Đề cương ôn tập Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh | Đại học Bách Khoa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61601299
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
Bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
-------------------------------------------------
HỆ THỐNG VẤN ĐỀ ÔN TẬP KỲ 2024.2
1. Cơ sở lý luận hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh: Tinh hoa văn hóa phương
đông, tinh hoa văn hóa phương tây.
-Tinh hoa văn hóa phương tây/tư tưởng văn hóa tiến bộ phương tây chi
phối con đường cứu nước của HCM là đúng hay sai?Liên hệ văn hóa ptay
trong giai đoạn hiện nay
-Tinh hoa văn hóa phương đông
-Giá trị tinh hoa văn hóa pdong/ptay
(kiến thức chương 2 phần đầu )
Hồ Chí Minh chịu ảnh hưởng sâu sắc và tích cực từ các tư tưởng tiến bộ
phương Tây như tự do, dân chủ, bình đẳng, nhân quyền… từ cách mạng tư
sản Pháp, Anh, Mỹ và các nhà tư tưởng khai sáng. Tuy nhiên, Người không
lệ thuộc mà tiếp thu có chọn lọc để phục vụ mục tiêu giải phóng dân tộc.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, Việt Nam tiếp tục kế thừa các giá trị tích cực
của văn hóa phương Tây như dân chủ, pháp quyền, tự do sáng tạo, phát
triển khoa học – công nghệ…, đồng thời kết hợp hài hòa với bản sắc văn
hóa dân tộc, đúng với tinh thần tiếp thu có chọn lọc như Hồ Chí Minh đã làm.
Tinh hoa văn hóa phương Đông là một trong những nguồn gốc quan trọng
hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh, bao gồm các giá trị đạo đức, nhân sinh
và triết lý sống sâu sắc từ Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và truyền thống
văn hóa dân tộc. Hồ Chí Minh tiếp thu tư tưởng “nhân, nghĩa, lễ, trí, tín” từ
Nho giáo; lòng từ bi, vị tha, cứu khổ cứu nạn từ Phật giáo; lối sống thanh
cao, giản dị, hòa hợp với tự nhiên từ Đạo giáo; cùng với đó là tinh thần yêu lOMoAR cPSD| 61601299
nước, đoàn kết, nhân ái và ý chí kiên cường từ truyền thống dân tộc Việt
Nam. Người không tiếp nhận một cách rập khuôn mà chọn lọc những yếu
tố tiến bộ, phù hợp để xây dựng tư tưởng đạo đức cách mạng, tạo nên lối
sống gần gũi, giản dị, nhân văn và gắn bó mật thiết với nhân dân.
Văn hóa phương Đông đề cao đạo đức, cộng đồng, nhân nghĩa, khoan
dung, ảnh hưởng đến tư tưởng, đạo đức và lối sống Hồ Chí Minh. Văn hóa
phương Tây nhấn mạnh lý trí, tự do cá nhân, dân chủ, pháp quyền, góp
phần hình thành tư duy cách mạng, độc lập dân tộc ở Người. Cả hai hệ giá
trị đều được Hồ Chí Minh kế thừa và dung hợp sáng tạo, trở thành nền
tảng cho tư tưởng yêu nước, nhân văn, cách mạng và phát triển bền vững.
2. Quan điểm Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc dân tộc: con
đường cách mạng vô sản(kiến thức chương 3-phần 2-luận điểm đầu tiên
trong 5 luận điểm).Giá trị của quan điểm trên đối với cm VN hiện nay(hiện
nay còn theo con đường này không,đang có giai đoạn nào rồi)
Hồ Chí Minh cho rằng cách mạng giải phóng dân tộc ở Việt Nam phải đi
theo con đường cách mạng vô sản, không thể theo con đường cách mạng
tư sản. Đây là luận điểm đầu tiên trong năm luận điểm cốt lõi của Người
về cách mạng giải phóng dân tộc. Qua thực tiễn lịch sử, Hồ Chí Minh nhận
thấy rằng các phong trào yêu nước trước đó dù rất anh dũng nhưng đều thất
bại vì thiếu đường lối đúng đắn, thiếu tổ chức lãnh đạo tiên tiến. Chỉ có
cách mạng vô sản, dưới sự lãnh đạo của một chính đảng kiểu mới – Đảng
Cộng sản – mới đủ sức lãnh đạo nhân dân giành độc lập dân tộc và tiến tới chủ nghĩa xã hội.
