lOMoARcPSD| 36477832
HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG BÀI GIẢNG MÔN
TÀI CHÍNH TIỀN TỆ
Giảng viên: TS. Vũ Quang Kết
Khoa : Tài chính – Kế toán1
Học kỳ 2, năm học 2019 - 2020 1 lOMoARcPSD| 36477832 Tài liệu tham khảo
 Bài giảng Tài chính tiền tệ. Học viện Công nghệ Bưu chính viễn thông.
 Giáo trình lý thuyết tài chính- tiền tệ  Trường ĐHKT TP HCM  Trường ĐH KTQD
 Các văn bản pháp luật có liên quan Một số website hữu ích:
 www.mof.gov.vn ; www.mot.gov.vn
 www.vneconomy.com.vn Yahoo! Finance …
Giảng viên: TS. VŨ QUANG KẾT lOMoARcPSD| 36477832 Đánh giá  Chuyên cần : 10%  Kiểm tra 10%
 thảo luậnvà bài tập lớn: 10%  Thi cuối kỳ: 70 % lOMoARcPSD| 36477832
Nội dung và kết cấu môn học
Chương 1: Đại cương về tài chính- tiền tệ
Chương 2: Thị trường tài chính
Chương 3: Các tổ chức tài chính trung gian
Chương 4: Ngân hàng trung ương và chính sách tiền tệ
Chương 5: Tín dụng và lãi suất tín dụng
Chương 6: Tài chính doanh nghiệp Chương 7: Tài chính công
Chương 8: Tài chính quốc tế lOMoARcPSD| 36477832
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH-TIỀN TỆ
I. Bản chất của tiền tệ II. Chức năng của tiền
tệ III. Cung cầu tiền tệ IV. Bản chất và chức
năng của tài chính V. Hệ thống tài chính
Sự ra ời của tiền tệ (1)
Tiền ra ời và hoàn thiện trải qua một quá trình hết sức lâu dài
gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa. lOMoARcPSD| 36477832
- Xã hội công xã nguyên thủy, mọi của cải vật chất kiếm ÿược
ÿều ÿược dùng chung, không có sở hữu cá nhân. Vì vậy, họ
không cần có sự trao ÿổi.
- Khi chế ÿộ công xã nguyên thủy tan ra, sự tư hữu về của cải
và tư liệu sản xuất bắt ÿầu xuất hiện. mỗi cá nhân ÿều phải tự
lao ÿộng ÿể làm ra của cải. Tuy nhiên, mỗi cá nhân trong xã
hội ÿều không thể tự làm ra hết của cải mà mình muốn hưởng
thụ. Vì vậy, người ta phải trao ÿổi của cải với nhau.
Ví dụ người sản xuất ra lúa cần cái rừu ÿể làm công cụ lao
ÿộng nhưng người có rừu không cần lúa mà cần vải, việc này
buộc người có lúa phải ÿổi lấy vải và sau ÿó dùng vải ÿể ÿổi lấy rừu. lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tiền tệ
Sự ra ời của tiền tệ (2)
- Nhu cầu trao ổi càng nhiều hàng hóa thì quá trình trao ổi ó
càng phức tạp hơn. Để xác ịnh ược lượng giá trị trao ổi gữa
các vật là khó khăn. Chính vì vậy, người ta ã nghĩ ra tìm những
vật làm trung gian cho các cuộc trao ổi ó, ây là vật ngang giá.
- Sự ra ời và phát triển của vật ngang giá trong trao ổi hàng hóa
gắn với sự ra ời và phát triển của nền kinh tế hàng hóa. Quá
trình này ược ánh dấu bởi sự phát triển của một loạt các hình thái giá trị: lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tiền tệ
Sự ra ời của tiền tệ (3)
Các hình thái giá trị:
- Hình thái giá trị giản ơn hay ngẫu nhiên: Một hàng hóa
ngẫu nhiên phản ánh giá trị của một hàng hóa khác. Ví dụ: 1 rừu = 20 kg lúa mì 1 con cừu = 3 m2 vải ………..
