Vai trò của triết học Mác-Lênin trong đời sống xã hội và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu trong sư việc đổi mới của Việt Nam ngày nay | Tiểu luận môn Triết học Mác – Lênin

Khi đất nước ngày càng phát triển, ngày càng đi trên con đường hội nhập và đổi mới thì việc mở cữa đất nước để tiếp thu và phát huy những tri thức mới của thế giới là điểu đúng đắng. Thế nên mà con người càng ngày càng quan tâm đến những vấn đề đời sống xã hội nhiều hơn. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

35 18 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

TRƯỜNG ĐẠ ỌC SƯ PHẠI H M KỸ THU T TP. HCMẬ

KHOA LÝ LU N CHÍNH TRẬ Ị

MÔN H C: TRI T H C M - LÊNINỌ  Ọ C

TIỂ Ậ ỐU LU N CU I KỲ

Vai tr c a tri c M i s ng x h i   t h c – Lênin trong đ   

và ý nghĩa c ấn đề p đa v nghiên cứu trong s nghi i m i Vit

Nam hi n nay. 

GVHD: TS. Nguy n Th Quy t   

Nhóm th c hi n:   15

SVTH:

Trương Thanh Hoài 23143128

Bùi Đức Cảnh 23143103

Nguy n Qu c Anh 23143093  ố

Nguy n Vi ng 23143105  ệt Cườ

Lê Công Đức 23143118

Mã l p h c:   LLCT130105_23_1_10CLC

Thành phố H ồ Chí Minh, Tháng 12 năm 2023

LỜI CẢM ƠN

Tiểu lu n có th c xem là m t công trình nghiên c u khoa h c nh .Do vậ ể đượ ộ ứ ọ ỏ ậy

để hoàn thành một đề tài ti u lu n là m t vi c không d ể ậ ộ ệ  dàng đối v i sinh viên chúng ớ

em. Chúng em xin bày t lòng bi n Cô Nguy n Th ỏ t ơn chân thành và sâu sắc đ  

Quyt, người đã dùng những tri th c và tâm huy t cứ  ủa mình để có th truyể ền đạt cho

chúng em v n ki n th c quý báu, cố  ứ ảm ơn Cô đã giúp đỡ và hướng d n chúng em tẫ ận

tình trong su t thố ời gian vi t bài ti u lu n này, t o cho chúng em nh ng ti ể ậ ạ ữ ền đề,

những kin th ức để tip c n, phân tích gi i quy t v . ậ ả  ấn đề

Thành công luôn đi kèm vớ ứu đềi nỗ lực, trong vòng nhiều tuần, nghiên c tài

“Vai trò của Tri t h c Mac- ọ Lenin trong đời s ng xã hố ội và ý nghĩa của vấn đề nghiên

cứu trong s nghi i m ự ệp đổ ới ở Việt Nam hiện nay ” chúng em cũng đã gặp không ít

khó khăn, thử thách nhưng nhờ có s ự giúp đỡ của Cô chúng em đã vượt qua. Chúng

em đã cố gắng v n d ng nh ng ki n th c trong h c k hoàn ậ ụ ữ  ức đã học đượ ọ ỳ qua để

thành bài ti u lu u kinh nghiể ận này nhưng do chưa có nhiề ệm làm đề tài cũng như

những h n ch vạ  ề kin th c nên ứ chắc ch n s không tránh kh i nh ng thi u sót. ắ ẽ ỏ ữ 

Chúng em r t mong nh c s n xét, ý ki phía Cô ấ ận đượ ự nhậ n đóng góp, phê bình từ

để ể bài ti u luận đượ ện hơn. c hoàn thi

Chúng em cũng xin cảm ơn bạn bè, anh ch  đã tận tình ch b o chúng em trong ỉ ả

quá trình hoàn thành bài ti u lu n, t u ki n cho chúng em hi u thêm vể ậ ạo điề ệ ể ề những

ki ứn th c th c t ự .

M t l n n a, nhóm chúng em xin c ng d y và trang b n thộ ầ ữ ảm ơn Cô vì đã giả ạ  ki ức

cần thit để phục v cho môn hụ ọc cũng như làm hành trang cho cuộc s ng c a chúng ố ủ

em sau này.

Chúng em xin chân thành c ảm ơn!

Nhóm sinh viên th c hi n ự ệ

NHẬN XÉT C A GI NG VIÊNỦ Ả

.................................................................................................................................

Điểm:

.................................................................................................................................

Kí tên

TS. Nguy n Th Quyễ ị t

M C L C Ụ Ụ

M U ..................................................................................................................1Ở ĐẦ

CHƯƠNG 1:TRIT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA TRIT HỌC MÁC-LÊNIN

TRONG ĐỜI S NG XÃ H I ................................................................................2 Ố Ộ

1.1.Tri t h c và v ọ ấn đề cơ bản của Tri t h c ọ ………………………………………..2

1.1.1 Khái lược v Tri t hề  ọc ..................................................................................2

1.1.2.Vấn đề cơ bản c a Tri t hủ  ọc……………………………………………….12

1.1.3.Đối tượng và chức năng của tri t h c Mác  ọ – Lênin ..14 ………………………

1.2.Tri t h ọc - Mác-Leenin v trang b ề  th giới quan ...............................................17

1.3. Tri t h ọc -Mác-Leenin v trang b ề  th giới quan ................................................21

CHƯƠNG 2: Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN C U TRONG S NGHIỨ Ự ỆP ĐỔI MỚI

Ở Ệ VI T NAM.........................................................................................................29

2.1. Đổi m i v kinh tớ ề …………………………………………………………29

2.2. Đổi mới về chính tr………………………………………………………..32

2.3. Đổi mới v ề văn hóa - xã hội………………………………………………...38

2.4. Liên h v i th c ti n b n thânệ ớ ự  ả ………………………………………………42

K T LU ẬN ............................................................................................................44

TÀI LI U THAM KH O .................................................................................... Ệ Ả 45

M U Ở ĐẦ

1. Lý do chn ch đề

Khi đất nước ngày càng phát triển, ngày càng đi trên con đường hội nhập và

đổi mới thì việc mở cữa đất nước để tip thu và phát huy những tri thức mới của th

giới là điểu đúng đắng. Th nên mà con người càng ngày càng quan tâm đn những

vấn đề đời sống xã hội nhiều hơn. Nhận thấy rằng trit học ngày càng quan trọng và

đặc biệt biệt là trit học Mác Leenin ngày càng phát triển và ứng dụng vào xã hội -

nên nhóm chúng em sẽ nghiên cứu vấn đề này

2. Mục tiêu

Với mục tiêu nghiên cứu và hiểu sâu hơn về “vai trò của trit học Mác-Leenin

trong đời sống xã hội và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu trong sư việc đổi mới của

Việt Nam ngày nay”

3. Phương php nghiên cứu

Để hiểu kỹ và đúng đắng vấn đề này nhóm chúng em đã tìm những tài liệu có

trong lớp học, những bài giảng trên các nền tảng như Youtube, vân vân. Và các tài

liệu liên quan đn vấn đề này của các anh ch đã đi trước để hoàn thành bài nghiên

cứu này môt cách trọn ven nhất.

CHƯƠNG 1

TRI T H C VÀ VAI TRÒ C A TRI T H Ọ Ủ  ỌC TRONG ĐỜI SỐNG XÃ H I Ộ

-------------------

1.1. TRI T H  ỌC VÀ V ẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIT HỌC

1.1.1. c v tri t h c Khi lượ ề  

a. Nguồn g c c a tri t h c    

Là một lo i hình nh n thạ ậ ức đặc thù của con người, trit học ra đời ở c ả Phương

Đông và Phương Tây gần như cùng một th i gian (kho ng t ờ ả ừ th k  VIII đn th k 

VI tr.CN) tại các trung tâm văn minh lớn của nhân lo i th i C ạ ờ ổ đạ ứ i. Ý th c tri t học

xuất hi n không ng u nhiên, mà có ngu n g c th c t t t n t i xã h i v i m t trình ệ ẫ ồ ố ự  ừ ồ ạ ộ ớ ộ

độ nhất đnh c a s phát triủ ự ển văn minh, văn hóa, khoa học. Con người, với k v ng ỳ ọ

được đáp ứ ạt độ ủa mình đã sáng tạng nhu cầu về ậ nh n thức và ho ng thực tin c o ra

những luận thuyt chung nh t, có t nh h ng ph n ánh th ấ í ệ thố ả  giới xung quanh và th 

giới c a chủ ính con người. Trit h c là d ng tri th c l n xu t hi n s m nh t trong ọ ạ ứ ý luậ ấ ệ ớ ấ

lch s các lo i hình lý lu n c a nhân loử ạ ậ ủ ại.

Với tính cách là m t hình thái ý th c xã h i, tri t h c có ngu n g c nh n thộ ứ ộ  ọ ồ ố ậ ức

và ngu n g c xã h ồ ố ội.

* Ngu n g c nhồ ố ận th c ứ

Nhận th c th ứ  giới là một nhu cầu t nhiên, khách quan c i. V m t l ch ự ủa con ngườ ề ặ 

sử, tư duy huyề ín ngưỡn thoại và t ng nguyên thủy là loại hình trit lý đầu tiên mà

con người dùng để ẩn xung quanh. Ngườ giải thích th giới bí i nguyên thủy kt nối

những hi u bi t r i r , phi lôgíc...c a mình trong các quan ni y xúc ể  ờ ạc, mơ hồ ủ ệm đầ

cảm và hoang tưở ại đểng thành những huyền tho giải thích m i hiọ ện tượng. Đỉnh

cao của tư duy huyền thoại và tín ngưỡng nguyên th y là kho tàng nh ng câu chuyủ ữ ện

thầ ạn tho i và những tôn giáo sơ khai như Tô tem giáo, Bái vật giáo, Saman giáo.

Thời k tri t h i k suy gi m và thu h p ph m vi c a các loỳ  ọc ra đời cũng là thờ ỳ ả ẹ ạ ủ ại

hình tư duy huyền tho i và tôn giáo nguyên th y. Tri t h c chính là hình thạ ủ  ọ ức tư duy

lý luận đầu tiên trong lch sử tư tưởng nhân loại thay th được cho tư duy huyền

tho i và tôn giáo. ạ

Trong quá trình s ng và c i bi n th ố ả   giới, từng bước con người có kinh nghiệm

và có tri th c v u là nh ng tri th c c , riêng l , c m tính. Cùng ứ ề th giới. Ban đầ ữ ứ ụ thể ẻ ả

với sự tin bộ của s n xu i s ng, nh n th c c i d n dả ất và đờ ố ậ ứ ủa con ngườ ầ ần đạt đn

trình độ cao hơn trong việc gi i thích th ả  giới m t cách h ộ ệ thống, lôgíc và nhân quả...

M i quan h ố ệ giữa cái đã bit và cái chưa bit là đối tượng đồ ời là độ ực đòi ng th ng l

hỏi nhận th c ngày càng quan tâm sâu sứ ắc hơn đn cái chung, nh ng quy lu t chung. ữ ậ

S phát tri n c c khái quát trong quá trình nh n thự ể ủa tư duy trừu tượng và năng lự ậ ức

sẽ đn lúc làm cho các quan điểm, quan niệm chung nhất về th giới và v vai trò ề

của con người trong th  giới đó hình thành. Đó là lúc trit học xuất hi n vệ ới tư cách

là m t loộ ại hình tư duy lý luận đối lập v i các giáo lý tôn giáo và tri t lý huy n thoớ  ề ại.

