Thành phần kinh tế nào sau đây giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nước ta?

Thành phần kinh tế nào sau đây giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nước ta?
Trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần của nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam (kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa) thì kinh tế nhà nước
được xác định đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Vậy hiểu vai trò chủ đạo của kinh tế
nhà nước như thế nào? Hãy cùng Luật Minh Khuê tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Mục lục bài viết
1. Thành phần kinh tế là gì?
Thành phần kinh tế là khu vực kinh tế, là kiểu quan hệ kinh tế đặc trưng bởi các hình thức sở hữu
nhất định về tư liệu sản xuất từ đó thành phần kinh tế tồn tại ở những hình thức tổ chức kinh tế nhất
định, căn cứ vào quan hệ sản xuất để xác định từng thành phần kinh tế cụ thể.
Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, người ta không sử dụng thuật ngữ thành phần kinh tế mà dùng
thuật ngữ khu vực kinh tế, nhưng cũng căn cứ vào vốn, tài sản thuộc về ai, nếu đó thuộc về nhà nước
thì là khu vực kinh tế nhà nước, nếu thuộc về tư nhân, đó là khu vực kinh tế tư nhân.
Thành phần kinh tế không tồn tại biệt lập mà có liên hệ chặt chẽ với nhau, tác động lẫn nhau tạo
thành cơ cấu kinh tế thống nhất bao gồm nhiều thành phần kinh tế.
2. Những thành phần kinh tế hiện nay ở Việt Nam
Theo văn kiện Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam, hiện nay ở Việt Nam có bốn thành phần kinh tế chính như sau:
- Thứ nhất là kinh tế nhà nước, tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm và các vị trí chiến lược quan
trọng về quốc phòng, an ninh.
- Thứ hai là kinh tế tập thể, hợp tác xã, dựa trên hợp tác đôi bên và áp dụng các phương thức quản lý,
sản xuất tiên tiến. Nhà nước cũng hỗ trợ các hợp tác xã về nguồn vốn, nhân lực, kỹ thuật và thị trường.
- Thứ ba là kinh tế tư nhân, nhà nước khuyến khích thành phần này phát triển ở hầu hết các ngành,
lĩnh vực kinh tế và góp vốn vào các tập đoàn kinh tế nhà nước.
- Thứ tư là kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, đóng vai trò quan trọng trong chuyển giao công nghệ,
trình độ quản lý và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.
3. Thành phần kinh tế giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nước ta
Trong số các thành phần kinh tế trên, kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân thúc đẩy
nền kinh tế phát triển, và các thành phần kinh tế khác được bảo vệ bình đẳng theo pháp luật.
Nói đến vai trò chủ đạo trong nền kinh tế của một bộ phận kinh tế nào đó tức là nói đến tầm quan
trọng của nó và tính chất quyết định của nó đối với một chế độ xã hội. Bộ phận kinh tế chủ đạo đó
phải chi phối và dẫn dắt các bộ phận kinh tế khác cùng phát triển. Như vậy, việc Đảng ta xác định:
“Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo” là đúng đắn, cần thiết, phù hợp với quy luật phát triển.
Về mặt kinh tế, kinh tế nhà nước dựa trên chế độ công hữu (sở hữu Nhà nước) về tư liệu sản xuất, là
chế độ sở hữu phù hợp với xu hướng xã hội hóa của lực lượng sản xuất. Thành phần kinh tế nhà
nước không chỉ bao gồm doanh nghiệp nhà nước mà còn bao hàm sức mạnh kinh tế đứng đằng sau
các chính sách và hoạt động quản lý kinh tế của Nhà nước. Nó bao hàm khả năng tổ chức và hoạch
định chính sách đúng đắn của Nhà nước, sự gắn kết hợp lý của hệ thống doanh nghiệp nhà nước, tài
chính nhà nước, luật pháp và hiệu lực quản lý của Nhà nước. Với sức mạnh kinh tế tổng hợp đó,
thành phần kinh tế nhà nước có khả năng tạo ra các điều kiện vật chất và các tiền đề kinh tế-xã hội để
phát triển tất cả các thành phần kinh tế.
Kinh tế nhà nước đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế bằng cách giữ vị trí then chốt, yết hầu, và
xương sống của nó, do đó có khả năng chi phối, điều tiết, hướng dẫn, giúp đỡ và liên kết các thành
phần kinh tế khác để bảo đảm sự phát triển ổn định của nền kinh tế. Nó còn đảm nhận các lĩnh vực
sản xuất, kinh doanh có tính chiến lược đối với sự phát triển kinh tế-xã hội, đòi hỏi vốn đầu tư lớn
vượt quá khả năng của tư nhân. Kinh tế nhà nước tham gia vào các lĩnh vực khoa học, công nghệ mũi
nhọn và có hệ số rủi ro cao.
Về mặt chính trị, kinh tế nhà nước là "hòn đá thử vàng" để đánh giá sự đúng đắn hay sai lệch của chủ
nghĩa xã hội trong quá trình phát triển kinh tế. Với tư cách là một nhà nước xã hội chủ nghĩa, công
nông và của những người lao động, việc khẳng định vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước và phát triển
thành phần này trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân là rất cần thiết để giữ vững
định hướng xã hội chủ nghĩa. Nếu kinh tế nhà nước không được củng cố và tăng cường, thì không thể
đạt được chủ nghĩa xã hội. Nếu kinh tế nhà nước không thực hiện tốt vai trò chủ đạo của mình, thì
không thể đạt được định hướng xã hội chủ nghĩa và đường đi lên chủ nghĩa xã hội cũng sẽ không được đảm bảo.
Về mặt xã hội, do bản chất về mặt sở hữu và mục đích hoạt động, nên thành phần kinh tế nhà
nước gánh vác chức năng và vai trò xã hội to lớn. Đối với bộ phận phi doanh nghiệp (ngân sách, dự
trữ quốc gia...) thì đương nhiên, bên cạnh chức năng kinh tế, chính trị, còn có cả chức năng xã hội. Đó
là điều không cần phải bàn. Đối với bộ phận “doanh nghiệp” trong thành phần kinh tế nhà nước, hoạt
động theo nguyên tắc thị trường cũng đảm nhận những vai trò xã hội lớn. Điều này thể hiện ở chỗ,
các doanh nghiệp này phải đảm nhận những ngành ở những địa bàn khó khăn có ý nghĩa chính trị-xã
hội mà tư nhân không muốn đầu tư, thực hiện sự bảo đảm cân bằng về đầu tư phát triển theo vùng,
miền, đảm nhận các ngành sản xuất hàng hóa công cộng thiết yếu. Đó là những “người lính đi đầu”
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, trong cuộc chiến chống đói, nghèo và tụt
hậu. Ngay cả những người phản biện nghiêm khắc nhất đối với các doanh nghiệp nhà nước cũng
không thể phủ nhận được thực tế đó.
Chúng ta có thể khẳng định rằng, trong nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa của Việt Nam, kinh tế
nhà nước đóng vai trò chủ đạo đúng đắn và cần thiết trên cả ba khía cạnh kinh tế, chính trị và xã hội.
kinh tế nhà nước là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước có thể định hướng và điều tiết nền
kinh tế, tạo môi trường và điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế cùng phát triển vì mục tiêu dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh. Để KTNN giữ vai trò chủ đạo, trước tiên cần phải
tập trung xây dựng các doanh nghiệp nhà nước vững mạnh, bởi chúng là bộ phận cấu thành của
KTNN. Các doanh nghiệp nhà nước cung cấp công cụ quan trọng để Nhà nước can thiệp vào nền kinh
tế khi cần thiết, giúp điều tiết và dẫn dắt các thành phần kinh tế khác, từ đó đảm bảo KTNN hoàn
thành tốt vai trò chủ đạo của mình. Các doanh nghiệp nhà nước cần được phát triển và xây dựng một
cách chọn lọc, tập trung vào chất lượng và hiệu quả thay vì số lượng, đặc biệt là trong các lĩnh vực
then chốt của nền kinh tế. Ngoài ra, các bộ phận phi doanh nghiệp của KTNN cũng cần được quản lý và
sử dụng tốt để trở thành công cụ đắc lực của Nhà nước trong việc định hướng và hỗ trợ phát triển
cho các doanh nghiệp thuộc tất cả các thành phần kinh tế. Các bộ phận này có thể giải quyết các vấn
đề xã hội và tạo môi trường ổn định cho phát triển kinh tế chỉ khi có đội ngũ công chức và viên chức
mẫn cảm, tinh thông nghiệp vụ và đạo đức.
Khẳng định vai trò chủ đạo của thành phần KTNN không có nghĩa là phân biệt, đối xử hay hạn chế các
thành phần kinh tế khác. Thực tế, chúng ta nên khuyến khích sự phát triển của các thành phần kinh tế
ngoài nhà nước, bao gồm cả tư nhân và đầu tư nước ngoài, để tăng cường hiệu quả của KTNN trong
vai trò chủ đạo của nó.
Sự phát triển của các thành phần kinh tế ngoài nhà nước có thể đóng góp vào ngân sách của KTNN và
thúc đẩy sự cải cách và phát triển hiệu quả hơn của nó. Vì trong nền kinh tế quốc dân, các thành phần
kinh tế đều tương tác với nhau và sự phát triển của một thành phần sẽ ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián
tiếp đến các thành phần khác.
Tuy nhiên, các thành phần kinh tế này cần được quản lý và điều hành bởi Nhà nước dưới sự lãnh đạo
của Đảng để đảm bảo lợi ích của quốc gia và dân tộc. Điều này là để đạt được mục tiêu xây dựng xã
hội chủ nghĩa phồn vinh và hạnh phúc mà Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn