Phong tục tang ma của dân tộc Chăm | Môn Dân tộc học đại cương - Đại học Văn hóa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 60857655
Nhóm 2: Phong tục tang ma của người Chăm Thành viên:. 1. Khúc Ngọc Hải 2. Nguyễn Phương Anh 3. Đào Thị Huyền 4. Tiêu Thị Ngọc Ánh 5. Nguyễn Thu Giang 6. Đỗ Huy Hoàng 7. Bùi Thúy Hòa 8. Nguyễn Thị Hương
I. Phong tục tang ma của người Chăm -
Quan niệm của người dân tộc Chăm về tang ma là một phần quan
trọng của tín ngưỡng và văn hóa của họ. Người Chăm tin rằng tang ma là
cách để đưa linh hồn của người chết vào thế giới bên kia, nơi họ sẽ được
sống lại trong một hình thái mới. Người Chăm cũng coi tang ma là một dịp
để thể hiện sự tôn trọng, yêu thương và nhớ nhung đối với người đã khuất
Một số phong tục chung là: -
Lễ cho nước: là nghi thức trao nước cho người chết để thanh tịnh linh hồn -
Lễ tắm rửa: là nghi thức tắm rửa xác người chết bằng nước sạch, có thêm hoa và nước hoa -
Lễ mặc áo: là nghi thức mặc áo cho người chết, thường là áo trắng hoặc áo cánh -
Lễ đưa đi chôn hoặc lễ hỏa táng: là nghi thức đưa xác người chết đi
chôn cất hoặc thiêu hủy, tùy theo tôn giáo và đẳng cấp của người chết - Lễ
nhập Kut, lễ dựng Kut, lễ mở cửa Kut: là những nghi thức liên quan
đến Kut, là nơi cất giữ tro cốt của người chết sau khi hỏa táng
II. Đặc điểm tang ma của người Chăm
1. Đề cao tính cộng đồng làng xã
-Cũng như những dân tộc khác, phong tục tang ma của dân tộc Chăm cũng
đề cao tính cộng đồng làng xã. Ngô Văn Giá cho rằng: "Tang ma trong
cộng đồng cư dân nông nghiệp rất coi trọng sự đánh giá của xóm giềng,
vậy một đám tang cho dù đông họ hàng con cháu nhưng không có xóm
giềng phúng viếng luôn bị coi là nỗi đau buồn của gia chủ. Điều đó chứng
tỏ người mất bị cộng đồng làng xã xa lánh, bị loại khỏi cộng đồng cư dân".
Tính cộng đồng làng xã được thể hiện qua việc phúng viếng, ở niềm thương
cảm của những người hàng xóm láng giềng đối với người đã khuất và gia
đình người đã khuất. Đây là một điều hết sức đặc biệt, thể hiện lối sống
trọng tình nghĩa của cư dân nông nghiệp. Người xưa có câu “ hàng xóm tối lOMoAR cPSD| 60857655
lửa tắt đèn có nhau”, vì vậy tính cộng đồng làng xã còn được thể hiện rõ
nét trong sự giúp đỡ lẫn nhau của làng xóm trong quá trình chuẩn bị cho
tang lễ: dọn dẹp; nấu nướng; lo toan việc ma chay, chôn cất,... Nói cách
khác, làng xóm láng giềng góp công rất lớn trong quy đình chuẩn bị và tổ
chức tang lễ, vừa thể hiện tinh thần đoàn kết trong cộng đồng vừa giúp mọi
người gắn kết nhau sâu sắc hơn 2. Tín ngưỡng đa thần
-Theo quan niệm của người Chăm, đối với con người cuộc sống ở cõi trần
chỉ là tạm bợ, cuộc sống ở thế giới bên kia mới là vĩnh hằng. Ở đó linh hồn
người chết cũng tham gia vào cuộc sống hằng ngày, và quan hệ tốt xấu với
những người thân thuộc đang sống. Cái chết đối với người Chăm chỉ là sự
chuyển đổi con người từ thế giới này sang thế giới khác và như là sự mở
đầu cho hành trình mới của con người ở thế giới bên kia. Với họ, mọi sự
vật trong thế giới tự nhiên đều là nơi trú ngụ của một vị thần nên trong đám
tang hễ động chạm ở đâu( đồ đạc, nguồn nước,..) làm bất cứ việc gì( thổi
tù, đánh trống,..) cũng đều được nhũng người hành lễ làm lễ cúng và cầu
xin các vị thần ở đó phù hộ.