Vào th i C ờ ổ đại, khi các loại hình tri thức còn ở trong tình tr ng tạ ản m n, dung ạ

hợp và sơ khai, các khoa học độ ập chưa hình thành, thì tri ọc đóng vai trò là c l t h

dạng nh n th c lậ ứ ý luận t ng h p, gi i quy t t t c các v l n chung v t ổ ợ ả  ấ ả ấn đề ý luậ ề ự

nhiên, xã hội, tư duy. Từ ổi đầ bu u lch s tri t h c và t i tử  ọ ớ ận th i k Trung Cờ ỳ ổ, trit

học v n là tri thẫ ức bao trùm, là “khoa học c a các khoa hủ ọc”. Trong hàng nghìn năm

đó, trit học được coi là có s m nh mang trong mình m i trí tu c a nhân lo i. Ngay ứ ệ ọ ệ ủ ạ

cả Cantơ, nhà trit học sáng lập ra Trit học cổ điển Đức ở th k XVIII, v ẫn đồng

thời là nhà khoa h c bách khoa. S dung họ ự ợp đó của tri t h c, m t m t ph n ánh tình  ọ ộ ặ ả

trạng chưa chín muồi của các khoa học chuyên ngành, mặt khác lại nói lên nguồn

gốc nh n th c cậ ứ ủa chính tri t h ọc. Tri t h c không th ọ ể xuất hi n t m t tr ng, ệ ừ ảnh đấ ố

mà ph i d a vào các tri th ng d ng. Các loả ự ức khác để khái quát và đnh hướng ứ ụ ại

hình tri th c cứ ụ thể ở th k  thứ VII tr.CN th c t ự  đã khá phong phú, đa dạng. Nhiều

thành t u mà v i ta x p vào tri th c, toán h c, y h c, ngh thu t, ự ề sau ngườ  ức cơ họ ọ ọ ệ ậ

ki ự ờ ấn trúc, quân s và cả chính tr Châu Âu th… ở i b y giờ đã đạ ức mà đt tới m n

nay v n còn khiẫ n con người ng c nhiên. Gi i ph u h c C ạ ả ẫ ọ ổ đại đã phát hiện ra nh ng ữ

t l ệ đặc biệt cân đối của cơ thể người và nh ng t l ữ  ệ này đã trở thành những “chuẩn

m i h a và ki n trúc C i góp ph n t o nên m t s k quan cực vàng” trong hộ ọ  ổ đạ ầ ạ ộ ố ỳ ủa

th giới. D a trên nh ng tri th y, tri t h i và khái quát các tri thự ữ ức như vậ  ọc ra đờ ức

riêng l thành lu n thuyẻ ậ t, trong đó có những khái ni m, ph m trù và quy luệ ạ ật… của

mình.

Như vậy, nói đn nguồn gốc nh n th c c a tri t hậ ứ ủ  ọc là nói đn sự hình thành,

phát tri n cể ủa tư duy trừu tượ ủa năng lựng, c c khái quát trong nhận thức của con

ngư ụờ ứi. Tri th c c thể, riêng l vẻ ề th giới đ ột giai đoạ ất đ ải đượn m n nh nh ph c

tổng h p, tr ng hóa, khái quát hóa thành nh ng khái ni m, ph m trù, quan ợ ừu tượ ữ ệ ạ

điểm, quy lu t, lu n thuyậ ậ t… đủ sức phổ quát để giải thích th i. Tri t h giớ  ọc ra đời

đáp ứng nhu cầu đó của nhận th c. Do nhu c u c a s t n tứ ầ ủ ự ồ ại, con người không thỏa

mãn v i các tri th c riêng l c b v ớ ứ ẻ, cụ ộ ề th giới, càng không thỏa mãn v i cách giớ ải

thích c a các t u và giáo l t h c b u t các tri t lý, t ủ ín điề ý tôn giáo. Tư duy tri ọ ắt đầ ừ  ừ

sự khôn ngoan, t tình yêu s thông thái, d n hình thành các h ừ ự ầ ệ thống nh ng tri thữ ức

chung nh t v ấ ề th giới.

Tri t h c ch t hi n khi kho tàng th c c ọ ỉ xuấ ệ ứ ủa loài người đã hình thành được

m t v n hi u bi t nhộ ố ể  ất đnh và trên cơ sở đó, tư duy con người cũng đã đạt đn trình

độ có khả năng rút ra được cái chung trong muôn vàn những sự kiện, hi ng ện tượ

riêng l . ẻ

* Ngu n g c xã h i ồ ố ộ

Tri t h i trong xã h i mông mu ọc không ra đờ ộ ội dã man. Như C.Mác nói:

“Tri ồt h ng bên ngoài thọc không treo lơ lử  giới, cũng như bộ óc không t n tại bên

ngoài con người”1 . Tri ọc ra đờt h i khi nền sản xu t xã h phân công lao ấ ội đã có sự

động và loài người đã xuất hiện giai cấp. Tức là khi ch độ cộng sản nguyên thủy

tan rã, ch chi m h u nô l  độ  ữ ệ đã hình thành, phương thức sản xu t d a trên s hấ ự ở ữu

tư nhân về tư liệ ất đã xác đ trình độ u sản xu nh và ở khá phát triển. Xã hội có giai

cấp và n n áp b c giai cạ ứ ấp hà kh c lu c, công cắc đã đượ ật hóa. Nhà nướ ụ trấn áp và

điều hòa l i ích giai cợ ấp đủ trưởng thành, “từ chỗ là tôi t c a xã h i bi n thành ch ớ ủ ộ  ủ

nhân c a xã hủ ội.

Gắn li n v i các hiề ớ ện tượng xã hội vừa nêu là lao động trí óc đã tách khỏi lao

độ ứ ấ ộ ầ ớng chân tay. Trí th c xu t hiện với tính cách là m t t ng l p xã hội, có v th xã

hội xác đnh. Vào th k VII - V tr.CN, t ng l p quý t  ầ ớ ộc, tăng lữ, điền ch , nhà buôn, ủ

binh lính...đã chú ý ọc hành. Nhà trườ đn việc h ng và ho ng giáo d ạt độ ục đã trở

thành m t ngh trong xã h i. Tri th c toán h a lộ ề ộ ứ ọc, đ ý, thiên văn, cơ học, pháp luật,

y h c gi ng d ng l p trí th c xã h i ít nhi u ng ọc...đã đượ ả ạy. Nghĩa là tầ ớ ức đã đượ ộ ề trọ

vọng. T ng l u ki n và nhu c u nghiên c c hầ ớp này có điề ệ ầ ứu, có năng lự ệ thống hóa

các quan ni m thành h c thuy t, lý lu n. Nh i xu t s c trong ệm, quan điể ọ  ậ ững ngườ ấ ắ

tầng lớp này đã hệ thống hóa thành công tri th c th i d m, ứ ời đại dướ ạng các quan điể

các h c thuyọ t lý luận… có tính h ệ thống, gi i th c s vả ích đượ ự ận động, quy lu t hay ậ

các quan h nhân qu c a m c xã h i công nh n là các ệ ả ủ ột đối tượng nhất đnh, đượ ộ ậ

nhà thông thái, các tri t gia (Wise man, Sage, Scholars, Philosopher), t c là các nhà  ứ

tư tưởng. Về mối quan hệ giữa các trit gia với cội nguồn của mình, C.Mác nhận

xét: “Các tri ọc lên như nấ trái đấ ời đạt gia không m m từ t; họ là sản phẩm của th i

của mình, c a dân t c mình, mà dòng s a tinh tủ ộ ữ  nhất, qu c tý giá và vô hình đượ ập

trung l i trong nh ng tri t h ạ ững tư tưở  ọc”.

Tri t h c xu t hi n trong l ch s i v i nh u ki y và  ọ ấ ệ  ử loài ngườ ớ ững điề ện như vậ

chỉ trong nh u ki - là n i dung c a v n g c xã h i cững điề ện như vậy ộ ủ ấn đề nguồ ố ộ ủa

tri t h t h ọc. “Tri ọc” là thuậ ần đầu tiên trong trườt ngữ được sử dụng l ng phái

Socrates (Xôcrát). Còn thu t ng ậ ữ “Trit gia” (Philosophos) đầu tiên xuất hiện ở

Heraclitus (Hêraclit), dùng để chỉ người nghiên c u v b n ch t c a s v ứ ề ả ấ ủ ự ật.

Như vậ ra đờy, trit học chỉ i khi xã h n m ội loài người đã đạt đ ột trình độ

tương đố ội, phân công lao đội cao của sản xuất xã h ng xã hội hình thành, của cải

tương đố ừa dư, tư hữu hóa tư liệ ất đượ ật đi th u sản xu c lu nh, giai cấp phân hóa rõ

và mạnh, nhà nước ra đờ ội như vậi. Trong một xã h y, tầng lớp trí thức xuất hiện,

giáo d ng hình thành và phát triục và nhà trườ ển, các nhà thông thái đã đủ năng lực

tư duy để trừu tượng hóa, khái quát hóa, h ệ thống hóa toàn b tri th c thộ ứ ời đại và các

hi ngện tượ c a t n t i xã h xây d ng nên các h c thuy t, các lý lu n, các triủ ồ ạ ội để ự ọ  ậ t

thuy t. V i s t n t i mang tính pháp lý c a ch s h u s ớ ự ồ ạ ủ  độ ở ữu tư nhân về tư liệ ản

xuất, của tr t t giai c p và c a b c, tri t h c, tậ ự ấ ủ ộ máy nhà nướ  ọ ự nó đã mang trong

mình t nh giai c p sâu s c, nó công khai t ng là ph c v cho l i ích c a nhí ấ ắ ính đả ụ ụ ợ ủ ững

giai c p, nh ng lấ ữ ực lượ ất đng xã hội nh nh.

Ngu n g c nh n th c và ngu n g c xã h i c a s ồ ố ậ ứ ồ ố ộ ủ ự ra đời c a tri t h c ch là s ủ  ọ ỉ ự

phân chia có tính ch u tri t h u ki n nào và ất tương đối để hiể  ọc đã ra đời trong điề ệ

với nh ng ti nào. Trong th c t cữ ền đề như th ự  ủa xã hội loài ngườ ảng hơn hai i kho

nghìn năm trăm năm trước, trit học ở Athens hay Trung Hoa và C Ấn Độ ổ đại đều

bắt đầu t s rao gi ng c a các tri t gia. Không nhiừ ự ả ủ  ều người trong s hố ọ được xã hội

thừ ậ ựa nh n ngay. S tranh cãi và phê phán thường khá quyt liệt ở cả phương Đông

lẫn phương Tây. Không ít quan điểm, học thuy t ph ải mãi đn nhi u th h sau mề  ệ ới

được khẳng đnh. Cũng có những nhà tri t h c ph i hy sinh m ng s ng c ọ ả ạ ố ủa mình để

bảo v h c thuy m mà hệ ọ t, quan điể ọ cho là chân lý.

Thực ra nh ng b ng ch ng th ữ ằ ứ ể hiện s hình thành tri t h c hi n không còn nhi u. ự  ọ ệ ề

Đa số tài liệu tri t h i C  ọc thành văn thờ ổ đại Hy L t, hoạp đã mấ ặc ít ra cũng không

còn nguyên v n. Th i ti n C i ch sót l i m t ít các câu trích, chú gi i và bẹ ờ ề ổ đạ ỉ ạ ộ ả ản

ghi tóm lược do các tác gi i sau vi t l i. T t c tác ph m cả đờ  ạ ấ ả ẩ ủa Plato (Platôn),

kho ng m t ph n ba tác ph m c a Arixt và m t s ít tác ph m c a Theophrastus, ả ộ ầ ẩ ủ ốt, ộ ố ẩ ủ

ngư ộờ ừ ấi k th a Arixtốt, đã b th t lạc. M t số tác phẩm ch La tinh và Hy L p cữ ạ ủa

trườ ậ ậng phái Êpiquya, chủ nghĩa Khắc k (Stoicism) và Hoài nghi lu n của thời h u

văn hóa Hy Lạp cũng vậy.

b. Khái ni m Tri t h c   

Ở Trung Quốc, chữ ấ ữ trit ( r哲) đã có từ t sớm, và ngày nay, ch tri t h c ( ọ 哲

學) được coi là tương đương vớ nghĩa là i thuật ngữ philosophia của Hy Lạp, với ý

sự truy tìm b n ch t cả ấ ủa đối tượng nh n thậ ức, thường là con người, xã hội, vũ trụ và

tư tưởng. Tri t h c là bi u hi ọ ể ện cao c a trí tu , là s u bi t sâu s c củ ệ ự hiể  ắ ủa con người

về toàn bộ th giới thiên- a- đ nhân và đnh hướng nhân sinh quan cho con người.

