Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của Nhân dân - Tư tưởng Hồ Chí Minh | Đại học Tôn Đức Thắng

Phân tích tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. I. Quá T
rình Hình Thành Tư Tưởng Của Hồ Chí Minh Về Nhà Nước:
Việt Nam là một quốc gia hình thành nhà nước từ rất sớm. Trải qua hàng nghìn
năm lịch sử, bị rất nhiều nước xâm lược hết lần này đến lần khác nên ông cha ta đã
tích lũy nhiều kinh nghiệm quý báu về dựng nước và giữ nước. Những yếu tố tích
cực của nhà nước thân dân thời phong kiến hưng thịnh trong lịch sử dân tộc có giá
trị trường tồn. Đó là những hành trang đầu tiên Người mang theo bên mình để cứu nước và dựng nước.
Trên hành trình tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã nghiên cứu nhiều mô hình
nhà nước và những cuộc khởi xướng cuộc đấu tranh vì nên độc lập, tự do cho dân
tộc mình. Bằng những khảo sát thực tiễn, với tư duy chính trị nhạy cảm, sắc sảo
Hồ Chí Minh đã quyết định lựa chọn con đường cách mạng tháng Mười Nga, kiểu
nhà nước theo học Mác-Lê-Nin, theo mô hình nhà nước Nga Xô-viết. II. Tư
Tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân:
1. Quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân.
Để nhận thức được sự rõ ràng quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng Nhà
nước kiểu mới thì ta cần phải giải đáp được các câu hỏi như là : thế nào là nhà
nước của dân? Thế nào là nhà nước dô dân ? Thế nào là nhà nước vì dân. Nhà nước của Dân
- Quan điểm nhất quán và sâu sắc nhất về Nhà nước của dân là mọi quyền lực
của Nhà nước và trong xã hội đều thuộc về nhân dân. Điều thứ nhất Hiến pháp
1946 ghi : “Nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng hòa. Tất cả quyền bình
trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt nòi giống, gái
trai, giàu nghèo, tôn giáo”.
- Theo Hồ Chí Minh, Nhà nước của dân là Nhà nước được nhân dân ủy quyền
cho các đại diện do nhân dân bầu ra và thông qua những người đại diện của
mình thực hiện quyền bãi miễn những đại diện nào tỏ ra không có đủ trách
nhiệm để làm vị trí đó nữa. Trong nhà nước của dân thì dân làm chủ, người dân
được hưởng mọi quyền dân chủ, có quyền làm những việc pháp luật không
cấm và có nghĩa vụ chấp hành nghiêm chỉnh Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước
phải bằng mọi nỗ lực, hình thành thiết chế dân chủ để thực thi quyền làm chủ
của người dân. Những vị đại diện do dân cử ra chỉ là những người được dân ủy
quyền, phải làm đúng chức trách và vị thế của mình, không phải đứng trên
nhân dân, coi khinh nhân dân, “cậy thế” với dân, “quên rằng dân bầu mình ra để làm việc cho dân”. Nhà nước do dân
- Cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nước; Quốc hội bầu ra Chủ tịch nước, Uỷ
ban Thường vụ Quốc hội và Hội đồng Chính phủ (tức Chính phủ). Hội đồng
Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất, thực hiện các nghị quyết của Quốc
hội và chấphành pháp luật
- Nhà nước của nhân dân là nhà nước do nhân dân bầu ra để đại diện cho quyền
lợi của mình.Vì vậy, nhà nước luôn được toàn dân ủng hộ, giúp đỡ, đóng góp,
chủ yếu thông qua thuế, để nhà nước có điều kiện thuận lợi thực hiện các hoạt
động của mình; Nhà nước còn được nhân dân phê phán, xây dựng và giám sát,
điều này khiến cho các thành viên của nhà nước luôn nhận thức rõ ràng trách
nhiệm đại diện của mình trước nhân dân. Để nhà nước trong sạch, vững mạnh,
hoạt động hiệu quả, Người nhấn mạnh rõ ràng, mọi cơ quan nhà nước đều phải
dựa vào nhân dân, giữ quan hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu
sự kiểm soát của nhân dân. “Nếu chính phủ làm hại nhân dân thì dân có quyền
đuổi chính phủ”. Điều có nghĩa là khi Nhà nước và các cơ quan tham nhũng,
quan liêu, cậy quyền, không đáp ứng được lợi ích và nguyện vọng của dân thì
