Đề cương đấu thầu phân tích và thảo luận về gian lận và tranh chấp Môn Kinh tế môi trường | Trường Học Viện nông nghiệp Việt Nam

CÂU 1: BẤT CẬP TRONG CÔNG TÁC ĐẤU THẦU
1. Gian lận trong đấu thầu
Gian lận trong đấu thầu là các hành vi:
(1) Trình bày sai một cách cố ý hoặc làm sai lệch thông tin, hồ sơ, tài liệu của một bên trong đấu thầu;
(2) Cá nhân trực tiếp đánh giá hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất… cố ý báo cáo sai
hoặc cung cấp thông tin không trung thực làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư;
(3) Nhà thầu cố ý cung cấp các thông tin không trung thực trong hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu,
hồ sơ đề xuất làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu.
• Thủ đoạn nâng khống giá thiết bị để che giấu lợi nhuận chiếm đoạt từ nhà nước.
• Tránh bị phát hiện sai phạm qua thanh tra, kiểm tra.
• Nâng giá trong nước bằng hợp đồng giữa các công ty trong nhóm lợi ích, đẩy giá lên phù hợp với gói thầu.
• Nâng giá từ nước ngoài trước khi nhập khẩu, sau đó hợp thức bằng hóa đơn, chứng từ nhập khẩu.
VD: Trong vụ án này, bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn - Chủ tịch HĐQT Công ty AIC cùng Phó Tổng giám đốc AIC
Trần Mạnh Hà bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đề nghị truy tố về các tội Đưa hối lộ và Vi phạm quy định
về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng. Công ty AIC chuyên kinh doanh trang thiết bị y tế, là doanh nghiệp được cổ
phần hoá từ một trung tâm xuất khẩu lao động trực thuộc công ty của Bộ Giao thông vận tải. Bà Nguyễn Thị Thanh
Nhàn là Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty AIC.
Để AIC được chỉ định tham gia, trúng 16 gói thầu cung cấp trang thiết bị y tế tại Dự án Xây dựng Bệnh viện Đa
khoa Đồng Nai, bà Nhàn đã thiết lập quan hệ với Bí thư Tỉnh uỷ Trần Đình Thành và Chủ tịch tỉnh Đinh Quốc Thái.
Sau khi móc nối được với nhóm lãnh đạo cao nhất của tỉnh Đồng Nai, bà Nhàn chỉ đạo Hoàng Thị Thúy Nga – Phó
tổng giám đốc AIC cùng các nhân viên dưới quyền thông đồng, câu kết với chủ đầu tư.
Khi được UBND tỉnh phê duyệt danh mục thiết bị y tế và các kế hoạch đấu thầu, bà Nhàn chỉ đạo thuộc cấp thu
thập thông tin, giá sản phẩm đầu vào, lợi nhuận dự kiến, chuẩn bộ hồ sơ của các công ty “quân xanh” để Công ty AIC được trúng thầu.
Sau khi chuẩn bị các bước đệm xong, ông Phan Huy Anh Vũ (đại diện chủ đầu tư) ký phê duyệt dự toán các gói
thầu theo giá đã được AIC thông đồng với đơn vị thẩm định nâng giá, sử dụng làm căn cứ phê duyệt hồ sơ mời thầu.
Kết quả, Công ty AIC trúng toàn bộ 16 gói thầu trị giá gần 700 tỷ đồng. Qua việc này, AIC bị cáo buộc thu lợi bất
chính, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 150 tỷ đồng. 2.
Tranh chấp đấu thầu
Tranh chấp đấu thầu là tình huống xảy ra khi các bên có quan tâm đến một hợp đồng đấu thầu không đồng ý với
quyết định của người chủ thầu về việc chọn nhà thầu, thường xảy ra khi có sự bất đồng về quy trình đấu thầu,
quyền lợi của các bên liên quan, hoặc vi phạm quy định pháp luật.
