Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng:

Ý thức là một hiện tượng cá nhân.

Ý thức không là hiện tượng cá nhân cũng không là hiện tượng xã hội.

Ý thức của con người là sự hồi tưởng của ý niệm tuyệt đối.

Bộ óc người sinh ra ý thức giống như “gan tiết ra mật”.

Ý thức không phải là chức năng của bộ óc người.

Ý thức là thuộc tính của mọi dạng vật chất.

Ý thức tự nó chỉ làm thay đổi tư tưởng, do đó ý thức hoàn toàn không có vai trò gì đối với thực tiễn.

Ý thức là cái phụ thuộc vào nguồn gốc sinh ra nó, vì vậy chỉ có vật chất là cái năng động, tích cực.

Ý thức chỉ là sự sao chép nguyên xi thế giới hiện thực nên không có vai trò gì đối với thực tiễn.

Sự sáng tạo của con người thực chất chỉ là trí tuệ của Thượng đế.

Việc phát huy tính sáng tạo, năng động, chủ quan không phụ thuộc vào hiện thực khách quan mà là do sự sáng tạo chủ quan của con người.

Con người không có gì sáng tạo thực sự mà chỉ bắt chước hiện thực khách quan và làm đúng như nó.

Vật chất không phải chỉ có một dạng tồn tại là vật thể.

Vật thể là thực tại khách quan.

Vật chất tồn tại thông qua những dụng cụ thể của nó.

Bộ não người.

Năng lực chế tạo và sử dụng công cụ lao động.

Năng lực ngôn ngữ phát triển.

Ý thức là sản phẩm xã hội, là một hiện tượng xã hội.

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.

Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ não của con người.

Vận động là sự dịch chuyển vị trí của các vật thể trong không gian.

Vận động là do ngoại lực tác động.

Vận động của vật chất là cố hữu, tuyệt đối, vô hạn.

Ý thức cải biến hiện thực thông qua khoa học.

Ý thức tự nó cải tạo được hiện thực.

Ý thức phản ánh nhưng không thể cải biến hiện thực.

Con người không có gì sáng tạo thực sự mà chỉ bắt chước hiện thực khách quan.

Việc phát huy tính sáng tạo không phụ thuộc vào hiện thực khách quan mà do sự năng động chủ quan của con người.

Phản ánh sáng tạo chỉ là năng lực của một thiểu số người trong xã hội.

Nguồn gốc của sự vận động là do ý thức tinh thần tư tưởng quyết định.

Nguồn gốc của vận động là do sự tương tác hay sự tác động ở bên ngoài sự vật, hiện tượng.

Vận động là kết quả do “cái hích của Thượng đế” tạo ra.

Vận động và đứng im phải được quan niệm là tuyệt đối.

Vận động và đứng im chỉ là tương đối, tạm thời.

Đứng im là tuyệt đối, vận động là tương đối.

Cái vốn có trong bộ óc của con người.

Quà tặng của Thượng đế.

Sự phát triển của sản xuất.

Ý thức là thuộc tính của mọi dạng vật chất.

Vật chất sinh ra ý thức giống như “gan tiết ra mật”.

Niềm tin là yếu tố quan trọng nhất trong kết cấu của ý thức.

Lao động cải biến con người tạo nên ý thức.

Lao động đem đến cho con người kinh nghiệm sống và tạo ra ý

Ngôn ngữ tạo ra giao tiếp giữa con người với con người, từ 4 thành nên ý thức.