- Hình thái giá trị toàn bộ hay mở rộng: nhiều hàng hóa ều
có khả năng làm vật ngang giá ể thể hiện giá trị của một hàng hóa nào ó. Ví dụ: lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tiền tệ 10 kg lúa mỳ = 1 rừu 3 m2 vải = 1 rừu 1 con cừu = 1 rừu 3 cây gỗ = 1 rừu ……
Sự ra ời của tiền tệ (3)
Các hình thái giá trị: lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tiền tệ
- Hình thái giá trị chung: Một hàng hóa óng vai trò là vật
ngang giá chung ể thể hiện giá trị của tất cả các loại hàng hóa khác. Ví dụ 1 rừu = 10 kg lúa mỳ hoặc = 3 m2 vải = 1 con cừu = 3 cây gỗ
- Hình thái tiền tệ: Khi sản xuất hàng hóa và thị trường ngày
càng mở rộng, thì òi hỏi khách quan phải hình thành vật
ngang giá chung thống nhất. Khi vật ngang giá chung ược
cố ịnh lại ở một vật ộc tôn và phổ biến thì xuất hiện hình
thái tiền tệ của giá trị. lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tiền tệ
Sự ra ời của tiền tệ (2)
- Hình thái tiền tệ: khi vật ngang giá chung
ược chấp nhận rộng rãi trong xã hội
(Thường là kim loại quí) => vật ngang giá
chung này trở thành tiền tệ
Tiền tệ là bất cứ thứ gì ược chấp nhận
chung ể ổi lấy hàng hoá, dịch vụ hoặc ể
thanh toán các khoản nợ lOMoARcPSD| 36477832
I.Bản chất của tiền tệ
Bản chất của tiền tệ
Về bản chất, tiền tệ là vật trung gian môi giới trong
trao ổi hàng hoá, dịch vụ, là phư ng tiện giúp
cho quá trình trao ổi ược thực hiện dễ dàng h n.
Bản chất của tiền tệ ược thể hiện rõ hơn qua hai
thuộc tính của tiền tệ : giá trị và giá trị sử dụng
Hai thuộc tính của tiền tệ.
- Giá trị sử dụng của tiền tệ: lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tệ
Là khả năng thoả mãn nhu cầu trao ổi của xã hội, nhu cầu
sử dụng làm vật trung gian trong trao ổi.
+ Giá trị sử dụng của tiền phụ thuộc vào nhu cầu trao ổi
+Giá trị sử dụng của một loại tiền tệ là do xã hội qui ịnh
- Giá trị của tiền
Thể hiện qua khái niệm “sức mua tiền tệ”, ó là khả năng ổi ược
nhiều hay ít hàng hoá khác trong trao ổi lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tệ
Các hình thái tiền tệ Tiề ệ ệ
n t hàng hóa-Hóa t
( commodity money )
 Hoá tệ thực chất chính là một loại hàng hoá ồng thời
thực hiện vai trò của ồng tiền
 Hoá tệ gồm có hoá tệ phi kim và hoá tệ kim loại
 Loại hoá tệ phổ biến nhất chính là Vàng. lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tệ
Các hình thái tiền tệ Tiề ĩ ề ấ
n danh ngh a-ti
n d u hiệ ị
u giá tr (Fiat money)
 Đồng tiền khi không hàm chứa trong nó ầy ủ giá trị mà nó ại
biểu thì lúc ó chỉ còn mang tính chất là một dấu hiệu của giá trị.
 Loại tiền này có giá trị sử dụng lớn hơn giá trị.
 Nguyên nhân dẫn ến việc sử dụng các dấu hiệu giá trị có cả chủ quan lẫn khách quan. lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tệ
 Có nhiều loại tiền có tính chất này.
Các hình thái tiền tệ
Tiền danh nghĩa- tiền dấu hiệu giá trị (Fiat money)
Tiều danh nghĩa bao gồm: Tiền xu kim loạ và tiền giấy. Tiền giấy gồm:
+ Tiền giấy khả hoán: là một mảnh giấy ược in thành tiền ể lưu hành,
thay thế cho tiền bằng vàng hay tiền bằng bạc (gold certificate, silver
certificate). Người có tiền giấy này có thể ến ngân hàng ể ổi lấy một số
lượng vàng hay bạc tương ương với giá trị ghi trên ồng tờ giấy ó. lOMoARcPSD| 36477832
+ Tiền giấy bất khả hoán: Tiền giấy bất khả hoán là loại tiền mà dân
chúng không thể em nó ến ngân hàng ể ổi lấy
vàng hay bạc. Đây là loại tiền giấy mà ngày nay
tất cả các quốc gia trên thế giới ang sử dụng. -
Tiền qua hệ thống ngân hàng:
- Tiền tín dụng, Tiền iện tử
I. Bản chất của tiền tệ
Các hình thái tiền tệ
Tiền danh nghĩa- tiền dấu hiệu giá trị (Fiat money) Tiều danh nghĩa bao gồm:
- Tiền xu kim loại - Tiền giấy
+ Tiền giấy khả hoán: là một mảnh giấy ược in thành tiền ể lưu
hành, thay thế cho tiền bằng vàng hay tiền bằng bạc (gold certificate, lOMoARcPSD| 36477832
silver certificate). Người có tiền giấy này có thể ến ngân hàng ể ổi lấy
một số lượng vàng hay bạc tương ương với giá trị ghi trên ồng tờ giấy ó.
