Vai trò của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng:

Phát triển nhảy vọt.

Phát triển rút ngắn.

Phát triển từ từ.

Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất.

Quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất.

Quan hệ trong phân phối sản phẩm lao động.

Hoàn toàn bị quy định bởi những người lãnh đạo các cơ sở sản xuất.

Hoàn toàn bị quy định bởi chế độ chính trị xã hội.

Hoàn toàn bộ quy định bởi truyền thống và tập tục.

Lực lượng sản xuất lạc hậu.

Quan hệ sản xuất lạc hậu.

Năng suất lao động thấp.

Sự tăng lên không ngừng của năng suất lao động.

Áp bức, bất công và mâu thuẫn giai cấp.

Động cơ chính trị của các vĩ nhân, lãnh tụ.

Toàn bộ đất đai, máy móc, phương tiện để sản xuất của cải vật chất.

Toàn bộ sinh hoạt vật chất và điều kiện sinh hoạt vật chất của một xã hội.

Toàn bộ cơ cấu công - nông nghiệp của một nền kinh tế, xã hội nhất định.

Trình độ nhận thức của con người ngày càng cao.

Quan hệ giữa con người với con người ngày càng phức tạp.

Ý muốn của giai cấp thống trị.

Cơ sở hạ tầng phụ thuộc kiến trúc thượng tầng.

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng tác động ngang nhau.

Cơ sở hạ tầng được hình thành từ kiến trúc thượng tầng.

Chủ động thiết lập quan hệ sản xuất trước, sau đó, lượng sản xuất phù hợp.

Chủ động xây dựng lực lượng sản xuất trước, sau đó hệ sản xuất phù hợp.

Tôn trọng quy luật khách quan và tuyệt đối không can thiệp phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.

Lực lượng sản xuất phụ thuộc vào quan hệ sản xuất.

Quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất tồn tại độc lập với nhau.

Quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất đều hoàn toàn phụ thuộc vào quyền lực nhà nước.

Cơ sở hạ tầng/kiến trúc thượng tầng.

Cơ sở hạ tầng/quan hệ sản xuất.

Lực lượng sản xuất/kiến trúc thượng tầng.

Mọi yếu tố của kiến trúc thượng tầng sẽ thay đổi theo ngay.

Nhà nước, tôn giáo, đạo đức thay đổi theo ngay.

Tôn giáo, nghệ thuật, triết học thay đổi theo ngay.

Lực lượng sản xuất.

Phương thức sản xuất.

Sản xuất vật chất.

Công cụ lao động.

Tư liệu sản xuất.

Tài nguyên khoáng sản.

Cơ sở hạ tầng quyết định sự hình thành của kiến trúc thượng tầng.

Cơ sở hạ tầng thay đổi thì kiến trúc thượng tầng thay đổi theo.

Kiến trúc thượng tầng có thể lạc hậu so với cơ sở hạ tầng.