Ở Ấn Độ, thuật ng Dar'sana (tri t hữ  ọc) nghĩa gốc là chiêm ngưỡng, hàm ý là

tri th c dứ ựa trên lý trí, là con đường suy ng d n dẫm để ẫ ắt con người đn với lẽ phải.

Ở phương Tây, thuậ ọc” như đang đượt ngữ “trit h c sử dụng phổ bin hiện

nay, cũng như trong tấ ống nhà trườ φιλοσοφία (t cả các hệ th ng, chính là ting Hy

Lạp; đượ ụng nghĩa gốc sử d c sang các ngôn ngữ khác: Philosophy, philosophie,

философия). ới nghĩa là yêu Trit học, Philo- sophia, xuất hiện ở Hy Lạp Cổ đại, v

m n s  ự thông thái. Người Hy L p C ạ ổ đại quan ni m, philosophia vệ ừa mang nghĩa là

giả ứ ừ ấ ọi th ng nhích vũ trụ, đnh hướ ận th c và hành vi, v a nh n m n khát vạnh đ ng

tìm ki m chân lý c  ủa con người.

Như vậy, cả ở phương Đông và phương Tây, ngay từ ọc đã là hoạ đầu, trit h t

độ ầ ậ ậng tinh th n b c cao, là loại hình nh n th ng hóa và khái ức có trình độ trừu tượ

quát hóa r t cao. Tri t h c nhìn nhấ  ọ ận và đánh giá đối tượng xuyên qua th c t , xuyên ự 

qua hiện tượng quan sát đượ con người và vũ trục về . Ngay c khi tri t h c còn bao ả  ọ

gồm trong nó t t c mấ ả ọi thành t u cự ủa nh n th c, lo i hình tri th c bi ậ ứ ạ ức đặ ệt này đã

tồn t i v i tính cách là m t hình thái ý th c xã h ạ ớ ộ ứ ội.

Là lo i hình tri th c bi t c a con i, tri t h ng ạ ức đặ ệ ủ ngườ  ọc nào cũng có tham vọ

xây d ng nên b c tranh t ng quát nh t v ự ứ ổ ấ ề th i và v giớ ề con người. Nhưng khác với

các lo i hình tri th c xây d ng th i quan d a trên ni m tin và quan niạ ứ ự  giớ ự ề ệm tưởng

tượng v ề th giới, tri t h c s d ng các công c lý tính, các tiêu chu n lôgíc và nh ng  ọ ử ụ ụ ẩ ữ

kinh nghiệm mà con người đã khám phá thự ại, đểc t din t ả th i và khái quát th giớ 

giới quan bằng lý luận. T c thù c a nh n th c tri t h c th ính đặ ủ ậ ứ  ọ ể hiện ở đó.

Bách khoa thư Britannica đnh nghĩa, “Trit học là sự xem xét lý tính, trừu

tượng và có phương pháp về thự ạc t i v i tính cách là m t chớ ộ ỉnh th c nh ng khía ể hoặ ữ

cạnh n n tề ảng c a kinh nghi m và s t n t i. S truy v n tri t hủ ệ ự ồ ại ngườ ự ấ  ọc

(Philosophical Inquyry) là thành ph n trung tâm c a l ch s trí tu c a nhi u nầ ủ  ử ệ ủ ề ền văn

minh”.

“Bách khoa thư tri ới” củ ản năm 2001 t học m a Viện Trit học Nga xuất b

vit: “Trit h c là hình thọ ức đặc bi t c a nh n th c và ý th c xã h i v ệ ủ ậ ứ ứ ộ ề th giới, được

thể n thànhhiệ

hệ thống tri th c v ứ ề những nguyên tắc cơ bản và n n t ng c a t n tề ả ủ ồ ại người, v ề những

đặc trưng bả ữa con ngườn chất nhất của mối quan hệ gi i với tự nhiên, với xã hội và

với đời sống tinh th ần”.

Có nhiều đnh nghĩa về tri t h ọc, nhưng các đnh nghĩa thường bao hàm những

nội dung chủ y u sau: 

- Tri t h c là m ọ ột hình thái ý th c xã hứ ội.

- Khách th khám phá c a tri t h c là th i (g m c i bên trong và ể ủ  ọ  giớ ồ ả th giớ

bên ngoài con người) trong hệ thống ch nh th toàn vỉ ể ẹn v n có c a nó. ố ủ

- Tri t h c gi i thích t t c m i s v t, hi ng, quá trình và quan h c ọ ả ấ ả ọ ự ậ ện tượ ệ ủa

th i, v i m ch tìm ra nh ng quy lu t ph n nh t chi phgiớ ớ ục đí ữ ậ ổ bi ấ ối, quy đnh

và quy nh s v ng c a th i, c i và c t đ ự ận độ ủ  giớ ủa con ngườ ủa tư duy.

- V i tính cách là lo i hình nh n th c l p v i khoa h c và khác ớ ạ ậ ức đặc thù, độ ậ ớ ọ

biệ ớt v i tôn giáo, tri th c tri t h c mang tính h ng, lôgíc và trứ  ọ ệ thố ừu tượng về

th giới, bao g m nh ng nguyên t n, nh n ch t và ồ ữ ắc cơ bả ững đặc trưng bả ấ

những quan điểm nền tảng về mọi tồn t i. ạ

- Tri t h c là h t nhân c a th i quan. Tri t h c bi t c a ý  ọ ạ ủ  giớ  ọc là hình thái đặ ệ ủ

th thứ ểc xã h c thội, đượ hiện thành hệ ống các quan điểm lý luận chung nhất về th

giới, v ề con ngườ tư duy của con người và về i trong th giới ấy.

Tri t h ọc là hình thái đặc bi t c a ý th c xã h c th ệ ủ ứ ội, đượ ể hiện thành h ệ thống

các quan điể con ngườ tư duy củm lý luận chung nhất về  th giới, về i và về a con

người trong th  giới ấy.

Với s i c a Tri t h c Mác - Lênin, tri t h c là hự ra đờ ủ  ọ  ọ ệ thống quan điểm lí

luận chung nh t v i và v i trong th c v ấ ề th giớ  trí con ngườ  giới đó, là khoa họ ề

những quy luật v ng, phát tri n chung nh t c a t nhiên, xã hận độ ể ấ ủ ự ội và tư duy.

Tri t h c khác v i các khoa h c khác  ọ ớ ọ ở tính đặc thù c a h ủ ệ thống tri th c khoa ứ

học và phương pháp nghiên cứu. Tri th c khoa h c tri t h c mang tính khái quát cao ứ ọ  ọ

dựa trên sự trừu tượng hóa sâu sắc về th giới, v b n ch t cu c sề ả ấ ộ ống con người.

Phương pháp nghiên cứ ới như mộu của trit học là xem xét th gi t chỉnh thể trong

m i quan h a các y u t i mố ệ giữ  ố và tìm cách đưa lạ ột hệ ệ thống các quan ni m về

chỉnh thể đó. Trit học là sự din tả th giới quan bằng lí lu có th ận. Điều đó chỉ ể

thự ệ  ả ổ ửc hi n bằng cách tri t học ph i d tựa trên cơ sở ng kt toàn bộ lch s của khoa

học và l ch s c a b ử ủ ản thân tư tưởng trit học.

Không ph i m i tri t h u là khoa h c. Song các h c thuy t tri t hả ọ  ọc đề ọ ọ   ọc đều

có đóng góp ít nhiề ất đu, nh nh cho sự hình thành tri thức khoa học trit học trong

lch s ; là nhử ững “vòng khâu”, những “mắt khâu” trên “đườ ốc” vô tậng xoáy n của

lch s ng tri t h c nhân lo khoa h c c a m t h c thuy t tri t hử tư tưở  ọ ại. Trình độ ọ ủ ộ ọ   ọc

phụ thuộc vào s phát tri n c ng nghiên c u, h ự ể ủa đối tượ ứ ệ thống tri thức và h ệ thống

phương pháp nghiên cứu.

c. Đi tượng ca tri t h c trong l ch s   ị ử

Cùng v i quá trình phát tri n c a xã h i, c a nh n th c và c a b n thân triớ ể ủ ộ ủ ậ ứ ủ ả t

học, trên th c t , nự  ội dung của đối tượng c a tri t hủ  ọc cũng thay đổi trong các trường

phái tri t h c khác nhau.  ọ

Đối tượng của tri t h c là các quan h n và các quy lu t chung nh ọ ệ phổ bi ậ ất

của toànb t nhiên, xã hộ ự ội và tư duy.

Ngay t ừ khi ra đời, tri t h ọc đã được xem là hình thái cao nh t c a tri th c, ấ ủ ứ

bao hàm trong nó tri th c c a t t c ứ ủ ấ ả các lĩnh vực mà mãi v sau, t ề ừ th k  XV- XVII,

m i d n tách ra thành các ngành khoa h n tri t h c tớ ầ ọc riêng. “Nề  ọ ự nhiên” là khái

niệm chỉ trit họ ỳc ở i kphương Tây thờ còn bao g m trong nó t t c ng tri thồ ấ ả nhữ ức

mà con người có được, trước h t là các tri th c thu c khoa h c t ứ ộ ọ ự nhiên sau này như

toán h c, v t lý h ng ọ ậ ọc, thiên văn học... Theo S. Hawking, I. Cantơ là người đứ ở

đỉnh cao nh t trong s các nhà tri t hấ ố  ọc vĩ đại của nhân loại - những người coi “toàn

bộ kin th c cứ ủa loài người trong đó có khoa học t nhiên là thuự ộc lĩnh v c c a hự ủ ọ”.

Đây là nguyên nhân làm nảy sinh quan ni m v a tích c c v a tiêu c c r ng, tri t hệ ừ ự ừ ự ằ  ọc

là khoa h c cọ ủ ọa m i khoa h ọc.

Ở thờ ổi kỳ Hy Lạp C đạ ựi, nền trit học t nhiên đã đạt được những thành

tựu vô cùng r c rự ỡ, mà “các hình thức muôn hình muôn v cẻ ủa nó, như đánh giá của

Ph.Ăngghen: đã có mầ ống và đang nảm m y nở hầu ht tất cả các loại th giới quan

sau này”. Ảnh hưở đại còn in đậ ấn đng của trit học Hy Lạp Cổ m dấu n sự phát

tri n c ng tri t h Tây Âu mãi v - La còn là ể ủa tư tưở  ọc ở ề sau. Ngày nay, văn hóa Hy

tiêu chu n c a vi c gia nh p Cẩ ủ ệ ậ ộng đồng châu Âu.

Ở thờ ổi kỳ Hy Lạp C đạ ựi, nền trit học t nhiên đã đạt được những thành

tựu vô cùng r c rự ỡ, mà “các hình thức muôn hình muôn v cẻ ủa nó, như đánh giá của

Ph.Ăngghen: đã có mầ ống và đang nảm m y nở hầu ht tất cả các loại th giới quan

sau này”. Ảnh hưở đại còn in đậ ấn đng của trit học Hy Lạp Cổ m dấu n sự phát

tri n c ng tri t h Tây Âu mãi v - La còn là ể ủa tư tưở  ọc ở ề sau. Ngày nay, văn hóa Hy

tiêu chu n c a vi c gia nh p Cẩ ủ ệ ậ ộng đồng châu Âu.

Phải đn sau “cuộ ạng” Copernicus, các khoa học cách m c Tây Âu th k

XV, XVI m i d n ph tri th c cho s phát triớ ầ ục hưng, tạo cơ sở ứ ự ển m i c a tri t hớ ủ  ọc.

