Thực chất của quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là:

Phát triển nhảy vọt.

Phát triển rút ngắn.

Phát triển từ từ.

Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất.

Quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất.

Quan hệ trong phân phối sản phẩm lao động.

Chính trị, tôn giáo.

Đạo đức, tôn giáo.

Khoa học, nghệ thuật.

Lực lượng sản xuất phụ thuộc vào quan hệ sản xuất.

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất độc lập với nhau.

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất hoàn toàn chịu sự quy định của quyền lực nhà nước.

Lực lượng sản xuất.

Phương thức sản xuất.

Sản xuất vật chất.

Kỹ năng lao động.

Sản phẩm của lao động.

Cách thức tổ chức lao động.

Chủ động thiết lập quan hệ sản xuất trước, sau đó, lượng sản xuất phù hợp.

Chủ động xây dựng lực lượng sản xuất trước, sau đó hệ sản xuất phù hợp.

Tôn trọng quy luật khách quan và tuyệt đối không can thiệp phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.

Quan hệ gia đình.

Quan hệ chính trị.

Quan hệ kinh tế.

Toàn bộ đất đai, máy móc, phương tiện để sản xuất của cải vật chất.

Toàn bộ sinh hoạt vật chất và điều kiện sinh hoạt vật chất của một xã hội.

Toàn bộ cơ cấu công - nông nghiệp của một nền kinh tế, xã hội nhất định.

Cơ sở hạ tầng phụ thuộc kiến trúc thượng tầng.

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng tác động ngang nhau.

Cơ sở hạ tầng được hình thành từ kiến trúc thượng tầng.

Quan hệ sản xuất.

Cơ sở hạ tầng.

Nhà nước.

Mọi yếu tố của kiến trúc thượng tầng sẽ thay đổi theo ngay.

Nhà nước, tôn giáo, đạo đức thay đổi theo ngay.

Tôn giáo, nghệ thuật, triết học thay đổi theo ngay.

Sản xuất vật chất.

Lực lượng sản xuất.

Công cụ lao động.

Sức lao động.

Công cụ lao động.

Tư liệu sản xuất.

Quan hệ sản xuất.

Phương thức sản xuất.

Sản xuất vật chất.