Vận dụng quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập vào nhận diện các mâu thuẫn trong cuộc sống hằng ngày và sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay / Tiểu luận môn triết học

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - PHÂN HIỆU VĨNH LONG KHOA CƠ BẢN TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC
ĐỀ TÀI : Anh (chị) hãy Vận dụng quy luật thống nhất và đấu tranh của
các mặt đối lập vào nhận diện các mâu thuẫn trong cuộc sống hằng ngày
và sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay?
Sinh viên thực hiện: Nguyễn Trọng Thăng
Mã số sinh viên: 31221570064
Lớp: Logistics và quản lý chuỗi cũng ứng ( K48)
Giảng viên giảng dạy: TS. Phan Thị Hà
Vĩnh Long, ngày 20 tháng 10 năm 2022 MỤC LỤC Mục Trang PHẦN MỞ ĐẦU 2 Lý do chọn đề tài 2
Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 2
Đối tƣợng nghiên cứu. PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Khái niệm quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lặp. 1.1. Khái niệm quy luật.
1.2. Khái niệm mặt đối lặp, mâu thuẫn biện chứng .
A. Khái niệm mặt đối lặp.
B. Khái niệm mâu thuẫn biện chứng.
C. Tính chất của mâu thuẫn. D. Phân loại mâu thuẫn.
1.3. Khái niệm về sự thống nhất.
1.4. Khái niệm về sự đấu tranh.
2. Nội dung quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập. 2.1
Mâu thuẫn là nguồn gốc sự vận động. 2.2
Mâu thuẫn là động lực sự vận động.
3. Ý nghĩa của quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
II. Vận dụng vào nhận diện mâu thuẫn trong cuộc sống hằng ngày và sự
nghiệp đổi mới của nƣớc ta hiện nay. KẾT LUẬN PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài:
Thế giới của chúng ta sống hiện nay hình thành từ rất nhiều
những mối quan hệ vô cùng phức tạp. Trong đó quy luận thống
nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là một trong vô vàn những
mối quan hệ phức tạp ấy. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các
mặt đối lập chúng chính nền tản cho sự tồn tại và phát triển của thế
giới ngày nay. Chính vì thế, tìm hiểu về quy luật thống nhất và đấu
tranh của các mặt đối lập là tìm hiểu về điều căn bản nhất về sự
hình thành của thế giới mà chúng ta đang sống hiện nay.
❖ Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu:
Nhằm mục đích nêu lại quan điểm Triết học của chủ nghĩa Mác-Lênin về
“Vận dụng quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập vào nhận diện
các mâu thuẫn trong cuộc sống hằng ngày và sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện
nay”. Bên cạnh đó đưa ra những nhận định,
phương pháp định hướng đúng để vận dụng vào cuộc sống thực tiễn và
sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay.
* Đối tượng nghiên cứu:
Bài tiểu luận tìm hiểu về tổng quan quy luật thống nhất và đấu
tranh của các mặt đối lập, mối quan hệ qua lại của chúng, tác động
của chúng đến đời sống-xã hội. Qua đó vận dụng chúng vào thực
tiễn cuộc sống và sự nghiệp đổi mới của nƣớc ta hiện nay, rút ra
bài học cho bản thân và hƣớng giải quyết vấn đề. PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Khái niệm quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lặp. 1.1.
Khái niệm quy luật:
Trƣớc hết, quy luật là mối quan hệ, khách quan, bản chất, bền vững, tất yếu giữ các
đối tƣợng nhất định tác động khi có các điều kiện phù hợp.
■=> Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là “hạt nhân” của phép biện chứng. 1.2.
Khái niệm mặt đối lập, mâu thuẫn biện chứng:
A. Khái niệm mặt đối lập:
Mặt đối lập là các mặt, những thuộc tính, những khuynh hƣớng vận động trái ngƣợc
nhau nhƣng cùng tồn tại khách quan trong tự nhiên, xã hội và tƣ duy. Ví dụ:
- Mọi hoạt động kinh tế đều có mặt sản xuất và mặt tiêu dùng. Chúng thống
nhất với nhau tạo thành một chỉnh thể nhƣng đồng thời cũng luôn tác động bài trừ nhau.
Hoạt động sản xuất tạo ra sản phẩm còn hoạt động tiêu dùng thì lại triệt tiêu sản phẩm.
- Trong mối quan hệ giữa giai cấp thống trị và bị trị trong xã hội xƣa, họ đối
lập với nhau về quyền lợi, ý chí. Hai giai cấp này luôn đấu tranh với nhau
để bảo vệ quyền lợi của mình, luôn luôn tác động đến nhau.
- Trong mỗi con ngƣời luôn có mặt tốt và mặt xấu
- Hạt nhân proton (+) và điện từ electron (-).