Cùng v i s hình thành và c ng c quan h s n xu n ch ớ ự ủ ố ệ ả ất tư bả ủ nghĩa, để

đáp ứ n, đặng các yêu cầu của thực ti c biệt yêu cầu của sản xuất công nghiệp, các

bộ môn khoa h c h t là các khoa học chuyên ngành, trướ  ọc th c nghi i. ự ệm đã ra đờ

Những phát hi n l n v ệ ớ ề đa l ý và thiên văn cùng những thành t u khác c a khoa hự ủ ọc

thự ữc nghiệm th k XV - y cu u tranh giXVI đã thúc đẩ ộc đấ a khoa học, trit học

duy v t v i ch ng c a tri t h c bậ ớ ủ nghĩa duy tâm và tôn giáo. Vấn đề đối tượ ủ  ọ ắt đầu

đư ủ ợc đặ ững đỉt ra. Nh nh cao mới trong ch nghĩa duy vật th k XVII - XVIII đã

xuất hiện ở Anh, Pháp, Hà Lan v i nhớ ững đại bi u tiêu biể ểu như F.Bacon, T.Hobbes

(Anh), D. Diderot, C. Helvetius (Pháp), B. Spinoza (Hà Lan)... V.I.Lênin đặc biệt

đánh giá cao công lao của các nhà duy v t Pháp th i k ậ ờ ỳ này đối v i s phát tri n chớ ự ể ủ

nghĩa duy vật trong l ch s tri t h ử  ọc trước Mác. Ông vit: “Trong suốt cả l ch s  ử hiện

đạ  ội của châu Âu và nhất là vào cuối th k XVIII, ở nước Pháp, nơi đã din ra m t

cuộc quy t chi n   chống t t c ấ ả những rác rưởi c a th i Trung C , ch ng ch ủ ờ ổ ố  độ phong

kin trong các thit ch và tư tưởng, chỉ có chủ nghĩa duy vật là trit học duy nhất

triệt để, trung thành v i t t c mớ ấ ả ọi h c thuy t cọ  ủa khoa học t ự nhiên, thù đch v i mê ớ

tín, v c gi . Bên c nh ch t Anh và Pháp th k XVII - ới thói đạo đứ ả ạ ủ nghĩa duy vậ  

XVIII, tư Aduy trit học cũng phát triển mạnh trong các h c thuy t tri t h c duy tâm ọ   ọ

mà đỉnh cao là Cantơ và Hegel (Hêghen), đại bi u xu t s c cể ấ ắ ủa tri t h c c  ọ ổ điển Đức.

Tri t h c t u ki n cho s i c a các khoa h ọ ạo điề ệ ự ra đờ ủ ọc, nhưng sự phát triển

của các khoa học chuyên ngành cũng từng bước xóa b vai trò c a tri t hỏ ủ  ọc t nhiên ự

cũ, làm phá sả ốn đóng vai trò “khoa họn tham vọng của trit học mu c của các khoa

học”. Trit học Hêghen là học thuyt trit học cuối cùng thể ệ hi n tham vọng đó.

Hêghen t coi tri t h c c a mình là m t h ự  ọ ủ ộ ệ thống nh n th c ph ậ ứ ổ bin, trong đó những

ngành khoa h c riêng bi t ch là nh ng m t khâu ph thu c vào tri t h c, là lôgíc ọ ệ ỉ ữ ắ ụ ộ  ọ

học ứng dụng.

Hoàn c nh kinh t - xã h i và s phát tri n m nh m c a khoa hả  ộ ự ể ạ ẽ ủ ọc vào đầu

th k  XIX đã dẫn đn s ự ra đời c a tri t hủ  ọc Mác. Đoạn tuy t triệ ệt để v i quan niớ ệm

tri t h c c a các khoa h t h ng nghiên  ọc là “khoa họ ủ ọc”, tri ọc Mác xác đnh đối tượ

cứu c a mình là ti p tủ  ục giả i quy t m i quan h a tố ệ giữ ồn tại và tư duy, giữa vật chất

và ý th c trên l ng duy v t tri và nghiên c u nh ng quy lu t chung nhứ ập trườ ậ ệt để ứ ữ ậ ất

của t nhiên, xã hự ội và tư duy. Các nhà trit h c mác xít v ọ ề sau đã đánh giá, v i Mác, ớ

lần đầu tiên trong l ch s ng c a tri t h c xác l p m t cách h p lý.  ử, đối tượ ủ  ọc đượ ậ ộ ợ

Vấn đề tư cách khoa học của tri t h ọc và đối tượ ủa nó đã gây ra những c ng

cuộc tranh lu n hi n nay. Nhi u h c thuy t triận kéo dài cho đ ệ ề ọ  t h c hi ọ ện đại ở

phương Tây muố ọc, xác đnh đối tượn từ bỏ quan niệm truyền thống về trit h ng

nghiên c ng tinh th n, phân tích ng ứu riêng cho mình như mô tả những hiện tượ ầ ữ

nghĩa, chú giải văn bản...

M c dù v y, cái chung trong các h c thuy t tri t h c là nghiên cặ ậ ọ   ọ ứu những

vấn đề ội và con ngườ chung nhất của giới tự nhiên, của xã h i, mối quan hệ của con

người, của tư duy con người nói riêng v i th ớ  giới.

1.1.2. V ấn đề cơ bản ca Trit hc

Tri t h c, khác v i m t s i hình nh n th c khi gi i quy t các  ọ ớ ộ ố loạ ậ ức khác, trướ ả 

vấn đề cụ thể của mình, nó buộc ph i gi i quy t mả ả  ột v có ấn đề ý nghĩa nền tảng và

là điể ất phát đểm xu giải quyt t t c ng v còn l - v v m i quan h ấ ả nhữ ấn đề ại ấn đề ề ố ệ

giữa v t chậ ất v i ý thớ ức. Đây chính là vấn đề cơ b n của tri t h ọc. Ph.Ăngghen vit:

“V  ệấn đề cơ bả n lớn của mọi tri t h c biọc, đặ t là c a tri t hủ  ọc hi i, là v ện đạ ấn đề

quan h i t n t ng kinh nghi m hay b ng l i rệ giữa tư duy vớ ồ ại”2. Bằ ệ ằ ý trí, con ngườ ốt

cuộc đề ện tượu phải thừa nhận rằng, hóa ra tất cả các hi ng trong th giới này chỉ có

thể, hoặc là hiện tượng vật ch t, t n tấ ồ ại bên ngoài và độc lập ý thức con người, hoặc

là hi ng thu c tinh th n, ý th c c a ch i. Nh ng nhện tượ ộ ầ ứ ủ ính con ngườ ững đối tượ ận

thứ ạc l lùng, huy n bí, hay ph c t nh h ng siêu nhiên, linh c m, vô ề ứ ạp như li ồn, đấ ả

thức, v t thậ ể, tia vũ trụ, ánh sáng, h t Quark, hạ ạt Strangelet, hay trường (Sphere)...tất

thảy cho đn nay v n không ph i là hiẫ ả ện tượng gì khác n m ngoài v t ch t và ý th c. ằ ậ ấ ứ

Để ả ừ ọ  ớ gi i quy c các v chuyên sâu ct đượ ấn đề ủa t ng h c thuy t về  th gi i, thì câu

hỏi đặt ra đố ọc trưới với trit h c ht vẫn là: Th giới tồn tại bên ngoài tư duy con

ngườ ớ ớ ầ ồi có quan hệ như th nào v i th gi i tinh th n t n tại trong ý th i? ức con ngườ

Con ngườ năng hiể t đn đâu vềi có khả u bi sự tồn tại thực của th giới? Bất kỳ

trường phái tri t h ọc nào cũng không thể l ng tránh gi i quyả ả t vấn đề này - m i quan ố

hệ giữa vật ch t và ý th c, gi a t n tấ  ữ ồ ại và tư duy. Khi gi i quy t vả  ấn đề cơ bả n, mỗi

tri t h c không ch nh n n t m xu t phát c i quy t các  ọ ỉ xác đ ề ảng và điể ấ ủa mình để giả 

vấn đề khác mà thông qua đó, lập trường, th giới quan của các h c thuy t và cọ  ủa

các tri nh. V n c a tri t h c có hai m t, tr l i hai t gia cũng được xác đ ấn đề cơ bả ủ  ọ ặ ả ờ

câu h i l n. ỏ ớ

Mặt th nhất: Gi a ý th c và v t ch c, cái nào có sau, cái nào ữ ứ ậ ất thì cái nào có trướ

quyt đnh cái nào? Nói cách khác, khi truy tìm nguyên nhân cu i cùng c a hiố ủ ện

tượng, s v t, hay s v n phự ậ ự ận động đang cầ ải gi i thích, thì nguyên nhân vả ật chất

hay nguyên nhân tinh thần đóng vai trò là cái quyt đnh.

Mặt th hai : Con ngườ năng nhậ ức đượi có khả n th c th giới hay không? Nói cách

khác, khi khám phá s v t và hi i có dám tin r ng mình s n ự ậ ện tượng, con ngườ ằ ẽ nhậ

thức được sự v t và hiậ ện tượng hay không.

1.1.3. Đi tượng và ch a tri t hức năng c  c Mác - Lênin

a. Khái ni m tri t hệ ế ọc Mác - Lênin

Tri t h c Mác - Lênin là h m duy v t bi n ch ng v t nhiên,   ệ thống quan điể ậ ệ  ề 

xã hội và tư duy - th giới quan và phương pháp luận khoa h c, cách m ng c a giai  ạ ủ

cấp công nhân, nhân dân lao độ c lượng và các l ng xã hội tin bộ trong nhận thc

và c i t o th  ạ  giới.

Tri t h c Mác - Lênin là  ọ tri t h c duy v t bi n ch ng   ậ ệ  theo nghĩa rộng. Đó là

hệ thống quan điểm duy vật biện chứng cả về tự nhiên và xã hội. Trong trit học

MácLênin, ch t và phép bi n ch ng th t h i nhau. Vủ nghĩa duy vậ ệ ứ ống nh ấ ữu cơ vớ ới

tư cách là chủ nghĩa duy vậ t, trit học Mác - Lênin là hình thức phát triển cao nhất

của ch ủ nghĩa duy vật trong lch sử tri t h -  ọc chủ ngh a duy v t bi n ch ậ ệ ng. Với tư

cách là phép bi n ch ng, tri t h c Mác - Lênin là hình th c cao nh t c a phép biệ ứ  ọ ứ ấ ủ ện

chứng trong lch s tri t h - ử  ọc phép bi n ch ng duy vệ  ật.

