Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức theo quan điểm của Triết học Mác – Lênin, liên hệ thực tiễn | Tiểu luận môn Triết học Mác – Lênin

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là yếu tố cực kỳ quan trọng. Tầm quan trọng trong chủ nghĩa duy vật biện chứng của thầy có mối quan hệ biện chứng với nhau. Chủ nghĩa Mác Lênin, hai yếu tố này đã góp phần hình thành nên học thuyết- kinh tế xã hội. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

16 8 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

B GIÁO DỘ ỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠ ỌC SƯ PHẠI H M KỸ Ậ THU T TP. HCM

KHOA CHÍNH TR VÀ LU T Ị Ậ



MÔN H C: TRI T H C MỌ  Ọ C - LÊNIN

TIỂ ẬU LU N

M I QUAN H N CH NG GI A V T CH T V   BI   Ậ  À   TH C THEO

QUAN ĐIỂM CA TRI T H C M Ọ C - LÊNIN. LIÊN H C TI TH N.

GVHD TS. Nguy : ễn Văn Thiên

SVTH:

1. Lê Thị Ái Mỹ - 23109009

2. Võ Hoàng Tuyết Ngân - 23156032

3. Dương Thị Yến Nhi - 23109111

4. Đào Thị Như Ngọc - 23109104

5. Nguyễn Thị Quỳnh Như - 23109124

Mã lớp học: LLCT130105_20

Thành phố Hồ Chí năm Minh, Tháng 05 2024

NHẬN XÉT C A GI NG VIÊNỦ Ả

....................................................................................................................................

Điểm: ……………………………..

KÝ TÊN

M C L C Ụ Ụ

L I M U Ờ Ở ĐẦ ........................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1: QUAN H A CƠ SỞ BIN CHNG C HẠ T NG VÀ KIẦ N

TRÚC THƯỢNG TẦNG ......................................................................................... 1

1. h tCơ sở ạ ầng và ki ng tến trúc thượ ầng ......................................................... 1

1.1 Cơ sở hạ tầng ................................................................................................ 1

1.1.1 Khái ni m ệ .............................................................................................. 1

1.1.2 m, tính ch t Đặc điể ấ ............................................................................... 1

1.2 Kiến trúc thượng tầng................................................................................... 1

1.2.1.Khái ni m ệ .............................................................................................. 1

1.2. m, tính ch t 2. Đặc điể ấ .............................................................................. 2

2. Quan h n chệ biệ ứng c h tủa cơ sở ạ ầng và ki ng tến trúc thượ ầng ............... 2

2.1 Vai trò quy nh c h tết đị ủa cơ sở ạ ầng đố ến trúc thượi với ki ng tầng ............ 3

2.2 Tác động trở lại c a kiủ ến trúc thượ ầng đống t i v h t ng. ới cơ sở ạ ầ .............. 3

3.  nghĩa quan hệ ủa cơ sở biện chứng c hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. 4

3.1 Nh n th ậ ức. .................................................................................................... 4

3.2 Th c ti n 5ự ễ .......................................................................................................

CHƯƠNG 2: VAI TRÒ TT YU C I V I S PHÁT A NHÀ NƯỚC Đ Ớ 

TRI N KINH T C A VI T NAM HI N NAY Ể     ................................................ 7

1. Nh n th c v vai trò c i v i s phát tri n kinh t c a ậ ứ ề ủa Nhà nước đố ớ ự ể ế ủ Việt

Nam hi n nayệ ........................................................................................................ 7

2. Vai trò c i v i s phát tri n kinh t c a Vi t Nam hi n nay ủa Nhà nước đố ớ ự ể ế ủ ệ ệ

trong th c ti nự ễ ...................................................................................................... 8

K T LU N  Ậ ............................................................................................................. 11

DANH M C TÀI LI U THAM KH O Ụ  Ả .............................................................. 12

L I M U Ờ Ở ĐẦ

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là yếu tố cực kỳ quan trọng. Tầm quan trọng

trong chủ nghĩa duy vật biện chứng của thầy có mối quan hệ biện chứng với nhau.

Chủ nghĩa Mác Lênin, hai yếu tố này đã góp phần hình thành nên học thuyết -

kinh tế xã hội. Trong đó, cơ sở hạ tầng là một cơ cấu kinh tế đa dạng và thịnh vượng.

Bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, kiến trúc thượng tầng là

được hình thành và phát triển theo cơ sở kinh tế là công cụ bảo vệ và duy trì và đảm

bảo sự phát triển của cơ sở kinh tế nơi nó ra đời. nói cách khác, iữa chúng có mối g

quan hệ ràng buộc, thúc đẩy kiến trúc thượng tầng. Phải đổi mới để đáp ứng nhu cầu

của cơ sở kinh tế. Theo chủ nghĩa Lênin nhận xét: “Phần đế và phần thượng Mác -

tầng có mối liên hệ với nhau” Một phép biện chứng không thể tách rời trong đó cơ .

sở hạ tầng đóng vai trò quyết định ấu trúc thượng tầng. Kiến trúc thượng tầng phản c

ánh cơ sở hạ tầng, hưng nó đã có tác động rất lớn đến cơ sở hạ tầng đã được tạo n ra

nó ".

Hiện nay, để thúc đẩy quá trình phát tri n kinh tể ế nước ta duy trì m c t t và lâu ở ứ ố

dài, nước ta trước hết cần khai thác sâu sắc mối quan hệ ệ bi n chứng giữa kết cấu hạ

tầng và ki ng t ng. Vi c nh n th n các nguyên t n s ến trúc thượ ầ ệ ậ ức đúng đắ ắc cơ bả ẽ

giúp Đảng và đất nước xây d ựng đường l i, chính sách, quố ản lý, điều ch nh m t cách ỉ ộ

phù h p nh t. Không ch vợ ấ ỉ ậy, chúng ta đang đẩy m nh công nghi p hóa, hiạ ệ ện đại hóa

đất nước. Phát tri n kinh t có vai trò quan tr ng trong nhi u v , nhi u n i dung ể ế ọ ề ấn đề ề ộ

mới cũng được đề c p. Vì v y, c n có s ậ ậ ầ ự hiểu bi t nh y bén, n m bế ạ ắ ắt đúng và sâu về

kết cấu h tạ ầng để có nh ng quyữ ết định đúng đắn về kiến trúc thượ ầng, đảng t m bảo,

duy trì và phát tri n k t c u h t nó phát tri p và ể ế ấ ạ ầng để ển theo đúng hướng đã xác lậ

phát huy được vai trò tích c c c a nó, h n ch s phát tri n. nh ng mự ủ ạ ế ự ể ữ ặt tiêu c c phát ự

sinh. Chính vì những lý do trên mà nhóm chúng em đã lựa chọn ch i quan ủ đề: “ Mố

hệ biện ch ng gi a v t ch t v ứ ữ ậ ấ à ý thức theo quan điểm c a tri t hủ ế ọc Mác - Lênin. Liên

hệ thực ti báo cáo cho ti u lu n cu i k . ễn” để ể ậ ố ỳ

CHƯƠNG 1:

QUAN H N CH NG C BI  A CƠ SỞ HẠ TẦNG

VÀ KIN TRÚC THƯỢNG TẦNG

1. Cơ sở hạ tầng và ki ng t ến trúc thượ ầng

1.1 h tCơ sở ạ ầng

1.1.1 Khái ni m ệ

Cơ sở hạ tầng là toàn b quan h s n xu t cộ ệ ả ấ ủa xã hộ ữi. Nh ng chuyển động thực tế

của h t u kinh tọ ạo thành cơ cấ ế c a xã h hủ ội đó. Cơ sở ạ t c hình thành khách ầng đượ

quan trong quá trình s n xu t s ng v t ch t c a xã h u là nh ng quan ả ấ ản lượ ậ ấ ủ ội. Đây đề ữ

hệ s n xu t t n t i trên th N n kinh t trong s v ng c a nó c u thành nên ả ấ ồ ạ ực tế. ề ế ự ận độ ủ ấ

cơ cấ đã chỉ ra: “Tấu kinh tế thực sự. Các Mác t cả những quan hệ sản xuất này cấu

thành nên cơ cấu kinh tế. Nền tả ềng của xã h i, nộ n tảng đích thực của kiến trúc

thượng t ng. Các t ng l p pháp lu t và chính tr ng ng v i nh ng hình th c ý ầ ầ ớ ậ ị tươ ứ ớ ữ ứ

thứ ộc xã h i nhất định tương ứ ới cơ sở đó củng v a th c t .ự ế”

