Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng:

Ý thức là sản phẩm xã hội, là một hiện tượng xã hội.

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.

Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ não của con người.

Hình ảnh của thế giới chủ quan và khách quan.

Quá trình vật chất vận động bên trong bộ não.

Tiếp nhận và xử lý các kích thích từ môi trường bên ngoài vào bên trong bộ não.

Chủ nghĩa duy tâm khách quan.

Chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Chủ nghĩa duy vật siêu hình.

Thực tiễn lịch sử.

Thực tiễn xã hội.

Các nhà triết học duy vật.

Đồng nhất vật chất nói chung với nguyên tử.

Đồng nhất vật chất với khối lượng.

Đồng nhất vật chất với ý thức.

Nguồn gốc của sự vận động là do ý thức tinh thần tư tưởng quyết định.

Nguồn gốc của vận động là do sự tương tác hay sự tác động ở bên ngoài sự vật, hiện tượng.

Vận động là kết quả do “cái hích của Thượng đế” tạo ra.

Ý thức tự nó chỉ làm thay đổi tư tưởng, do đó ý thức hoàn toàn không có vai trò gì đối với thực tiễn.

Ý thức là cái phụ thuộc vào nguồn gốc sinh ra nó, vì vậy chỉ có vật chất là cái năng động, tích cực.

Ý thức chỉ là sự sao chép nguyên xi thế giới hiện thực nên không có vai trò gì đối với thực tiễn.

Vận động là sự dịch chuyển vị trí của các vật thể trong không gian.

Vận động là do ngoại lực tác động.

Vận động của vật chất là cố hữu, tuyệt đối, vô hạn.

Ý thức cải biến hiện thực thông qua khoa học.

Ý thức tự nó cải tạo được hiện thực.

Ý thức phản ánh nhưng không thể cải biến hiện thực.

Ý thức là thuộc tính của một dạng vật chất đặc biệt.

Ý thức có thể phản ánh sáng tạo, tích cực ngoài giới hạn của hiện thực khách quan.

Hoạt động thực tiễn có ý thức của con người.

Động vật bậc cao cũng có thể có ý thức như con người.

Người máy cũng có ý thức như con người.

Ý thức là thuộc tính của mọi dạng vật chất.

Bộ não người và hiện thực khách quan.

Năng lực chế tạo và sử dụng công cụ lao động.

Ngôn ngữ phát triển với cả tiếng nói và chữ viết.

Lao động cải biến con người tạo nên ý thức.

Lao động đem đến cho con người kinh nghiệm sống và tạo ra ý

Ngôn ngữ tạo ra giao tiếp giữa con người với con người, từ 4 thành nên ý thức.

Ва.

Bốn.

Sáu.

Vận động và đứng im chỉ là tương đối, tạm thời.

Đứng im là tuyệt đối, vận động là tương đối.

Vận động và đứng im là tương đối, phát triển là tuyệt đối.