Tri t h c Mác - Lênin tr thành th ọ ở  giới quan, phương pháp luận khoa học

của l ng v t ch - xã h ng và cách m ng nh t tiêu bi u cho thực 35 lượ ậ ất ội năng độ ạ ấ ể ời

đạ ứ ả ạ ờ i ngày nay là giai cấp công nhân để nhận th c và c i t o xã h ng thội. Đồ i tri t

học Mác - Lênin cũng là th ới quan và phương pháp luậ gi n của nhân lao đông,cách

m ng và các lạ ực lượng xã hội tin bộ trong nh n th c và cậ ứ ải t o xã h i. ạ ộ

Trong th i ngày nay, tri t h c Mác - ng nh cao cời đạ  ọ Lênin đang đứ ở đỉ ủa tư

duy tri t h c nhân lo i, là hình th c phát tri n cao nh t c a các hình th c tri t h ọ ạ ứ ể ấ ủ ứ  ọc

trong l ch s . Tri t h c Mác - Lênin là h c thuy t v s phát tri n th ử  ọ ọ  ề ự ể  giới, đã và

đang phát triể ữa dòng văn minh nhân loạn gi i.

b. Đối tượng của tri t h c Mác - Lênin ế ọ

Với tư cách là mộ ủa tư tưởt hình thái phát triển cao c ng trit học nhân loại,

đối tượng nghiên c u c a tri t h c Mác - Lênin t t y u v a có s t, v a có ứ ủ  ọ ấ  ừ ự đồng nhấ ừ

sự khác bi t so v ng nghiên c u c a các hệ ới đối tượ ứ ủ ệ thống tri t h c khác trong l ch  ọ 

sử. Th c t l ch s ng minh r ng, m c dù m i h ng tri t h c v ng xác ự   ử chứ ằ ặ ỗ ệ thố  ọ ẫn thườ

đ ự ệnh cho mình m ng nghiên cột đối tượ ứu riêng, nhưng để th c hi n chức năng (là

hạt nhân lý lu n c a th ậ ủ  giới quan và cơ sở phương pháp luận chung nh t) c a mình, ấ ủ

m i h ng tri t họ ệ thố  ọc đề ải trướu ph c h t nghiên c u và gi i quy t m i quan h  ứ ả  ố ệ giữa

vật ch t và ý th c theo m t lấ ứ ộ ập trườ ất đng nh nh là duy vật hoặc duy tâm. Trên

cơ sở đó và cũng vì chức năng đó, mọ i hệ thống trit học trong lch sử đều phải tập

trung nghiên c u nh ng vứ ữ ấn đề chung nh t c a t nhiên, xã hấ ủ ự ội và con người; nghiên

cứu m i quan hố ệ c i nói chung, c i nói riêng v i th ủa con ngườ ủa tư duy con ngườ ớ 

giới xung quanh theo những đnh hướng v nhân sinh quan khác nhau - tích c c hoề ự ặc

tiêu c c. ự

Khắc ph c nhụ ững h n ch ạ  và đoạn tuy t v i nh ng quan ni m sai l m c a các ệ ớ ữ ệ ầ ủ

hệ thố ng tri t học khác, tri t h c Mác -  ọ Lênin xác đnh đối tượng nghiên c u là gi i

quy t m i quan h a v t ch t và ý th c trên l ng duy v t bi n ch ng và  ố ệ giữ ậ ấ  ập trư ậ ệ 

nghiên c u nh ng quy lu t v ng, phát tri n chung nh t c a t nhiên, xã h i và  ữ ậ ận độ ể ấ ủ  ộ

tư duy. Do gi i quy t triả  ệt để vấn đề cơ bản c a tri t h c trên lủ  ọ ập trường duy v t biậ ện

chứng nên trit h c Mác - Lênin ch ra các quy lu t v ng, phát tri n chung nhọ ỉ ậ ận độ ể ất

của th giới - cả trong t nhiên, trong l ch s xã h t h c Mác ự  ử ội và trong tư duy. Tri ọ

- ng th i gi i quy n m i quan h a bi n ch ng khách quan và Lênin đồ ờ ả t đúng đắ ố ệ giữ ệ ứ

biện ch ng ch quan. C ứ ủ ả th giới khách quan, quá trình nh n thậ ức và tư duy của con

ngư ủời đều tuân theo những quy luật biện chứng. Các quy luật biện chứng c a th 

giới v nề ội dung là khách quan nhưng về hình th c ph n ánh là ch quan. Bi n chứ ả ủ ệ ứng

chủ quan là s n ánh c a bi n ch t qua nh ng h n chự phả ủ ệ ứng khách quan. Vượ ữ ạ  l ch 

sử c a các h ủ ệ thống tri t h c khác, tri t h c Mác - ng nghiên  ọ  ọ Lênin xác đnh đối tượ

cứu c a mình bao g m không ch ng quy luủ ồ ỉ nhữ ật phổ bin c a t nhiên nói chung, ủ ự

mà còn bao g m c ng quy lu t ph n c a b n tồ ả nhữ ậ ổ bi ủ ộ phậ ự nhiên đã và đang được

nhân hoá - t c các quy lu t ph n c a l ch s xã h ng c a triứ ậ ổ bi ủ  ử ội. Do đó, đối tượ ủ t

học Mác - Lênin bao g m c v i. Tri t hồ ả ấn đề con ngườ  ọc Mác - Lênin xu t phát t ấ ừ

con người, t ừ thự c ti n, ch ra nh ng quy lu t c a s vỉ ữ ậ ủ ự ận động, phát tri n c a xã hể ủ ội

và c i. M ch c a tri t h c Mác - Lênin là nâng cao hi u qu ủa tư duy con ngườ ục đí ủ  ọ ệ ả

của quá trình nh n th c và ho ng th c ti n nh m ph c vậ ứ ạt độ ự  ằ ụ ụ l i. ợi ích con ngườ

Với tri t h c Mác - Lênin thì  ọ đối tượng củ ủa trit h ng cc và đối tượ a các

khoa h c c c phân bi t rõ ràng  thể đã đượ ệ . Các khoa h c c nghiên c u nh ng ọ ụ thể ứ ữ

quy lu c riêng bi t v t nhiên, xã h i ho t hật 36 trong các lĩnh vự ệ ề ự ộ ặc tư duy. Tri ọc

nghiên c u nh ng quy lu t chung nh ng trong c c này. Tri t hứ ữ ậ ất, tác độ ả ba lĩnh vự  ọc

Mác - Lênin có m i quan h g n bó ch t ch ố ệ ắ ặ ẽ với các khoa h c c . Các khoa họ ụ thể ọc

cụ thể cung c p nh ng d ấ ữ ữ liệu, đặt ra những vấn đề khoa h c mọ ới, làm tiền đề, cơ sở

cho s phát tri n tri t h c. Các khoa h c cự ể  ọ ọ ụ thể tuy có đối tượng và chức năng riêng

của mình nhưng đều phải dựa vào một th giới quan và phương pháp luận trit học

nhất đnh. Quan hệ giữa quy luật của trit học và quy luật của khoa học cụ thể là

quan h a cái chung và cái riêngệ giữ . S k t h p gi a hai lo i khoa h c, hai lo i tri ự  ợ ữ ạ ọ ạ

thứ ấ  ứ ộc nói trên là t t y u. Bất c m t khoa học cụ thể nào, dù t giác hay tự ự phát đều

phải d a vào mự ột cơ sở tri t h c nh ọ ất đnh. Tri t h ọc Mác - Lênin là s khái quát cao ự

những k t qu c a khoa h c c ả ủ ọ ụ thể, v ch ra nh ng quy lu t chung nh t cạ ữ ậ ấ ủa t nhiên, ự

xã h n cho các ội và tư duy; do đó, trở thành cơ sở th giới quan, phương pháp luậ