- Hay trong đám tang (âm) thời gian được tổ chức vào buổi sáng (dương),
người Chăm còn tưởng tượng ra một vị thần âm dương trong thế giới của
thần linh. Trong đám tang, người được giao nhiệm vụ giữ nhà khi dựng bàn
thờ tổ thì phải chuẩn bị lễ vật tượng trưng cho các bộ phận: thân, chân, tay,
da thịt của thần âm dương.
3. Thể hiện đạo lí cao đẹp
III. Những kiêng kị trong tang ma của người Chăm Những
kiêng kị trong tang ma người Chăm: -
Kiêng không cử hành tang lễ vào những ngày xấu. Theo họ, những
ngàytốt nhất để cử hành tang lễ là các ngày thứ ba, thứ tư, thứ bảy , chủ
nhật, các ngày chẵn của thượng hay hạ tuần trăng. -
Chỉ những người chết bình thường và khi chết phải toàn vẹn, không
đui mù, què, tàn tật, không lai về dân tộc và tôn giáo thì mới đượcnhập vào nghĩa địa theo dòng mẹ -
Người tham dự tang lễ nên mặc áo trắng hoặc đen, tránh mặc áo sặc
sỡ hay có họa tiết nổi bật -
Trong ngày giỗ, người Chăm không nấu các loại thức ăn có vị chua
hoặc cay để tránh gây khó khăn cho linh hồn của người qua đời IV:
Những thay đổi trong tang ma của người Chăm -
Thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa”, "xây dựng gia đình văn hóa", đồng bào dân tộc Chăm ở Bình Thuận lOMoAR cPSD| 60857655
đã đưa nhiều quy định vào hương ước, quy ước của làng. Chính nhờ vậy,
nhiều phong tục không còn rườm rà về thủ tục nhưng vẫn giữ được nét truyền thống. -
Chẳng hạn, tang lễ của người Chăm theo đạo Bà La Môn tổ chức từ
8 đến 10 ngày, nay chỉ kéo dài từ 3 đến 4 ngày. -
Tang ma của người Chăm theo đạo Bà Ni, trước đây chỉ có giới chức
sắc, những người giàu có, có đẳng cấp mới được tổ chức đám tang theo
đúng phong tục của đạo giáo Bà Ni, còn bây giờ, khi có người quá cố đều
tổ chức như nhau không phân biệt đẳng cấp. -
Vấn đề ăn uống tại đám tang của người Chăm Bà Ni, nhất là lễ Dhi
thường tập trung nhiều về ăn uống, tốn kém cho gia chủ. Bây giờ phân
thành nhiều tổ: tổ nấu ăn, tổ giết thịt, tổ phục vụ. -
Trong hương ước tại các làng Chăm có ghi rõ: Bà con đi đưa tang
giúp đỡ nhau, nhưng phải về lại nhà mình ăn cơm để đỡ tốn kém cho gia
chủ. Còn giới chức sắc thì giảm bớt lễ lộc, từ đó giúp gia chủ tiết kiệm hơn. -
Về phía đạo giáo cũng tuyên truyền cho bà con tiết kiệm trong việc
tang ma, Ví dụ trong lễ Dhi có trâu rồi thì không mua nhiều loại cá lớn
nữa, chỉ mua đủ để làm theo tục lệ. Còn bia rượu cũng không uống nhiều,
dễ xảy ra xích mích, mất tình đoàn kết. -
Người Chăm Islam ngày xưa thì khi có người chết thì các tín đồ ở
dây dùng vải trẳng rồi quấn quanh người rồi đem chôn thẳng xuống đất,
