Đề cương ôn tập cuối kỳ: Di tích lịch sử văn hóa phần 5 . Môn Du lịch (DVH)|Đại học Văn Hiến.

lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP CUỐI HỌC KỲ MÔN: DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA VÀ DANH THẮNG
1. Di tích lịch sử Đền Hùng. - Khái niệm:
+ Di tích tôn giáo, thiết chế thuộc văn hóa tâm linh.
+ Điểm đến của du lịch.
+ Phần lớn là một thiết chế thuộc Đạo giáo, thờ thánh, thánh có thể là các vị thần siêu
nhiên hoặc các nhân vật có công lớn cộng đồng.
+ Có khi là một thiết chế thuộc tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
- Di tích lịch sử Đền Hùng: + Phú Thọ.
+ Được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt năm 2009.
+ Nằm trong hệ thống các di tích thuộc thời đại Văn Lang của các vua Hùng ở kinh đô Phong Châu.
+ Gồm 4 ngôi đền, 1 ngôi chùa, 1 lăng và một số hạng mục kiến trúc khác, được xây
đựng hài hoà với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, nơi khí thiêng của non sông hội tụ.
+ Ngoài khu vực chính còn có Đền Tổ mẫu Âu Cơ, Đền thờ Lạc Long Quân được
khởi dụng xây dựng sau năm 2000.
+ Đền Hùng là nơi hội tụ văn hóa tâm linh của dân tộc.
+ Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương (Di sản phi vật thể đại diện của nhân loại) và
Lễ hội đền Hùng (cấp quốc gia).
2. Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn.
- Là một trong những vùng đá vôi đặc biệt, chứa đựng những dấu ấn tiêu biếu về lịch
sử phát triển vỏ trái đất, những hiện tượng tự nhiên.
- Có cảnh quan đặc sắc về thẩm mỹ.
- Tính đa dạng sinh học cao.
- Có truyền thống văn hóa lâu đời của cộng đồng cư dân bản địa. 1 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
- Có bản sắc văn hoá cũng hết sức độc đáo và ấn tượng như văn hoá của dân tộc H'Mông,
Người Lô Lô, Pu Péo, Dao.
- Có nhiều điểm di tích trong khu vực: Di tích kiến trúc nhà Vương, Cột cờ Lũng Cú,
phố cổ Đồng Văn, đèo Mã Pí Lèng...
3. Hãy trình bày về Văn miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội).
- Văn miếu Quốc Tử Giám là tổ hợp gồm 2 công trình riêng biệt là Văn miếu và Quốc Tử Giám.
+ Văn miếu được xây dựng năm 1070 đời vua Lý Thánh Tông để thờ Chu Công,
Khổng Tử cùng song thân phụ mẫu của ông, thờ Tứ phối, Thập triết, Thất thập nhị hiền.
+ Quốc Tử giảm được xây dựng năm 1076, đời vua Lý Nhân Tông. Đây là trường đại
học đầu tiên ở Việt Nam.
- Văn miếu Quốc Tử Giám gồm 5 khu vực:
+ Văn miếu môn: thiết kế theo kiến trúc Tam quan (Chinh môn, Tả môn và Hữu môn).
+ Khu nhập đạo: cửa Đại Trung, 2 cửa Đạt Tài và Thành Đức.
+ Khuê Văn Các xây dựng 1805, hai bên là 2 cửa Bị Văn (ngụ ý văn chương trau
chuốt sáng sủa) và Súc văn (ngụ ý văn chương hàm súc phong phú); lầu bình thơ, đề
cao việc học, được biểu tượng bằng hình ảnh mặt trời, xung quanh có những tia nắng
tỏa ra, hai bên có câu đối; soi bóng xuống mặt Thiên Quang tỉnh (giếng Thiên Quang)
có hình vuông. Hai bên giếng Thiên Quang là hai dãy nhà bia, mổi dãy gồm 41 tấm bia,
từng tấm bia được đặt trên lưng rùa.
+ Sân đại bái gồm Bái đường và điện Đại Thành (thờ Đức Khổng Tử, có bài vị “Đại
Thành Chí Thánh Tiên Sư Khổng Tử Thần Vị” ; 2 bên là Tứ phối (Nhan Từ, Tử Tư, Tăng Tử, Mạnh Tử).
+ Quốc Tử Giám (nhà Thái học) với Hậu đường gồm 2 tầng: tầng trệt thờ Chu Văn
An, tang 2 thờ 3 vị Vua (Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông , Lê Thánh Tông).
4. Di sản thế giới Tràng An (Ninh Bình):
- Theo Công Ước Di sản thế giới, Di sản hỗn hợp thế giới:
+ Được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận.
+ Được quản lý bởi UNESCO. 2 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
+ Là danh hiệu được phong tặng cho các di sản đạt được các tiêu chí cơ bản sau: cảnh
quan văn hóa thế giới có các mối quan hệ tương hổ nổi bật giữa văn hóa và thiên nhiên
của một số khu di sản.
+ Thõa mãn ít nhất là một tiêu chỉ về di sản văn hóa và một tiêu chí về di sản thiên nhiên.
- Di sản hỗn hợp thế giới tại Việt Nam đã được UNESCO công nhận: Quần thể danh
thắng Tràng An. + Nằm trên địa bàn các huyện Hoa Lư, Gla Viễn, Nho Quan, thị xã Tam Điệp và TP. Ninh Bình (Ninh Bình).
+ Được Công nhận năm 2014.
+ Là di sản thế giới kép đầu tiên và duy nhất ở khu vực Đông Nam Á, đạt 3 tiêu chí:
văn hóa, vẻ đẹp thẩm mỹ và địa chất - địa mạo.
* Những giá trị nổi bật: -
Chứa đựng dấu ấn về kiến tạo địa chất trong giai đoạn lâu dài đã tạo ra những
cảnh quan ngoạn mục núi thấp, rừng nhiệt đới nguyên sinh, trũng, thung lớn, hang động, sông suối ngầm.
+ Là địa điểm nổi bật ở khu vực Đông Nam Á và trên thế giới chứa đựng những bằng
chứng khảo cổ phong phú và vẫn còn được bảo tồn gần như nguyên trạng, cho thấy sự
thích ứng của người tiền sử với những biến đổi quan trọng là một trường kéo dài hơn 30.000nm.
+ Chứa đựng vẻ đẹp thẩm mỹ của cảnh quan tháp karst.
+ là minh chứng cho các giai đoạn cuối cùng của quá trình tiến hóa karst trong môi
trường khí hậu nhiệt đới ẩm.
+ Có nhiều di chỉ khảo cổ học có giá trị, cùng với những di tích lịch sử nổi tiếng gần
với 4 vương triều Đình - Lê - Lý - Trần. -
Các điểm tham quan chính: hệ thống di tích và danh thắng thuộc Khu di tích
lịch sử văn hóa cố đô Hoa Lư, hệ thống di tích và danh thắng thuộc khu danh thắng
Tràng An, hệ thống di tích và danh thắng thuộc khu danh thắng Tam Cốc - Bích Động.
5. Hãy trình bày về tháp Chăm.
- Người Chăn gồm 4 nhóm: Chăm Bà La Môn và Chăm Bà Ni (Ninh Thuận, Bình
Thuận); Chăm Islam (Nam Bộ): Chăm H’roi (phía Tây tỉnh Bình Định, Phú Yên)
- Tháp Chăm phần lớn tập trung ở các tỉnh Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Khánh
Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận 3 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
- Tháp Chăm, thường được xây dựng trên các đồi gò cao. Vật liệu xây dựng là gạch
nung và đá, tường rất dày bên trên điều khác nhiều hoa văn và họa tiết rất sống động
- Tháp Chăm luôn xuất hiện hình ảnh linga - yoni mang ý nghĩa của tín ngưỡng phồn thực
- Đối tượng thở ở tháp Chăm rất phong phú, đa dạng Brahma, Vishnu, Shiva, các vị thần
khác, Vua (nổi tiếng là vua Po Klong Girai, vua Porome), Bà mẹ Xứ sở Po Inư Nagar
- Tháp Chăm luôn được xây dựng thành từng nhóm:
+ Tháp chính (kalan) to nhất, có bình đồ hình vuông, mái hình chóp. 4 hướng có 4
cửa nhưng trong đó chỉ có 1 cửa ra vào nhìn về hướng Đông, các cửa Còn lại là cửa giả.
Bên trong đó đặt đài thờ bằng đá ở chính giữa.
+ Tháp Đồng có diện tích nhỏ, có 2 cửa mở theo 2 hướng Đông - Tây, còn được gọi là tháp cống.
+ Tháp thờ phụ nhỏ hơn tháp chính, bình đồ hình vuông, mái hình chóp, Có từ 2 đến
4 cửa nằm phía trước hoặc phía sau.
+ Tháp Nam (tháp Lửa) là nơi chuẩn bị lễ vật vào thân chính, có 3 cửa ra vào bình
đồ hình chữ nhật, mái thái bình yên ngựa.