Quan điểm này có giá trị lý luận và thực tiễn to lớn đối với cách mạng Việt
Nam, là nền tảng tư tưởng cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam
năm 1930 và dẫn dắt cách mạng đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. lOMoAR cPSD| 61601299
Hiện nay, Việt Nam vẫn kiên định đi theo con đường cách mạng vô sản,
tức là con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, do Đảng
Cộng sản lãnh đạo. Trong tiến trình phát triển, cách mạng Việt Nam đang
ở giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội, trong đó mục tiêu là phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp
quyền XHCN, phát triển toàn diện con người và hội nhập quốc tế sâu rộng,
nhưng vẫn giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng và bản chất cách mạng vô sản của chế độ.
3. Những vấn đề nguyên tắc trong hoạt động của Đảng: Tập trung dân chủ,
Tự phê bình và phê bình, Đoàn kết thống nhất trong Đảng(hỏi 2 trong 3)
-Phần 1-chương 4(thi nguyên tắc nào nói ý nghĩa nguyên tắc đó)
-Vận dụng:ý nghĩa của các nguyên tắc trên trong việc xây dựng Đảng hiện nay
-Nguyên tắc Tập trung dân chủ:
Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng, thể hiện sự kết
hợp giữa dân chủ rộng rãi và kỷ luật nghiêm minh. Dân chủ thể hiện ở chỗ
đảng viên được quyền tham gia thảo luận, góp ý kiến, nêu chính kiến; tập trung
nghĩa là sau khi đã có quyết định của tổ chức, mọi người phải nghiêm túc chấp
hành, thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức.
Nguyên tắc này bảo đảm cho Đảng có được sự thống nhất ý chí và hành động,
giữ vững kỷ luật tổ chức, phát huy được trí tuệ tập thể, phòng tránh độc đoán
hoặc bè phái, tạo nền tảng cho sự lãnh đạo hiệu quả và chính xác. Trong bối
cảnh Đảng đang đẩy mạnh xây dựng và chỉnh đốn, nguyên tắc tự phê bình và
phê bình càng trở nên quan trọng. Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc này góp
phần phát hiện và khắc phục yếu kém, giữ gìn phẩm chất người cán bộ, đảng
viên, đồng thời nâng cao uy tín và sức chiến đấu của Đảng trong mắt nhân dân. lOMoAR cPSD| 61601299
- Nguyên tắc Tự phê bình và phê bình:
Tự phê bình và phê bình là nguyên tắc sinh hoạt nội bộ quan trọng, được Hồ
Chí Minh ví như “rửa mặt hằng ngày” – giúp cán bộ, đảng viên nhìn nhận đúng
ưu điểm và khuyết điểm của bản thân và đồng chí, từ đó sửa chữa, hoàn thiện mình.
Nguyên tắc này giúp Đảng thường xuyên đổi mới, tự chỉnh đốn, nâng cao năng
lực và phẩm chất của đội ngũ cán bộ, ngăn ngừa sự suy thoái tư tưởng, đạo
đức, tạo nên một tổ chức Đảng trong sạch, gương mẫu. Trong bối cảnh Đảng
đang đẩy mạnh xây dựng và chỉnh đốn, nguyên tắc tự phê bình và phê bình
càng trở nên quan trọng. Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc này góp phần phát
hiện và khắc phục yếu kém, giữ gìn phẩm chất người cán bộ, đảng viên, đồng
thời nâng cao uy tín và sức chiến đấu của Đảng trong mắt nhân dân.
- Nguyên tắc Đoàn kết thống nhất trong Đảng:
Đoàn kết thống nhất là nguyên tắc nền tảng trong hoạt động của Đảng, thể
hiện ở sự thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động. Hồ Chí Minh nhấn
mạnh: “Đoàn kết là sức mạnh, là then chốt thành công của cách mạng”.
Nguyên tắc này giúp bảo đảm cho Đảng là một khối thống nhất, tránh chia rẽ,
mất đoàn kết nội bộ; củng cố niềm tin trong quần chúng nhân dân và tạo ra sự
đồng thuận trong toàn Đảng để thực hiện các nhiệm vụ cách mạng. Trước
những thách thức và biến động của thời đại, đoàn kết trong Đảng là điều kiện
tiên quyết để giữ vững vai trò lãnh đạo và sự ổn định chính trị. Xây dựng khối
đoàn kết thống nhất là yếu tố cốt lõi giúp Đảng giữ được lòng dân, vượt qua
khó khăn và tiếp tục phát triển đất nước.
4. Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước: Nhà nước dân chủ(xây dựng nhà nước
trong sạch), nhà nước pháp quyền.(phần 2-chương 4)
Vận dụng:liên hệ với việc xây dựng nhà nước ta hiện nay
- Nhà nước dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh: lOMoAR cPSD| 61601299
Hồ Chí Minh quan niệm nhà nước phải là nhà nước dân chủ, tức là quyền lực
thuộc về nhân dân. Nhà nước phải do nhân dân làm chủ, phục vụ lợi ích của nhân
dân và chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân dân. Người nhấn mạnh việc xây dựng
nhà nước trong sạch, vững mạnh, chống tham nhũng, quan liêu và xa rời nhân dân.
Nhà nước dân chủ giúp bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, tăng cường sự đoàn
kết, đồng thuận trong xã hội và nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành đất nước.
Việc xây dựng nhà nước ta hiện nay tiếp tục tập trung vào cải cách hành chính,
xây dựng bộ máy công quyền trong sạch, nâng cao trách nhiệm của cán bộ, công
chức, tăng cường sự tham gia giám sát của nhân dân, nhằm tạo dựng một nhà
nước thực sự của dân, do dân và vì dân.
- Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tư tưởng Hồ Chí Minh: Hồ
Chí Minh khẳng định nhà nước phải là nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa, trong đó pháp luật là thượng tôn, mọi người đều bình đẳng trước pháp
luật và pháp luật phải được thực thi nghiêm minh. Nhà nước sử dụng pháp
luật để quản lý xã hội, bảo vệ công lý, bảo đảm trật tự và quyền tự do, quyền
lợi chính đáng của công dân.
Nhà nước pháp quyền giúp bảo đảm sự công bằng, trật tự xã hội và quyền con
người, nâng cao uy tín và hiệu lực quản lý của nhà nước, đồng thời hạn chế các
hành vi tùy tiện, lạm quyền. Việt Nam đang đẩy mạnh hoàn thiện hệ thống pháp
luật, nâng cao chất lượng xây dựng và thi hành pháp luật, tăng cường kiểm soát
quyền lực nhà nước, bảo đảm công bằng xã hội và quyền con người, góp phần
xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại và hiệu quả.
5. Tư tưởng Hồ Chí Minh về lực lượng và điều kiện của khối đại đoàn kết dân
tộc(chương 5-phần đầu)
Vận dụng:trách nhiệm của sv trong việc xây dựng của khối đại đoàn kết dân tộc hiện nay lOMoAR cPSD| 61601299
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về lực lượng của khối đại đoàn kết dân tộc:
Hồ Chí Minh xác định khối đại đoàn kết dân tộc là sức mạnh to lớn nhất,
là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Lực lượng của khối
đại đoàn kết bao gồm toàn thể dân tộc Việt Nam, không phân biệt giàu
nghèo, tôn giáo, dân tộc hay giai cấp. Người nhấn mạnh sự kết hợp chặt chẽ
giữa các tầng lớp nhân dân, giữa các dân tộc anh em trong một khối thống nhất, đoàn kết.
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về điều kiện xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc:
Để xây dựng khối đại đoàn kết vững chắc, Hồ Chí Minh cho rằng cần có sự
lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản, lấy lợi ích của dân tộc và nhân dân làm
trung tâm. Đồng thời, cần phát huy tinh thần tôn trọng, khoan dung, công bằng
trong quan hệ giữa các tầng lớp và dân tộc. Người cũng đề cao việc giải quyết
hài hòa các lợi ích, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân để
củng cố khối đại đoàn kết.
- Trách nhiệm của sinh viên trong xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc hiện nay:
Sinh viên là lực lượng trí thức trẻ, có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và
phát huy khối đại đoàn kết dân tộc. Trách nhiệm của sinh viên hiện nay là tích
cực học tập, rèn luyện đạo đức, nâng cao bản lĩnh chính trị và năng lực chuyên
môn; đồng thời tham gia các hoạt động cộng đồng, góp phần xây dựng sự hiểu
biết, tôn trọng và gắn bó giữa các dân tộc, tôn giáo. Sinh viên cần phát huy
tinh thần xung kích, tình nguyện, góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh, giữ
vững hòa bình và phát huy truyền thống đoàn kết của dân tộc.
6. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chuẩn mực đạo đức cách mạng: Cần, kiệm, liêm,
chính, chí công vô tư(chương 6)
Vận dụng quá trình rèn luyên những chuẩn mực trên như thế nào?
Hồ Chí Minh dành nhiều tâm huyết trong việc xây dựng và phát huy đạo đức
cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Người nhấn mạnh rằng đạo đức lOMoAR cPSD| 61601299
cách mạng không chỉ là nền tảng tinh thần mà còn là sức mạnh nội tại quyết
định thắng lợi của cách mạng. Năm phẩm chất đạo đức mà Người đề ra – cần,
kiệm, liêm, chính, chí công vô tư – là những chuẩn mực vàng để mỗi người
cách mạng tự rèn luyện và phấn đấu. •
Cần là sự chăm chỉ, chịu khó, không ngại khó khăn, thử thách trong công
việc, sẵn sàng vượt qua mọi gian nan để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng. •
Kiệm là tiết kiệm trong sinh hoạt, làm việc, không lãng phí tài sản của nhân
dân và của đất nước, thể hiện tinh thần trọng đạo đức hơn vật chất. •
Liêm là giữ gìn sự trong sạch, thanh liêm, không tham ô, không lợi dụng
chức quyền để trục lợi cá nhân. •
Chính là tính ngay thẳng, chính trực, làm việc công bằng, không vụ lợi và không thiên vị. •
Chí công vô tư là công tâm, vì lợi ích chung của dân tộc và nhân dân,
không tư lợi cá nhân, đặt lợi ích tập thể lên trên hết.
Người cho rằng chuẩn mực đạo đức cách mạng này không chỉ là yêu cầu đối
với cán bộ, đảng viên mà còn là tấm gương sáng để quần chúng nhân dân noi
theo, từ đó góp phần tạo nên một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Hồ Chí
Minh cũng nhấn mạnh rằng đạo đức cách mạng cần được xây dựng và duy trì
thường xuyên, liên tục, không được chủ quan, tự mãn hoặc thờ ơ.
Trong quá trình rèn luyện đạo đức cách mạng, mỗi cá nhân cần thực hành
nghiêm túc các chuẩn mực trên trong đời sống và công tác hàng ngày. Cần duy
trì tính cần cù, kiệm ước để tiết kiệm nguồn lực xã hội; giữ vững liêm chính
để phòng chống tham nhũng, tiêu cực; thực hiện chính trực và chí công vô tư
để tạo dựng niềm tin và công bằng trong xã hội. Việc rèn luyện này phải là quá
trình liên tục, không ngừng tự phê bình và phê bình, phát huy vai trò gương
mẫu của cán bộ, đảng viên, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi đất nước phát
triển mạnh mẽ và hội nhập quốc tế sâu rộng. lOMoAR cPSD| 61601299
7. Quan điểm của Hồ Chí Minh về ý nghĩa và nội dung xây dựng con người.
Vận dụng:xây dựng con người hiện nay
- Quan điểm Hồ Chí Minh về ý nghĩa xây dựng con người:
Hồ Chí Minh coi việc xây dựng con người là nhiệm vụ trung tâm, then chốt và
có ý nghĩa quyết định đối với sự nghiệp cách mạng và sự phát triển bền vững
của đất nước. Người nhấn mạnh rằng, xây dựng con người mới cách mạng, có
đạo đức tốt, có tri thức và sức khỏe, là tiền đề để tạo nên một xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh. Con người được xây dựng không chỉ để phát triển về mặt
vật chất mà còn về mặt tinh thần, tư tưởng và nhân cách. Theo Hồ Chí Minh,
xây dựng con người là xây dựng toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mỹ.
- Quan điểm Hồ Chí Minh về nội dung xây dựng con người:
Nội dung xây dựng con người theo Hồ Chí Minh tập trung vào việc hình thành
những phẩm chất đạo đức cách mạng như: cần, kiệm, liêm, chính; phát triển
tri thức, năng lực sáng tạo, ý chí cách mạng và tinh thần yêu nước sâu sắc.
Đồng thời, Hồ Chí Minh cũng chú trọng việc giáo dục sức khỏe, rèn luyện thân
thể và nâng cao văn hóa, thẩm mỹ nhằm tạo ra con người toàn diện, vừa “hồng”
vừa “chuyên” – tức là vừa có đạo đức tốt vừa có chuyên môn giỏi.
Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của xã hội hiện đại, việc xây dựng con
người theo quan điểm Hồ Chí Minh vẫn giữ nguyên giá trị cốt lõi và cần được
tiếp tục thực hiện một cách toàn diện. Đặc biệt, cần tập trung: •
Giáo dục và rèn luyện đạo đức, nâng cao ý thức trách nhiệm công dân, lòng
yêu nước, tính trung thực, tôn trọng pháp luật. •
Đẩy mạnh phát triển tri thức, kỹ năng nghề nghiệp và khả năng sáng tạo để
đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. •
Chăm sóc, phát triển sức khỏe thể chất và tinh thần của người dân, nhất là thế hệ trẻ. lOMoAR cPSD| 61601299 •
Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tạo điều kiện để con người phát
triển toàn diện về nhân cách, trí tuệ và thể chất.
Việc xây dựng con người hiện nay không chỉ là trách nhiệm của nhà nước, mà
còn của gia đình, nhà trường và toàn xã hội nhằm tạo ra lực lượng nhân lực
chất lượng cao, góp phần đưa đất nước phát triển bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa.