Ôn tập tự luận thi hết học phần môn Cơ Sở Văn Hóa Việt Nam | Đại Học Hà Nội

NỘI DUNG ÔN TẬP PHẦN TỰ LUẬN 
THI HÊT HỌC PHẦN CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM
1. TínhthựcvậtvàdấuấncủatínhthựcvậttrongcácthànhtốvănhoáViệtNam(văn
hóavậtchấtvàvănhóatinhthần).
Gợiý:Cầnnêuđược: 
Tínhthựcvật:đượchìnhthànhtừđặcđiểmnàocủathiênnhiênViệt,nền
tảngkinhtếViệt 
Những biểu hiện của tính tính thực trong các thành tố văn hóa Việt
Nam (Văn hóa vật chất: Ăn- mặc- ở- đi lại; Văn hóa tinh thần: tín
ngưỡng, phong tục, ngôn từ, lối sống, tư duy nông nghiệp)
Việt Nam là một quốc gia nằm giữa Đông Nam Á, “là ngã tư đường của
các cư dân và các nền văn minh”.
Khí hậu đặc trưng là nóng ẩm, mưa nhiều và có hai mùa rõ rệt.
Địa hình Việt Nam trải dài, núi rừng chiếm 2/3 diện tích, 1/4 là
đồng bằng, mạng lưới sông ngòi dày đặc và phân bố rộng khắp.
Nằm trong khu vực nhiệt đới ẩm gió mùa, Việt Nam đặc trưng
bởi hệ sinh thái phồn tạp. Trong hệ sinh thái phồn tạp chỉ số đa
dạng giữa số giống loài và số cá thể rất cao, thực vật phát triển hơn so với động vật.
Sự đa dạng của môi trường sinh thái, điều kiện tự nhiên là yếu
tố góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa của người Việt. Trong
đó, nổi lên là hai sắc thái văn hoá mang tính điển hình của Việt
Nam: Sông nước và thực vật.
2. BốicảnhvàđặcđiểmvănhóachâuthổBắcBộthờiBắcthuộc.
Gợiý:Cầnnêu 
Bốicảnhlịchsử 
VănhóaViệttrongbốicảnhBắcthuộc:sựdunhậpcủavănhóaHán,
tinhthầnphảnkhángvàýthứcgìngiữvănhóabảnđịacủangườiViệt(nêu dẫnchứng). 
Đánhgiá,nhậnxét.
Bối cảnh  lịch sử:  vào  những thế  kỉ  cuối của  thiên nhiên  kỉ trươc  công
nguyên,nềnvănhóaViệtcổbắtđầuchịunhữngthửtháchghêgớm.Quốc
giaVănLang,sauđólàÂuLạcvàdântộchầunhưvừamớiđượcxáclập
vàtồntạichưabaolâuđãrơivàotìnhtrạngbịđôhộ.
179TCN:TriệuĐàvuanướcNamđãxâmchiếmÂuLạc,chiaÂuLạc
thành2quận:GiaoChỉ(=Bắc Bộ ) và Cửu Chân (=Thanh Hóa, Nghệ An, Hà
Tĩnh), đặt sứ thần, cai trị lỏng lẻo = công vật
Năm111TCN:nhàHánchiếmđượcnướcNamViệt,đổivùngđấtcủaâu
lạcthànhchâuGiaoChỉ,dướiđólà7quậnvớichứcquanđầuchâulàthứ
sử,đầuquậnlàTháiThú.
Thời kì này kéo dài từ năm 179 TCN tuy vậy nó được bắt đầu thật sự sau
thất bại của của khởi nghĩa Hai Bà Trưng, năm 43 sau công nguyên. Tới năm
938 với chiến thắng của ngô nguyền mở đầu cho kỉ nguyên độc lập thời tự
chủ của quốc gia Đại Việt. Thời kì này thường được gọi là thời kì nghìn năm
bắc thuộc, song có lẽ đúng hơn là thời bắc thuộc và chống bắc thuộc, vì
người Việt chưa bao giờ chịu khuất phục.
