảo các thành viên trong hội đồng thẩm định không phải là cán bộ đang công tác tại
cơ quan được phân cấp thẩm định. Pháp luật cần đưa ra quy định hội đồng thẩm
định báo cáo ĐTM không hoạt động và giải thể ngay sau khi thông qua ý kiến mà
hội đồng thẩm định này vẫn tiếp tục duy trì trong quá trình triển khai, vận hành dự
án, đi vào hoạt động trong thực tế. Điều này nhằm góp phần nhằm đảm bảo vấn đề
khi xảy ra sai phạm, sự cố môi trường đối với dự án đó, cơ quan điều tra có thể xác 18
định được trách nhiệm trong xử lý sai phạm thuộc về chủ thể nào. Từ đó, đảm bảo
yếu tố trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ thể vi phạm và đảm bảo quyền lợi
của bên chịu thiệt hại.
Thứ ba, cần xem xét và đưa ra quy định cụ thể về việc phân loại dự án và
đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Cần siết chặt hơn yêu cầu cơ quan nhà nước
phải tham gia trong quá trình xem xét, phân loại dự án. Cụ thể cần quy định rõ cơ
quan nào sẽ chịu trách nhiệm trong việc thực hiện phân loại dự án, sẽ có chế tài như
thế nào nhằm tăng tính tự giác và dễ xem xét trách nhiệm pháp lý trong trường hợp
xảy ra sai phạm. Thu hồi quyền lực của chủ đầu tư góp phần giảm thiểu những sai
phạm cũng như rủi ro trong quá trình phân loại dự án, giúp tiết kiệm về thời gian và
cả chi phí thực hiện, khiến chủ đầu tư trung thực và nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn. 19 KẾT LUẬN
Hiện nay, môi trường là vấn đề nhận được sự quan tâm hàng đầu và cũng là
thách thức lớn đặt ra với toàn cầu. Môi trường là một vấn đề có tính thách thức toàn
cầu. Văn kiện Đại hội XIII dự báo, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường… tiếp tục
diễn biến phức tạp, cùng với các thách thức truyền thống và phi truyền thống khác
sẽ còn tác động mạnh đến sự phát triển của nước ta trong những năm tới. Bên cạnh
đó áp lực từ các hoạt động đầu tư dự án phát triển trong nước tăng mạnh mẽ, hội
nhập kinh tế ngày càng đa dạng, phức tạp và khó kiểm soát. Như vậy, đứng trước
những thách thức của pháp luật về quản lý nhà nước đối với vấn đề thẩm định và
sau báo cáo ĐTM tại Việt Nam, khi áp lực từ các hoạt động đầu tư trong nước phát
triển mạnh mẽ, hội nhập kinh tế ngày càng đa dạng, phức tạp. Xu thế đạt ra các tiêu
chí pháp luật về môi trường ngày càng cao. Trong đó, Luật BVMT 2020 ra đời đã
khắc phục được những bất cập xảy ra trong Luật BVMT 2014 để phù hợp với thực
tiễn xu thế phát triển của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Từ những kết quả đạt
được của dự án đã cho thấy rõ vai trò quan trọng của quản lý nhà nước. Tuy nhiên,
thực tiễn còn có những chủ thể vi phạm do tác động chủ quan của chủ thể và tác
động khách quan của pháp luật làm ảnh hưởng đến dự án. Vì thế nhóm đã chỉ ra bất
cập trong kiểm tra việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác đánh giá
tác động và đưa ra hướng giải pháp cụ thể để kịp thời khắc phục những tồn tại, hạn
chế này. Cần phải tăng cường công tác kiểm tra việc thực hiện chức năng quản lý
nhà nước về công tác đánh giá tác động để kịp thời chấn chỉnh sai phạm, khắc phục
những tồn tại, hạn chế trong các công tác này. Đẩy mạnh việc xây dựng và ban hành
các tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường, xây dựng và duy trì vận hành hệ thống
thông tin, dữ liệu về công tác thẩm định báo cáo đánh giá động môi trường, và sau
thẩm định báo cáo ĐTM để có thể theo dõi, quản lý một cách hệ thống công tác này. 20