1.1.2 m, tính ch Đặc điể ất

Cơ sở h t ng c a m t xã h i nhạ ầ ủ ộ ộ ất định thường bao g m: Các lo i quan h s n xuồ ạ ệ ả ất

thố ề ồ ộng trị n n kinh tế. Đ ng th hời, cơ sở ạ tầng xã h i đa dạng cũng có. Các quan hệ

sản xuất khác như: dấu v t c a quan h s n xuế ủ ệ ả ất cũ, kho lưu trữ... H t gi ng và nh ng ạ ố ữ

điề ệ ả ấu ki n tiên quyết cho quan hệ s n xu t mới. Tuy khác nhau nhưng chúng không

tách r i nhau, vờ ừa đấu tranh và liên quan v i nhau, cùng nhau tớ ạo thành n n t ng cề ả ủa

m i xã h i cỗ ộ ụ thể ở n phát tri n l ch s khác nhau. những giai đoạ ể ị ử

1.2 ng t ng Kiến trúc thượ ầ

1.2.1. Khái ni m ệ

Kiến trúc thượng t ng là t p h p các khái ni m và h ầ ậ ợ ệ ệ tư tưởng xã h i. Các h ộ ệ thống

xã h ng và các m quan h n i b bên trong ki ng tội tương ứ ối ệ ộ ộ ến trúc thượ ầng được

hình thành trên cơ sở hạ tầng nhất định. Cấu trúc c a kiủ ến trúc thượng tầng bao gồm

toàn b các khung c ng v chính tr c pháp quy c, tôn ộ ảnh tư tưở ề ị, nhà nướ ền, đạo đứ

giáo, ngh thu t, tri t h c... và các thi t ch xã hệ ậ ế ọ ế ế ội tương ứng như nhà nước, đảng

phái chính tr , nhà th c xã h i. Các y u t cị ờ, công đoàn và các tổ chứ ộ ế ố ủa quan điểm

tư tưởng và h ệ thống xã h i có m i liên h v i nhau và cùng nhau t o thành ki n trúc ộ ố ệ ớ ạ ế

thượng t ng. ầ

1.2. m, tính t 2. Đặc điể chấ

M i ph n cỗ ầ ủa kiến trúc thượng t c sầng đã đượ ản xu t và có chấ ức năng riêng Đóng

vai trò trong vi m tinh th ng c a các xã h i phát ệc hình thành quan điể ần và tư tưở ủ ộ

tri n Nhể ững gì được phát triển trên cơ sở hạ t ng nhầ ất định là hi n thân cệ ủa cơ sở hạ

tầng. Nhưng không ph i t t c các y u t c a ki ng t u liên quan ả ấ ả ế ố ủ ến trúc thượ ầng đề

đế ộn ph cần đế ủa nó. M t số bộ phận như kiến trúc thượng tầng chính trị và pháp lý

có liên quan tr c tiự ếp đến cơ sở h t ng, trong khi các y u t ạ ầ ế ố khác như triết h c, ngh ọ ệ

thuật, tôn giáo, đạo đức... lại liên quan gián tiếp đến cơ sở hạ tầng tạo ra nó.

Trong m t xã h i mà các giai c i kháng nhau thì ki ng tộ ộ ấp đố ến trúc thượ ầng cũng

đố ự ự đố ủi kháng nhau. S đối kháng của ki ng tến trúc thượ ầng phản ánh s i kháng c a

cơ sở hạ tầng, thể hiện ở s ự xung đột ý th c h c a các giai c i l p. Th c t cho ứ ệ ủ ấp đố ậ ự ế

thấy, trong ki ng t ng c a xã hến trúc thượ ầ ủ ội đối đầu giai c p, ngoài b ấ ộ phận ch yủ ếu

là công c c a giai c p th ng tr còn có nh ng thành ph n, b i l p v i nó, ụ ủ ấ ố ị ữ ầ ộ phận đố ậ ớ

đó là những tư tưởng, quan điểm, tổ chức chính trị của giai cấp thống trị. lớp cai trị.

Giai c p b ấ ị thống tr ị và b bóc l t. ị ộ

2. Quan h n chệ biệ ứng c h tủa cơ sở ạ ầng và ki ng t ng ến trúc thượ ầ

M i hình thái kinh t xã họ ế ội đều có cơ sở hạ tầng và ki ng tến trúc thượ ầng. Do đó,

cơ sở ến trúc thượ ầng có tính đặ hạ tầng và ki ng t c thù lịch sử và giữa chúng có mối

quan h n ch h t nh. Vai trò quyệ biệ ứng, trong đó cơ sở ạ ầng đóng vai trò quyết đị ết

định c hủa cơ sở ạ t i v i kiầng đố ớ ến trúc thượng tầng

2.1 Vai trò quy nh c hết đị ủa cơ sở ạ t i v i kiầng đố ớ ến trúc thượng tầng

Trong th c t ự ế cuộ ốc s ng, kiến trúc thượng tầng luôn được th ể hiện dưới nhiều hình

thức khác nhau, đôi khi không liên quan trự ếp đến cơ sở ầng. Nhưng đây chỉc ti hạ t

là bi u hi n bên ngoài, th c ch t m i hiể ệ ự ấ ọ ện tượng trong ki ng t u có ến trúc thượ ầng đề

nguyên nhân sâu xa do điề ất. Không có đảu kiện kinh tế - xã hội và vật ch ng phái

chính tr , pháp lý, chính tr hay kiị ị ến trúc thượng t ng nào khác có th t ầ ể ự giải thích và

phải dựa vào cơ sở ầng, do đó cơ sở hạ t hạ t ng quy nh. ầ ết đị

Vì v y, vai trò quy nh c h t ng trong ki ng t c hậ ết đị ủa cơ sở ạ ầ ến trúc thượ ầng trướ ết

đư ỗ ủợc thể hiện ở ch cơ sở ới tư cách là cơ cấ hạ tầng v u kinh tế thự ực s c a xã h i, ộ

quy nh lo i hình ki ng t ng c a xã h i. H t ng không ch t o ra loết đị ạ ến trúc thượ ầ ủ ộ ạ ầ ỉ ạ ại

kiến trúc thượ ầng tương ứng t ng - nghĩa là quyết định ngu n g c mà còn quyồ ố ết định

kết c u, tính ch t, s vấ ấ ự ận động và phát tri n c a kiể ủ ến trúc thượ ếu cơ sởng tầng. N có

tính ch i ngh ch ho i kháng thì ki ng t ng c a nó có cùng ất đố ị ặc không đố ến trúc thượ ầ ủ

bản ch t. Trong xã hấ ội có s i kháng giai c p, giai c p nào chi m v trí thự đố ấ ấ ế ị ống tr ị

về kinh t m v trí th i s ng chính tr ; nh ng mâu thuế thì cũng chiế ị ống trị trong đờ ố ị ữ ẫn

trong lĩnh vự ết đị ẫn trong lĩnh vực tư tưởc kinh tế quy nh những mâu thu ng xã hội.

Vì vậy, dù cơ sở hạ t ng là gì thì c u trúc và bầ ấ ản ch t c a kiấ ủ ến trúc thượng tầng cũng

vậy. Tính quyết định của cơ sở h tạ ầng đối v i kiớ ến trúc thượng tầng di n ra r t phễ ấ ức

tạp trong quá trình chuy n t hình thái kinh t - xã h i này sang hình thái kinh t - ể ừ ế ộ ế

xã h i khác. ộ

2.2 ng tr lTác độ ở ại c a ki ng t i vủ ến trúc thượ ầng đố ới cơ sở hạ tầng.

S ự tác động trở l i c a kiạ ủ ến trúc thượng t i vầng đố ới cơ sở hạ tầng được th ể hiện ở

chức năng xã hộ ến trúc thượi của ki ng tầng là bảo vệ, duy trì, củng cố và phát triển

cơ sở hạ tầng sinh ra nó, đấu tranh xóa b ỏ cơ sở hạ t ng và kiầ ến trúc thượ ầng cũ. ng t

Ví dụ: Khi s n xu t vô s n th ng tr thì c n thiả ấ ả ố ị ầ ết lập nhà nước vô sản để bảo v cho ệ

quan h s n xu t sinh ra nó, t c vô s n thì b o v tri n xã h i tệ ả ấ ất là nhà nướ ả ả ệ phất ể ộ ập

thể.