- Tháp Chăm là nơi diễn ra các lễ hội quan trọng của người Chăm, trong đó nổi bật nhất
là lễ hội Kate diễn ra vào tháng 7 Tịch Chăm ở tháp Po Klong Giarai nhằm tôn vinh
đấng Cha là vua Po Klong Giatal. 6. Hãy trình bày về di tích Cá Ông. *
Cá Ông vốn là cá voi được thần thánh hóa, có nguồn gốc từ dân tộc Chăm,
đã được người Việt tiếp nhận và Việt hóa thành tín ngưng của mình. -
Truyền thuyết tín ngưỡng thờ Cá Ông theo dân tộc Chăm, theo quan
niệm Phật giáo theo truyện kể vua Gia Long được cá ông cứu trên bước đường
bôn tẩu nghĩa quân Tây Sơn nên được phong là nam Hải cự tộc ngọc lẫn tôn Thần, -
Tín ngưỡng thờ Cá Ông phổ biến từ miền Trung vào miền Nam. Nơi thờ
Cá Ông thưởng được gọi là Dinh, Vạn, Lăng. *
Tại các di tích thờ Cá Ông, Ông được thờ dưới dạng một pho tượng nam
thần hoặc tranh kiểng. Ngoài thờ Cá Ông, còn thờ các nhân vật khác như chúa
Lạch, chúa Lối chúa Ngọc, Thủy Long Thần Nữ, cá chép (Tả Lý Ngư), cả đao (hữu Lý Lực), rùa… -
Lễ hội Nghinh Ông được tổ chức vào ngày Ông lụy (chết) nên mỗi nơi mỗi
khác, tuy nhiên cũng có trường hợp ngoại lệ như ở Nam Bộ. - Dinh Vạn Thủy Tú
(Phan Thiết - Bình Thuận): 4 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
+ Thời gian hình thành: Dinh Vạn Thủy Tú (Bình Thuận) được tạo lập vào năm Nhâm
Ngọ (1762) để thờ cá Ông. Lúc đầu dinh chỉ là một gian nhà gỗ lợp mái lá, sau đó được
tôn tạo hoàn chỉnh dần bằng tường gạch, mái lợp ngói âm dương với tổng diện tích khoảng chừng hơn 500m2.
+ Đối tượng thờ: Hương án chính giữa Dinh Vạn Thủy Tú thờ Nam Hải Cự tộc Ngọc
lân Tôn thần (tức ông Nam Hải), khám tả thờ Hy hoàng Thái hiệu Tiên sư Tôn thần
(ông tổ nghề nông ngư nghiệp), khám hữu thờ Thủy long Thánh phi Nương nương
Tôn thần (nữ thần nước). Nói tóm lại là thờ những nhân vật liên quan đến nghề biển. +
Kiến trúc Dinh Vạn Thủy Tú được thiết kế theo lối kiến trúc “tứ trụ” thể hiện ở các
vì, kèo, cột đều xuất phát từ đỉnh các tứ trự, các loại gỗ trong vạn đều là các loại gỗ tốt
được lắp ghép chau chuốt, được chạm khắc một cách tỉ mĩ.
• Ngọc Lân Thánh địa, sở hữu diện tích rộng nhất khuôn viên Dinh Vạn
Thủy là nơi dùng để mai táng cá Ông mỗi khi Ông “lụy” và dạt từ biển vào.
• Chính giữa đình sẽ là nơi thờ cúng thờ ông Nam Hải. Bên phải thờ Hy
hoàng Thái hiệu Tiên sư Tôn thần tức ông tổ nghề nông ngư nghiệp. Bên trái thờ Thủy long
Thánh phi Nương nương Tôn thần tức Nữ Thần Nước. Ở phía sau là nơi thờ những
người có công khai phá dựng làng, lập Vạn. Ngoài ra, ở cạnh chính điện còn có miếu thờ đức Quan Thánh.
+ Ngọc cốt: Bộ xương Cá Ông được bảo quản nguyên vẹn với chiều dài 22m và nặng
65 tấn, được nhận định là loài cá voi lưng xám. Hiện bộ xương này đã có niên đại lên đến 100 năm.
+ Lễ hội hàng năm dân làng sẽ chọn ra một ngày làm lễ cúng giỗ theo nghi thức
Nghinh Ông. Sau 3 năm kể từ ngày chôn cất, cốt của Ông được bốc, rửa sạch và nhập
tẩm trong Dinh Vạn theo nghi thức truyền thống trang trọng.
• Khi tế Ông thì dân làng cũng cúng các vong hồn ngư dân chết ngoài biển.
• Tế xong, cũng là lúc các tiết mục mua vui như hát “chèo ghe”, đua thuyền
thúng, kéo co, hát tuồng cùng các trò khác bắt đầu diễn ra.