-106 TCN: đặt châu Giao Chỉ thống suất 7 quận lục địa (trừ Châu Nhai và
Đam Nhĩ), Châu trị tại quận Giao Chỉ. Đứng đầu là thứ sử, trị sở: Mê Linh
TrảiquaquátrìnhnghìnnămBắcthuộcvàchốngBắcthuộc,thựcdânphươngBắcđã
tiếnhànhhàngloạtcácbiệnphápđểđồnghóavănhóanhưngnhândântakhônghề
chịukhuấtphụcmàliêntiếpnổidậyđấutranhchốngápbứcđôhộnhằmgiảiphóng
đấtnước,giảiphóngdântộc.QuátrìnhgiaolưutiếpxúcvănhóaViệt–Hándiễnra
theocảhaihìnhthứclàcưỡngbứcvàônhòađãtạoranhữngchuyểnbiếnlớntrong
vănhóacủangườiViệt.Trongthờikìnày,nhândântavẫnluônbảotồnvàpháthuy
vốnvănhóabảnđịa.Bêncạnhđó,dođặcđiểmtiếpthuvănhóa“khôngchốitừ”,văn
hóadântộctađãcónhữngảnhhưởngnhấtđịnhcủavănhóaTrunghoa,cụthểlàvềcả
vậtchấtlẫntinhthần.
Trướchết,vềvănhóavậtchất,nhândântađãtiếpthuthànhtựukĩthuậtlàm
giấyvàchếtạothủytinhcủangườiTrungQuốc.Từđótìmtòi,khaitháccácnguyên
liệucủađịaphươngđểchếtácranhữngloạigiấycóchấtlượngtốtnhưgỗtrầm,rong
rêu;nhiềuloạisảnphẩmthủytinhmàusắctinhxảo.Cùngvớiảnhhưởngcủangành
làmgốmsứTrungQuốc,takhôngchỉtiếpthuvềmặtkĩthuậtmàcòncảphongcách
nghệthuậtTrungQuốc.Nhữngđồgốmsứsảnxuấtracónhữngđặcthùhoavăncủa
ngườiHán,vàđặcbiệttacòntiếntớilàmcácsảnphẩmgốmtrángmen.Bêncạnhđó,
nhândântavẫnsángtạoranhữngloạiđồgốmchocủariêngmình,khônggiốngvới
TrungQuốcnhưbìnhgốmcónạmhạtđáởxungquanhcổ,ốngnhổ,sanhhaiquai,
bìnhcontiệnđầuvoi,…
Đặcbiệtkhôngthểkhôngkểđếnlàsựgìngiữvàpháthuyvănhóatinhthần.
NgườiViệtcổtađãkhôngngừnghấpthuvàtiếpnhậnnhữngyếutốvănhóangoạilai,
hơnthếnữacònthườngxuyênđấutranhchốngâmmưuđồnghóacủakẻthùđểbảo tồnvănhóaViệt.
Biểuhiệntrướchếtlàsựbảotồntiếngmẹđẻ-tiếngViệt.Khithựcdânphương
Bắctrànvàođôhộnướcta,chúngđãcửngườisangdạychữHánvàchongườiHánở
cùngngườiViệtnhằmđồnghóangônngữ.Khimộtdântộcbịmấttiếngnóimẹđẻcủa
mìnhthìbảnsắcvănhóacũngsẽbịmấtđi.Tuynhiên,vớibảnlĩnhvàýchítựcường,
nhândânViệtcổvẫnduytrìtiếngnóimẹđẻcủamình,khôngchịukhuấtphục.Dosự
nguyênnhântấtyếuphảithayđổi,tiếngViệttacũngđãtiếpthunhiềuyếutốngôn
ngữ HánvàtừđósángtạorachữNho.ChữNhochínhlàchữHánđượcđọcbằngâm
tiếngViệt,khôngđọcbằngâmtiếngHánnhưngườiHán.Haynóicáchkhác,chữNho
làchữHánđượcViệthóangữâm,cónhiềungườicòngọilàchữHán–Việt.Loạichữ
nàylàchữviếtchínhthứccủadântộctatrong2000nămkểtừđầuthờiBắcthuộccho
đếnkhixuấthiệnchữQuốcngữ.ChínhngônngữnàyđãlàmchongườiHánkhông
thểtiêudiệtđượctiếngViệtvàkhôngthểđổnghóavănhóacủadântộcta,đâychính
làmộtthànhtựuvănhóavĩđại.
Tiếptheolàvềvănhọcnghệthuật,ngaytừthờiHán,vănhọcnghệthuậtTrung
HoađãđạtđếntrìnhđộcaovàcótầmảnhhưởngvớicácnềnvănhóaĐôngÁ.Nền
vănhọcnàycũngđãđượcdunhậpvàonướctatheoconđườngnôdịch,chínhvìthế
màquátrìnhtiếpthuvàtruyềnbádiễnrakháchậm,khôngđểlạinhiềutácphẩmvăn
học.Tuynhiênnềnvănhọcbảnđịagiàucóvớimộthệthốngcáccâucadao,tụcngữ,
cáctruyềnthuyếtđượctruyềnmiệng,khikếthợpvớinềnvănhọcnghệthuậtTrung
Quốcđãlàmchođờisốngvănhóacủaconngườiđượcđẩylêncaohơn.Đặcbiệt
thànhtựuphảikểđếntrongthờikìnàyphảikểđếnlàvănhọcPhậtgiáovàthơphú,
đâycũnglàcáctácphẩmthànhvăntrướctiêncủaViệtNamta.
MộttrongnhữngvănhóachịuảnhhưởngkhôngnhỏtrongthờiBắcthuộcphải
kểđếnlàlễgiáovàtínngưỡng.NgaytừthờiHùngVương,ngườiViệtcổđãcónền
vănhóariêngtuynhiênvẫncòngiảndị,chưasâusắc.Thựcdânđôhộđãlợidụnglí
dođóđểtruyềnbálễgiáoTrungQuốcvàoViệtNam,chủyếulàlễgiáocủađạoNho.
Nhogiáo-họcthuyếtchínhtrị,đạođứccủangườiTrungQuốcđãcónhữngảnh
hưởngsâuđậmđếntưtưởngcủangườiViệt,đâylàđiềukhôngthểtránhkhỏi.Đặc
biệt,NhogiáocònđượccoilàchuẩnmựcđạođứcchongườiViệtvớitưtưởng“Trung
–Hiếu”:nhàvuaphảitrungvớinước,hiếuvớidân,haynhândâncũngphảibiếttrung
thànhvớinhànướcvàconcáiphảisốngcóhiếuvớiôngbàchamẹ.Hơnthếnữa,Nho
giáocóvaitròvàtầmảnhhưởngrấtquantrọngtrongviệcxâydựngvàhoànthiệnhơn
nữanhữnggiátrịnhâncách,đạođứccủaconngười.Haybêncạnhđó,Phậtgiáocũng
đãdunhậpvàonềnvănhóaViệtNammộtcáchrấttựnhiên,vàngườiViệtquanniệm
rằngchỉcầngiữtâmthanhtịnh,khônglàmđiềutàácthìsẽđượcPhậtđộtrìvượtqua
mọikhổđaucủacuộcngười,nóicáchkhácđâychínhlàtưtưởng“Phậttạitâm”.
NếunhưlễgiáoTrungQuốcgópphầncủngcốchếđộphụquyềncủangười
Trungthìtráilại,nólạigiúpkhắcsâunhữngtruyềnthốngtíchcựcchongườiViệtta
nhưlòngbiếtơnvớichamẹ,tổtiên:“Uốngnướcnhớnguồn”,“Ănquảnhớkẻtrồng
cây”,…Bêncạnhđó,ngườiViệttacótruyềnthốngtôntrọngphụnữtrongkhilễgiáo
TrungQuốcnổitiếngvớitục“trọngnamkhinhnữ”.Đâylànétkhácbiệtrấtlớntrong
vănhóacủahainướctrongthờikìBắcthuộc,vaitròcủangườiphụnữViệttronggia
đìnhvàngoàixãhộiluônđượcđềcao.Taluônbiếtơncônglaocủacácvịanhhùng
dũngcảm,bấtkhuất,lãnhđạonhândânđứnglênđấutranhlậtđổáchthốngtrịnhư
HaiBàTrưng,BàTriệu,…haycâunói“Giặcđếnnhà,đànbàcũngđánh”đãkhắcsâu
vàotâmtríngườiViệttatừthuởnào.Vàxuyênkhônggian,thờigian,ngườiphụnữ
vẫnluôncóvaitròvôcùngquantrọngvàcótầmảnhhưởnglớn.
Cùngvớilễgiáo,sựtiếpthuvàbiếnđổilinhhoạtcònđượcthểhiệntronglễhội
củangườiViệt.VănhóaViệtNamđãcónhữngảnhhưởngsâusắcvềcácdịplễtết
củangườiTrungQuốc,trongđónổibậtlàTếtTrungThu–TếtĐoànViên,tađãtiếp
thusựtíchvềHằngNgacủaTrungQuốcvàkếthợpvớisựtíchvềchúcuộicủaViệt
Nam,từđóngày15tháng8âmlịchmỗinăm,ngườiViệtsẽbàycỗvàlàmđènlồngđể
trẻemđirướcđèn,ngắmtrăng,phácỗvàmúahát.DođóTrungThucònđượcgọilà
Tếtthiếunhi.Đặcbiệt,cómộtloạibánhkhôngthểthiếutrongdịpnàychínhlàbánh
nướng,bánhdẻo,cảgiađìnhsẽquâyquầnbênnhau,ănmiếngbánh,uốngngụmtrà
cùngnhaungắmtrăng.VàmộtngàytếtkháccóthểkểđếnlàTếtĐoanngọ,diễnra
hàngnămvàongàymùng5tháng5âmlịch.Trongngàytếtnày,ngườiViệttathường
bàybiệnmâmcúngvớinhiềuloạihoaquả,bánhlàmtừgạonếp,cùngvớiđólàtục
giếtsâubọ,ởmộtsốnơicòncótụcnhuộmmóngchânmóngtay,…Dogiaiđoạnnày
mớichuyểnsangmùahè,thờitiếtấmáphơn,làmùasâubọsinhsôinảynở,tànphá
mùamàngdẫnđếnthiệthạirấtnhiềunêndịptếtnàyđượcdiễnravớimongmuốndiệt
trừsâubọ,cầumộtmùamạngbộithu,nhiềuthuậnlợi.
Hayvềphongtụctậpquán,dùtrảiquahàngnghìnnămBắcthuộc,ngườiViệt ta
vẫngiữđượcnétriêngtrongphongtụccủamình.Cácphongtụctậpquántừthờicác
vuaHùngnhìnchungrấtgiảndị,chấtphác,nócũngchínhlàvănhóacủacưdânsống
trongnềnvănminhlúanước.Tiêubiểunhưtụcăntrầunhuộmrăng,tậptụcnàykhông
biếttựbaogiờđãđisâuvàothơcaViệtNamta:“Miếngtrầulàđầucâutruyện”,hay
truyềnthuyết“Trầucau”.Bêncạnhđótavẫngiữđượctụcbúitóc,cạođầu,xămmình,
…Dotấtyếuthayđổi,từtậptụcởnhàsàn,ngườiViệtđãchuyểndầnsangởnhàđất
bằng.Tacóthểthấy,dùchiềudàilịchsửnhưngcácphongtụctậpquáncủangười
Việtcổvẫncònnguyênvẹngiátrịnhưngàynào.
Tiếptheođólàvềâmnhạc,bêncạnhmộtsốnhạccụâmnhạccóảnhhưởngtừTrung
Quốcnhưchuông,ảnhhưởngtừẤnĐộnhưtrốngcơm,hồcầm,…thìđờisốngvăn
hóatinhthầnngườiViệtvẫntồntạinhữngnhạccụđộcđáonhưtrống,khèn,cồng chiêng,..
Nhưvậy,trongthờigianBắcthuộcvàchốngBắcthuộc,nềnvănhóacổtruyền
củangườiViệtđãbịđặttrongmộtthửtháchlớnlao,đólàbịđồnghóavănhóa.
Nhưngđặcbiệtởchỗ,nềnvănhóatakhôngnhữngkhôngchốitừnhữngyếutốngoại
laimàcòncókhảnăngdungnạpnóđểlàmphongphúhơnnềnvănhóanộitạicủa
nướcnhà.Mặtkhác,nhândântacũngđãđấutranhquyếtliệtđểgìngiữvàbảotồnvăn
hóacủamìnhthôngquanhiềucuộcnổidậygiànhlạichínhquyền,cùngvớiđósựtiếp
thuchọnlọcnhữngvănhóanướcngoàiđểpháthuynhữngyếutốvănhóanộitại.Từ
đó,tacóthểthấytrongcuộcđấutranhchốngBắcthuộc,dântộctakhôngnhững
khôngbịđồnghóavănhóa,bảnsắcvănhóacũngkhôngbịmấtđimàtráilại,nềnvăn
hóabảnđịangàycàngtrởnênsâusắc.NhândânViệtNamtađãhoàntoàngiành
thắnglợitrênmọimặttrận,từlãnhthổ,nhànướcchođếnvănhóa,tinhthần.
Khởi đầu từ trước công nguyên và kéo dài đến khi Ngô Quyền giành lại được đất nước.
Tinh thần đối kháng thường trực ấy đã bộc lộ mạnh mẽ qua các cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng (40-43), Triệu Thị Trinh
(246), Triệu Quang Phục (548-571)
+ đặc điểm của giai đoạn văn hóa chống bắc thuộc là sự suy tàn của nền văn lang – âu lạc, sự suy tàn này bắt nguồn từ: sự
suy thoái tự nhiên có tính quy luật của một nền vắn hóa sau khi đạt đến đỉnh cao, sự tàn phá cố tình của kẻ xâm lược
phương Bắc với âm mưu đồng hóa thâm độc.