+ Tiền giấy bất khả hoán: Tiền giấy bất khả hoán là loại tiền mà
dân chúng không thể em nó ến ngân hàng ể ổi lấy vàng hay bạc. Đây
là loại tiền giấy mà ngày nay tất cả các quốc gia trên thế giới ang sử dụng.
- Tiền qua hệ thống ngân hàng: Tiền tín dụng, Tiền iện tử lOMoARcPSD| 36477832
I. Bản chất của tiền tệ
Vai trò của tiền tệ
Là công cụ thực hiện yêu cầu hạch toán kinh tế
Là công cụ iều tiết kinh tế vĩ mô
Là công cụ thực hiện chủ quyền quốc gia lOMoARcPSD| 36477832
II. Chức năng của tiền tệ
Phư ng tiện trao ổi
 Tiền ược sử dụng như là một trung gian trong trao ổi
mua bán hàng hoá, thanh toán các khoản nợ
 Tiền tệ thực hiện chức năng phương tiện trao ổi không
nhất thiết phải là tiền tệ có ầy ủ giá trị
 Nhờ có tiền nên xã hội sẽ giảm ược các chi phí giao dịch
vì cần phải tìm ược sự trùng hợp kép về nhu cầu lOMoARcPSD| 36477832
II. Chức năng của tiền tệ
Phư ng tiện trao ổi
Để thực hiện chức năng này, tiền tệ cần áp ứng các yêu cầu sau:
 Phải ược tạo ra hàng loạt và có tính ồng nhất cao, thuận
tiện cho việc xác ịnh giá trị trong từng quốc gia
 Phải ược chấp nhận rộng rãi trong trao ổi
 Có thể chia nhỏ tạo thuận lợi cho trao ổi
 Dễ chuyên chở, di chuyển
 Có ộ bền cao với môi trường lOMoARcPSD| 36477832
II. Chức năng của tiền tệ
Thước o giá trị
 Tiền thực hiện việc biểu thị cho một lượng giá trị mà hàng
hoá chứa trong nó thông qua việc quy ổi giá trị ó ra lượng tiền.
 Nhờ có tiền nên việc so sánh giá trị giữa các hàng hoá trở nên ơn giản hơn nhiều:
- Nếu có 3 mặt hàng cần trao ổi => cần biết 3 giá - Nếu
có 10 mặt hàng cần tráo ổi => cần biết 45 giá
- Nếu có 100 mặt hàng cần trao ổi => cần biết 4.950 giá
- Nếu có 1000 mặt hàng cần trao ổi => cần biết 499.500 giá {(n(n-1)}/2 lOMoARcPSD| 36477832
II. Chức năng của tiền tệ
Thước o giá trị
 Giá trị của tiền tệ ược ặc trưng bởi khái niệm sức mua tiền tệ,
tức là khả năng trao ổi của ồng tiền.
 Khi tiền tệ tồn tại dưới dạng hàng hoá (tiền có ầy ủ giá trị) thì
sức mua của tiền phụ thuộc vào giá trị của bản thân tiền.
 Khi tiền tệ dưới dạng dấu hiệu giá trị thì giá trị của tiền không
cũng ược ảm bảo bằng giả trị của nguyên liệu dùng ể tạo ra nó mà phụ thuộc vào:
- Tình hình cung cầu tiền tệ trên thị trường, lOMoARcPSD| 36477832
II. Chức năng của tiền tệ
- Mức ÿộ lạm phát, tình trạng hưng thịnh hay suy thoái của
nền kinh tế -Niềm tin của người sử dụng.
Phư ng tiện cất trữ
 Tiền có tác dụng như một nơi chứa giá trị, nơi chứa sức mua hàng qua thời gian..