S ự tác động của kiến trúc thượng tầng đố ới cơ sởi v hạ t ng di n ra theo hai chi u. ầ ễ ề

Nếu ki ng t ng phù h p v i các quy lu t kinh t khách quan thì ến trúc thượ ầng tác độ ợ ớ ậ ế

nó là độ thúc đẩ động ngượng lực mạnh mẽ y kinh tế phát triển; nếu tác c lại, nó sẽ

kìm hãm phát tri n kinh t , kìm hãm phát tri n xã h i. ể ế ể ộ

Ví d :ụ Nhà nướ ỉnh đốc thực hiện pháp luật ch n nghiêm minh thì sẽ hạn chế được

tệ n n xã hạ ội, đờ ống nhân dân đượi s c ổn định t ừ đó thúc đẩy phát triển và ngược l i. ạ

Trong các b n c a ki ng t c gi c bi t quan ộ phậ ủ ến trúc thượ ầng, nhà nướ ữ vai trò đặ ệ

trọ ựng, có tác dụng to l i v hớn đố ới cơ sở ạ t c không chầng. Nhà nướ ỉ d a vào hệ tư

tưởng mà còn d a vào ch m soát xã h ng s c m nh kinh t ự ức năng kiể ội để tăng cườ ứ ạ ế

của giai c p th ng trấ ố ị. Ăngghen viết: “Bạo lực (nghĩa là quyền lực nhà nước) cũng là

m t lộ ực lượng kinh tế”

. Các b n khác c a ki ng t t h c, ộ phậ ủ ến trúc thượ ầng như triế ọ

đạo đức, tôn giáo, ngh thuệ ật cũng tác động đến cơ sở h tạ ầng, nhưng thường thường

phải thông qua nhà nước, pháp lu t. ậ

3.  nghĩa quan hệ ủa cơ sở biện chứng c hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.

3.1 n thNhậ ức.

M i quan h n ch ng gi h t ng và ki ng t ng là m t khái ố ệ biệ ứ ữa cơ sở ạ ầ ến trúc thượ ầ ộ

niệm quan tr ng trong tri t h c và lý thuy t xã họ ế ọ ế ội. Đây là một trong những ý tưởng

cốt lõi c a ch ủ ủ nghĩa Mác Lênin. Cơ sở - hạ t ng bao g m các y u t v t ch t c a xã ầ ồ ế ố ậ ấ ủ

hội như công cụ ến trúc thượ sản xuất, nguồn lực, quan hệ sản xuất. Còn ki ng tầng

bao g m các y u t tinh thồ ế ố ần như chính trị ật, tư tưởng, văn hó, pháp lu a, nghệ thuật.

C.Mác và Ph.Ăngghen (1997), Toàn tập, t.37,Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.683

Theo quan điể ứng, cơ sở ến trúc thượm biện ch hạ tầng và ki ng tầng có mối quan hệ

tương tác, qua lạ ảnh hưởi, ng lẫn nhau.

Cơ sở ảng, là cơ sở ết đị ến trúc thượ hạ tầng là nền t vật chất quy nh ki ng tầng. Các

yếu tố kinh t , công ngh , s n xu t s ng và hình thành các y u tế ệ ả ấ ẽ ảnh hưở ế ố chính trị,

pháp lu c l i, ki ng t ng tr l h ật, tư tưởng. Ngượ ạ ến trúc thượ ầng cũng tác độ ở ại cơ sở ạ

tầng. Các yếu t chính tr , pháp luố ị ật, tư tưở ảnh hưởng đếng sẽ n sự phát tri n cể ủa cơ

sở v t ch t, công ngh , s n xu t. M i quan h này là bi n ch ng, t ng, liên ậ ấ ệ ả ấ ố ệ ệ ứ ức là độ

tục, qua l i, không ph i m t chi u. S i c h t ng s d n s thay ạ ả ộ ề ự thay đổ ủa cơ sở ạ ầ ẽ ẫn đế ự

đổ ủ ạ ậ ậ ố ữi c a ki ng t c lến trúc thượ ầng và ngượ i. Vì v y khi v n dụng m i quan hệ gi a

kiến trúc thượng tầng tức là quan hệ chính trị với kinh tế chúng ta phải xuất phát từ

kinh t coi tr ng chính tr ế ọ ị nhưng không tuyệt đối hóa m t kinh t coi nh y u t chính ặ ế ẹ ế ố

trị s dẽ ẫn đến sai l m c a ch ầ ủ ủ nghĩa duy vật t ng. Không tuyầm thườ ệt đối hóa vấn đề

chính tr coi nh c h p y u t nh t s d n sai l m c a ch ị ẹ hoặ ạ thấ ế ố ki ế ẽ ẫn đế ầ ủ ủ nghĩa chủ

quan duy ý chí.

3.2 c ti n Thự ễ

Thực ti i quan h h t ng và ki ng t ng là mễn ý nghĩa mố ệ giữa cơ sở ạ ầ ến trúc thượ ầ ột

vấn đề ọng trong lĩnh vự ị. Dưới đây là mộ quan tr c xã hội học và kinh tế chính tr t số

nhận định v m i quan h này: ề ố ệ

Cơ sở như giao thông, hạ tầng là nền tảng vật chất của xã hội, bao gồm các yếu tố

viễn thông, năng lượng, nước, nhà ở, v.v Nó t… ạo ra điều ki n vệ ật ch t c n thi t cho ấ ầ ế

sự v n hành và phát tri n c a xã h i. Ki ng t ng bao g m các y u t ậ ể ủ ộ ến trúc thượ ầ ồ ế ố như

chính tr , pháp lu v.v Nó ph n ánh và th n các ị ật, văn hóa, giáo dục, tư tưởng, … ả ể hiệ

m i quan h xã h i, các hình th c ý th c xã hố ệ ộ ứ ứ ội. Theo quan điểm duy v t l ch sậ ị ử, cơ

sở h t ng quy nh ki ng t i v h tạ ầ ết đị ến trúc thượ ầng. Các thay đổ ề cơ sở ạ ầng s dẽ ẫn

đế ựn s thay đổi tương ứng trong ki ng t ng. ến trúc thượ ầ

Tuy nhiên, m i quan h này không ph i là m t chi ng tố ệ ả ộ ều. Kiến trúc thượ ầng cũng

có tác động ngược lại lên cơ sở h t ng, thông qua các chính sách, pháp luạ ầ ật, tư tưởng,

v.v S n ng gi h t ng và ki ng t… ự tương tác biệ chứ ữa cơ sở ạ ầ ến trúc thượ ầng là động

lực thúc đẩ ội. Khi cơ sở ầng đượy sự phát triển của xã h hạ t c cải thiện, nó sẽ tạo ra

điề ệu ki n cho s phát tri n cự ể ủa kiến trúc thượ ầng, và ngượng t c l i. ạ

Trong th c ti n, vi h t t, tự ễ ệc đầu tư và phát triển cơ sở ạ ầng đóng vai trò then chố ạo

ra n n t ng v t ch t cho s phát tri n kinh t - xã h ng th i, các chính sách, ề ả ậ ấ ự ể ế ội. Đồ ờ

pháp luật, tư tưở ến trúc thượ ầng cũng ảnh hưởng đếng trong ki ng t n việc hình thành

và v h t ng. Tóm l i, m i quan h h t ng và ki n trúc ận hành cơ sở ạ ầ ạ ố ệ giữa cơ sở ạ ầ ế

thượng t ng là bi n chầ ệ ứng, tương tác qua lại, tạo nên s phát tri n c a xã h i. ự ể ủ ộ

CHƯƠNG 2:

VAI TRÒ T T Y U C  A NHÀ NƯỚC ĐI VỚI S PHÁT TRIỂN

KINH T C A VI T NAM HI N NAY    

1. Nh n th c v vai trò cậ ứ ề ủa Nhà nước đối với s phát tri n kinh t c a ự ể ế ủ Việt Nam

hiện nay

Trong ki ng t ng c a xã h i có giai c c bi t là trong xã h i hiến trúc thượ ầ ủ ộ ấp, đặ ệ ộ ện

đại hiện nay. Trong đó hình thái chính trị, pháp lu t cùng h ng thi t ch ng và ậ ệ thố ế ế đả

Nhà nước đóng vai trò quan trọ . Theo quan điểng nhất m của chủ -nin, nghĩa Mác Lê

Nhà nước th c ch t là m t t ự ấ ộ ổ chứ ềc quy n lực đặ ệt, Nhà nước bi c s d ng b o l ử ụ ạ ực để

làm nhi m v ng ch và th c hi n ch c bi t nh m duy trì trệ ụ cưỡ ế ự ệ ức năng quản lý đặ ệ ằ ật

tự xã h i, cộ ủ ủ ống cố v ng ch a vữ ắc đị ị c a giai cấp th ng tr trong xã hị ội. Qua đó,

Ph.Ăngghen cũng đã khẳng định rằng: “Bạo l c (t c là quy n lự ứ ề ực nhà nước) cũng là

m t s c m nh kinh tộ ứ ạ ế”

. Trong quan h ệ biện ch ng, s ứ ự tác động c a kiủ ến trúc thượng

tầng đố ới cơ sở ều hướ ến trúc thượi v hạ tầng diễn ra theo hai chi ng: Nếu ki ng tầng

tác độ khách quan thì nó thúc đẩng phù hợp với quy luật kinh tế y mạnh mẽ sự phát

tri n kinh t , xã hể ế ội, và ngược lại nếu nó không phù h p thì s kìm hãm s phát triợ ẽ ự ển

của kinh tế, xã hội.