nhân dân sẽ bãi miễn nó đi. Nhà nước vì dân
- Nhà nước vì dân là nhà nước thực sự của dân, do dân tổ chức, xây dựng và
kiểm soát trên thực tế. Nhà nước vì dân là luôn phải phục vụ cho lợi ích và
nguyện vọng của nhân dân, không có đặc quyền, thực sự trong sạch, cần kiệm
liêm chính, chí công vô tư. Trong nhà nước vì dân, công chức luôn là “đầy tớ”
của nhân dân, tức là vừa là người cai trị, vừa là đầy tớ của nhân dân, nên bất cứ
việc gì có lợi cho dân dù cho là việc nhỏ cũng phải làm hết sức có trách nhiệm
và cán bộ phải biết sử dụng tài nguyên, sức lực, tài sản của nhân dân vì lợi ích
của nhân dân. Tầm nhìn của Người về nhà nước vì người dân đã vượt xa tầm
nhìn của chủ nghĩa tư bản đế quốc khi nó ở thời kỳ phát triển nhất.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân với
tính nhân dân và tính dân tộc của Nhà nước:
2.1. Bản chất giai cấp công nhân của Nhà nước :
- Nhà nước là một phạm trù lịch sử, nó ra đời và chỉ tồn tại khi có các giai cấp
và sự đấu tranh giữa các giai cấp xuất hiện, do đó Nhà nước là sản phẩm của
một xã hội có giai cấp, nó luôn mang bản chất của một giai cấp nhất định,
không có nhà nước nào là không có giai cấp hoặc trên. Trong tư tưởng Hồ Chí
Minh, Nhà nước ta được coi là Nhà nước của dân, do dân, vì dân nhưng bản
chất giai cấp của Nhà nước ta là giai cấp công nhân. Vì:
o Một là Nhà nước do Đảng Cộng Sản lãnh đạo. Điều này được thể hiện:
Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo Nhà nước giữ vững và củng
cố bản chất của giai cấp công nhân Lời nói đầu của Hiến pháp .
năm 1959 nêu rõ: Nhà nước ta là nhà nước dân chủ nhân dân,
được thành lập trên cơ sở liên minh công - nông do giai cấp công
nhân lãnh đạo. Hồ Chí Minh nhấn mạnh thêm, cốt lõi của nhân
dân là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân
và tri thức do giai cấp công nhân lãnh đạo, mà đội tiên phong là
Đảng Cộng sản Việt Nam.
Đảng lãnh đạo bằng những chủ trương, quan điểm, chính sách
mà Nhà nước phải thể chế hóa bằng pháp luật, chính sách, kế
hoạch; Đảng lãnh đạo nhà nước thông qua hoạt động của các tổ
chức đảng và đảng viên trong bộ máy, cơ quan nhà nước; Đảng
lãnh đạo nhà nước thông qua công tác thanh tra.
o Thứ hai, tính chất giai cấp của nhà nước ta thể hiện ở định hướng phát
triển đất nước xã hội chủ nghĩa thông qua việc đổi mới nền kinh tế cũ và
phát triển nền kinh tế xã hội chủ nghĩa mới dựa trên nền tảng công
nghiệp hiện đại, tiến bộ khoa học công nghệ.
o Thứ ba, bản chất hoạt động của Nhà nước ta được thể hiện ở nguyên tắc
cơ bản về tổ chức và hoạt động, đó là nguyên tắc tập trung dân chủ.Nhà
nước phải tập trung, thống nhất quyền lực để mọi quyền lực đều về tay nhân dân.
o Thứ tư, dân chủ cũng cần có độc tài, chế độ nào cũng có độc tài, vấn đề
là ai độc tài với ai.Nhà nước dân chủ nhân dân dùng công cụ chuyên
chính nhân dân để trấn áp những kẻ áp bức, bóc lột nhằm bảo vệ lợi ích của nhân dân.
2.2.Bản chất của giai cấp công nhân thống nhất với tính nhân dân, tính dân tộc của nhà nước :
- Hồ Chí Minh đã giải quyết hài hòa, thống nhất giữa các giai cấp và tính nhân
dân, tính dân tộc với nhau và được biểu hiện rõ trong những quan điểm:
o Sự đoàn kết thống nhất thể hiện ở chỗ Nhà nước ta bảo vệ lợi ích của
nhân dân, lấy lợi ích của dân tộc làm gốc. Bản chất của vấn đề này là
Hồ Chí Minh khẳng định lợi ích cơ bản của giai cấp công nhân, công
nhân và của cả dân tộc là một. Nhà nước ta không chỉ đại diện cho ý chí
của giai cấp công nhân mà còn là ý chí của nhân dân, của toàn dân tộc.
3. Xây dựng nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ
- Theo Hồ Chí Minh, nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý mạnh phải là nhà
nước pháp quyền. Hiến pháp hiểu theo nghĩa rộng là được toàn dân thừa nhận,
ủng hộ, giúp đỡ; Theo nghĩa hẹp, nó được Hiến pháp thừa nhận.
- Nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ là nhà nước cai trị đất
nước bằng pháp luật chứ không phải bằng mệnh lệnh hay chuyên quyền. Điều
này chứng tỏ Người luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của pháp luật đối với
quản lý nhà nước và xã hội. Quản lý Nhà nước và xã hội bằng pháp luật là một
nhu cầu khách quan của một xã hội dân chủ, không có ưu tiên hay ngoại lệ nào.
- Một nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ phải là một nhà nước
luôn nhận thức được tầm quan trọng của việc đưa luật pháp vào cuộc sống và
phải bảo đảm luật pháp được áp dụng vào thực tiễn một cách hiệu quả và dân
sự. Chủ sở hữu và pháp luật luôn phải đi đôi với nhau. Theo Hồ Chí Minh,
pháp luật là điều kiện cần nhưng việc áp dụng và phát huy hiệu quả trong thực
tiễn mới là điều kiện đủ. Muốn pháp luật đi vào cuộc sống, chúng ta không chỉ
phải tập trung vào việc hoàn thiện Hiến pháp và hệ thống pháp luật trên bàn
làm việc mà hơn hết là bảo đảm pháp luật được thực thi và giám sát việc thực
hiện pháp luật trong các cơ quan, trong dân chúng. Chúng ta phải nhấn mạnh
tầm quan trọng của việc nâng cao hiểu biết của người dân, phát triển ý thức
đoàn kết, phát triển văn hóa chính trị và hoạt động công dân, khuyến khích
người dân tham gia vào công việc nhà nước.
4. Quan điểm về xây dựng nhà nước trong sạch, vững mạnh, hiệu quả:
4.1. Đề phòng và khắc phục những tiêu cực trong hoạt động của Nhà nước:
- Xây dựng một Nhà nước của dân, do dân, vì dân không bao giờ được tách rời
với việc làm cho bộ máy Nhà nước luôn luôn trong sạch, vững mạnh. Từ rất
sớm, Người luôn chỉ rõ cần phải kiên quyết chống ba thứ “giặc nội xâm” là
tham ô, lãng phí, quan liêu, nếu không sẽ dẫn tới hậu quả không thể lường trước được.
4.2. Tăng cường pháp luật đi đôi với đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng.
- Hồ Chí Minh đã khéo léo kết hợp quản lý xã hội thông qua pháp luật và phát
huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam được hình thành từ xưa
đến nay. Trong việc thực thi quyền hạn và trách nhiệm của mình với vị trí của
mình là Chủ tịch nước, Người lúc nào cũng thể hiện mình là một người sáng
suốt, hài hòa giữa lý trí và tình cảm, bao dung, nhân ái tuy vậy Người không
bao giờ bao che cho những sai lầm, khuyết điểm của bất cứ một ai. Chính vì
vậy Hồ Chí Minh yêu cầu pháp luật phải nghiêm trị những kẻ vô liêm sỉ, bất kể
thân phận, địa vị hay nghề nghiệp. Hơn nữa, Người đã dùng sức mạnh, uy tín
của mình để động viên những người mắc lỗi, lôi kéo họ vào cách mạng, giáo
dục những người có khuyết điểm để họ tránh vi phạm pháp luật.
- Người từng nói : “Dân chủ, sáng kiến, hăng hái” ba điều đó rất có quan hệ với
nhau. Vì vậy, Hồ Chí Minh nhắc nhở rằng : “Phải thật sự tôn trọng quyền làm
chủ của nhân dân. Tuyệt đối không được lên mặt ra lệnh ra oai. Thực hành dân
chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết được mọi khó khăn”. Phát huy
dân chủ phải gắn chặt với việc tăng cường nhà nước pháp quyền và quản lý xã
hội bằng pháp luật. Đồng thời, phải đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng và chống
vi phạm luất pháp, phải đảm bảo mọi công dân đều bình đẳng trước luật pháp,
phải tuyệt đối bảo đảm mọi hành vi vi phạm đều được xét xử nghiêm minh,
không phân biệt đối xử.
- Cần phải làm cho đội ngũ cán bộ, viên chức của nhà nước quán triệt nhận thức:
Nhà nước là tổ chức công thể hiện quyền lực của nhân dân, viên chức nhà
nước là đầy tớ của nhân dân.
- Đảng ta là đảng cầm quyền, sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định chất
lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Muốn chấn chỉnh lại bộ máy
nhà nước, đánh bại quan liêu, tham nhũng, Đảng phải sửa mình, nêu gương trong sạch, vững mạnh.