Phân tích tính tất yếu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội | Môn Chủ nghĩa xã hội khoa học - Đại học Bách Khoa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61548706
Phân tích tính tất yếu khách quan của thời kì quá độ lên CNXH
1. Thời kỳ quá độ là gì?
Thời kì quá độ là thời kỳ cải biến cách mạng sâu sắc toàn diện trên các lĩnh vực của đời
sống xã hội. Đây là thời kỳ đấu tranh quyết liệt giữa những nhân tố của xã hội mới và
tàn dư của xã hội cũ để tạo ra những tiền đề vật chất và tinh thần cần thiết để CNXH ra đời và phát triển.
2. Tính tất yếu khách quan thời kì quá độ lên XHCN:
a. CNXH và CNTB là 2 chế độ xã hội có bản chất đối lập nhau:  Kinh tế:
- Thứ nhất, theo V.I. Lênin, tính tất yếu của thời kì quá độ lên CNXH là do đặc điểm ra
đời phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa và cách mạng vô sản quy định. CNTB và
CNXH khác nhau về bản chất. CNTB được xây dựng dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân
tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất, trong hình thái kinh tế xã hội tư bản còn tồn tại áp
bức bóc lột bất công, đối kháng giai cấp (mâu thuẫn cơ bản chủ yếu về mặt chính trị
giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản). CNXH được xây dựng dựa trên chế độ công
hữuvề tư liệu sản xuất chủ yếu, tồn tại dưới hai hình thức là nhà nước và tập thể, đã xóa
bỏ tình trạng áp bức bóc lột bất công, không còn đối kháng giai cấp.  Chính trị:
CNXH được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, là Nhà nước của dân, do dân và
vì dân; nhân dân thông qua Nhà nước để thể hiện ý chí, nguyện vọng, quyền lực của
mình. Còn CNTB đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Tư sản, Nhà nước tư sản là nhà nước
của thiểu sổ, dùng để trấn áp đa số.  Xã hội:
Mục đích của CNXH là xóa bỏ chế độ người bóc lột bất công, giải phòng con người,
không còn đối kháng giai cấp. Còn CNTB lại duy trì chế độ áp bức, bóc lột, bất công
đối với các giai cấp “thấp cổ bé họng”.
 Như vậy, tước quyền sở hữu của giai cấp cầm quyền trong CNTB ngay lập tức là
điều không thể. Hơn thế nữa, chỉ riêng việc tước đoạt quyền sở hữu cũng chưa
giải quyết được vấn đề, mà còn phải thay thế sự quản lý của giai cấp bóc lột bằng
sự quản lý khác do giai cấp công nhân đảm nhiệm.=>Với những thuộc tính cơ
bản, phải trải qua thời kì quá độ thì những điều đó mới được xây dựng. lOMoAR cPSD| 61548706
Muốn đạt được những điều tích cực ở CNXH thì phải trải qua thời kì quá độ.
Thời kì xây dựng những tiền đề vật chất kĩ thuật , đời sống vật chất - tinhthần ,
kinh tế chính trị , văn hóa tư tưởng xã hội để cho CNXH ra đời. b.
CNTB tạo ra cơ sở vật chất – kỹ thuật nhất định cho CNXH, nhưng để cơ
sở vật chất – kỹ thuật đó phục vụ cho CNXH cần phải có thời gian tổ chức, sắp xếp
lại. Và thời gian đó chính là thời kì quá độ:
CNTB tạo ra tiền đề vật chất cho CNXH. Nền sản xuất đại công nghiệp với trình độ
khoa học kỹ thuật cao đưa năng xuất lao động lên cao, tạo ra ngày càng nhiều của cải
vật chất cho xã hội, đảm bảo đáp ứng những nhu cầu vật chất và văn hóa của nhân
dân,không ngừng nâng cao phúc lợi xã hội cho toàn dân. Nền đại công nghiệp đó phát
triển trên cơ sở khoa học - công nghệ, là hiện thân và là yếu tố tạo nên lực lượng sản
xuất hiện đại. Lực lượng sản xuất hiện đại sẽ quyết định việc nâng cao năng suất của
nền sản xuất - yếu tố quy định sự phát triển lên trình độ cao của phương thức sản xuất
mới. Trên cơ sở đó thiết lập quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa tiến bộ phù hợp để thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Chính sự phát triển của CNTB tạo ra cơ sở vật chất –
kĩ thuật nhất định cho CNXH. Nền đại công nghiệp mang lại lợi ích chủ yếu cho giai
cấp nắm giữ những tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội – giai cấp tư sản. Để cơ sở vật
chất phục vụ cho CNXH, mang lại lợi ích cho người lao động, quần chúng nhân dân thì
giai cấp công nhân cần phải có thời gian tổ chức lại. Những nước chưa trải qua CNTB
tiến lên xã hội chủ nghĩa cần có một thời gian dài để tiến hành công nghiệp hóa XHCN
(trong đó có Việt Nam). Bởi giai cấp công nhân, nhân dân lao động phải thực hiện những
nhiệm vụ mà đáng lẽ những nhiệm vụ đó phải thuộc về giai cấp tư sản, CNTB. c.
Các quan hệ xã hội của CNXH không thể tự phát ra đời trong lòng CNTB,
mà là kết quả của quá trình xây dựng và cải tạo CNXH. Đây cũng là nội dung cần
có thời gian để xây dựng quan hệ xã hội mới.