Tranh chấp đấu thầu có thể làm chậm dự án, ảnh hưởng tiêu cực đến độ tin cậy của quy trình đấu thầu, gây kiện
tụng và tăng chi phí cho các bên. Nó còn giảm cạnh tranh công bằng và ảnh hưởng đến phát triển kinh tế. Doanh
nghiệp lãng phí tài nguyên vào tranh chấp thay vì nâng cao chất lượng công việc.
Ví dụ : Tranh chấp đấu thầu tại thị xã Ayun Pa, Gia Lai
Một nhà thầu tại thị xã Ayun Pa, Gia Lai đã khởi kiện sau khi bị loại khỏi gói thầu xây dựng đường giao thông trị
giá hơn 43 tỷ đồng. Tranh chấp xoay quanh yêu cầu về thiết bị máy móc trong hồ sơ mời thầu, mà nhà thầu cho
rằng không rõ ràng và thiếu công bằng. Dù đã khiếu nại, nhà thầu vẫn bị loại do thiếu thiết bị phù hợp. Vụ kiện yêu
cầu hủy kết quả đấu thầu và các phê duyệt liên quan của chính quyền địa phương. Hiện tòa án Gia Lai đang xem
xét vụ việc. Gói thầu số 01 Xây lắp tuyến số 1 và tuyến số 3 thuộc Dự án Đường nội thị thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia
Lai đã phát sinh kiến nghị tròn 6 tháng. Do không đồng ý với việc trả lời kiến nghị của UBND thị xã Ayun Pa,
Công ty TNHH Xây dựng Xuân Hương - nhà thầu bị loại tại gói thầu trên đã khởi kiện ra tòa. Nhà thầu cho biết,
đến nay, công tác thu thập tài liệu, chứng cứ cung cấp cho Tòa án Nhân dân tỉnh Gia Lai đã hoàn tất.
Gói thầu nêu trên có giá 43,574 tỷ đồng. Liên danh Công ty CP Quản lý và Sửa chữa đường bộ Gia Lai - Công ty
TNHH MTV Đông Sơn trúng thầu với giá 43,45 tỷ đồng, giảm 24 triệu đồng sau đấu thầu. Về những bất đồng tại
gói thầu này, Báo Đấu thầu đã có bài viết "Gói thầu giao thông tại thị xã Ayun Pa, Gia Lai: Nhà thầu khởi kiện với
lý do bị loại oan" ra ngày 3/4/2023.
Nhà thầu Xuân Hương cho biết, HSMT gói thầu trên yêu cầu các thiết bị thi công chủ yếu: máy lu bánh thép 8T,
máy lu bánh lốp 16T, máy lu bánh lốp 25T, máy lu rung 25T, máy lu bánh thép chân cừu 25T, máy đào 0,8 m3,
máy đào 1,6 m3, máy ủi 110 CV, máy san phải có giấy chứng nhận đăng ký xe máy chuyên dùng, có giấy chứng
nhận chất lượng/kiểm tra an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường trong quá trình khai thác sử dụng theo quy định
còn hiệu lực. Tuy nhiên, đối chiếu Danh mục các loại máy, thiết bị theo quy định tại Thông tư số 36/2019/TT-
BLĐTBXH thì các loại thiết bị trên không nằm trong danh mục các loại máy, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm
ngặt về an toàn, vệ sinh lao động. 3.
Thao túng giá thầu
Mục đích chính của việc thao túng giá thầu là để thay đổi giá trúng thầu hoặc loại bỏ các đối thủ cạnh tranh bằng
cách cung cấp thông tin sai lệch, ảo đảo hoặc đổ lỗi cho các bên khác gây thiệt hại về mặt tài chính cho các tổ chức
hoặc cá nhân, gây ảnh hưởng đến đáng tin cậy và uy tín của quá trình đấu thầu.