B. Khái niệm mâu thuẫn biện chứng:
Mâu thuẫn biện chứng ( gọi tắt là mâu thuẫn ) là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Ví dụ:
- Trong lịch sử dân tộc, cụ thể là quá trình kháng chiến chống Pháp, nhân
dân ta có mâu thuẫn gay gắt với thực dân Pháp, khi mâu thuẫn lên đến
đỉnh điểm, tạo cho ta động lực đứng lên đấu tranh và kết quả cuối cùng
là nhà nƣớc Việt Nam độc lập, tự do dân chủ ra đời.
- Khi bàn luận về một vấn đề nào đó, luôn có những nhóm quan điểm cùng
xuất hiện những nhóm khác nhau có những quan điểm khác nhau dẫn
tới những bất đồng gây ra những mâu thuẫn giữa các nhóm với nhau.
- Mâu thuẫn giữa điện tích âm và điện tích dƣơng, giữa lực hút và lực đẩy trong giới vật lý học.
C. Tính chất của mâu thuẫn:
Mâu thuẫn bao gồm 3 tính chất chính:
+ Tính khách quan: Mâu thuẫn là cái vốn có của bản thân các sự vật, hiện tƣợng,
không phải đem từ bên ngoài vào. Ví dụ:
- Trong con ngƣời bất kỳ đều chứa đựng những yếu tố của các mặt đối giữa
nhân từ và độc ác, thông minh và ngu dốt, dũng cảm và hèn nhát, trung thực và giả dối,...
+ Tính phổ biến: Mâu thuẫn tồn tại trong mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tƣ duy. Ví dụ:
- Mâu thuẫn cơ học nhƣ: mâu thuẫn giữa lực và phản lực trong sự tƣơng tác
giữa các vật thể, mâu thuẫn vật lý nhƣ: mâu thuẫn giữa lực đẩy và lực hút
của các hạt, các phân tử, mâu thuẫn sinh học: mâu thuẫn giữa đồng hoá và
dị hoá, di truyền và biến dị,....
+ Tính đa dạng, phong phú: Mâu thuẫn có nhiều dạng, nhiều loại khác nhau, mỗi loại
mâu thuẫn có những tính chất, vai trò khác nhau đối với sự vật. Ví dụ:
- Mỗi cá nhân trong xã hội đều có thế có các mâu thuẫn khác nhau nhƣ: mâu
thuẫn giữa cá nhân đó đối với tự nhiên bên ngoài, mâu thuẫn giữa cá nhân
đó đối với các cá nhân khác trong gia đình và xã hội trên phƣơng diện tình
cảm, nhận thức, kinh tế, chính trị, văn hoá, và ngây trong nội tâm của cá
nhân đó về phƣơng diện tƣ duy, đạo đức và nhu cầu,.
D. Phân loại mâu thuẫn:
Mâu thuẫn tồn tại trong tất cả các sự vật, hiện tƣợng, cũng nhƣ trong tất cả các giai
đoạn phát triển của chúng. Mâu thuẫn hết sức phong phú, đa dạng. Tính phong phú,
đa dạng đƣợc quy định một cách khách quan bởi đặc điểm của các mặt đối lập, bởi
điều kiện tác động qua lại của chúng, bởi trình độ tổ chức của hệ thốn ( sự vật) mà
trong đó mâu thuẫn tồn tại.
- Dựa vào quan hệ giữa các mặt đối lập với sự vật đƣợc xem xét, mâu thuẫn
bên trong và mâu thuẫn bên ngoài.
+ Mâu thuẫn bên trong: là sự tác động qua lại giữa các mặt, các khuynh
hƣớng,.. đối lập nằm trong mỗi sự vật, hiện tƣợng, có vai trò quyết định trực
tiếp quá trình vận động và phát triển của sự vật hiện tƣợng. Ví dụ:
• Trong phạm vi nƣớc ta, mâu thuẫn trong nội bộ nền kinh tế quốc dân là mâu thuẫn bên
trong, mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và giai cấp tƣ sản trong chế độ tƣ bản chủ nghĩa,
mâu thuẫn giữa đồng hoá và dị hoá trong cơ thể động vật.
+ Mâu thuẫn bên ngoài: xuất hiện trong mối quan hệ giữa các sự vật,
hiện tƣợng với nhau, tuy cũng ảnh hƣởng đến sự tồn tại và phát triển của
chúng nhƣng phải thông qua mâu thuẫn bên trong mới phát huy tác dụng. Ví dụ:
• Mâu thuẫn về kinh tế giữa nƣớc ta với các nƣớc khác trong
ASEAN là mâu thuẫn bên ngoài, mâu thuẫn giữa động vật và thực
vật với môi trƣờng, mâu thuẫn giữa các nƣớc tƣ bản chủ nghĩa với nhau.
- Dựa vào ý nghĩa của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của toàn
bộ sự vật, mâu thuẫn đƣợc phân loại thành mâu thuẫn cơ bản và mẫu thuẫn không cơ bản.
+ Mẫu thuẫn cơ bản: tác động trong suốt quá trình tồn tại của sự vật,
hiện tƣợng, quy định bản chất sự phát triển của chúng từ khi hình thành đến lúc tiêu vong. Ví dụ:
• Quá trình hấp thụ năng lƣợng và thải các chất cặn bả của sinh vật..
+ Mâu thuẫn không cơ bản: đặc trƣng cho một phƣơng diện nào đó, chỉ quy
định sự vận động, phát triển của một hay một số mặt của sự vật, hiện tƣợng
và chịu sự chi phối của mâu thuẫn cơ bản. Ví dụ:
• Hai cửa hàng kinh doanh cùng một loại hàng cạnh tranh khách hàng với nhau.
- Dựa vào vai trò của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của sự vật
trong một giai đoạn nhất định, mâu thuẫn đƣợc phân loại thành mâu
thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu.
+ Mâu thuẫn chủ yếu là: luôn nổi lên hàng đầu ở mỗi giai đoạn phát triển
của sự vật, hiện tƣợng, có tác dụng quy định
đối với các mâu thuẫn khác trong cùng giai đoạn đó của quá trình phát triển. Ví dụ:
• Ở nƣớc ta trong những năm 1940-1943 mâu thuẫn giữa toàn thể dân
tộc Việt Nam đối với thực dân Pháp là mâu thuẫn chủ yếu.
+ Mâu thuẫn thứ yếu: là mâu thuẫn không đóng vai trò quyết định trong sự
vận động, phát triển của sự vật hiện tƣợng. Ví dụ:
• Ở nƣớc ta trong những năm 1940-1943 mâu thuẫn
giữa địa chủ và nông dân là mâu thuẫn thứ yếu.
- Dựa vào các lợi ích đối lập tạo thành mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn trong xã
hội đƣợc phân loại thành mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng.
+ Mâu thuẫn đối kháng: là mâu thuẫn giữa các giai cấp, tập đoàn ngƣời, lực
lƣợng, xu hƣớng xã hội,....có lợi ích cơ bản đối lập nhau và không thể điều hoà đƣợc. Ví dụ:
• Mâu thuẫn giữa nô lệ với chủ nô trong xã hội chiếm hữu nô lệ, giữa tƣ
sản và vô sản, giữa dân tộc bị xâm lƣợc và bọn xâm lƣợc.
+ Mâu thuẫn không đối kháng: là mâu thuẫn giữa các giai cấp, tập đoàn
ngƣời, lực lƣợng, xu hƣớng xã hội,..có lợi ích không đối lập nhau nên là mâu
thuẫn cục bộ, tạm thời. Ví dụ:
• Mâu thuẫn giữa lực lƣợng lao động trí óc và lao động chân tay, giữa
công nhân và thợ thủ công, giữa thành thị và nông thôn,.ở nƣớc ta hiện nay
1.3. Khái niệm về sự thống nhất.
Thống nhất giữa các mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ sự ràng buộc, phụ
thuộc, quy định lẫn nhau, đòi hỏi có nhau, nƣơng tựa vào nhau của các mặt
đối lập, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề tồn tại cho mình. Ví dụ:
• Trong hoạt động kinh tế, mặt sản xuất và tiêu dùng phát triển theo
những chiều hƣớng trái ngƣợc nhau nhƣng nếu không có sản
xuất thì không có sản phẩm để tiêu dùng, ngƣợc lại nếu không có
tiêu dùng thì sản xuất mất lí do để tồn tại.
1.4. Khái niệm về sự đấu tranh.
Đấu tranh giữa các mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ sự tác động qua lại
theo xu hƣớng bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa các mặt đó. Ví dụ:
• Sự đấu tranh của các mặt đối lập đƣợc thể hiện rõ qua mối quan
hệ giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị trong xã hội phong kiến
xƣa. Họ luôn đối lập nhau về quyền lợi, ý chí, và luôn luôn tác động đến nhau.
2. Nội dung quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
2.1. Mâu thuẫn là nguồn gốc sự vận động.
- Sự thống nhất, đấu tranh các mặt đối lập chính là hai xu hƣớng tác động
khác nhau mặt đối lập.
- Đấu tranh của mặt đối lập đƣợc quy định tất yếu về sự thay đổi các mặt
đang tác động, làm mâu thuẫn phát triển.
- Sự phát triển là cuộc đấu tranh các mặt đối lập.