+ Hàng năm, Dinh Vạn Thủy Tú có 5 kỳ tế lễ lớn là: Tế Xuân vào ngày 20/2 ÂL, lễ
Cầu Ngư vào ngày 20/4 ÂL, lễ Chính Mùa vào ngày 20/6 ÂL, lễ Chèo Dọc vào ngày
20/7 ÂL và lễ Mãn mùa, cùng giỗ Ông vào ngày 23/8 ÂL. -
Giá trị du lịch: Dinh Vạn Thủy Tú không chỉ là nơi thờ tự thủy tổ nghề biển,
nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị liên quan đến lịch sử hình thành và phát
triển của cộng đồng cư dân nghề cá cũng như là biểu tượng cho văn hóa và tín ngưỡng của người Phan Thiết.
7. Hãy trình bày hiểu biết của anh chị về nhà mồ ở Tây Nguyên. 5 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
- Tây Nguyên là vùng đất gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đak Lak, Đak Nông và Lâm
Đồng: Có 3 loại hình nhà đặc trưng nhà rông, nhà mồ, nhà dài.
- Nhà mồ được xây dựng ở nghĩa địa buôn làng. Mỗi buồn làng đều có phần đất dùng
làm nghĩa địa, đáp ứng 3 điều kiện: nằm ở hướng Tây của buôn làng, tiếp giáp với
những vạc rừng cây lớn, tránh xa nguồn nước của dân làng.
- Nhà mồ luôn có một số hình ảnh mang tỉnh biểu tượng sau: Cột kut, cột khao, con
thuyền tang lễ trên nóc nhà mồ; Tượng nhà mồ (trong đó, tượng nhà mồ mang tính biểu tượng nhất).
- Tượng nhà mồ được làm từ thân cây mang từ trên rừng về gồm 4 loại:
+ Loại thứ nhất cổ xưa nhất, nhấn mạnh sự tái sinh hoặc sự sinh thành ra một cuộc
đời mới, gồm các loại tượng như: đôi nam nữ phô bày cơ quan sinh dục hoặc đang ân
ái, giao phối; tượng người đàn bà mang thai, tượng những sinh linh ra đời ngồi trong tư thế bào thai.
+ Loại thứ hai thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng.
+ Loại thứ ba thể hiện những hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống đời thường như
người đi lấy nước, đánh cồng chiêng, đánh trống, nhảy múa, giã gạo, cưỡii voi. + Loại
thứ tư hình ảnh những con vật quen thuộc như rồng, trăn, Kỷ đà, khỉ, chó, chim Công.
- Sau khi đọc xong tượng, những người trong làng tô màu lên tượng thường là những
gam màu nóng, bọc đùng máu của các loài vật hiện tế bôi lên pho tượng.
8. Hãy trình bày về nhà rông ở Tây Nguyên.
- Tây Nguyên là vùng đất gồm 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng.
- Ở Tây Nguyên Có 3 loại hình nhà đặc trưng nhà rông, nhà mồ và nhà dài.
- Nhà rông là trung tâm văn hóa, xã hội, giáo dục, tàn linh của một buôn làng Tây Nguyên.
- Người Bana, Giarai gọi nhà rông là rôôông. Có nơi, người Bana Còn gọi là zôông, wal,
có nơi người giaral gọi là ruông.
- Nhà rông với 5 chức năng cơ bản:
+ Là nơi đón tiếp khách của buôn làng.
+ Là nơi họp bàn công việc chung của làng.
+ Là nơi các gia làng truyền dạy văn hóa, giáo dục đạo đức và truyền đạt kinh nghiệm
trong lao động sản xuất.
+ Là nơi thờ vật thiêng và tố chức các nghi lễ truyền thống trong buôn làng. 6 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
- Nhà rông định hình bằng bộ khung, mắc nối giữa các vì kèo là những sợi lạc dây và lợp mái bằng lá rừng.
- Nhà rông mỗi dân tộc có kiến trúc, trang trí khác nhau:
+ Dân tộc Bana kiểu chữ A, trang trí búp rau đớn.
+ Dân tộc Giarai kiểu chữ A, trang trí hình quả bầu, chiêng, ché.
+ Dân tộc Giẻ Triêng mái vòm tròn trang trí núm chiêng.
9. Hãy trình bày về Tòa thánh Tây Ninh.
- Tòa thánh Tây Ninh là đền Thánh, là Tổ đình, là Tòa thánh trung ương của đạo Cao đài.