Đặc điểm thứ là là giai đoạn văn hóa chống bắc thuộc đã mở đầu cho quá trình giao lưu – tiếp nhận văm hóa Trung Hoa và
khu vực. CŨng thức là mở đầu cho quá trình văn hóa Việt Nam hội nhập vào văn hóa khu vực. Điều thú vị ở đây là tuy tiếp
xúc trực tiếp và thường xuyên với trung hoa, nhưng giai đoạn này, VN tiếp nhận văn hóa Trung Hoa chưa nhiều, nho giáo
hình như chưa có chỗ đứng trong xã hội Việt Nam. Lí do của sựu kiện này rất đơn giản: đó là văn hóa đến theo vó ngựa xâm
lăng, do kẻ xâm lược tìm cách áp đặt vào> TR
3. LễhộicổtruyềnViệt:đặcđiểm,phânloạivàýnghĩa.Trìnhbàyvề mộtlễhộicổ
truyềncủangườiViệt. Gợiý:Cầnnêu
Lễhộicổtruyềnlàgì?Nộidungcủalễhội.Phânloạilễhội.Lấyvídụminh họa.
Tựchọn1lễhộicổtruyềnđểtrìnhbày:tên,địađiểm,thờigian.Nhữngnội
dung/đặcđiểmcủalễhộiđó.Lấyvídụcụthểminhhọa;Ýnghĩacủalễhội
trongđờisốngcưdân;Nhữngtíchcựcvàhạnchếcủaviệctổchức,thamgialễ hội.
Chia lễ hội thành hai bộ phận: lễ và hội. là các thực
thi trong lễ hội, thường là có sự giống nhau trong các lễ hội, sau được thể chế
hóa thành điển lễ của các triều phong kiến. Phần là phần khác nhau giữa các lễ hội.
Kháiniệm: Lễhộicổtruyềnlàmộtsinhhoạtvănhóamangtínhhệthống
tínhphứchợp,mộthiệntượngvănhóadângiantổngthể,baogồmgần
nhưtấtcảcácphươngdiệnkhácnhaucủađờisốngxãhộicủaconngười:
sinhhoạttínngưỡng,nghilễ,phongtục,giaotiếpvàgắnkếtxãhội,các
sinhhoạtdiễnxướngdângian(hát,múa,tròchơi,sânkhấu…),cáccuộc
thitài,vuichơi,giảitrí,ẩmthực,muabán…Khôngcómộtsinhhoạtvăn
hóatruyềnthốngnàocủanướctalạicóthểsánhđượcvớilễhộicổ
truyền,trongđóchứađựngđặctínhvừađadạngvừanguyênhợpnày. 
LễhộichùaHương:
Quảng bá du lịch Viêt Nam với bạn bè quốc tế. X
 Huy động được nguồn lực lớn từ nhân dân cả về vât chất lẫn tinh thần. X
 Tạo lập môi trường thuận lợi để nhân dân thực sự là chủ thể của hoạt động lễ
hội: Nhân dân chủ động sáng tạo, cùng tham gia tổ chức, đóng góp sức người
sức của cho các lễ hội truyền thống.
 Tổ chức môt cách đơn điêu.
 Máy móc hóa bản chất của lễ hôi: Các lễ hội đang bị áp đặt một số mô hình X
định sẵn, làm cho tính chủ động, sáng tạo của người dân bị suy giảm.
 Lễ hội ngày càng bị thương mại hóa. X
 Về quan điểm: Tổ chức lễ hôi cần bám sát thực tiễn, tổng kết thực tiễn trên cơ X
sở lý luận về quản lý văn hóa. Người dân phải được tham gia các quá trình tổ
chức lễ hội, phải được trao quyền tổ chức lễ hội hiệu quả.
 Đẩy mạnh nghiên cứu xu hướng biến đổi của lễ hội và tổ chức sự kiện nhằm
dự báo sát với thực tiễn của tình hình lễ hội.
 Về đào tạo nguồn nhân lực và tổ chức bộ máy quản lý 1ễ hội: Cần có chương
trình giảng dạy về việc tổ chức quản lý lễ hội, nhằm đào tạo các cán bộ quản lý
văn hóa có trình độ và khả năng quản lý lễ hội.