 Tiền là phương tiện cất trữ ược ưa chuộng hơn so với các
phương tiện khác vì tính lỏng của tiền là cao nhất
 Tiền chỉ có thể thực hiện ược chức năng cất trữ khi nó còn
ược xã hội thừa nhận lOMoARcPSD| 36477832
III. Cung –cầu tiền tệ Cầu về tiền tệ Khái niệm
Tổng hợp số lượng tiền tệ mà các chủ thể trong nền
kinh tế cần ể thoả mãn các nhu cầu chi tiêu và
tích lũy ược gọi là mức cầu tiền tệ Các bộ phận hợp thành lOMoARcPSD| 36477832
 Bộ phận cầu tiền cho nhu cầu giao dịch
 Bộ phận cầu tiền cho nhu cầu dự phòng
 Bộ phận cầu tiền cho nhu cầu cất trữ
Cung –cầu tiền tệ lOMoARcPSD| 36477832 Cung về tiền tệ Khái niệm
Mức cung tiền tệ là lượng tiền ược cung ứng nhằm
thoả mãn các nhu cầu thanh toán và dự trữ của các
chủ thể trong nền kinh tế.
Mức cung tiền phải tư ng ứng với mức cầu về tiền tệ.
Sự thiếu hụt hay dư thừa của cung tiền tệ so với cầu
ều có thể dẫn tới những tác ộng không tốt cho nền kinh tế.
III. Cung –cầu tiền tệ lOMoARcPSD| 36477832
Các phép o mức cung tiền tệ (khối tiền tệ)
Thành phần trong mức cung tiền tệ Khối tiền tệ
- Tiền mặt trong lưu thông (Mo)
- Tiền gửi không kỳ hạn tại ngân hàng (tiền
trong tài khoản séc) M1 M2
- Tiền gửi tiết kiệm M3
- Tiền gửi có kỳ hạn tại ngân hàng
- Các loại tiền gửi ở các ịnh chế tài chính khác (ngoài ngân hàng)
- Các chứng khoán có giá: tín phiếu kho bạc, thương phiếu,
chấp phiếu ngân hàng… L
III. Cung –cầu tiền tệ lOMoARcPSD| 36477832
Sự hình thành mức cung tiền tệ
Phát hành qua thị trường mở
Phát hành qua thị trường vàng và ngoại tệ
Phát hành qua các ngân hàng trung gian
Phát hành qua chính phủ
IV. Bản chất và chức năng của tài chính
Bản chất của tài chính
Sự tồn tại của nền sản xuất hàng hoá – tiền tệ ược coi là tiền ề
phát sinh và phát triển của tài chính. lOMoARcPSD| 36477832
-Hoạt ÿộng bán hàng hoá làm hình thành nên thu nhập cho
người sản xuất hàng hoá. Khoản thu nhập này chính là giá trị
của hàng hoá ÿem bán tồn tại dưới dạng tiền tệ.
-Các khoản thu nhập này trở thành nguồn hình thành nên những
quỹ tiền tệ của các chủ thể kinh tế tham gia trực tiếp hay gián tiếp
vào quá trình sản xuất hàng hoá.
=> Quá trình hình thành và sử dụng các quĩ tiền tệ này ược gọi là tài chính. lOMoARcPSD| 36477832
IV. Bản chất và chức năng của tài chính
Bản chất của tài chính
Về bản chất, tài chính là các quan hệ kinh tế trong
phân phối tổng sản phẩm xã hội dưới hình thái giá trị,
thông qua ó tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm
áp ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể trong nền kinh tế
Bản chất của tài chính ược thể hiện thông qua các
quan hệ kinh tế chủ yếu trong quá trình phân phối
tổng sản phẩm xã hội dưới hình thức giá trị lOMoARcPSD| 36477832
IV. Bản chất và chức năng của tài chính
Các quan hệ tài chính tài chính
- Quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các c quan nhà nước,
n vị kinh tế, dân cư.
- Quan hệ kinh tế giữa các tổ chức tài chính trung gian với các c
quan, tổ chức kinh tế phi tài chính, dân cư.
- Quan hệ kinh tế giữa các c quan, n vị kinh tế, dân cư với
nhau. Và các mối quan hệ kinh tế trong nội bộ các chủ thể ó.
- Quan hệ kinh tế giữ các quốc gia với nhau trên thế giới… lOMoARcPSD| 36477832
IV. Bản chất và chức năng của tài chính
Chức năng của tài chính
Chức năng phân phối
Thông qua Chức năng phân phối, các nguồn tài lực ại diện
cho các bộ phận của cải xã hội ược ưa vào các quĩ tiền tệ
ảm bảo cho những nhu cầu, lợi ích khác nhau của các chủ
thể kinh tế- xã hội.