- Tòa thánh Tây Ninh dài 135m, ngang 27, được khởi công xây dựng năm 1931, hoàn
thành năm 1947, khánh thành đúng ngày Vía đấng Chí Tôn (12/1955) nhằm ngày
mùng 9 tháng giêng năm Ất Mùi.
- Tòa thánh Tây Ninh gồm có 3 không gian: Hiệp Thiên Đài, Cửu Trùng Đài và Bát quái đài.
- Hiệp Thiên Đài với cặp câu đối:
• “Hiệp nhập Cao đài bá tánh thập phương quy chảnh quả; Thiên khai
huỳnh đạo ngũ chi tam giáo hội long hoa”.
• Hiệp Thiên đài gồm 1 trệt, 2 lầu nằm giữa hai tháp vuông lớn cao sút song
song. Hai tháp vuông là Bạch Ngọc Chung Đài (lầu chuông) và Lôi âm cổ đài (lầu trống).
• Mỗi tháp có 6 tầng không đều nhau. Bên trong Hiệp Thiên đài Có bức
tranh “Tam thánh ký hòa ước” gồm: Nguyễn Bỉnh Khiêm, Victor Hugor, Tôn Trung Sơn.
- Cửu Trùng Đài là một kiên trúc lớn gồm 9 cấp từ thấp dần lên Cao, nối liền Hiệp
Thiên đài với Bát quái đài, phía trên nốc của cấp 5 có một kiến trúc đặc biệt, đó là Nghinh Phong đài.
• Trên nốc Nghinh Phong Đài Có hình ảnh “Long Mã phụ Hà đồ”.
• Phía dưới Nghinh Phong đài là 2 cửa hông 2 bên, mỗi cầu thang có đắp hình ảnh Kim Mao Hầu.
• Bên trong Cửu Trùng đài có thờ Đức Hộ Pháp Phạm Công Tắc, Đức
Thượng Phẩm Cao Quỳnh Cư và Đức Thượng Sanh Cao Hoài Sang.
- Bát Quái Đài là công trình sơn màu vàng với 8 cạnh hình bát quái. 7 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
• Trên nóc Bát quái đài có đắp một đài sen với 3 nhân vật: Brahma đứng
trên lưng thiên nga, mặt nhìn về phía Tây; Vishnu đứng trên giao long, mắt nhìn
về phía Nam; Shiva đứng trên thất đầu xà, mặt nhìn về phía Nam.
• Bên trong Bát quái đài có tấm bao lam M tạc hình ảnh những đối tượng
chính được tôn thơ trong đạo Cao đài gồm: Phật Thích Ca, Khổng Tử, Lão Tử,
Lý Thái Bạch Chúa Jesu, Khương Tử Nha, Phật Bà Quan Âm, Quan Thánh Đế Quân.
• Hai bên là 2 bao lam hình ảnh Bát tiên và Thất thánh.
10. Anh (chị) trình bày những đặc trưng và di tích chùa Hoa của người Hoa Nam Bộ.
- Người Hoa sinh sống tập trung ở Nam bộ, phần lớn ở TP. Hồ Chí Minh (Quận 5, 6, 10, 11).
- Nơi thờ tự cộng đồng của người Hoa được người Việt gọi là chùa, song thực chất là
miếu (vì là nơi thờ Thần, Thánh) hoặc bội quán.
- Ngoài cửa là hình ảnh con rồng Tiểu đồ, bên trong là hình ãnh 2 vị Môn Thần: Thần
Trà và Uất Lỹ bảo hộ bình an cho ngôi chùa.
- Hai bên cửa là hình ảnh cặp kỳ lân bằng đá, một con đực trong tư thế sư tử hí cầu, một
con cái trong tư thế lân mẫu Xuất lân nhi
* Bên cạnh đó hai bên cửa Còn Có hình ảnh bảo cổ thạch (trống đá quý gía). Tùy
từng chùa với từng đặc điểm văn hóa khác nhau mà kiểu dáng bảảo cổ thạch khác nhau:
- Chùa Hoa phân bố với 3 không gian riêng biệt Tiền điện, Trung điện và Chánh điện.
Giữa 3 không gian này là sắn Thiên tỉnh (giếng trời) cùng với lò bát quái, đỉnh hương.
- Không gian quan trọng nhất trong chùa Hoa là chỉnh điện. Nơi đó có 3 khám thờ
chính (tùy từng nhóm phương ngữ mà đối tượng thờ chính sẽ khác nhau). Thông
thưởng nhân vật đặt chính giữa là 1 trong 3 nhân vật quan trọng sau Quan Thánh Đế
Quân, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Phúc Đức Chính Thần.
- Trong chùa Hoa luôn có hình ảnh Tả Thanh long, Hữu bạch hổ, Thái Sơn thạch cảm đương.