không dùng đến quan tài. Ngày nay thì cách an táng người chết như vậy
không còn phù hợp nữa, do nó gây ô nhiễm môi trường và bị người xung
quanh phản đối, Do đó, ngày nay khi có người chết thì người ta thườg ta
dùng quan tài cho xác người chết vào sau đó khi đến nghĩa địa thì lấy Mayit
và tiến hành chôn cất người chết theo cách truyền thống và quan tài được
bỏ lại giữa nghĩa địa. Do sự vận động của nhà nước cho nên các dân tộc
Chăm hiện nay cũng đã chấp nhận sử dụng quan tài bởi nó hợp vệ sinh,
khoa học. Ngoài ra nhiều gia đình người Chăm còn vận dụng cách xây kim
tĩnh của người Kinh để xây dựng một ngôi mộ cho người đã khuất.
V: So sánh với phong tục tang ma của người Việt 1.Điểm giống nhau: -
Cả hai dân tộc đều có quan niệm về sự tái sinh và luân hồi của linh
hồnsau khi chết, nên tang ma là một bước quan trọng để tiễn đưa người
chết về cõi vĩnh hằng hoặc chuyển thế -
Cả hai dân tộc đều có nghi lễ tắm rửa, mặc áo, trang điểm cho
ngườichết trước khi đưa đi chôn hoặc hỏa táng. Nghi lễ này nhằm tôn trọng
và làm cho người chết được sạch sẽ, đẹp đẽ và thanh tịnh13 lOMoAR cPSD| 60857655 -
Cả hai dân tộc đều có nghi lễ cúng cơm, thắp hương, đốt vàng mã
chongười chết, nhằm bày tỏ lòng biết ơn và cầu mong cho người chết được
an nhiên và sung túc ở thế giới bên kia 2.Điểm khác nhau: Người Việt Người Chăm -
Thường chọn ngày giờ lành - Không quan tâm đến ngày
lặnhđể đưa người chết đi chôn, tránh giờ, màchỉ cần đưa người chết đi
những ngày giờ xấu, trùng tang hoặc chôn càng sớm càng tốt, tránh để bị quỷ tinh ám ảnh.
người chết ở nhà quá lâu. -
Có nhiều nghi lễ để trừ tà -
Không có nghi lễ trừ tà ma,
ma,như dùng bùa, bài tổ tôm, màchỉ cần đặt một chiếc dao bên
phương tướng, cầu lụa
cạnh người chết để tránh ma quỷ -
Thường chôn cất người chết -
Thường hỏa táng người chết,
trongquan tài, đặt trong mộ đất hoặc đặttro cốt trong lọ đất hoặc hộp gỗ,
lăng mộ, cũng có thể hỏa táng người rồi đem chôn trong một ngôi nhà
chết, nhưng không phổ biến.
nhỏ gọi là tháp, cũng có thể chôn cất
người chết trong quan tài nhưng
không phải là quy tắc chung -
Thường có nhiều nghi lễ sau -
Ít có nghi lễ sau khi chôn
khichôn cất người chết, như giỗ, cấtngười chết, chỉ có một lễ cầu siêu
cúng, thăm mộ… để thể hiện sự nhớ cho người chết vào ngày thứ bảy sau
thương và tri ân, có thói quen để khi chôn cất, không để tang cho
tang cho người chết trong một thời người chết, mà chỉ cần mặc áo trắng
gian nhất định, thường là ba năm, vào ngày chôn cất và ngày cầu siêu
mặc áo tang, không đeo trang sức,
không đi chơi, không cưới xin…