- Đối tượng của phân phối tài chính
- Chủ thể phân phối tài chính
- Kết quả phân phối tài chính
- Đặc iểm của phân phối tài chính lOMoARcPSD| 36477832
Chức năng của tài chính
Chức năng giám ốc
Thông qua chức năng giám ốc tài chính, việc kiểm tra giám sát
bằng ồng tiền ược thực hiện ối với quá trình vận ộng của các
nguồn tài chính ể tạo lập các quĩ tiền tệ hay sử dụng chúng theo
các mục tiêu ã ịnh.
- Đối tượng của giám ốc tài chính
- Chủ thể giám ốc tài chính
- Kết quả kết quả của giám ốc tài chính - Đặc iểm của giám ốc tài chính lOMoARcPSD| 36477832
V. Hệ thống tài chính
Khái niệm hệ thống tài chính
Hệ Thống tài chính là tổng thể các hoạt ộng tài chính
trong các lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế quốc dân
nhưng thông nhất với nhau về bản chất, chức năng và
có liên hệ hữu c với nhau về sự hình thành và sử dụng
các quĩ tiền tệ ở các chủ thể kinh tế- xã hội hoạt ộng
trong các lĩnh vực ó.
Hệ thống tài chính lOMoARcPSD| 36477832
Khái niệm hệ thống tài chính
Các khâu của hệ thống tài chính - Tài chính công
- Tài chính doanh nghiệp
- Tài chính hộ gia ình
- Thị trường tài chính và trung gian tài chính
V. Hệ thống tài chính lOMoARcPSD| 36477832
Cấu trúc của hệ thống tài chính Tài chính công ( NSNN ) Thị trường tài chính Trung gian tài chính Tài chính Tài chính doanh nghiệp hộ gia ình
Sơ ồ 1.1. Cấu trúc hệ thống tài chính
V. Hệ thống tài chính lOMoARcPSD| 36477832
Chức năng của hệ thống tài chính  Huy ộng tiết kiệm  Phân bổ vốn
 Chuyển ổi và phân phối rủi ro  Giám sát doanh nghiệp
Chức năng của hệ thống tài chính
Huy ộng tiết kiệm và phân bổ vốn HUY ĐỘNG PHÂN BỔ lOMoARcPSD| 36477832 Người tiết kiệmNgười vay tiền Các tổ • chức Hộ gia ình• Hộ gia ình trung gian • Hộ gia ình (vay nợ) tài chính thông qua quỹ • Doanh nghiệp ầu tư, quỹ (vay nợ, vốn cổ lương hưu, bảo phần, thuê mua) hiểm• Chính Các thị phủ • trường Doanh nghiệp(vay nợ dưới tài chính hình • Chính phủthức trái phiếu)
• Nước ngoài• Nước ngoài (vay nợ, vốn cổ phần) lOMoARcPSD| 36477832
Chức năng của hệ thống tài chính
Chuyển ổi và phân phối rủi ro
 Rủi ro gắn liền với các giao dịch tài chính.
 Một hệ thống tài chính hoạt ộng tốt cung cấp các
phương tiện ể a dạng hóa hay tập trung rủi ro
giữa một số lượng lớn những người tiết kiệm và ầu tư.
 Rủi ro ược chuyển và phân phối giữa những
người tiết kiệm, ầu tư dưới nhiều hình thức và
bằng nhiều công cụ tài chính. lOMoARcPSD| 36477832
Chức năng của hệ thống tài chính
Chuyển ổi và phân phối rủi ro Doanh nghiệp Doanh nghiệp
Sáng lập viên/Chủ Sáng lập viên Cổ ông khác Chủ nợ sở hữu duy nhất (20%) (30%) (50%) Sở hữu 100% và
Rủi ro ược chuyển và phân phối chịu rủi ro 100%
giữa các nhà ầu tư khác nhau lOMoARcPSD| 36477832
Chức năng của hệ thống tài chính
Giám sát hoạt ộng quản lý doanh nghiệp
Hệ thống tài chính phân bổ vốn và ồng thời còn giám sát việc sử dụng vốn. Giám sát doanh nghiệp Hệ thống Cung Thông tin và cho phép tài chính cấp tách sở hữu khỏi quản lý lOMoARcPSD| 36477832
Chức năng của hệ thống tài chính
Hệ thống tài chính hoạt ộng hiệu quả dẫn tới:
 Tăng tiết kiệm và ầu tư  Hàm Tăng năng suất sản xuất: Y = f(K, L, R)
Phát triển tài chính Tăng theo chiều sâu tích lũy K vốn Hệ thống tài Tăng trưởng chính hoạt kinh tế ộng hiệu quả f
Sàng lọc & hỗ trợ Tăng
các dự án hiệu quả năng suất