** Dẫn chứng: Trong lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (12/12/1946)
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “ Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta phải
nhân nhƣợng nhƣng chúng ta càng nhân nhƣợng, thực dân Pháp càng
lấn tới. Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả chứ không chịu mất nƣớc,
không chịu làm nô lệ.”
■=> Sự vận động, phát triển là sự thống nhất trong tính ổn định và tính thay đổi,
đấu tranh và thống nhất các mặt đối lập quy định về tính thay đổi và tính ổn
định sự vật. Do đó, mâu thuẫn là nguồn của sự vận động và phát triển.
2.2. Mâu thuẫn là động lực sự vận động.
- Bất cứ sự vật, hiện tƣợng nào trong thế giới khách quan cũng đều chứa
đựng những mâu thuẫn trong bản thân nó, trong đó luôn diễn ra quá trình
vừa thống nhất vừa đấu tranh của các mặt đối lập làm cho sự vật, hiện
tƣợng vận động phát triển không ngừng.
- Thống nhất có tính tƣơng đối.
- Đấu tranh có tính tuyệt đối.
- Mâu thuẫn cũng có quá trình vận động, phát triển.
= ^ Từ 4 nhận định trên cho ta thấy đƣợc: mọi sự vật, hiện tƣợng đều chứa
đựng những mặt, những khuynh hƣớng đối lập tạo thành mâu thuẫn trong
bản thân mình, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc
của sự vận động và phát triển, làm cho cái cũ mất đi, cái mới thay vào. Ví dụ:
• Trong nhận thức, sở dĩ các tƣ tƣởng con ngƣời ngày càng phát triển
bởi luôn có sự đấu tranh giữa nhận thức đúng và nhận thức sai, giữa
nhận thức kém sâu sắc và nhận thức sâu sắc hơn.
3. Ý nghĩa của quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
- Thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn trong sự vật hiện tƣợng. Từ đó
giải quyết mâu thuẫn phải tuân theo quy luật, điều kiện khách quan. Muốn
nhận thức đúng sự vật hiện tƣợng cần phát hiện ra những mâu thuẫn tồn tại trong bản thân nó.
- Khi phân tích mâu thuẫn, phải xem quá trình phát sinh, phát triển của từng
mâu thuẫn, xem xét vai trò, vị trí và mối quan hệ của các mâu thuẫn, của
từng mặt đối lập trong mâu thuẫn và điều kiện chuyển hoá lẫn nhau giữa chúng.
- Phải nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh giữa các
mặt đối lập, không điều hoà mâu thuẫn cũng không nóng vội hay bảo
thủ, bởi giải quyết mâu thuẫn còn phụ thuộc vào điều kiện đã đủ và chín muồi hay chƣa.
II. Vận dụng vào nhận diện mâu thuẫn trong cuộc sống
hằng ngày và sự nghiệp đổi mới của nƣớc ta hiện nay.
1. Trong cuộc sống hằng ngày:
Trên thực tế, ta nhận thấy rằng, hiện nay, tất cả mọi sự vật,
hiện tượng đều chứa đựng những mặt, những khuynh hướng
có sự đối lập với nhau từ đó tạo thành những mâu thuẫn
trong chính bản thân mình. Sự thống nhất và đấu tranh của
các mặt đối lập cũng sẽ tạo thành xung lực nội tại của sự vận
động và phát triển, dẫn tới sự mất đi của cái cũ và sự ra đời
của cái mới. Mẫu thuẫn xuất hiện trong mọi mặt cụ thể như
trong cuộc sống, trong triết học, trong tư duy. Chính vì thế
việc vận dụng quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt
đối lập là rất quan trọng. Ví dụ:
• Trong hoạt động học nhóm việc hiểu rỏ quy luật thống
nhất và đấu tranh của các mặt đối lập giúp tránh được
những mâu thuẫn không đáng có giữa những cá nhân
trong nhóm và thúc đẩy nhóm đi lên tiến bổ hơn trong việc học.
• Trong hoạt động kinh doanh việc hiể’u rõ quy luật thống
nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập sẽ giúp chủ kinh
doanh có thể nắm bắt được tình hình từ đó đưa ra những
phương pháp giải quyết hiệu quả nhầm đem lại lợi nhuận cao.
• Trong gia đình hiể’u rõ quy luật thống nhất và đấy tranh
giữa các mặt đối lập giúp các mối
quan hệ tình cảm trong gia đình luôn vui vẻ tránh các mâu
thuẫn dẫn đến cải vả gây rạng nứt tình cảm.
• Trong việc rèn luyện bản thân quy luật thống nhất và đấu
tranh giữa các mặt đối lập giúp chúng ta có thể hiểu rõ bản
thân mình từ đó đưa ra cách rèn luyện phù hợp.
2. Trong sự nghiệp đổi mới của nước ta hiện nay.