Sự phát triển của CNTB mới chỉ tạo ra những điều kiện, tiền đề vật chất cho sự ra đời
của CNXH. Quan hệ xã hội của CNXH gồm có 3 quan hệ: sở hữu, tổ chức , quản lí và
phân phối. Quan hệ sở hữu dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất , không thể tự
sinh ra trong CNTB. Bản chất của CNTB là dựa trên chế độ tư hữu , CNXH dựa trên
chế độ công hữu về tư liệu sản xuất. Quan hệ xã hội con người là quan hệ bình đẳng,
công bằng, tự do. Sự hình thành và phát triển của CNTB có sự tác động rất lớn của quần
chúng nhân dân lao động trong CNTB, từ sức ép của CNXH, buộc CNTB phải thay đổi. lOMoAR cPSD| 61548706
Điều đó có lợi cho người lao động. CNTB dưới hình thức hiện đại nhất của nó là chủ
nghĩa tự do mới, đã bị phê phán quyết liệt ngay từ bên trong và ở quy mô toàn cầu. Đảng
ta hoàn toàn có căn cứ khi khẳng định: “CNTB vẫn là một chế độ áp bức, bóc lột và bất
công. Những mâu thuẫn cơ bản vốn có của CNTB, nhất là mẫu thuẫn giữa tính chất xã
hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ
nghĩa, chẳng những không giải quyết được mà ngày càng trở nên sâu sắc. Khủng hoảng
kinh tế, chính trị, xã hội vẫn tiếp tục xảy ra. Chính sự vận động của những mâu thuẫn
nội tại đó và cuộc đấu tranh của nhân dân lao động các nước sẽ quyết định vận mệnh
của CNTB", đó là con đường tiến lên CNXH. Sự phát triển của xã hội loài người là một
quá trình lịch sử tự nhiên. Đó là sự biến đổi và thay thế lẫn nhau của các hình thái kinh
tế - xã hội từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Nghiên cứu tiến trình vận động
của lịch sử, các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác khẳng định, phương thức sản xuất tư bản
chủ nghĩa chắc chắn sẽ bị thay thế bằng phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa. Đó
là một quy luật khách quan của lịch sử và thời đại ngày này chính là thời kỳ quá độ từ
CNTB lên chủ nghĩa cộng sản.
=>Sở dĩ nói thời đại ngày nay là thời kỳ quá độ lên CNXH trên toàn thế giới là vì, thực
tiễn lịch sử cho thấy, từ khi cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười thành công ở nước
Nga năm 1917, nhân loại đã thực sự bước vào một giai đoạn phát triển mới – giai đoạn
quá độ lên CNXH. Hiện nay, mặc dù hệ thống CNXH thế giới đã bị sụp đổ, phong trào
xã hội chủ nghĩa nhìn chung đang trong giai đoạn thoái trào, nhưng một số nước theo
con đường xã hội chủ nghĩa, trong đó có Việt Nam, vẫn kiên định mục tiêu, lý tưởng,
tiến hành cải cách, đổi mới, giành được những thắng lợi to lớn, tiếp tục trỗi dậy, phát
triển mạnh mẽ; phong trào cộng sản và công nhân quốc tế có những bước phục hồi...
Hiện tại, CNTB còn tiềm năng phát triển nhưng về bản chất vẫn là chế độ áp bức bóc
lột và bất công. Những mẫu thuẫn cơ bản vốn có của CNTB, nhất là mâu thuẫn giữa
tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư nhân
tư bản chủ nghĩa, chẳng những không giải quyết được mà ngày càng trở nên sâu sắc.
Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội vẫn tiếp tục xảy ra. Chính sự vận động của những
mâu thuẫn nội tại đó và cuộc đấu tranh của nhân dân lao động quyết định vận mệnh của CNTB. d.
Công cuộc xây dựng CNXH là một công việc khó khăn, phức tạp và mới mẻ.
Vìvậy, giai cấp công nhân và nhân dân lao động càng cần có thời gian để làm quen và thích nghi. lOMoAR cPSD| 61548706
Thời kỳ quá độ là thời kỳ lịch sử mà bất cứ một quốc gia nào đi lên CNXH cũng đều
phải trải qua, ngay cả đối với những nước đã có nền kinh tế rất phát triển. Bởi lẽ, ở các
nước này tuy lực lượng sản xuất đã phát triển cao, nhưng vẫn còn cần phải cải tạo và
xây dựng quan hệ sản xuất mới, xây dựng nền văn hóa mới. Đối với những nước TBCN
, có nhiều thuận lợi hơn, do vậy thời kỳ quá độ có thể sẽ diễn ra ngắn hơn. Đối với nước
ta, từ một nước nông nghiệp lạc hậu đi lên CNXH bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa thì
càng phải trải qua thời kỳ quá độ lâu dài (Chưa trải qua giai đoạn phát triển tư bản chủ
nghĩa cũng có nghĩa là chưa có đầy đủ cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở xã hội và con người
để tiến lên CNXH một cách nhanh chóng và vững chắc). Tuy nhiên, đối với những nước
chưa trải qua quá trình phát triển CNTB thì, muốn xây dựng thành công CNXH, nhất
thiết phải thực hiện thời kỳ quá độ một cách lâu dài với những bước đi thích hợp và với
một khối lượng công việc to lớn bao gồm trong đó không chỉ những nội dung cơ bản
của thời kỳ quá độ từ CNTB lên CNXH, mà hơn thế, còn phải đồng thời đạt được cả
những thành tựu căn bản mà CNTB phải mất hàng trăm năm mới có được. Điều đó cũng
được Lênin khẳng định rằng: Trong thời kì quá độ, sự nghiệp xây dựng CNXH có khi
phải “ làm lại nhiều lần" mới xong và trong thực tế diễn biển của tiến trình quá độ trong
gần chín mươi năm qua với những thất bại thăng trầm cũng đã chứng minh điều đó. Như
vậy, chắc chắn thời kỳ quá độ không chỉ vô cùng khó khăn, phức tạp mà còn là một giai
đoạn phát triển rất lâu dài đối với những nước theo con đường xã hội chủ nghĩa.