khoa h c c ọ ụ thể.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/50

| | Tải xuống

Preview text:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HCM
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
MÔN HỌC: TRIT HỌC MC - LÊNIN
TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
Vai tr ca trit hc Mc – Lênin trong đi sng x hi
và ý nghĩa ca vấn đề nghiên cứu trong s nghip đi mi  Vit Nam hin nay.
GVHD: TS. Nguyn Th Quyt
Nhóm thc hin: 15 SVTH: Trương Thanh Hoài 23143128 Bùi Đức Cảnh 23143103 Nguyn Qu c ố Anh 23143093
Nguyn Việt Cường 23143105 Lê Công Đức 23143118 Mã lp h c:
 LLCT130105_23_1_10CLC
Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 12 năm 2023 LỜI CẢM ƠN
Tiểu luận có thể được xem là một công trình nghiên cứu khoa học nhỏ.Do vậy
để hoàn thành một đề tài tiểu luận là một việc không d dàng đối với sinh viên chúng
em. Chúng em xin bày tỏ lòng bit ơn chân thành và sâu sắc đn Cô Nguyn Th
Quyt, người đã dùng những tri thức và tâm huyt của mình để có thể truyền đạt cho
chúng em vốn kin thức quý báu, cảm ơn Cô đã giúp đỡ và hướng dẫn chúng em tận
tình trong suốt thời gian vit bài tiểu luận này, tạo cho chúng em những tiền đề,
những kin thức để tip cận, phân tích giải quyt vấn đề.
Thành công luôn đi kèm với nỗ lực, trong vòng nhiều tuần, nghiên cứu đề tài
“Vai trò của Trit học Mac-Lenin trong đời sống xã hội và ý nghĩa của vấn đề nghiên
cứu trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay ” chúng em cũng đã gặp không ít
khó khăn, thử thách nhưng nhờ có sự giúp đỡ của Cô chúng em đã vượt qua. Chúng
em đã cố gắng vận dụng những kin thức đã học được trong học kỳ qua để hoàn
thành bài tiểu luận này nhưng do chưa có nhiều kinh nghiệm làm đề tài cũng như
những hạn ch về kin thức nên chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiu sót.
Chúng em rất mong nhận được sự nhận xét, ý kin đóng góp, phê bình từ phía Cô
để bài tiểu luận được hoàn thiện hơn.
Chúng em cũng xin cảm ơn bạn bè, anh ch đã tận tình chỉ bảo chúng em trong
quá trình hoàn thành bài tiểu luận, tạo điều kiện cho chúng em hiểu thêm về những kin thức thực t.
Một lần nữa, nhóm chúng em xin cảm ơn Cô vì đã giảng dạy và trang b kin thức
cần thit để phục vụ cho môn học cũng như làm hành trang cho cuộc sống của chúng em sau này.
Chúng em xin chân thành cảm ơn!
Nhóm sinh viên thực hiện
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................. Điểm:
................................................................................................................................. Kí tên
TS. Nguyễn Thị Quyt MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................1
CHƯƠNG 1:TRIT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA TRIT HỌC MÁC-LÊNIN
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI ................................................................................2
1.1.Trit học và vấn đề cơ bản của Trit học………………………………………..2
1.1.1 Khái lược về Trit học ..................................................................................2
1.1.2.Vấn đề cơ bản của Trit học……………………………………………….12
1.1.3.Đối tượng và chức năng của trit học Mác – Lênin………………………..14
1.2.Trit học - Mác-Leenin về trang b th giới quan...............................................17
1.3. Trit học -Mác-Leenin về trang b th giới quan................................................21
CHƯƠNG 2: Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI
Ở VIỆT NAM.........................................................................................................29
2.1. Đổi mới về kinh t…………………………………………………………29
2.2. Đổi mới về chính tr………………………………………………………..32
2.3. Đổi mới về văn hóa - xã hội………………………………………………...38
2.4. Liên hệ với thực tin bản thân………………………………………………42
KT LUẬN ............................................................................................................44
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................45 . MỞ ĐẦU
1. Lý do chn ch đề
Khi đất nước ngày càng phát triển, ngày càng đi trên con đường hội nhập và
đổi mới thì việc mở cữa đất nước để tip thu và phát huy những tri thức mới của th
giới là điểu đúng đắng. Th nên mà con người càng ngày càng quan tâm đn những
vấn đề đời sống xã hội nhiều hơn. Nhận thấy rằng trit học ngày càng quan trọng và
đặc biệt biệt là trit học Mác- Leenin ngày càng phát triển và ứng dụng vào xã hội
nên nhóm chúng em sẽ nghiên cứu vấn đề này 2. Mục tiêu
Với mục tiêu nghiên cứu và hiểu sâu hơn về “vai trò của trit học Mác-Leenin
trong đời sống xã hội và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu trong sư việc đổi mới của Việt Nam ngày nay”
3. Phương php nghiên cứu
Để hiểu kỹ và đúng đắng vấn đề này nhóm chúng em đã tìm những tài liệu có
trong lớp học, những bài giảng trên các nền tảng như Youtube, vân vân. Và các tài
liệu liên quan đn vấn đề này của các anh ch đã đi trước để hoàn thành bài nghiên
cứu này môt cách trọn ven nhất. 1 CHƯƠNG 1
TRIT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA TRIT HỌC TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI -------------------
1.1. TRIT HỌC VÀ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIT HỌC
1.1.1. Khi lược về trit hc
a. Nguồn gc ca trit hc
Là một loại hình nhận thức đặc thù của con người, trit học ra đời ở cả Phương
Đông và Phương Tây gần như cùng một thời gian (khoảng từ th k VIII đn th k
VI tr.CN) tại các trung tâm văn minh lớn của nhân loại thời Cổ đại. Ý thức trit học
xuất hiện không ngẫu nhiên, mà có nguồn gốc thực t từ tồn tại xã hội với một trình
độ nhất đnh của sự phát triển văn minh, văn hóa, khoa học. Con người, với kỳ vọng
được đáp ứng nhu cầu về nhận thức và hoạt động thực tin của mình đã sáng tạo ra
những luận thuyt chung nhất, có tính hệ thống phản ánh th giới xung quanh và th
giới của chính con người. Trit học là dạng tri thức lý luận xuất hiện sớm nhất trong
lch sử các loại hình lý luận của nhân loại.
Với tính cách là một hình thái ý thức xã hội, trit học có nguồn gốc nhận thức và nguồn gốc xã hội.
* Nguồn gốc nhận thức
Nhận thức th giới là một nhu cầu tự nhiên, khách quan của con người. Về mặt lch
sử, tư duy huyền thoại và tín ngưỡng nguyên thủy là loại hình trit lý đầu tiên mà
con người dùng để giải thích th giới bí ẩn xung quanh. Người nguyên thủy kt nối
những hiểu bit rời rạc, mơ hồ, phi lôgíc...của mình trong các quan niệm đầy xúc
cảm và hoang tưởng thành những huyền thoại để giải thích mọi hiện tượng. Đỉnh
cao của tư duy huyền thoại và tín ngưỡng nguyên thủy là kho tàng những câu chuyện
thần thoại và những tôn giáo sơ khai như Tô tem giáo, Bái vật giáo, Saman giáo. 2
Thời kỳ trit học ra đời cũng là thời kỳ suy giảm và thu hẹp phạm vi của các loại
hình tư duy huyền thoại và tôn giáo nguyên thủy. Trit học chính là hình thức tư duy
lý luận đầu tiên trong lch sử tư tưởng nhân loại thay th được cho tư duy huyền thoại và tôn giáo.
Trong quá trình sống và cải bin th giới, từng bước con người có kinh nghiệm
và có tri thức về th giới. Ban đầu là những tri thức cụ thể, riêng lẻ, cảm tính. Cùng
với sự tin bộ của sản xuất và đời sống, nhận thức của con người dần dần đạt đn
trình độ cao hơn trong việc giải thích th giới một cách hệ thống, lôgíc và nhân quả...
Mối quan hệ giữa cái đã bit và cái chưa bit là đối tượng đồng thời là động lực đòi
hỏi nhận thức ngày càng quan tâm sâu sắc hơn đn cái chung, những quy luật chung.
Sự phát triển của tư duy trừu tượng và năng lực khái quát trong quá trình nhận thức
sẽ đn lúc làm cho các quan điểm, quan niệm chung nhất về th giới và về vai trò
của con người trong th giới đó hình thành. Đó là lúc trit học xuất hiện với tư cách
là một loại hình tư duy lý luận đối lập với các giáo lý tôn giáo và trit lý huyền thoại.
Vào thời Cổ đại, khi các loại hình tri thức còn ở trong tình trạng tản mạn, dung
hợp và sơ khai, các khoa học độc lập chưa hình thành, thì trit học đóng vai trò là
dạng nhận thức lý luận tổng hợp, giải quyt tất cả các vấn đề lý luận chung về tự
nhiên, xã hội, tư duy. Từ b ổ
u i đầu lch sử trit học và tới tận thời kỳ Trung Cổ, trit
học vẫn là tri thức bao trùm, là “khoa học của các khoa học”. Trong hàng nghìn năm
đó, trit học được coi là có sứ mệnh mang trong mình mọi trí tuệ của nhân loại. Ngay
cả Cantơ, nhà trit học sáng lập ra Trit học cổ điển Đức ở th k XVIII, vẫn đồng
thời là nhà khoa học bách khoa. Sự dung hợp đó của trit học, một mặt phản ánh tình
trạng chưa chín muồi của các khoa học chuyên ngành, mặt khác lại nói lên nguồn
gốc nhận thức của chính trit học. Trit học không thể xuất hiện từ mảnh đất trống,
mà phải dựa vào các tri thức khác để khái quát và đnh hướng ứng dụng. Các loại
hình tri thức cụ thể ở th k thứ VII tr.CN thực t đã khá phong phú, đa dạng. Nhiều 3
thành tựu mà về sau người ta xp vào tri thức cơ học, toán học, y học, nghệ thuật,
kin trúc, quân sự và cả chính tr… ở Châu Âu thời bấy giờ đã đạt tới mức mà đn
nay vẫn còn khin con người ngạc nhiên. Giải phẫu học Cổ đại đã phát hiện ra những
t lệ đặc biệt cân đối của cơ thể người và những t lệ này đã trở thành những “chuẩn
mực vàng” trong hội họa và kin trúc Cổ đại góp phần tạo nên một số kỳ quan của
th giới. Dựa trên những tri thức như vậy, trit học ra đời và khái quát các tri thức
riêng lẻ thành luận thuyt, trong đó có những khái niệm, phạm trù và quy luật… của mình.
Như vậy, nói đn nguồn gốc nhận thức của trit học là nói đn sự hình thành,
phát triển của tư duy trừu tượng, của năng lực khái quát trong nhận thức của con
người. Tri thức cụ thể, riêng lẻ về th giới đn một giai đoạn nhất đnh phải được
tổng hợp, trừu tượng hóa, khái quát hóa thành những khái niệm, phạm trù, quan
điểm, quy luật, luận thuyt… đủ sức phổ quát để giải thích th giới. Trit học ra đời
đáp ứng nhu cầu đó của nhận thức. Do nhu cầu của sự tồn tại, con người không thỏa
mãn với các tri thức riêng lẻ, cục bộ về th giới, càng không thỏa mãn với cách giải
thích của các tín điều và giáo lý tôn giáo. Tư duy trit học bắt đầu từ các trit lý, từ
sự khôn ngoan, từ tình yêu sự thông thái, dần hình thành các hệ thống những tri thức
chung nhất về th giới.
Trit học chỉ xuất hiện khi kho tàng thức của loài người đã hình thành được
một vốn hiểu bit nhất đnh và trên cơ sở đó, tư duy con người cũng đã đạt đn trình
độ có khả năng rút ra được cái chung trong muôn vàn những sự kiện, hiện tượng riêng lẻ.
* Nguồn gốc xã hội
Trit học không ra đời trong xã hội mông muội dã man. Như C.Mác nói:
“Trit học không treo lơ lửng bên ngoài th giới, cũng như bộ óc không tồn tại bên
ngoài con người”1 . Trit học ra đời khi nền sản xuất xã hội đã có sự phân công lao 4
động và loài người đã xuất hiện giai cấp. Tức là khi ch độ cộng sản nguyên thủy
tan rã, ch độ chim hữu nô lệ đã hình thành, phương thức sản xuất dựa trên sở hữu
tư nhân về tư liệu sản xuất đã xác đnh và ở trình độ khá phát triển. Xã hội có giai
cấp và nạn áp bức giai cấp hà khắc đã được luật hóa. Nhà nước, công cụ trấn áp và
điều hòa lợi ích giai cấp đủ trưởng thành, “từ chỗ là tôi tớ của xã hội bin thành chủ nhân của xã hội.
Gắn liền với các hiện tượng xã hội vừa nêu là lao động trí óc đã tách khỏi lao
động chân tay. Trí thức xuất hiện với tính cách là một tầng lớp xã hội, có v th xã
hội xác đnh. Vào th k VII - V tr.CN, tầng lớp quý tộc, tăng lữ, điền chủ, nhà buôn,
binh lính...đã chú ý đn việc học hành. Nhà trường và hoạt động giáo dục đã trở