- Ngay vía các đối tượng thờ cúng, các lễ tết trong năm được tổ chức rất lớn.
11. Hãy trình bày về di tích chùa Nam tông của người Khmer Nam Bộ. -
Người Khmer sinh sống tập trung ở ĐBSCL (Trà Vinh, Sóc Trăng, Vĩnh Long,
Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang...)
+ Phần lớn theo Phật giáo Nam tông.
+ Văn hóa Phật giáo của người Khmer thể hiện sự kết tinh của Bà La Môn giáo với
Phật giáo Nam tông và các tín ngưỡng dân gian. 8 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5 -
Ngôi chùa Khmer được xem là trung tâm văn hoá - xã hội - giáo dục - tâm linh của dãn tộc Khmer. -
Chùa Nam tông của người Khmer gồm có các hạng mục nhất định sau: cổng
trước, cổng sau, sala, chính điện, tháp cốt miếu NeakTa, nhà chứa ghe ngo, nhà tăng,
phòng khách, nhà bếp (trong đó, sala, chính điện, tháp cốt, miếu NeakTa, nhà chứa che
ngo đóng vai trò quan trọng:
+ Sala là công trình được xây dựng đầu tiên; là nhà hội của Phật tử, sư sãi; ngoài ra,
còn là nơi tiếp khách, ăn cơm, nơi tổ chức sinh hoạt, nơi diễn tấu nhạc cụ trong lễ hội,
lễ tết, nơi ở tạm của sư sãi.
+ Chính điện là công trình quan trọng nhất trong chùa Khmer, cửa quay về hướng
Đông, Nền chính điện hình chữ nhật, xây cao hơn mặt đất 1m, từ ngoài vào có 3 bậc.
Trong chính điện là nơi bài trí tượng Phật.
+ Tháp cốt là nơi để tro cốt của các nhà sư trụ trì, các vị chư tăng và của những tín
đồ Phật giáo người Khmer sau khi qua đời. Trên đỉnh tháp có hình ảnh Thần 4 mặt
(Kaping Mahaprum) đội mũ 3 tầng hoặc 5 tầng.
+ Miếu Neak Ta là nơi thờ hòn đá có phủ vãi đỏ, là Thần giữ đất đại, ruộng vườn của người Khmer.
+ Nhà chứa ghe ngo để lưu giữ ghe ngo của chùa. -
Chính điện thờ Thích Ca bát thế: Thích Ca sơ sinh, Thích Ca Tuyết sơn, Thích
Ca toạ thiền, Thích Ca toạ thiền trên rắn Naga, Thích Ca đi khất thực, Thích Ca thánh
đạo, Thích Ca tiếp dân chúng sinh, Thích Ca nhập Niết bàn. -
Nghệ thuật trang trí: độc đáo với hình ảnh rấn thần Naga, chim thần Krud, reahu,
tiên nữ Keynor, chằng (yeak) -
Chùa gắn liền với các hoạt động lễ hội như: lễ Chol Chnam Thmey, Óoc Om Bok, lễ dâng y. -
Là nơi lưu giữ những biểu tượng văn hóa, như ghe ngo (tuk ngo), dàn nhạc ngũ
âm (phlênh pinpeat) gồm các loại nhạc cụ: roneat ek, roneat thung, roneak đek, pet kông
thôm, pét kông tâuch, srothom, sămphor,srälay pinpet, chhưng.
12. Di tích nhà thờ trong văn hóa Việt Nam.
- Là nơi thờ phụng, cầu nguyện của những người theo các tôn giáo như: Kitô giáo (Công
giáo, Tin Lành...), Hồi giáo, đạo Cao Đài, hoặc phục vụ cho việc thờ cúng tổ tiên.
- Đóng vai trò như là một trung tâm thuyết giảng, nơi hành lễ, cầu nguyện của tín đồ,
nơi tổ chức lễ tang, cầu siêu cho những người đã khuất, và một số vai trò khác. 9 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
- Mỗi tôn giáo có mô hình kiến trúc nhà thờ riêng, dễ phân biệt với các công trình kiến trúc khác.
- Các loại hình nhà thờ ở Việt Nam gồm có:
+ Nhà thờ họ: là nơi thờ củng tổ tiên theo dòng họ, phổ biến ở cư dân Việt các miền châu thổ.
+ Nhà thờ Kitô giáo: Có khi gọi là nhà thánh, thành đường, giáo đường Kitô giáo;
gồm nhà thờ Công giáo và nhà thờ Tin Lành, có mặt phổ biến trên cả nước.
+ Nhà thờ Hồi giáo (mosque): còn gọi là thánh đường Hồi giáo, hiện diện ở các
vùng có người Chăm ở Nam Bộ, và TP. Hồ Chí Minh.
+ Nhà thờ Cao Đài: thường gọi là Thánh thất Cao Đài, hiện diện chủ yếu ở một số
tỉnh Nam Bộ và Trung Bộ.
- Một số nhà thờ tiêu biểu ở ba khu vực:
+ Miền Bắc: nhà thờ Lớn (Hà Nội), nhà thờ Đá Sa Pa (Lào Cai), Phát Diệm - (Ninh
Bình), Bùi Chu (Nam Định), Trà Cổ (Quảng Ninh)...
+ Miền Trung: Con Gà (Đà Nẵng), Mằng Lăng (Phú Yên), nhà thờ Gỗ (Kon Tum),
Nhà thờ Buôn Hồ (Đắk Lắk), Chính Tòa Nha Trang (Khánh Hòa), Nhà thờ Domaine de
Marie, Bảo Lộc (Lâm Đồng)...
+ Miền Nam: Đức Bà, Tân Định, Huyện Sỹ, Cha Tam (TP.HCM), Tắc Sậy (Cà Mau),
Chánh Tòa (Vĩnh Long), Cái Mơn (Bến Tre)...
13. Kiến trúc đình làng của Việt Nam. - Khái niệm:
+ Thiết chế quan trọng của đơn vị cơ bản trong tổ chức hành chính Việt Nam thời phong kiến.
+ Là một trung tâm đa chức năng: hành chính, văn hóa, tâm linh, tình cảm.
+ Là biểu tượng cho tính cộng đồng của văn hóa nông thôn truyền thống.
- Công trình kiến trúc:
+ Do dân chúng trong làng góp tiền và xây dựng.
+ Chứa đựng nhiều giá trị về văn hóa Việt Nam.
- Miêu tả đình Tây Đằng - được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt:
+ Vị trí là một đình làng ở thị trấn Tây Đằng, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội.
+ Năm công nhận được phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt ngày 09/12/2103. 10 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
+ Đình Tây Đằng thờ Tản Viên Sơn Thánh và thờ hai vị tả hữu tướng quân là Cao
Sơn và Quý Minh, là hai vị tướng của Tản Viên Sơn Thánh. Ngoài ra, đình còn thờ Thần
Nông để cầu mong mùa màng tốt tươi.
+ Cảnh quan Kiến trúc của đình gồm: cổng đình, hồ bán nguyệt, nghi môn, tả- hữu
mạc, đại đình, giếng đình và một số hạng mục phụ trợ khác.
+ Công trình đình Tây Đằng kiến trúc hình chữ nhật, gồm 2 hạng mục chính là Nghi Môn và Đại Bái.
+ Vật liệu xây dựng đình ban đầu bằng gỗ mít, sau này trong quá trình tu bổ có dùng thêm một số gỗ lim.
+ Tây Đằng chỉ có hệ thống cột chống dàn mái tạo nên một không gian thoáng đãng,
tràn đầy ánh sáng làm nổi bật những hoa văn giá trị trong đình. Đình được dựng bằng
48 cột gỗ lớn nhỏ, 8 cột hàng ngang và 6 cột hàng dọc.
+ Tả mạc và hữu mạc là hai ngôi kiến trúc ở hai phía sân trước ngôi đình.
• Cổng đình gồm 5 cây cột, không có mi. Trên đỉnh cột có trang trí hình lân.
• Cổng đình rộng theo cả chiều ngang của sân đình từ tả mạc sang hữu mạc.
- Đình vừa là nơi làm việc của các chức sắc và những người có ảnh hưởng trong làng,
vừa là nơi tổ chức các lễ hội của làng, vừa là nơi thờ các thành hoàng của làng (gồm
Sơn Tinh, Thánh Gióng, và Thần Nông).
- Kiến trúc Nghệ thuật điêu khắc, trang trí: kiến trúc đình Tây Đằng được thể hiện
trên toàn bộ kết cấu gỗ của ngôi đình, hầu như không có mảng trống nào trên gỗ là
không có chạm khắc trang trí. Toàn bộ hơn 1.300 chi tiết chạm khắc gỗ trong đình Tây
Đằng không hề trùng nhau. Các đề tài được tập trung vào các loại hình cơ bản như:
linh vật, hình tượng con người, biểu tượng tự nhiên và cây cỏ được “vũ trụ” hóa. Các
linh vật thì phổ biến nhất là rồng, lân, hươu, phượng, voi, ngựa... hay miêu tả đời sống,
sinh hoạt của con người, đó là đốn củi.
- Nhân vật thờ tự, sự kiện lịch sử và lễ hội liên quan: Lễ hội Đình Tây Đằng chính
hội diễn ra trong vòng 5 ngày từ 11 - 15/1 âm lịch âm lịch, ngoài ra còn lễ phụ nữa
vào 1/5 âm lịch. Cứ 5 năm mở hội lớn 1 lần.
- Có thể khai thác để làm điểm du lịch hấp dẫn cho du khách.
14. Vườn di sản ASEAN (ASEAN Heritage Parks).
- Vườn Di sản ASEAN:
+ Bảo tồn các khu vực đa dạng sinh học có tầm quan trọng hoặc mang tính độc đáo
đặc biệt tại các quốc gia thành viên ASEAN.
+ Duy trì các quá trình sinh thái quan trọng và các hệ thống hỗ trợ tự nhiên. 11 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
+ Bảo tồn đa dạng di truyền.
+ Duy trì đa dạng các loài động thực vật trong môi trường tự nhiên.
+ Đảm bảo sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên.
+ Cung cấp cơ hội cho giải trí ngoài trời, du lịch, giáo dục và nghiên cứu để làm cho
mọi người nhận ra tầm quan trọng của tài nguyên thiên nhiên.
- Vườn Di sản ASEAN tại Việt Nam: số lượng 10.
+ Vườn quốc gia Ba Bể (2003).
+ Vườn quốc gia Chư Mom Ray (2003).
+ Vườn quốc gia Hoàng Liên (2003).
+ Vườn quốc gia Kon Ka Kinh (2003).
+ Vườn quốc gia U Minh Thượng (2012).
+ Vườn quốc gia Bái Tử Long (2017).
+ Vườn quốc gia Vũ Quang (2019).
+ Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà (2019).
+ Vườn quốc gia Lô Gô - Xa Mát (2019).
+ Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh (2019).
15. Di tích Nhà tù trong hệ thống các di tích cách mạng ở Việt Nam. - Di tích Nhà tù:
+ Loại hình di tích lịch sử cách mạng, gắn liền với các giai đoạn lịch sử từ khoảng 1900-1975.
+ Liên quan đến hệ thống nhà tù được các chế độ thực dân, đế quốc dùng để giam
giữ những nhân vật tham gia các phong trào cách mạng và những người ái quốc chống
lại chính phủ thuộc địa.
+ Hoặc sử dụng để giam cầm tù binh trong cuộc chiến tranh trước 1975.
+ Gắn liền với các sự kiện lịch sử, các nhân vật cách mạng nổi tiếng trong các cuộc chiến tranh khác nhau...
- Di tích Nhà tù được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt:
+ Nhà tù Côn Đảo: 2012, Bà Rịa - Vũng Tàu.
+ Nhà đày Sơn La: 2014, Sơn La. 12 lOMoAR cPSD| 58833082
[Lưu Phong Vinh] DTLSVH&DT_Cuối kỳ_Phần 5
+ Nhà đày Buôn Ma Thuột: 2018, Đắk Lắk.
 Đặc điểm nổi bật của các di tích Nhà tù.
 Có giá trị lịch sử giáo dục và có thể khai thác thành điểm đến du lịch...
16. Là một hướng đến viên du lịch, khi nghiên cứu một di tích nhân văn vật thể,
bạn cần quan tâm đến những vấn đề gì?
- HDV du lịch cần quan tâm đến những vấn đề liên quan đến di tích nhân văn vật
thể như sau:
+ Tên gọi, loại hình, vị trí, diện tích, cảnh quan, giá trị về phong cảnh, giá trị được
xếp hạng (quốc tế, quốc gia, địa phương), thời điểm xếp hạng.
+ Lịch sử hình thành và phát triển (khởi đựng, trùng tu, hiện tại, dự báo); quy mô,
kiểu cách, các giá trị kiến trúc, mỹ thuật (kèm theo niên đại); giá trị cổ vật (số lượng,
chất lượng.); nhân vật được tôn thờ, người có công xây dựng, trùng tu; tài nguyên phi
vật thể gắn với di tích văn hóa, phong tục, lễ hội, lối ứng xử.
- Những giá trị nổi bật giá trị khác biệt:
+ Thực trạng chất lượng môi trường tại khu vực di tích (tự nhiên, xã hội, kinh doanh...).
+ Khoảng cách đến các trung tâm, điểm du lịch trong cận (bộ, thủy, hàng không, sắt).
+ Các yếu tố hạ tầng kinh tế - kỹ thuật liên quan đến di tích. ---HẾT--- 13