Các phương pháp thao túng giá thầu phổ biến bao gồm: • Mở thầu không công khai •
Không đọc giá thầu và các điều khoản khi mở thầu •
Thay đổi hoặc loại bỏ các phần của hồ sơ dự thầu, ví dụ bảo lãnh dự thầu sau khi nhận được; “Mất” toàn bộ
hoặc một phần hồ sơ dự thầu •
Thay đổi tiêu chí đánh giá đã công bố trong quá trình đánh giá •
Tự ý ấn định hoặc thay đổi điểm dự thầu; cố tình mắc “sai lầm” khi ghi điểm •
Vô hiệu hóa tất cả các hồ sơ dự thầu do cáo buộc có lỗi về thông số kỹ thuật và đấu thầu lại công việc •
Gia hạn thời hạn đấu thầu để cho phép các giá thầu nộp muộn, thay đổi hoặc thay đổi •
Cho phép những người không có thẩm quyền tham gia và gây ảnh hưởng đến việc đánh giá hồ sơ dự thầu •
Sự can thiệp vào quá trình lựa chọn thầu của các quan chức cấp cao •
Không ghi lại các thông tin quan trọng trong báo cáo đánh giá hồ sơ dự thầu như thứ hạng nhà thầu hoặc giá dự thầu 4.
Bỏ cọc (hay còn gọi bỏ bảo đảm dự thầu) .
Theo điều 4 của Luật Đấu thầu số 43/2013/NĐ-CP quy định: “ Bảo đảm dự thầu là việc nhà thầu, nhà đầu tư thực
hiện một trong các biện pháp đặt cọc, ký quỹ hoặc nộp thư bảo lãnh của tổ chức tín dụng hoặc chi nhánh ngân hàng
nước ngoài được thành lập theo pháp luật Việt Nam để đảm bảo trách nhiệm dự thầu của nhà thầu, nhà đầu tư trong
thời gian xác định theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu.”
5. Lỗ hổng ở việc chỉ định đầu
Chỉ định thầu là hình thức lựa chọn trực tiếp nhà thầu đáp ứng yêu cầu của gói thầu để thương thảo và ký kết hợp
đồng. Nhà thầu được lựa chọn có những điều kiện nhất định mà những nhà thầu khác không đáp ứng được. Khoản
1 Điều 22 Luật đấu thầu quy định rõ các trường hợp được chỉ định thầu .
Việc áp dụng mức giá như thế nào khi chỉ định thầu thì lại tùy cơ quan, tổ chức yêu cầu. Có thể lỗ hổng ở việc chỉ
định đầu này đã khiến các đối tượng lợi dụng để trục lợi, việc chỉ định thầu đã triệt tiêu sự cạnh tranh và qua đó có
nguy cơ có thể dẫn đến mức giá không hợp lý.
CÂU 2: CÁC HÌNH THỨC HỢP ĐỒNG
a, Hợp đồng chọn gói
Định nghĩa: Hợp đồng có giá cố định trong suốt thời gian thực hiện đối với toàn bộ công việc. Phạm vi áp dụng:
 Dịch vụ tư vấn, phi tư vấn đơn giản.
 Gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp quy mô nhỏ.
 Công việc xác định rõ về số lượng, khối lượng. Quy định về giá:
 Giá không được điều chỉnh trong quá trình thực hiện, trừ trường hợp bất khả kháng.
 Giá bao gồm chi phí rủi ro và chi phí phòng trượt giá. Thanh toán:
 Với gói thầu có nhiều phần công việc (ví dụ: lập báo cáo nghiên cứu, thiết kế), hợp đồng cần quy định
phương thức thanh toán riêng cho từng phần.
Ví dụ: Xây dựng cầu Vĩnh Tuy (giai đoạn 2) tại Hà Nội. Nhà thầu ký hợp đồng với chủ đầu tư với giá trị cố định,
bao gồm toàn bộ chi phí xây dựng, vật liệu, nhân công và dự phòng. Dù có biến động giá vật liệu trong quá trình
thi công, nhà thầu vẫn phải hoàn thành dự án mà không được điều chỉnh giá hợp đồng.
b, Hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh
Hợp đồng theo đơn giá áp dụng cho công việc chưa thể xác định chính xác về số lượng hoặc khối lượng. Đơn giá
có thể điều chỉnh theo thỏa thuận trong hợp đồng, và chủ đầu tư thanh toán dựa trên khối lượng, số lượng thực tế
đã nghiệm thu, nhân với đơn giá cố định hoặc điều chỉnh. Nếu khối lượng thực tế ít hơn hợp đồng, nhà thầu chỉ
được thanh toán theo khối lượng thực tế; nếu nhiều hơn, nhà thầu được thanh toán phần chênh lệch. Các bên liên
quan (chủ đầu tư, tư vấn giám sát, nhà thầu) phải xác nhận biên bản nghiệm thu để làm cơ sở thanh toán.
Ví dụ: Thi công hệ thống cấp thoát nước tại Khu đô thị Ecopark (Hưng Yên). Khối lượng công việc thực tế được
nghiệm thu để làm cơ sở thanh toán. Nếu khối lượng thi công nhiều hơn hoặc ít hơn so với dự toán ban đầu, nhà
thầu được thanh toán theo khối lượng thực tế hoàn thành.
c, Hợp đồng theo thời gian
Hợp đồng theo thời gian áp dụng cho các dịch vụ tư vấn phức tạp, dài hạn như thiết kế, giám sát, đào tạo, huấn
luyện. Thanh toán được thực hiện dựa trên thời gian làm việc thực tế (tháng, tuần, ngày, giờ), với thù lao chuyên
gia tính theo lương cơ bản và các chi phí liên quan, có thể điều chỉnh theo thỏa thuận. Chi phí ngoài thù lao, như đi
lại, khảo sát, thuê văn phòng, được thanh toán theo hóa đơn hợp lệ hoặc đơn giá thỏa thuận trong hợp đồng. Tổng
số tiền thanh toán cho nhà thầu phải đảm bảo không vượt quá giá trị đã cam kết trong hợp đồng.
Ví dụ: Dịch vụ tư vấn giám sát xây dựng cho tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên (TP. Hồ Chí Minh). Chuyên gia
giám sát được thanh toán theo số giờ hoặc tháng làm việc, với các khoản ngoài thù lao như chi phí đi lại và lưu trú
được thanh toán theo hóa đơn hoặc mức thỏa thuận trong hợp đồng.
d, Hợp đồng theo đơn giá cố định
Hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh áp dụng cho công việc tư vấn đơn giản, với giá hợp đồng cố định trong suốt quá
trình thực hiện. Giá được tính theo phần trăm giá trị công trình hoặc khối lượng công việc. Khi nhà thầu hoàn
thành nghĩa vụ, chủ đầu tư thanh toán dựa trên tỷ lệ phần trăm đã thỏa thuận nhân với giá trị công trình hoặc khối lượng hoàn thành.
Ví dụ: Tư vấn thiết kế dự án mở rộng Quốc lộ 1A. Nhà thầu tư vấn thiết kế nhận thanh toán theo tỷ lệ phần trăm
giá trị công trình. Khi hoàn thành từng giai đoạn thiết kế (báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, khả thi, và thiết kế kỹ
thuật), nhà thầu được thanh toán theo tỷ lệ tương ứng với giá trị từng phần việc.
CÂU 3: CÁC LOẠI HỢP ĐỒNG ĐẤU THẦU DÀNH CHO NĐT
Hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT): Nhà đầu tư xây dựng công trình, sau đó kinh doanh
công trình trong một khoảng thời gian nhất định để thu hồi vốn và lợi nhuận, cuối cùng chuyển giao công trình cho nhà nước.
VD: Cao tốc Hà Nội - Hải Phòng: Đây là dự án giao thông quan trọng được thực hiện theo hình thức BOT. Nhà
đầu tư đã xây dựng tuyến đường cao tốc này, thu phí từ người sử dụng trong một thời gian để thu hồi vốn đầu tư,
sau đó sẽ chuyển giao cho nhà nước quản lý.
Hợp đồng xây dựng - chuyển giao - kinh doanh (BTO): Nhà đầu tư xây dựng công trình, chuyển giao cho nhà
nước ngay sau khi hoàn thành, và sau đó được phép kinh doanh công trình trong một thời gian để thu hồi vốn và lợi nhuận.
VD: Sân bay Quốc tế Phú Quốc: Dự án này được xây dựng theo hình thức BTO. Sau khi xây dựng xong, nhà đầu
tư chuyển giao sân bay cho nhà nước nhưng vẫn được phép khai thác và kinh doanh một số dịch vụ trong sân bay
để thu hồi vốn và lợi nhuận.
Hợp đồng xây dựng - sở hữu - kinh doanh (BOO): Nhà đầu tư xây dựng, sở hữu và kinh doanh công trình mà
không phải chuyển giao lại cho nhà nước.
VD: Nhà máy nước Sông Đuống (Hà Nội): Đây là một ví dụ về hợp đồng BOO. Nhà đầu tư đã xây dựng nhà máy,
sở hữu hoàn toàn nhà máy và kinh doanh cung cấp nước sạch cho các khu vực xung quanh mà không phải chuyển giao lại cho nhà nước.
Hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT): Nhà đầu tư xây dựng công trình và chuyển giao lại cho nhà nước sau khi
hoàn thành, thường không có giai đoạn kinh doanh để thu hồi vốn từ công trình đó.
VD: Công viên văn hóa An Hòa (Cần Thơ): Nhà đầu tư đã xây dựng công viên này và sau đó chuyển giao cho
chính quyền địa phương. Để đổi lại, nhà đầu tư thường được nhận một số ưu đãi về đất hoặc quyền lợi khác từ
chính quyền địa phương để bù đắp chi phí đầu tư ban đầu.
Các HD khác theo quy định PL về đầu tư
CÂU 4: VD VỀ LOẠI HÌNH ĐẤU THẦU (ĐẶC ĐIỂM, PHẠM VI), PHƯƠNG THỨC ĐẤU THẦU
*Đặc điểm: Ví dụ của đấu thầu mua sắm hàng hóa: Bệnh viện Bạch Mai đã tổ chức đấu thầu quốc tế để mua sắm
các thiết bị y tế hiện đại như máy chụp MRI, CT scanner, và các thiết bị phục vụ cho phẫu thuật nội soi. Quá trình
đấu thầu này bao gồm việc mời các nhà cung cấp thiết bị y tế trong và ngoài nước tham gia.
*Phạm vi: VD về đấu thầu trong nước: HVNNVN làm cổng
*Phương thức đấu thầu (1GD – 1 túi hồ sơ): Đấu thầu mua sắm thiết bị văn phòng cho UBND TP. Hà Nội
 Mô tả dự án: UBND TP. Hà Nội tổ chức đấu thầu để mua sắm các thiết bị văn phòng như máy tính, máy
in, máy photocopy và các thiết bị điện tử khác phục vụ hoạt động hành chính.
 Hình thức đấu thầu: Đấu thầu rộng rãi trong nước, sử dụng phương thức một giai đoạn - một túi hồ sơ.
 Quy trình: Các nhà thầu nộp một túi hồ sơ duy nhất, bao gồm cả phần kỹ thuật và tài chính trong cùng một
bộ hồ sơ. Hội đồng thẩm định sẽ mở thầu công khai và đánh giá các đề xuất dựa trên tính khả thi kỹ thuật và giá cả chào thầu.
 Kết quả: Nhà thầu trúng thầu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và đưa ra giá cả cạnh tranh nhất. Thiết bị được
cung cấp và lắp đặt theo đúng thời hạn, đảm bảo hoạt động của cơ quan nhà nước.
CÂU 5: CÁC NGUYÊN TẮC THƯƠNG THẢO HỢP ĐỒNG
1. Nội dung đã chào thầu theo đúng yêu cầu của hồ sơ mời thầu không được thương thảo
Phân tích: Trong quá trình đấu thầu, nhà thầu đã đưa ra một đề xuất (hồ sơ dự thầu) dựa trên yêu cầu cụ thể của hồ
sơ mời thầu. Nguyên tắc này có nghĩa là những gì nhà thầu đã cam kết trong hồ sơ dự thầu và phù hợp với yêu cầu
của chủ đầu tư sẽ không được đem ra thương thảo. Điều này giúp ngăn ngừa sự thay đổi không mong muốn sau khi
quá trình đấu thầu đã kết thúc.
Lý do: Nếu nội dung đã được chấp nhận mà vẫn có thể thương thảo lại, sẽ dẫn đến sự thiếu công bằng trong đấu
thầu. Nhà thầu có thể thay đổi nội dung để có lợi cho mình, và điều này cũng có thể tạo ra sự khác biệt về cơ hội giữa các nhà thầu.
Ý nghĩa: Điều này đảm bảo rằng các cam kết của nhà thầu trong hồ sơ dự thầu là minh bạch và rõ ràng, không có
khả năng thay đổi sau khi quá trình đấu thầu kết thúc. Việc này cũng giúp bảo vệ tính cạnh tranh và công bằng
trong quá trình lựa chọn nhà thầu.
2. Thương thảo không được làm thay đổi đơn giá dự thầu sau khi sửa lỗi, hiệu chỉnh và trừ giảm giá (nếu có)
Phân tích: Nguyên tắc này ngăn chặn việc thay đổi đơn giá dự thầu sau khi đã thực hiện các bước cần thiết như
sửa lỗi tính toán, hiệu chỉnh sai sót hoặc áp dụng mức giảm giá. Trong quá trình đấu thầu, đơn giá dự thầu đã được
xem xét và điều chỉnh (nếu cần) theo các quy định liên quan.
Lý do: Việc thay đổi đơn giá sau khi đấu thầu kết thúc có thể tạo ra sự thiếu minh bạch và dẫn đến rủi ro tài chính
cho chủ đầu tư. Điều này cũng có thể làm mất công bằng giữa các nhà thầu khác, những người đã tính toán giá dự
thầu cẩn thận ngay từ đầu.
Ý nghĩa: Nguyên tắc này đảm bảo rằng giá đã được nêu trong hồ sơ dự thầu sau khi thực hiện các chỉnh sửa là cuối
cùng và không thể thay đổi trong quá trình thương thảo hợp đồng. Điều này giúp bảo vệ lợi ích của cả chủ đầu tư
và các nhà thầu khác, đồng thời đảm bảo tính cạnh tranh.
3. Đơn giá thấp nhất của các nhà thầu vượt qua đánh giá kỹ thuật sẽ được sử dụng làm căn cứ thương thảo
Phân tích: Sau khi vượt qua vòng đánh giá kỹ thuật (các tiêu chuẩn về năng lực, kinh nghiệm, phương án kỹ
thuật), đơn giá dự thầu thấp nhất của các nhà thầu sẽ là cơ sở để thương thảo về các điều khoản hợp đồng. Nguyên
tắc này đảm bảo rằng nhà thầu có đề xuất giá thấp nhất và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật sẽ có cơ hội tốt nhất để
thương thảo và trúng thầu.
Lý do: Điều này giúp đảm bảo rằng cuộc đấu thầu sẽ không chỉ chọn lựa dựa trên giá thấp nhất, mà còn phải dựa
trên năng lực kỹ thuật. Nếu chỉ chọn giá thấp mà bỏ qua tiêu chuẩn kỹ thuật, dự án có thể gặp rủi ro về chất lượng.
Ý nghĩa: Nguyên tắc này nhằm tìm kiếm sự cân bằng giữa giá và chất lượng. Chỉ những nhà thầu đáp ứng yêu cầu
kỹ thuật mới được cân nhắc về giá cả, từ đó giúp chủ đầu tư lựa chọn nhà thầu có giá cạnh tranh và đảm bảo chất lượng