thành một nghề trong xã hội. Tri thức toán học, đa lý, thiên văn, cơ học, pháp luật,
y học...đã được giảng dạy. Nghĩa là tầng lớp trí thức đã được xã hội ít nhiều trọng
vọng. Tầng lớp này có điều kiện và nhu cầu nghiên cứu, có năng lực hệ thống hóa
các quan niệm, quan điểm thành học thuyt, lý luận. Những người xuất sắc trong
tầng lớp này đã hệ thống hóa thành công tri thức thời đại dưới dạng các quan điểm,
các học thuyt lý luận… có tính hệ thống, giải thích được sự vận động, quy luật hay
các quan hệ nhân quả của một đối tượng nhất đnh, được xã hội công nhận là các
nhà thông thái, các trit gia (Wise man, Sage, Scholars, Philosopher), tức là các nhà
tư tưởng. Về mối quan hệ giữa các trit gia với cội nguồn của mình, C.Mác nhận
xét: “Các trit gia không mọc lên như nấm từ trái đất; họ là sản phẩm của thời đại
của mình, của dân tộc mình, mà dòng sữa tinh t nhất, quý giá và vô hình được tập
trung lại trong những tư tưởng trit học”.
Trit học xuất hiện trong lch sử loài người với những điều kiện như vậy và
chỉ trong những điều kiện như vậy - là nội dung của vấn đề nguồn gốc xã hội của
trit học. “Trit học” là thuật ngữ được sử dụng lần đầu tiên trong trường phái
Socrates (Xôcrát). Còn thuật ngữ “Trit gia” (Philosophos) đầu tiên xuất hiện ở 5
Heraclitus (Hêraclit), dùng để chỉ người nghiên cứu về bản chất của sự vật.
Như vậy, trit học chỉ ra đời khi xã hội loài người đã đạt đn một trình độ
tương đối cao của sản xuất xã hội, phân công lao động xã hội hình thành, của cải
tương đối thừa dư, tư hữu hóa tư liệu sản xuất được luật đnh, giai cấp phân hóa rõ
và mạnh, nhà nước ra đời. Trong một xã hội như vậy, tầng lớp trí thức xuất hiện,
giáo dục và nhà trường hình thành và phát triển, các nhà thông thái đã đủ năng lực
tư duy để trừu tượng hóa, khái quát hóa, hệ thống hóa toàn bộ tri thức thời đại và các
hiện tượng của tồn tại xã hội để xây dựng nên các học thuyt, các lý luận, các trit
thuyt. Với sự tồn tại mang tính pháp lý của ch độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản
xuất, của trật tự giai cấp và của bộ máy nhà nước, trit học, tự nó đã mang trong
mình tính giai cấp sâu sắc, nó công khai tính đảng là phục vụ cho lợi ích của những
giai cấp, những lực lượng xã hội nhất đnh.
Nguồn gốc nhận thức và nguồn gốc xã hội của sự ra đời của trit học chỉ là sự
phân chia có tính chất tương đối để hiểu trit học đã ra đời trong điều kiện nào và
với những tiền đề như th nào. Trong thực t của xã hội loài người khoảng hơn hai
nghìn năm trăm năm trước, trit học ở Athens hay Trung Hoa và Ấn Độ Cổ đại đều
bắt đầu từ sự rao giảng của các trit gia. Không nhiều người trong số họ được xã hội
thừa nhận ngay. Sự tranh cãi và phê phán thường khá quyt liệt ở cả phương Đông
lẫn phương Tây. Không ít quan điểm, học thuyt phải mãi đn nhiều th hệ sau mới
được khẳng đnh. Cũng có những nhà trit học phải hy sinh mạng sống của mình để
bảo vệ học thuyt, quan điểm mà họ cho là chân lý.
Thực ra những bằng chứng thể hiện sự hình thành trit học hiện không còn nhiều.
Đa số tài liệu trit học thành văn thời Cổ đại Hy Lạp đã mất, hoặc ít ra cũng không
còn nguyên vẹn. Thời tiền Cổ đại chỉ sót lại một ít các câu trích, chú giải và bản
ghi tóm lược do các tác giả đời sau vit lại. Tất cả tác phẩm của Plato (Platôn), 6
khoảng một phần ba tác phẩm của Arixtốt, và một số ít tác phẩm của Theophrastus,
người k thừa Arixtốt, đã b t ấ
h t lạc. Một số tác phẩm chữ La tinh và Hy Lạp của
trường phái Êpiquya, chủ nghĩa Khắc k (Stoicism) và Hoài nghi luận của thời hậu
văn hóa Hy Lạp cũng vậy.
b. Khái nim Trit hc
Ở Trung Quốc, chữ trit (哲) đã có từ rất sớm, và ngày nay, chữ trit học (哲
學) được coi là tương đương với thuật ngữ philosophia của Hy Lạp, với ý nghĩa là
sự truy tìm bản chất của đối tượng nhận thức, thường là con người, xã hội, vũ trụ và
tư tưởng. Trit học là biểu hiện cao của trí tuệ, là sự hiểu bit sâu sắc của con người
về toàn bộ th giới thiên- đa- nhân và đnh hướng nhân sinh quan cho con người.
Ở Ấn Độ, thuật ngữ Dar'sana (trit học) nghĩa gốc là chiêm ngưỡng, hàm ý là
tri thức dựa trên lý trí, là con đường suy ngẫm để dẫn dắt con người đn với lẽ phải.
Ở phương Tây, thuật ngữ “trit học” như đang được sử dụng phổ bin hiện
nay, cũng như trong tất cả các hệ t ố
h ng nhà trường, chính là φιλοσοφία (ting Hy
Lạp; được sử dụng nghĩa gốc sang các ngôn ngữ khác: Philosophy, philosophie,
философия). Trit học, Philo- sophia, xuất hiện ở Hy Lạp Cổ đại, với nghĩa là yêu
mn sự thông thái. Người Hy Lạp Cổ đại quan niệm, philosophia vừa mang nghĩa là
giải thích vũ trụ, đnh hướng nhận thức và hành vi, vừa nhấn mạnh đn khát vọng
tìm kim chân lý của con người.
Như vậy, cả ở phương Đông và phương Tây, ngay từ đầu, trit học đã là hoạt
động tinh thần bậc cao, là loại hình nhận thức có trình độ trừu tượng hóa và khái
quát hóa rất cao. Trit học nhìn nhận và đánh giá đối tượng xuyên qua thực t, xuyên
qua hiện tượng quan sát được về con người và vũ trụ. Ngay cả khi trit học còn bao
gồm trong nó tất cả mọi thành tựu của nhận thức, loại hình tri thức đặc biệt này đã 7
tồn tại với tính cách là một hình thái ý thức xã hội.
Là loại hình tri thức đặc biệt của con người, trit học nào cũng có tham vọng
xây dựng nên bức tranh tổng quát nhất về th giới và về con người. Nhưng khác với
các loại hình tri thức xây dựng th giới quan dựa trên niềm tin và quan niệm tưởng
tượng về th giới, trit học sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn lôgíc và những
kinh nghiệm mà con người đã khám phá thực tại, để din tả th giới và khái quát th
giới quan bằng lý luận. Tính đặc thù của nhận thức trit học thể hiện ở đó.
Bách khoa thư Britannica đnh nghĩa, “Trit học là sự xem xét lý tính, trừu
tượng và có phương pháp về thực tại với tính cách là một chỉnh thể hoặc những khía
cạnh nền tảng của kinh nghiệm và sự tồn tại người. Sự truy vấn trit học
(Philosophical Inquyry) là thành phần trung tâm của lch sử trí tuệ của nhiều nền văn minh”.
“Bách khoa thư trit học mới” của Viện Trit học Nga xuất bản năm 2001
vit: “Trit học là hình thức đặc biệt của nhận thức và ý thức xã hội về th giới, được thể hiện thành
hệ thống tri thức về những nguyên tắc cơ bản và nền tảng của tồn tại người, về những
đặc trưng bản chất nhất của mối quan hệ g ữ
i a con người với tự nhiên, với xã hội và
với đời sống tinh thần”.
Có nhiều đnh nghĩa về trit học, nhưng các đnh nghĩa thường bao hàm những nội dung chủ yu sau:
- Trit học là một hình thái ý thức xã hội.
- Khách thể khám phá của trit học là th giới (gồm cả th giới bên trong và
bên ngoài con người) trong hệ thống chỉnh thể toàn vẹn vốn có của nó.
- Trit học giải thích tất cả mọi sự vật, hiện tượng, quá trình và quan hệ của
th giới, với mục đích tìm ra những quy luật phổ bin nhất chi phối, quy đnh 8
và quyt đnh sự vận động của th giới, của con người và của tư duy.
- Với tính cách là loại hình nhận thức đặc thù, độc lập với khoa học và khác
biệt với tôn giáo, tri thức trit học mang tính hệ thống, lôgíc và trừu tượng về
th giới, bao gồm những nguyên tắc cơ bản, những đặc trưng bản chất và
những quan điểm nền tảng về mọi tồn tại.
- Trit học là hạt nhân của th giới quan. Trit học là hình thái đặc biệt của ý
thức xã hội, được thể hiện thành hệ thống các quan điểm lý luận chung nhất về th
giới, về con người và về tư duy của con người trong th giới ấy.
Trit học là hình thái đặc biệt của ý thức xã hội, được thể hiện thành hệ thống
các quan điểm lý luận chung nhất về th giới, về con người và về tư duy của con
người trong th giới ấy.
Với sự ra đời của Trit học Mác - Lênin, trit học là hệ thống quan điểm lí
luận chung nhất về th giới và v trí con người trong th giới đó, là khoa học về
những quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy.
Trit học khác với các khoa học khác ở tính đặc thù của hệ thống tri thức khoa
học và phương pháp nghiên cứu. Tri thức khoa học trit học mang tính khái quát cao
dựa trên sự trừu tượng hóa sâu sắc về th giới, về bản chất cuộc sống con người.
Phương pháp nghiên cứu của trit học là xem xét th giới như một chỉnh thể trong
mối quan hệ giữa các yu tố và tìm cách đưa lại một hệ thống các quan niệm về
chỉnh thể đó. Trit học là sự din tả th giới quan bằng lí luận. Điều đó chỉ có thể
thực hiện bằng cách trit học phải dựa trên cơ sở tổng kt toàn bộ lch sử của khoa
học và lch sử của bản thân tư tưởng trit học.
Không phải mọi trit học đều là khoa học. Song các học thuyt trit học đều
có đóng góp ít nhiều, nhất đnh cho sự hình thành tri thức khoa học trit học trong
lch sử; là những “vòng khâu”, những “mắt khâu” trên “đường xoáy ốc” vô tận của 9
lch sử tư tưởng trit học nhân loại. Trình độ khoa học của một học thuyt trit học
phụ thuộc vào sự phát triển của đối tượng nghiên cứu, hệ thống tri thức và hệ thống phương pháp nghiên cứu.
c. Đi tượng ca trit hc trong lịch sử
Cùng với quá trình phát triển của xã hội, của nhận thức và của bản thân trit
học, trên thực t, nội dung của đối tượng của trit học cũng thay đổi trong các trường
phái trit học khác nhau.
Đối tượng của trit học là các quan hệ phổ bin và các quy luật chung nhất
của toànbộ tự nhiên, xã hội và tư duy.
Ngay từ khi ra đời, trit học đã được xem là hình thái cao nhất của tri thức,
bao hàm trong nó tri thức của tất cả các lĩnh vực mà mãi về sau, từ th k XV- XVII,
mới dần tách ra thành các ngành khoa học riêng. “Nền trit học tự nhiên” là khái
niệm chỉ trit học ở phương Tây thời kỳ còn bao gồm trong nó tất cả những tri thức
mà con người có được, trước ht là các tri thức thuộc khoa học tự nhiên sau này như
toán học, vật lý học, thiên văn học... Theo S. Hawking, I. Cantơ là người đứng ở
đỉnh cao nhất trong số các nhà trit học vĩ đại của nhân loại - những người coi “toàn
bộ kin thức của loài người trong đó có khoa học tự nhiên là thuộc lĩnh vực của họ”.
Đây là nguyên nhân làm nảy sinh quan niệm vừa tích cực vừa tiêu cực rằng, trit học
là khoa học của mọi khoa học.
Ở thời kỳ Hy Lạp Cổ đại, nền trit học tự nhiên đã đạt được những thành
tựu vô cùng rực rỡ, mà “các hình thức muôn hình muôn vẻ của nó, như đánh giá của
Ph.Ăngghen: đã có mầm mống và đang nảy nở hầu ht tất cả các loại th giới quan
sau này”. Ảnh hưởng của trit học Hy Lạp Cổ đại còn in đậm dấu ấn đn sự phát
triển của tư tưởng trit học ở Tây Âu mãi về sau. Ngày nay, văn hóa Hy - La còn là
tiêu chuẩn của việc gia nhập Cộng đồng châu Âu.
Ở thời kỳ Hy Lạp Cổ đại, nền trit học tự nhiên đã đạt được những thành 10
tựu vô cùng rực rỡ, mà “các hình thức muôn hình muôn vẻ của nó, như đánh giá của
Ph.Ăngghen: đã có mầm mống và đang nảy nở hầu ht tất cả các loại th giới quan
sau này”. Ảnh hưởng của trit học Hy Lạp Cổ đại còn in đậm dấu ấn đn sự phát
triển của tư tưởng trit học ở Tây Âu mãi về sau. Ngày nay, văn hóa Hy - La còn là
tiêu chuẩn của việc gia nhập Cộng đồng châu Âu.
Phải đn sau “cuộc cách mạng” Copernicus, các khoa học Tây Âu th k
XV, XVI mới dần phục hưng, tạo cơ sở tri thức cho sự phát triển mới của trit học.
Cùng với sự hình thành và củng cố quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, để
đáp ứng các yêu cầu của thực tin, đặc biệt yêu cầu của sản xuất công nghiệp, các
bộ môn khoa học chuyên ngành, trước ht là các khoa học thực nghiệm đã ra đời.
Những phát hiện lớn về đa lý và thiên văn cùng những thành tựu khác của khoa học
thực nghiệm th k XV - XVI đã thúc đẩy cuộc đấu tranh giữa khoa học, trit học
duy vật với chủ nghĩa duy tâm và tôn giáo. Vấn đề đối tượng của trit học bắt đầu
được đặt ra. Những đỉnh cao mới trong chủ nghĩa duy vật th k XVII - XVIII đã
xuất hiện ở Anh, Pháp, Hà Lan với những đại biểu tiêu biểu như F.Bacon, T.Hobbes
(Anh), D. Diderot, C. Helvetius (Pháp), B. Spinoza (Hà Lan)... V.I.Lênin đặc biệt
đánh giá cao công lao của các nhà duy vật Pháp thời kỳ này đối với sự phát triển chủ
nghĩa duy vật trong lch sử trit học trước Mác. Ông vit: “Trong suốt cả lch sử hiện
đại của châu Âu và nhất là vào cuối th k XVIII, ở nước Pháp, nơi đã din ra một
cuộc quyt chin chống tất cả những rác rưởi của thời Trung Cổ, chống ch độ phong
kin trong các thit ch và tư tưởng, chỉ có chủ nghĩa duy vật là trit học duy nhất
triệt để, trung thành với tất cả mọi học thuyt của khoa học tự nhiên, thù đch với mê
tín, với thói đạo đức giả. Bên cạnh chủ nghĩa duy vật Anh và Pháp th k XVII -
XVIII, tư Aduy trit học cũng phát triển mạnh trong các học thuyt trit học duy tâm
mà đỉnh cao là Cantơ và Hegel (Hêghen), đại biểu xuất sắc của trit học cổ điển Đức.
Trit học tạo điều kiện cho sự ra đời của các khoa học, nhưng sự phát triển 11
của các khoa học chuyên ngành cũng từng bước xóa bỏ vai trò của trit học tự nhiên
cũ, làm phá sản tham vọng của trit học muốn đóng vai trò “khoa học của các khoa
học”. Trit học Hêghen là học thuyt trit học cuối cùng thể h ệ i n tham vọng đó.
Hêghen tự coi trit học của mình là một hệ thống nhận thức phổ bin, trong đó những
ngành khoa học riêng biệt chỉ là những mắt khâu phụ thuộc vào trit học, là lôgíc học ứng dụng.
Hoàn cảnh kinh t - xã hội và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học vào đầu
th k XIX đã dẫn đn sự ra đời của trit học Mác. Đoạn tuyệt triệt để với quan niệm
trit học là “khoa học của các khoa học”, trit học Mác xác đnh đối tượng nghiên
cứu của mình là tip tục giải quyt mối quan hệ giữa tồn tại và tư duy, giữa vật chất
và ý thức trên lập trường duy vật triệt để và nghiên cứu những quy luật chung nhất
của tự nhiên, xã hội và tư duy. Các nhà trit học mác xít về sau đã đánh giá, với Mác,
lần đầu tiên trong lch sử, đối tượng của trit học được xác lập một cách hợp lý.
Vấn đề tư cách khoa học của trit học và đối tượng của nó đã gây ra những
cuộc tranh luận kéo dài cho đn hiện nay. Nhiều học thuyt trit học hiện đại ở
phương Tây muốn từ bỏ quan niệm truyền thống về trit học, xác đnh đối tượng
nghiên cứu riêng cho mình như mô tả những hiện tượng tinh thần, phân tích ngữ
nghĩa, chú giải văn bản...
Mặc dù vậy, cái chung trong các học thuyt trit học là nghiên cứu những
vấn đề chung nhất của giới tự nhiên, của xã hội và con người, mối quan hệ của con
người, của tư duy con người nói riêng với th giới.
1.1.2. Vấn đề cơ bản ca Trit hc
Trit học, khác với một số loại hình nhận thức khác, trước khi giải quyt các
vấn đề cụ thể của mình, nó buộc phải giải quyt một vấn đề có ý nghĩa nền tảng và
là điểm xuất phát để giải quyt tất cả những vấn đề còn lại - vấn đề về mối quan hệ 12
giữa vật chất với ý thức. Đây chính là vấn đề cơ bn của trit học. Ph.Ăngghen vit:
“Vấn đề cơ bản lớn của mọi trit học, đặc biệt là của trit học hiện đại, là vấn đề
quan hệ giữa tư duy với tồn tại”2. Bằng kinh nghiệm hay bằng lý trí, con người rốt
cuộc đều phải thừa nhận rằng, hóa ra tất cả các hiện tượng trong th giới này chỉ có
thể, hoặc là hiện tượng vật chất, tồn tại bên ngoài và độc lập ý thức con người, hoặc
là hiện tượng thuộc tinh thần, ý thức của chính con người. Những đối tượng nhận
thức lạ lùng, huyền bí, hay phức tạp như linh hồn, đấng siêu nhiên, linh cảm, vô
thức, vật thể, tia vũ trụ, ánh sáng, hạt Quark, hạt Strangelet, hay trường (Sphere)...tất
thảy cho đn nay vẫn không phải là hiện tượng gì khác nằm ngoài vật chất và ý thức. Để g ả
i i quyt được các vấn đề chuyên sâu của từng học thuyt về th g ớ i i, thì câu
hỏi đặt ra đối với trit học trước ht vẫn là: Th giới tồn tại bên ngoài tư duy con
người có quan hệ như th nào với th giới tinh thần tồn tại trong ý thức con người?
Con người có khả năng hiểu bit đn đâu về sự tồn tại thực của th giới? Bất kỳ
trường phái trit học nào cũng không thể lảng tránh giải quyt vấn đề này - mối quan
hệ giữa vật chất và ý thc, giữa tồn tại và tư duy. Khi giải quyt vấn đề cơ bản, mỗi
trit học không chỉ xác đnh nền tảng và điểm xuất phát của mình để giải quyt các
vấn đề khác mà thông qua đó, lập trường, th giới quan của các học thuyt và của
các trit gia cũng được xác đnh. Vấn đề cơ bản của trit học có hai mặt, trả lời hai câu hỏi lớn.
Mặt th nhất: Giữa ý thức và vật chất thì cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào
quyt đnh cái nào? Nói cách khác, khi truy tìm nguyên nhân cuối cùng của hiện
tượng, sự vật, hay sự vận động đang cần phải giải thích, thì nguyên nhân vật chất
hay nguyên nhân tinh thần đóng vai trò là cái quyt đnh.
Mặt th hai: Con người có khả năng nhận thức được th giới hay không? Nói cách
khác, khi khám phá sự vật và hiện tượng, con người có dám tin rằng mình sẽ nhận 13
thức được sự vật và hiện tượng hay không.
1.1.3. Đi tượng và chức năng ca trit hc Mác - Lênin
a. Khái niệm triết học Mác - Lênin
Trit hc Mác - Lênin là hệ thống quan điểm duy vật biện chng về t nhiên,
xã hội và tư duy - th giới quan và phương pháp luận khoa hc, cách mạng của giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và các lc lượng xã hội tin bộ trong nhận thc
và ci tạo th giới.
Trit học Mác - Lênin là trit hc duy vật biện chng theo nghĩa rộng. Đó là
hệ thống quan điểm duy vật biện chứng cả về tự nhiên và xã hội. Trong trit học
MácLênin, chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng thống nh ất hữu cơ với nhau. Với
tư cách là chủ nghĩa duy vật, trit học Mác - Lênin là hình thức phát triển cao nhất
của chủ nghĩa duy vật trong lch sử trit học - chủ ngha duy vật biện chng. Với tư
cách là phép biện chứng, trit học Mác - Lênin là hình thức cao nhất của phép biện
chứng trong lch sử trit học - phép biện chng duy vật.
Trit học Mác - Lênin trở thành th giới quan, phương pháp luận khoa học
của lực 35 lượng vật chất - xã hội năng động và cách mạng nhất tiêu biểu cho thời
đại ngày nay là giai cấp công nhân để nhận thức và cải tạo xã hội. Đồng thời trit
học Mác - Lênin cũng là th g ới
i quan và phương pháp luận của nhân lao đông,cách
mạng và các lực lượng xã hội tin bộ trong nhận thức và cải tạo xã hội.
Trong thời đại ngày nay, trit học Mác - Lênin đang đứng ở đỉnh cao của tư
duy trit học nhân loại, là hình thức phát triển cao nhất của các hình thức trit học
trong lch sử. Trit học Mác - Lênin là học thuyt về sự phát triển th giới, đã và
đang phát triển giữa dòng văn minh nhân loại. 14
b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin
Với tư cách là một hình thái phát triển cao của tư tưởng trit học nhân loại,
đối tượng nghiên cứu của trit học Mác - Lênin tất yu vừa có sự đồng nhất, vừa có
sự khác biệt so với đối tượng nghiên cứu của các hệ thống trit học khác trong lch
sử. Thực t lch sử chứng minh rằng, mặc dù mỗi hệ thống trit học vẫn thường xác
đnh cho mình một đối tượng nghiên cứu riêng, nhưng để thực hiện chức năng (là
hạt nhân lý luận của th giới quan và cơ sở phương pháp luận chung nhất) của mình,
mọi hệ thống trit học đều phải trước ht nghiên cứu và giải quyt mối quan hệ giữa
vật chất và ý thức theo một lập trường nhất đnh là duy vật hoặc duy tâm. Trên
cơ sở đó và cũng vì chức năng đó, mọi hệ thống trit học trong lch sử đều phải tập
trung nghiên cứu những vấn đề chung nhất của tự nhiên, xã hội và con người; nghiên
cứu mối quan hệ của con người nói chung, của tư duy con người nói riêng với th
giới xung quanh theo những đnh hướng về nhân sinh quan khác nhau - tích cực hoặc tiêu cực.
Khắc phục những hạn ch và đoạn tuyệt với những quan niệm sai lầm của các
hệ thống trit học khác, trit học Mác - Lênin xác đnh đối tượng nghiên cu là gii
quyt mối quan hệ giữa vật chất và ý thc trên lập trưng duy vật biện chng và
nghiên cu những quy luật vận động, phát triển chung nhất của t nhiên, xã hội và
tư duy. Do giải quyt triệt để vấn đề cơ bản của trit học trên lập trường duy vật biện
chứng nên trit học Mác - Lênin chỉ ra các quy luật vận động, phát triển chung nhất
của th giới - cả trong tự nhiên, trong lch sử xã hội và trong tư duy. Trit học Mác
- Lênin đồng thời giải quyt đúng đắn mối quan hệ giữa biện chứng khách quan và
biện chứng chủ quan. Cả th giới khách quan, quá trình nhận thức và tư duy của con
người đều tuân theo những quy luật biện chứng. Các quy luật biện chứng của th 15
giới về nội dung là khách quan nhưng về hình thức phản ánh là chủ quan. Biện chứng
chủ quan là sự phản ánh của biện chứng khách quan. Vượt qua những hạn ch lch
sử của các hệ thống trit học khác, trit học Mác - Lênin xác đnh đối tượng nghiên
cứu của mình bao gồm không chỉ những quy luật phổ bin của tự nhiên nói chung,
mà còn bao gồm cả những quy luật phổ bin của bộ phận tự nhiên đã và đang được
nhân hoá - tức các quy luật phổ bin của lch sử xã hội. Do đó, đối tượng của trit
học Mác - Lênin bao gồm cả vấn đề con người. Trit học Mác - Lênin xuất phát từ
con người, từ thực tin, chỉ ra những quy luật của sự vận động, phát triển của xã hội
và của tư duy con người. Mục đích của trit học Mác - Lênin là nâng cao hiệu quả
của quá trình nhận thức và hoạt động thực tin nhằm phục vụ lợi ích con người.
Với trit học Mác - Lênin thì đối tượng của trit hc và đối tượng của các
khoa hc c thể đã được phân biệt rõ ràng. Các khoa học cụ thể nghiên cứu những
quy luật 36 trong các lĩnh vực riêng biệt về tự nhiên, xã hội hoặc tư duy. Trit học
nghiên cứu những quy luật chung nhất, tác động trong cả ba lĩnh vực này. Trit học
Mác - Lênin có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với các khoa học cụ thể. Các khoa học
cụ thể cung cấp những dữ liệu, đặt ra những vấn đề khoa học mới, làm tiền đề, cơ sở
cho sự phát triển trit học. Các khoa học cụ thể tuy có đối tượng và chức năng riêng
của mình nhưng đều phải dựa vào một th giới quan và phương pháp luận trit học
nhất đnh. Quan hệ giữa quy luật của trit học và quy luật của khoa học cụ thể là
quan hệ giữa cái chung và cái riêng. Sự kt hợp giữa hai loại khoa học, hai loại tri
thức nói trên là tất yu. Bất cứ một khoa học cụ thể nào, dù tự giác hay tự phát đều
phải dựa vào một cơ sở trit học nhất đnh. Trit học Mác - Lênin là sự khái quát cao
những kt quả của khoa học cụ thể, vạch ra những quy luật chung nhất của tự nhiên,
xã hội và tư duy; do đó, trở thành cơ sở th giới quan, phương pháp luận cho các khoa học cụ thể. 16

Vai trò của triết học Mác-Lênin trong đời sống xã hội và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu trong sư việc đổi mới của Việt Nam ngày nay | Tiểu luận môn Triết học Mác – Lênin

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Cơ sở thực tiễn của chính sách tôn giáo Việt Nam | Tài liệu môn Triết học Mác – Lênin Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

Chuyên đề 1 Xây dựng và hoàn thiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay | Bài tập môn Triết học Mác – Lênin

Chương 1. Khái quát quan niệm của chủ nghĩa Mác – Lênin về vật chất, ý thức và mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức | Tài liệu môn Triết học Mác – Lênin

Kế hoạch hướng dẫn bài tập lớn cho sinh viên – học kỳ 221 môn triết học Mác - Lênin - SP1031 | Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

Hướng dẫn chi tiết + chủ đề tiểu luận triết học Mác - Lênin | Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh