Khái niệm và Giá trị Nhà nước Pháp quyền trong Thời đại Hiện đại. Môn Lý luận nhà nước và pháp luật | Đại học Trường Đại học Phenika.

lOMoAR cPSD| 59416725
Khái niệm nhà nước pháp quyền
* Khái quát về lịch sử tư tuởng nhà nước pháp quyền -
Trong lịch sử tư tưởng chính trị pháp lý của nhân loại tư tưởng nhà nước
pháp quyền đã được hình thành từ thời cổ đại. -
Sự hình thành những tư tưởng gắn với việc khẳng định chủ quyền nhân dân,
pháttriển dân chủ, chống lại sự chuyên quyền, độc đoán của cá nhân người cầm
quyền và sự vô chính phủ, vô pháp luật, đòi hỏi nhà nước phải phụ thuộc vào pháp luật.
Điều này được thể hiện qua quan điểm của nhiều học giả ở cả phương Tây và phương Đông: -
Platon (427-347 TCN): cho rằng nhà nước tồn tại lâu bền khi các nhà cầm
quyền tuyệt đối phục tùng pháp luật, ông thấy sự sụp đổ nhanh chóng của nhà
nước khi pháp luật không có hiệu lực với các nhà cầm quyền. -
Aristote (384-322 TCN): ông cho rằng nhà nước pháp quyền là nhà nước mà
luật pháp được đặt lên hàng đầu và mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. -
Hàn Phi Từ (khoảng 280-233 TCN): nhà nước pháp quyền là nhà nước được
cai trị bởi luật pháp chứ không phải bởi con người. Luật pháp là công cụ quan
trọng để duy trì trật tự xã hội, bảo vệ quyền lực của nhà nước và thúc đẩy sự phát triển của đất nước. -
Montesquieu (1698-1755): Đề xuất nguyên tắc phân chia quyền lực nhà
nước thành ba nhánh: lập pháp, hành pháp và tư pháp. Mục đích của việc phân
chia quyền lực là để ngăn chặn sự lạm quyền và bảo đảm sự công bằng. -
Rousseau (1712-1778): cho rằng chủ quyền thuộc về nhân dân và nhà nước
được thành lập để thực hiện ý chí chung của nhân dân. -
I.Kant (1724 – 1804: cho rằng nhà nước pháp quyền là hình thức nhà nước
tốt nhất để bảo vệ quyền tự do của con người và thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
Ông tin rằng nhà nước pháp quyền là điều kiện cần thiết cho một xã hội công bằng và thịnh vượng…. lOMoAR cPSD| 59416725
=> Từ đó chúng ta có thể thấy nhà nước pháp quyền ra đời từ rất lâu về trước và nó
thể hiện khát vọng của con người về nhà nước và chế độ xã hội lí tưởng, đủ khả
năng bảo đảm cuộc sống tự do đặc biệt là tự do chính trị cho mọi người.
=> Trong xã hội hiện đại, nhà nước pháp quyền có giá trị tham khảo cho việc xây
dựng nhà nước của các quốc gia đương đại, trở thành giá trị của văn minh nhân
loại, là xu thế tất yếu cần hướng tới của các nhà nước dân chủ trên thế giới.
* Vậy nhà nước pháp quyền là gì? Nhà nước pháp quyền vốn là hiện tượng
phức tạp, đa diện, có thể được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau…
Trước tiên nhà nước pháp quyền phải là nhà nước theo đúng nghĩa của từ này - tổ
chức đặc biệt của quyền lực chính trị hay tổ chức công quyền xã hội. -
Nhà nước pháp quyền phải được thành lập một cách hợp pháp, quyền lực và
hoạt động của nó bị giới hạn bởi pháp luật. Dựa trên cơ sở của ý tưởng về công lí
và phải bị kiểm soát theo pháp luật, là công cụ để bảo vệ tự do và đem lại lợi ích cho công dân. -
Nhà nước pháp quyền phải có hệ thống pháp luật tiến bộ, đủ khả năng bảo
đảm thực hiện cũng như bảo vệ các quyền con người, quyền tự do dân chủ của
công dân, loại trừ được sự chuyên quyền, đặc quyền và sự tuỳ tiện của chính phủ. -
Tiếp đến, hệ thống pháp luật phải có vị trí tối thượng, được áp dụng một
cách công bằng trong phạm vi quốc gia; tất cả các chủ thể, kể cả nhà nước đều
phải phục tùng theo quy định pháp luật , thực hiện công lí, tôn trọng các quyền của con người. -
Cuối cùng là toà án phải độc lập, các phán quyết của toà án phải bảo đảm
được các nguyên tắc hiến pháp, bảo vệ được các quyền của công dân trước sự xâm
hại của các chủ thể khác, kể cả nhà nước và các cơ quan nhà nước
* Nhà nước pháp quyền khác với các nhà nước chuyên quyền, độc đoán hay
những nhà nước không phải là nhà nước pháp quyền như: -
Nhà nước pháp quyền không phải là công cụ để thống trị xã hội, áp bức con
người mà là công cụ để phục vụ xã hội, nó không xâm hại tới tự do cá nhân mà tồn
tại để mang lại lợi ích cho công dân, bảo vệ tự do cá nhân và công bằng xã hội. -
Được tổ chức và hoạt động trên cơ sở chủ quyền nhân dân và sự phân chia
quyền lực. Nhà nước cũng như các chủ thể khác trong xã hội đều luôn luôn tôn
trọng và thực hiện pháp luật trong hành vi của mình. lOMoAR cPSD| 59416725
=> Từ mọi quan niệm của các học giả cùng với việc trả lời các câu hỏi nhà nước
pháp quyền là gì? chúng ta có thể rút ra được khái niệm cụ thể về nhà nước pháp
quyền: Đây là nhà nước được tổ chức, hoạt động trên cơ sở chủ quyền nhân dân,
sự phân chia quyền lực nhà nước, hệ thống pháp luật dân chủ, minh bạch, tiến bộ
và là công cụ bảo đảm tự do cá nhân, công bằng xã hội, sự thống trị của pháp luật
trong đời sống nhà nước, đời sống xã hội.