Trên phương diện đờ ội, cơ sởi sống xã h hạ tầng về phương diện kinh tế và kiến

trúc thượ phương diệ ội tác độ ảnh hưởng tầng về n chính trị xã h ng, ng qua lại lẫn

nhau. Do đó, kinh tế sẽ quyết định s ự ra đời, b n ch t, chả ấ ức năng và sự phát tri n cể ủa

Nhà nước. Kinh t ế thay đổi thì Nhà nước cũng thay đổi và ngược l i, các chính sách, ạ

quy định pháp lu t cậ ủa Nhà nước được xây d ng và thi hành d a trên các chính sách ự ự

về kinh t ế và điều kiện kinh t cế ủa đất nước. Qua đó có thể nói kinh t quyế ết định sự

ra đờ ủa Nhà nưới, tồn tại và phát triển c c, và Nhà nước với vai trò chủ thể có trách

C.Mác và Ph.Ăngghen (1997), Toàn tập, t.37,Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.683

nhi m t o t t c u ki n n n t ng cho s phát tri n kinh t - xã h i cệ ạ ấ ả những điề ệ ề ả ự ể ế ộ ủa đất

nước.

2. Vai trò c i v i s phát tri n kinh t c a Vi t Nam hi n nay ủa Nhà nước đố ớ ự ể ế ủ ệ ệ

trong th c ti n ự ễ

Hiện nay, trong th i k i m ng C ng s n Vi t Nam c hiờ ỳ đổ ới đất nước, Đả ộ ả ệ ta thự ện

chủ trương đổi mới toàn di n c kinh t l n chính trệ ả ế ẫ ị, trong đó tập trung chính v ề đổi

m i kinh t i vi i m i chính tr c n t c th n tr ng v ng chớ ế, đồng thờ ệc đổ ớ ị ầ ừng bướ ậ ọ ữ ắc

bằng nh ng hình thữ ức, bước đi thích hợp để giải quy t t t mế ố ối quan h ệ giữa đổi mới

– ổn định – phát tri n, gi vể ữ ững định hướng xã hội ch ủ nghĩa của nước ta.

S t l p ki ng t ng chính tr xã h i ch cho s hình ự thiế ậ ến trúc thượ ầ ị ộ ủ nghĩa là tiền đề ự

thành, phát tri ng th b o v , duy trì c h t ng xã hển, đồ ời cũng là công cụ ả ệ ủa cơ sở ạ ầ ội

chủ nghĩa. Để đảm b o vai trò quả ản lý, điều ti t n n kinh t cế ề ế ủa Nhà nước, việc quản

lý n n kinh t c th c hi n b c thông qua vi u ti t và ề ế đượ ự ệ ởi Nhà nướ ệc định hướng, điề ế

thúc đẩ ến lượy sự phát triển của kinh tế - xã hội bằng cách sử dụng chi c, pháp luật,

quy ho ch, k ch và chính sách cùng v i lạ ế hoạ ớ ực lượng về v t ch t. Khuy n khích th ậ ấ ế ị

trườ ểng phát tri n, tuân thủ theo các quy luật của ki ng tến trúc thượ ầng, tương thích

với các thông l c c khác; ki n t h tệ ủa các nướ ế ạo được môi trường vĩ mô; cơ sở ạ ầng

được xây d ng và duy trì nh m bự ằm đả ả ềo an ninh xã h chính sách vội; cơ chế phân

bổ nguồn l c, phân ph i và tái phân ph m b o cho s phát ự ố ối được ban hành để đả ả ự

tri n kinh t g n v i ti n b và công b ng c a xã h i; b o vể ế ắ ớ ế ộ ằ ủ ộ ả ệ môi trường. Đồng thời,

Nhà nướ hà nước phải phát huy tốt vai trò chủ đạo của kinh tế N c, sử dụng các công

cụ điều ti t kinh t ế ế vĩ mô, đề cao k t k ỷ luậ ỷ cương việc ch p hành các chính sách ch ấ ế

độ, thự ệ ực hi n t ng nhốt chính sách đầu tư tín dụ ằm t u ki y sạo điề ện và thúc đẩ tăng

trưởng của các ngành, địa phương và các thành phần kinh t . ế

Vai trò c i v i s phát tri n kinh t n nay c c th ủa Nhà nước đố ớ ự ể ế hiệ ủa nước ta đượ ể

hiện qua nh ng vai trò sau: ữ

Thứ nhất, xây d h t ng và nh nựng cơ sở ạ ầ ổn đị ề ến kinh t vĩ mô.

Để phát triển kinh t c n m t nế ầ ộ ền móng cơ sở hạ tầng v ng ch c, vì vữ ắ ậy Nhà nước

cần ph hải đầu tư về cơ sở ạ t ng và nh n n kinh tầ ổn đị ề ế c tvĩ mô. Việ ổ chức b máy ộ

quản lý phát tri n kinh t b n v ng và ch o ho ng cể ế ề ữ ỉ đạ ạt độ ủa b máy này m t cách ộ ộ

hi kiệu quả sẽ t u ạo điề ện để gia tăng sứ ủa Nhà nướ c mạnh c c và thực hiện tốt các

m c tiêu, chiụ ến lược v phát tri n kinh t b n về ể ế ề ững. Đặc bi t ệ phải tinh g n hóa, trong ọ

sạch và xây d ng quy n l c th t s v ng mự ề ự ậ ự ữ ạnh để thực thi các nhi m v mà th c tiệ ụ ự ễn

đặt ra.

Kinh nghi m v phát tri n b n v ng c a nhi c cho th y khi chệ ề ể ề ữ ủ ều nướ ấ ức năng và

nhi m v c a t ng b n qu c phân rõ ràng s c s ệ ụ ủ ừ ộ phậ ản lý nhà nước đượ ra ẽ tránh đượ ự

chồng chéo gi a các b n và gi a các cữ ộ phậ ữ ấp; lo i b v tranh giành quyạ ỏ ấn đề ền lực

và b nh thành tích; kh c ph c tình tr ng th ệ ắ ụ ạ ờ ơ, né tránh hoặc không ch u trách nhi m. ị ệ

Qua đó, việc tăng cườ ấp đảng ý thức trách nhiệm của từng bộ phận và từng c m bảo

cho c b máy ho ng tả ộ ạt độ ốt và đạt hi u qu ệ ả cao

Thứ hai, xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách để phát triển kinh t b n v . ế ề ững

Việc Nhà nước tiến hành thành lập bộ máy chuyên trách quản lý việc phát triển

kinh t b n v ng các c p là r t cế ề ữ ở ấ ấ ần thiết. Tuy nhiên, để đảm bảo s ự hoạt động hiệu

quả c a b máy, vi c xây dủ ộ ệ ựng đội ngũ cán bộ chuyên trách th c hi n công tác quự ệ ản

lý phát tri n kinh t b n v ng là m t v cể ế ề ữ ộ ấn đề ần được Nhà nước quan tâm. Vi c này ệ

ảnh hưở ức năng ng không nhỏ đến thành công hoặc thất bại trong việc thực hiện ch

quản lý c c trong vi c phát tri n kinh t b n v ng. Vì v y, vi c xây dủa Nhà nướ ệ ể ế ề ữ ậ ệ ựng

đội ngũ cán bộ có năng lự ất để ệc đặt ra đố c và phẩm ch hoàn thành công vi i với

nhi m v phát tri n kinh t b n vệ ụ ể ế ề ững.

Thứ ba, huy động các nguồn lực vật ch phát tri n kinh t b n v . ất để ể ế ề ững

Trong ti n trình phát tri n kinh t b n v ng, vai trò c a ngu n l c v t ch t là rế ể ế ề ữ ủ ồ ự ậ ấ ất

quan tr ng, nó không ch là y u tọ ỉ ế ố thúc đẩy quá trình phát tri n kinh t c a m i quể ế ủ ọ ốc

gia, mà còn là cơ sở v t chậ ất để đảm b o cho vi c th c hi n công b ng xã h i và công ả ệ ự ệ ằ ộ

tác b o v c th c thi m t cách hi u qu . M c tiêu phát tri n kinh t ả ệ môi trường đượ ự ộ ệ ả ụ ể ế

bền v i m ng l n ngu n l c v t chững đòi hỏ ột lượ ớ ồ ự ậ ất để đầu tư, và không có tổ chức

hoặc cá nhân nào có kh c. là trách nhi m ả năng cung ứng đượ Đây ệ thuộc v Nhà ề

nước. Chỉ có Nhà nướ ới có đủ ức năng thu các khoảc m quyền hạn và ch n thuế, phí

từ các ho ng s n xuạt độ ả ất kinh doanh để thực hi n các m c tiêu xã hệ ụ ội và đầu tư vào

các lĩnh vự ội cũng như công tác bả môi trường. Đồ Nhà nước xã h o vệ ng thời, chỉ c

m ng, ti p nh n và phân ph i ngu n v n vay và ới có đủ khả năng, tư cách huy độ ế ậ ố ồ ố

vi phệ ệ ịn trợ một cách hi u quả, k p thời để ục vụ cho công tác phát tri n kinh t bể ế ền

vững.

Thứ tư, đảm b o vi c thanh tra, ki m tra, giám sát là m t khâu trong chu trình quả ệ ể ộ ản

lý.

Từ đó, nắm được tình hình thực hiện phát triển kinh tế bền vững của quốc gia, so

sánh v i các tiêu chí phát tri n kinh t c a xây dớ ể ế ủ thế giới. Qua đó có thể ựng, điều

chỉ ịnh k p th phù h p vời để ợ ới điều kiện cụ thể của đất nước và các tiêu chí c a quủ ốc

tế. Đồng th i, hoờ ạt động thanh tra còn giúp phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời

các hành vi vi ph m pháp luạ ật liên quan đến phát triển kinh t ế.

K T LU N  Ậ

Những thành tựu mà Đảng C ng s n Viộ ả ệt Nam đã đem lại m t l n n a ch ng minh ộ ầ ữ ứ

m t s ộ ự đúng đắn của m i quan h ố ệ biện chứng giữa cơ sở hạ t ng và kiầ ến trúc thượng

tầng. Không th nào có ể được m h t ng phát tri n xong kiột đất nước mà cơ sở ạ ầ ể ến

trúc thượng tầng, ngược l i không có s phát tri n tích c c cạ ự ể ự ủa cơ sở h tạ ầng và cũng

như không có được m t kiộ ến trúc thượng t c coi là hoàn h o mà l ng trên ầng đượ ả ại đứ

m h t ng l c h u, th kém, ta không th t s phát triột cơ sở ạ ầ ạ ậ ấp ể coi đó như là mộ ự ển

bình thườ ộc đổng mà là một sự phát triển sai lệch. Mỗi chúng ta tự hào về công cu i

m ng ta khới do Đả ởi xướng và lãnh đạo. Đảng ta khẳng định: “Lấ nghĩa Mácy chủ -

Lênin và tư tưởng H Chí Minh làm kim ch m cho mồ ỉ na ọi hoạt độ ủa toàn Đảng c ng,

toàn dân ta. N i dung cộ ốt lõi c a ch ủ ủ nghĩa Mác Lênin và tư tưở - ng Hồ Chí Minh là

tư tưở ải phóng con ngường về sự gi i khỏi chế độ bóc lột thoát khỏi nỗi nhục của

mình là đi làm thuê bị đánh đập, lương ít”. Song, chúng ta hiểu rõ r ng v n còn nhiằ ẫ ều

thi s i quy t h ng tiêu c c c a chếu ót mà chưa giả ế ết được, đó là những tác độ ự ủ ủ nghĩa

quan liêu, c a ch bao c p vào t c b máy và hoủ ế độ ấp quan liêu đã xâm nhậ ổ chứ ộ ạt

độ ộng c c trong mủa nhà nướ t th c biời gian dài. Đặ ệt, tham nhũng ở nước ta vẫn còn

đang tồn tại ở các bộ phận không nhỏ cán bộ, nhân viên, vì thế, gây nên những tổn

thất n ng n v kinh t ặ ề ề ế và văn hóa, ảnh hưởng xấu đến chính tr , tinh thị ần và đạo đức

trong xã h i ta. M c dù t n t i nh ng thi n luôn có mộ ặ ồ ạ ữ ếu sót đó, nhưng chúng ta vẫ ột

niềm tin r ng s ằ ự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Nhà nước mà n n t ng là ch ề ả ủ nghĩa

Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh s ẽ đạt được những thành qu t t nh phát ả ố ất để

tri c ta vển đất nướ ề cả ế kinh t và xã hội.

DANH M C TÀI LI U THAM KH O Ụ  Ả

1. Công ty TNHH Luật Minh Khuê i quan h n ch ng gi h t. Mố ệ biệ ứ ữa cơ sở ạ ầng

và ki ng t Truy c p ày 1/5/2024. ến trúc thượ ầng. ậ ng Đường d n ẫ :

https://luatminhkhue.vn/moi-quan-he-bien-chung-giua- - - -tang- -co so ha va

kien-truc-thuong-tang.aspx

2. Tạ ựp í xâch y d ng Đảng. Phát tri n kinh tể ế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa tạ ệt Nam trong giai đoại Vi n hiện nay. Truy cập ày 5/5/2024. ng

Đường d n:ẫ

https://xaydungdang.org.vn/giai-bao-chi-toan-quoc- -xay- -dang/phat-ve dung

trien-kinh- -thi-truong-dinh-huong- -chu-nghia-tai-viet-nam-trong-te xa hoi-

giai-doan-hien-nay-11291

3. Tạ ớ ể ềp chí tài chính Vai trò c i v. ủa Nhà nước đố i phát tri n kinh tế b n vững.

Truy c p ày 5/5/2024. ậ ng Đường dẫn:

https://tapchitaichinh.vn/vai-tro-cua-nha-nuoc- -phat-trien-kinh- -doi voi- te

ben-vung.html

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/17

| | Tải xuống

Preview text:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HCM
KHOA CHÍNH TRỊ VÀ LUẬT 
MÔN HỌC: TRIT HỌC MC - LÊNIN TIỂU LUẬN
MI QUAN H BIN CHNG GIA VẬT CHT VÀ  T  H C THEO
QUAN ĐIỂM CA TRIT HỌC MC - LÊNIN. LIÊN H THC TIN.
GVHD: TS. Nguyễn Văn Thiên SVTH:
1. Lê Thị Ái Mỹ - 23109009
2. Võ Hoàng Tuyết Ngân - 23156032
3. Dương Thị Yến Nhi - 23109111
4. Đào Thị Như Ngọc - 23109104
5. Nguyễn Thị Quỳnh Như - 23109124
Mã lớp học: LLCT130105_20
Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 05 năm 2024
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
Điểm: …………………………….. KÝ TÊN MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: QUAN H BIN CHNG CA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIN
TRÚC THƯỢNG TẦNG ......................................................................................... 1
1. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng ......................................................... 1
1.1 Cơ sở hạ tầng ................................................................................................ 1
1.1.1 Khái niệm .............................................................................................. 1
1.1.2 Đặc điểm, tính chất ............................................................................... 1
1.2 Kiến trúc thượng tầng................................................................................... 1
1.2.1.Khái niệm .............................................................................................. 1
1.2.2. Đặc điểm, tính chất .............................................................................. 2
2. Quan hệ biện chứng của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng ............... 2
2.1 Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng ............ 3
2.2 Tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng. .............. 3
3.  nghĩa quan hệ biện chứng của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. 4
3.1 Nhận thức. .................................................................................................... 4
3.2 Thực tiễn...................................................................................................... .5
CHƯƠNG 2: VAI TRÒ TT YU CA NHÀ NƯỚC ĐI VỚI S PHÁT
TRIỂN KINH T CA VIT NAM HIN NAY ................................................ 7
1. Nhận thức về vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế của Việt
Nam hiện nay ........................................................................................................ 7
2. Vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay
trong thực tiễn ...................................................................................................... 8
KT LUẬN ............................................................................................................. 11
DANH MỤC TÀI LIU THAM KHẢO .............................................................. 12
LỜI MỞ ĐẦU
Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là yếu tố cực kỳ quan trọng. Tầm quan trọng
trong chủ nghĩa duy vật biện chứng của thầy có mối quan hệ biện chứng với nhau.
Chủ nghĩa Mác - Lênin, hai yếu tố này đã góp phần hình thành nên học thuyết
kinh tế xã hội. Trong đó, cơ sở hạ tầng là một cơ cấu kinh tế đa dạng và thịnh vượng.
Bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, kiến trúc thượng tầng là
được hình thành và phát triển theo cơ sở kinh tế là công cụ bảo vệ và duy trì và đảm
bảo sự phát triển của cơ sở kinh tế nơi nó ra đời. nói cách khác, giữa chúng có mối
quan hệ ràng buộc, thúc đẩy kiến trúc thượng tầng. Phải đổi mới để đáp ứng nhu cầu
của cơ sở kinh tế. Theo chủ nghĩa Mác - Lênin nhận xét: “Phần đế và phần thượng
tầng có mối liên hệ với nhau”. Một phép biện chứng không thể tách rời trong đó cơ
sở hạ tầng đóng vai trò quyết định cấu trúc thượng tầng. Kiến trúc thượng tầng phản
ánh cơ sở hạ tầng, nhưng nó đã có tác động rất lớn đến cơ sở hạ tầng đã được tạo ra nó".
Hiện nay, để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế nước ta duy trì ở mức tốt và lâu
dài, nước ta trước hết cần khai thác sâu sắc mối quan hệ biện chứng giữa kết cấu hạ
tầng và kiến trúc thượng tầng. Việc nhận thức đúng đắn các nguyên tắc cơ bản sẽ
giúp Đảng và đất nước xây dựng đường lối, chính sách, quản lý, điều chỉnh một cách
phù hợp nhất. Không chỉ vậy, chúng ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước. Phát triển kinh tế có vai trò quan trọng trong nhiều vấn đề, nhiều nội dung
mới cũng được đề cập. Vì vậy, cần có sự hiểu biết nhạy bén, nắm bắt đúng và sâu về
kết cấu hạ tầng để có những quyết định đúng đắn về kiến trúc thượng tầng, đảm bảo,
duy trì và phát triển kết cấu hạ tầng để nó phát triển theo đúng hướng đã xác lập và
phát huy được vai trò tích cực của nó, hạn chế sự phát triển. những mặt tiêu cực phát
sinh. Chính vì những lý do trên mà nhóm chúng em đã lựa chọn chủ đề: “ Mối quan
hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức theo quan điểm của triết học Mác - Lênin. Liên
hệ thực tiễn” để báo cáo cho tiểu luận cuối kỳ. CHƯƠNG 1:
QUAN H BIN CHNG CA CƠ SỞ HẠ TẦNG
VÀ KIN TRÚC THƯỢNG TẦNG
1. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tần g
1.1 Cơ sở hạ tầng 1.1.1 Khái niệm
Cơ sở hạ tầng là toàn bộ quan hệ sản xuất của xã hội. N ữ
h ng chuyển động thực tế
của họ tạo thành cơ cấu kinh tế của xã hội đó. Cơ sở hạ tầng được hình thành khách
quan trong quá trình sản xuất sản lượng vật chất của xã hội. Đây đều là những quan
hệ sản xuất tồn tại trên thực tế. Nền kinh tế trong sự vận động của nó cấu thành nên
cơ cấu kinh tế thực sự. Các Mác đã chỉ ra: “Tất cả những quan hệ sản xuất này cấu
thành nên cơ cấu kinh tế. Nền tảng của xã hội, nền tảng đích thực của kiến trúc
thượng tầng. Các tầng lớp pháp luật và chính trị tương ứng với những hình thức ý
thức xã hội nhất định tương ứng với cơ sở đó của thực tế”.
1.1.2 Đặc điểm, tính chất
Cơ sở hạ tầng của một xã hội nhất định thường bao gồm: Các loại quan hệ sản xuất
thống trị nền kinh tế. Đồng thời, cơ sở hạ tầng xã hội đa dạng cũng có. Các quan hệ
sản xuất khác như: dấu vết của quan hệ sản xuất cũ, kho lưu trữ... Hạt giống và những
điều kiện tiên quyết cho quan hệ sản xuất mới. Tuy khác nhau nhưng chúng không
tách rời nhau, vừa đấu tranh và liên quan với nhau, cùng nhau tạo thành nền tảng của
mỗi xã hội cụ thể ở những giai đoạn phát triển lịch sử khác nhau.
1.2 Kiến trúc thượng tầng 1.2.1. Khái niệm
Kiến trúc thượng tầng là tập hợp các khái niệm và hệ tư tưởng xã hội. Các hệ thống
xã hội tương ứng và các mối quan hệ nội bộ bên trong kiến trúc thượng tầng được 1
hình thành trên cơ sở hạ tầng nhất định. Cấu trúc của kiến trúc thượng tầng bao gồm
toàn bộ các khung cảnh tư tưởng về chính trị, nhà nước pháp quyền, đạo đức, tôn
giáo, nghệ thuật, triết học... và các thiết chế xã hội tương ứng như nhà nước, đảng
phái chính trị, nhà thờ, công đoàn và các tổ chức xã hội. Các yếu tố của quan điểm
tư tưởng và hệ thống xã hội có mối liên hệ với nhau và cùng nhau tạo thành kiến trúc thượng tầng.
1.2.2. Đặc điểm, tính chất
Mỗi phần của kiến trúc thượng tầng đã được sản xuất và có chức năng riêng Đóng
vai trò trong việc hình thành quan điểm tinh thần và tư tưởng của các xã hội phát
triển Những gì được phát triển trên cơ sở hạ tầng nhất định là hiện thân của cơ sở hạ
tầng. Nhưng không phải tất cả các yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều liên quan
đến phần đế của nó. Một số bộ phận như kiến trúc thượng tầng chính trị và pháp lý
có liên quan trực tiếp đến cơ sở hạ tầng, trong khi các yếu tố khác như triết học, nghệ
thuật, tôn giáo, đạo đức... lại liên quan gián tiếp đến cơ sở hạ tầng tạo ra nó.
Trong một xã hội mà các giai cấp đối kháng nhau thì kiến trúc thượng tầng cũng
đối kháng nhau. Sự đối kháng của kiến trúc thượng tầng phản ánh sự đối kháng của
cơ sở hạ tầng, thể hiện ở sự xung đột ý thức hệ của các giai cấp đối lập. Thực tế cho
thấy, trong kiến trúc thượng tầng của xã hội đối đầu giai cấp, ngoài bộ phận chủ yếu
là công cụ của giai cấp thống trị còn có những thành phần, bộ phận đối lập với nó,
đó là những tư tưởng, quan điểm, tổ chức chính trị của giai cấp thống trị. lớp cai trị.
Giai cấp bị thống tr ị và bị bóc lột.
2. Quan hệ biện chứng của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
Mọi hình thái kinh tế xã hội đều có cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. Do đó,
cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng có tính đặc thù lịch sử và giữa chúng có mối
quan hệ biện chứng, trong đó cơ sở hạ tầng đóng vai trò quyết định. Vai trò quyết
định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng 2
2.1 Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng
Trong thực tế cuộc sống, kiến trúc thượng tầng luôn được thể hiện dưới nhiều hình
thức khác nhau, đôi khi không liên quan trực tiếp đến cơ sở hạ tầng. Nhưng đây chỉ
là biểu hiện bên ngoài, thực chất mọi hiện tượng trong kiến trúc thượng tầng đều có
nguyên nhân sâu xa do điều kiện kinh tế - xã hội và vật chất. Không có đảng phái
chính trị, pháp lý, chính trị hay kiến trúc thượng tầng nào khác có thể tự giải thích và
phải dựa vào cơ sở hạ tầng, do đó cơ sở hạ tầng quyết định.
Vì vậy, vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng trong kiến trúc thượng tầng trước hết
được thể hiện ở chỗ cơ sở hạ tầng với tư cách là cơ cấu kinh tế thực sự của xã hội,
quyết định loại hình kiến trúc thượng tầng của xã hội. Hạ tầng không chỉ tạo ra loại
kiến trúc thượng tầng tương ứng - nghĩa là quyết định nguồn gốc mà còn quyết định
kết cấu, tính chất, sự vận động và phát triển của kiến trúc thượng tầng. Nếu cơ sở có
tính chất đối nghịch hoặc không đối kháng thì kiến trúc thượng tầng của nó có cùng
bản chất. Trong xã hội có sự đối kháng giai cấp, giai cấp nào chiếm vị trí thống trị
về kinh tế thì cũng chiếm vị trí thống trị trong đời sống chính trị; những mâu thuẫn
trong lĩnh vực kinh tế quyết định những mâu thuẫn trong lĩnh vực tư tưởng xã hội.
Vì vậy, dù cơ sở hạ tầng là gì thì cấu trúc và bản chất của kiến trúc thượng tầng cũng
vậy. Tính quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng diễn ra rất phức
tạp trong quá trình chuyển từ hình thái kinh tế - xã hội này sang hình thái kinh tế - xã hội khác.
2.2 Tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng.
Sự tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng được thể hiện ở
chức năng xã hội của kiến trúc thượng tầng là bảo vệ, duy trì, củng cố và phát triển
cơ sở hạ tầng sinh ra nó, đấu tranh xóa bỏ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cũ. 3
Ví dụ: Khi sản xuất vô sản thống trị thì cần thiết lập nhà nước vô sản để bảo vệ cho
quan hệ sản xuất sinh ra nó, tất là nhà nước vô sản thì bảo vệ phất triển xã hội tập thể.
Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng diễn ra theo hai chiều.
Nếu kiến trúc thượng tầng tác động phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan thì
nó là động lực mạnh mẽ thúc đẩy kinh tế phát triển; nếu tác động ngược lại, nó sẽ
kìm hãm phát triển kinh tế, kìm hãm phát triển xã hội.
Ví dụ: Nhà nước thực hiện pháp luật chỉnh đốn nghiêm minh thì sẽ hạn chế được
tệ nạn xã hội, đời sống nhân dân được ổn định từ đó thúc đẩy phát triển và ngược lại.
Trong các bộ phận của kiến trúc thượng tầng, nhà nước giữ vai trò đặc biệt quan
trọng, có tác dụng to lớn đối với cơ sở hạ tầng. Nhà nước không chỉ dựa vào hệ tư
tưởng mà còn dựa vào chức năng kiểm soát xã hội để tăng cường sức mạnh kinh tế
của giai cấp thống trị. Ăngghen viết: “Bạo lực (nghĩa là quyền lực nhà nước) cũng là
một lực lượng kinh tế”1. Các bộ phận khác của kiến trúc thượng tầng như triết học,
đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật cũng tác động đến cơ sở hạ tầng, nhưng thường thường
phải thông qua nhà nước, pháp luật.
3.  nghĩa quan hệ biện chứng của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.
3.1 Nhận thức.
Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là một khái
niệm quan trọng trong triết học và lý thuyết xã hội. Đây là một trong những ý tưởng
cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin. Cơ sở hạ tầng bao gồm các yếu tố vật chất của xã
hội như công cụ sản xuất, nguồn lực, quan hệ sản xuất. Còn kiến trúc thượng tầng
bao gồm các yếu tố tinh thần như chính trị, pháp luật, tư tưởng, văn hóa, nghệ thuật.
1 C.Mác và Ph.Ăngghen (1997), Toàn tập, t.37,Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.683 4
Theo quan điểm biện chứng, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng có mối quan hệ
tương tác, qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau.
Cơ sở hạ tầng là nền tảng, là cơ sở vật chất quyết định kiến trúc thượng tầng. Các
yếu tố kinh tế, công nghệ, sản xuất sẽ ảnh hưởng và hình thành các yếu tố chính trị,
pháp luật, tư tưởng. Ngược lại, kiến trúc thượng tầng cũng tác động trở lại cơ sở hạ
tầng. Các yếu tố chính trị, pháp luật, tư tưởng sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cơ
sở vật chất, công nghệ, sản xuất. Mối quan hệ này là biện chứng, tức là động, liên
tục, qua lại, không phải một chiều. Sự thay đổi của cơ sở hạ tầng sẽ dẫn đến sự thay
đổi của kiến trúc thượng tầng và ngược lại. Vì vậy khi vận dụng mối quan hệ giữa
kiến trúc thượng tầng tức là quan hệ chính trị với kinh tế chúng ta phải xuất phát từ
kinh tế coi trọng chính trị nhưng không tuyệt đối hóa mặt kinh tế coi nhẹ yếu tố chính
trị sẽ dẫn đến sai lầm của chủ nghĩa duy vật tầm thường. Không tuyệt đối hóa vấn đề
chính trị coi nhẹ hoặc hạ thấp yếu tố k n
i h tế sẽ dẫn đến sai lầm của chủ nghĩa chủ quan duy ý chí.
3.2 Thực tiễn
Thực tiễn ý nghĩa mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là một
vấn đề quan trọng trong lĩnh vực xã hội học và kinh tế chính trị. Dưới đây là một số
nhận định về mối quan hệ này:
Cơ sở hạ tầng là nền tảng vật chất của xã hội, bao gồm các yếu tố như giao thông,
viễn thông, năng lượng, nước, nhà ở, v.v… Nó tạo ra điều kiện vật chất cần thiết cho
sự vận hành và phát triển của xã hội. Kiến trúc thượng tầng bao gồm các yếu tố như
chính trị, pháp luật, văn hóa, giáo dục, tư tưởng, v.v… Nó phản ánh và thể hiện các
mối quan hệ xã hội, các hình thức ý thức xã hội. Theo quan điểm duy vật lịch sử, cơ
sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng. Các thay đổi về cơ sở hạ tầng sẽ dẫn
đến sự thay đổi tương ứng trong kiến trúc thượng tầng. 5
Tuy nhiên, mối quan hệ này không phải là một chiều. Kiến trúc thượng tầng cũng
có tác động ngược lại lên cơ sở hạ tầng, thông qua các chính sách, pháp luật, tư tưởng,
v.v… Sự tương tác biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là động
lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Khi cơ sở hạ tầng được cải thiện, nó sẽ tạo ra
điều kiện cho sự phát triển của kiến trúc thượng tầng, và ngược lại.
Trong thực tiễn, việc đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng đóng vai trò then chốt, tạo
ra nền tảng vật chất cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, các chính sách,
pháp luật, tư tưởng trong kiến trúc thượng tầng cũng ảnh hưởng đến việc hình thành
và vận hành cơ sở hạ tầng. Tóm lại, mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc
thượng tầng là biện chứng, tương tác qua lại, tạo nên sự phát triển của xã hội. 6 CHƯƠNG 2:
VAI TRÒ TT YU CA NHÀ NƯỚC ĐI VỚI S PHÁT TRIỂN
KINH T CA VIT NAM HIN NAY
1. Nhận thức về vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay
Trong kiến trúc thượng tầng của xã hội có giai cấp, đặc biệt là trong xã hội hiện
đại hiện nay. Trong đó hình thái chính trị, pháp luật cùng hệ thống thiết chế đảng và
Nhà nước đóng vai trò quan trọng nhất. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác Lê-nin,
Nhà nước thực chất là một tổ chức quyền lực đặc biệt, Nhà nước sử dụng bạo lực để
làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật
tự xã hội, củng cố vững chắc địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội. Qua đó,
Ph.Ăngghen cũng đã khẳng định rằng: “Bạo lực (tức là quyền lực nhà nước) cũng là
một sức mạnh kinh tế”2. Trong quan hệ biện chứng, sự tác động của kiến trúc thượng
tầng đối với cơ sở hạ tầng diễn ra theo hai chiều hướng: Nếu kiến trúc thượng tầng
tác động phù hợp với quy luật kinh tế khách quan thì nó thúc đẩy mạnh mẽ sự phát
triển kinh tế, xã hội, và ngược lại nếu nó không phù hợp thì sẽ kìm hãm sự phát triển của kinh tế, xã hội.
Trên phương diện đời sống xã hội, cơ sở hạ tầng về phương diện kinh tế và kiến
trúc thượng tầng về phương diện chính trị xã hội tác động, ảnh hưởng qua lại lẫn
nhau. Do đó, kinh tế sẽ quyết định sự ra đời, bản chất, chức năng và sự phát triển của
Nhà nước. Kinh tế thay đổi thì Nhà nước cũng thay đổi và ngược lại, các chính sách,
quy định pháp luật của Nhà nước được xây dựng và thi hành dựa trên các chính sách
về kinh tế và điều kiện kinh tế của đất nước. Qua đó có thể nói kinh tế quyết định sự
ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước, và Nhà nước với vai trò chủ thể có trách
2 C.Mác và Ph.Ăngghen (1997), Toàn tập, t.37,Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.683 7
nhiệm tạo tất cả những điều kiện nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
2. Vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay
trong thực tiễn
Hiện nay, trong thời kỳ đổi mới đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam ta thực hiện
chủ trương đổi mới toàn diện cả kinh tế lẫn chính trị, trong đó tập trung chính về đổi
mới kinh tế, đồng thời việc đổi mới chính trị cần từng bước thận trọng vững chắc
bằng những hình thức, bước đi thích hợp để giải quyết tốt mối quan hệ giữa đổi mới
– ổn định – phát triển, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa của nước ta.
Sự thiết lập kiến trúc thượng tầng chính trị xã hội chủ nghĩa là tiền đề cho sự hình
thành, phát triển, đồng thời cũng là công cụ bảo vệ, duy trì của cơ sở hạ tầng xã hội
chủ nghĩa. Để đảm bảo vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của Nhà nước, việc quản
lý nền kinh tế được thực hiện bởi Nhà nước thông qua việc định hướng, điều tiết và
thúc đẩy sự phát triển của kinh tế - xã hội bằng cách sử dụng chiến lược, pháp luật,
quy hoạch, kế hoạch và chính sách cùng với lực lượng về vật chất. Khuyến khích thị
trường phát triển, tuân thủ theo các quy luật của kiến trúc thượng tầng, tương thích
với các thông lệ của các nước khác; kiến tạo được môi trường vĩ mô; cơ sở hạ tầng
được xây dựng và duy trì nhằm đảm bảo an ninh xã hội; cơ chế chính sách về phân
bổ nguồn lực, phân phối và tái phân phối được ban hành để đảm bảo cho sự phát
triển kinh tế gắn với tiến bộ và công bằng của xã hội; bảo vệ môi trường. Đồng thời,
Nhà nước phải phát huy tốt vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước, sử dụng các công
cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, đề cao kỷ luật kỷ cương việc chấp hành các chính sách chế
độ, thực hiện tốt chính sách đầu tư tín dụng nhằm tạo điều kiện và thúc đẩy sự tăng
trưởng của các ngành, địa phương và các thành phần kinh tế.
Vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế hiện nay của nước ta được thể
hiện qua những vai trò sau: 8
Thứ nhất, xây dựng cơ sở hạ tầng và ổn định nền kinh tế vĩ mô.
Để phát triển kinh tế cần một nền móng cơ sở hạ tầng vững chắc, vì vậy Nhà nước
cần phải đầu tư về cơ sở hạ tầng và ổn định nền kinh tế vĩ mô. Việc tổ chức bộ máy
quản lý phát triển kinh tế bền vững và chỉ đạo hoạt động của bộ máy này một cách
hiệu quả sẽ tạo điều kiện để gia tăng sức mạnh của Nhà nước và thực hiện tốt các
mục tiêu, chiến lược về phát triển kinh tế bền vững. Đặc biệt phải tinh gọn hóa, trong
sạch và xây dựng quyền lực thật sự vững mạnh để thực thi các nhiệm vụ mà thực tiễn đặt ra.
Kinh nghiệm về phát triển bền vững của nhiều nước cho thấy khi chức năng và
nhiệm vụ của từng bộ phận quản lý nhà nước được phân ra rõ ràng sẽ tránh được sự
chồng chéo giữa các bộ phận và giữa các cấp; loại bỏ vấn đề tranh giành quyền lực
và bệnh thành tích; khắc phục tình trạng thờ ơ, né tránh hoặc không chịu trách nhiệm.
Qua đó, việc tăng cường ý thức trách nhiệm của từng bộ phận và từng cấp đảm bảo
cho cả bộ máy hoạt động tốt và đạt hiệu quả cao
Thứ hai, xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách để phát triển kinh tế bền vững.
Việc Nhà nước tiến hành thành lập bộ máy chuyên trách quản lý việc phát triển
kinh tế bền vững ở các cấp là rất cần thiết. Tuy nhiên, để đảm bảo sự hoạt động hiệu
quả của bộ máy, việc xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách thực hiện công tác quản
lý phát triển kinh tế bền vững là một vấn đề cần được Nhà nước quan tâm. Việc này
ảnh hưởng không nhỏ đến thành công hoặc thất bại trong việc thực hiện chức năng
quản lý của Nhà nước trong việc phát triển kinh tế bền vững. Vì vậy, việc xây dựng
đội ngũ cán bộ có năng lực và phẩm chất để hoàn thành công việc đặt ra đối với
nhiệm vụ phát triển kinh tế bền vững.
Thứ ba, huy động các nguồn lực vật chất để phát triển kinh tế bền vữn . g 9
Trong tiến trình phát triển kinh tế bền vững, vai trò của nguồn lực vật chất là rất
quan trọng, nó không chỉ là yếu tố thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế của mọi quốc
gia, mà còn là cơ sở vật chất để đảm bảo cho việc thực hiện công bằng xã hội và công
tác bảo vệ môi trường được thực thi một cách hiệu quả. Mục tiêu phát triển kinh tế
bền vững đòi hỏi một lượng lớn nguồn lực vật chất để đầu tư, và không có tổ chức
hoặc cá nhân nào có khả năng cung ứng được. Đây là trách nhiệm thuộc về Nhà
nước. Chỉ có Nhà nước mới có đủ quyền hạn và chức năng thu các khoản thuế, phí
từ các hoạt động sản xuất kinh doanh để thực hiện các mục tiêu xã hội và đầu tư vào
các lĩnh vực xã hội cũng như công tác bảo vệ môi trường. Đồng thời, chỉ Nhà nước
mới có đủ khả năng, tư cách huy động, tiếp nhận và phân phối nguồn vốn vay và
viện trợ một cách hiệu quả, kịp thời để phục vụ cho công tác phát triển kinh tế bền vững.
Thứ tư, đảm bảo việc thanh tra, kiểm tra, giám sát là một khâu trong chu trình quản lý.
Từ đó, nắm được tình hình thực hiện phát triển kinh tế bền vững của quốc gia, so
sánh với các tiêu chí phát triển kinh tế của thế giới. Qua đó có thể xây dựng, điều
chỉnh kịp thời để phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước và các tiêu chí của quốc
tế. Đồng thời, hoạt động thanh tra còn giúp phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời
các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến phát triển kinh tế. 10 KT LUẬN
Những thành tựu mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã đem lại một lần nữa chứng minh
một sự đúng đắn của mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng. Không thể nào có được một đất nước mà cơ sở hạ tầng phát triển xong kiến
trúc thượng tầng, ngược lại không có sự phát triển tích cực của cơ sở hạ tầng và cũng
như không có được một kiến trúc thượng tầng được coi là hoàn hảo mà lại đứng trên
một cơ sở hạ tầng lạc hậu, thấp kém, ta không thể coi đó như là một sự phát triển
bình thường mà là một sự phát triển sai lệch. Mỗi chúng ta tự hào về công cuộc đổi
mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Đảng ta khẳng định: “Lấy chủ nghĩa Mác -
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho mọi hoạt động của toàn Đảng,
toàn dân ta. Nội dung cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là
tư tưởng về sự giải phóng con người khỏi chế độ bóc lột thoát khỏi nỗi nhục của
mình là đi làm thuê bị đánh đập, lương ít”. Song, chúng ta hiểu rõ rằng vẫn còn nhiều
thiếu sót mà chưa giải quyết hết được, đó là những tác động tiêu cực của chủ nghĩa
quan liêu, của chế độ bao cấp quan liêu đã xâm nhập vào tổ chức bộ máy và hoạt
động của nhà nước trong một thời gian dài. Đặc biệt, tham nhũng ở nước ta vẫn còn
đang tồn tại ở các bộ phận không nhỏ cán bộ, nhân viên, vì thế, gây nên những tổn
thất nặng nề về kinh tế và văn hóa, ảnh hưởng xấu đến chính trị, tinh thần và đạo đức
trong xã hội ta. Mặc dù tồn tại những thiếu sót đó, nhưng chúng ta vẫn luôn có một
niềm tin rằng sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Nhà nước mà nền tảng là chủ nghĩa
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ đạt được những thành quả tốt nhất để phát
triển đất nước ta về cả kinh tế và xã hội. 11
DANH MỤC TÀI LIU THAM KHẢO
1. Công ty TNHH Luật Minh Khuê. Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng
và kiến trúc thượng tầng. Truy cập ngày 1/5/2024. Đường dẫn:
https://luatminhkhue.vn/moi-quan-he-bien-chung-giua-co-s - o ha-tang-va- kien-truc-thuong-tang.aspx 2. Tạp c í
h xây dựng Đảng. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Truy cập n à g y 5/5/2024. Đường dẫn:
https://xaydungdang.org.vn/giai-bao-chi-toan-quoc-ve-xay-dun - g dang/phat-
trien-kinh-te-thi-truong-dinh-huong-xa-ho -ichu-nghia-tai-viet-nam-trong- giai-doan-hien-nay-11291
3. Tạp chí tài chính. Vai trò của Nhà nước đối với phát triển kinh tế bền vững.
Truy cập ngày 5/5/2024. Đường dẫn:
https://tapchitaichinh.vn/vai-tro-cua-nha-nuoc-doi-vo -iphat-trien-kinh-te- ben-vung.html 12

Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức theo quan điểm của Triết học Mác – Lênin, liên hệ thực tiễn | Tiểu luận môn Triết học Mác – Lênin

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Giáo trình triết học Mác – Lênin lý luận và vận dụng - Dùng cho đào tạo chức vụ cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch | Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

Giáo trình triết học Mác – Lênin – 213 trang | Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

ìm hiểu sự vận dụng lý luận của Chủ nghĩa Duy vật Lịch Sử về đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam hiện nay | Tiểu luận môn Triết học Mác – Lênin

Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là mối quan hệ biện chứng mà trong đó vật chất có trước | Tài liệu môn Triết học Mác – Lênin Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng vàkiến trúc thượng tầng | Tài liệu môn Triết học Mác – Lênin Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh