Bài giảng Tài chính quốc tế

117 59 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

lOMoARcPSD| 35966235

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH QUỐC TẾ (4 TIẾT) 1.1Sự hình thành

và phát triển của tài chính quốc tế

Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, Tài chính quốc tế (TCQT) đã ra đời

và phát triển từ hình thức đơn giản đến những hình thức phức tạp, đa dạng gắn liền với

những điều kiện khách quan của sự phát triển xã hội của mỗi quốc gia và của đời sống quốc

tế trên cả khía cạnh kinh tế và khía cạnh chính trị.

Những hình thức sơ khai của quan hệ Tài chính quốc tế như việc trao đổi, buôn bán

hàng hóa giữa các quốc gia, cống nộp vàng bạc, châu báu giữa nước này với nước khác đã

xuất hiện từ thời kỳ chiếm hữu nô lệ gắn liền với Nhà nước chủ nô. Cùng với sự phát triển

của các quan hệ kinh tế quốc tế, thuế xuất khẩu, nhập khẩu đã ra đời để điều chỉnh các quan

hệ buôn bán giữa các quốc gia và tín dụng quốc tế đã xuất hiện do có các quan hệ vay nợ

giữa các nước. Vào cuối thời kỳ phong kiến, tín dụng quốc tế đã có bước phát triển mạnh

mẽ và đã trở thành một trong những đòn bẩy mạnh mẽ nhất của tích lũy nguyên thủy Tư

bản.

Với sự xuất hiện của Chủ nghĩa tư bản, những hình thức cổ truyền của quan hệ Tài

chính quốc tế như thuế xuất nhập khẩu, tín dụng quốc tế vẫ tiếp tục tồn tại và ngày càng

phát triển đa dạng thích ứng với những bước phát triển mới của các quan hệ kinh tế quốc

tế và thái độ chính trị của các Nhà nước. Với sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế hàng hóa

– tiền tệ, kinh tế thị trường, những diễn biến phức tạp của cục diện chính trị thế giới, cũng

như cách tiếp cận của Chính phủ các nước trong quan hệ quốc tế, bên cạnh những hình

thức cổ truyền, đã xuất hiện những hình thức mới của quan hệ Tài chính quốc tế như đầu

tư quốc tế trực tiếp, đầu tư quốc tế gián tiếp với các loại hình hoạt động đa dạng, viện trợ

quốc tế không hoàn lại, hợp tác quốc tế về tài chính – tiền tệ thông qua việc thiết lập các tổ

chức kinh tế khu vực và quốc tế…

Trong lịch sử tồn tại và phát triển của mình, Việt Nam đã có các quan hệ kinh tế –

tài chính quốc tế với các quốc gia láng giềng trong khu vực và với một số quốc gia khác

như Lào, Trung Quốc, Nhật Bản, Campuchia, Malaysia, Indonesia, Pháp, Tây Ban Nha,

Bồ Đào Nha…Tuy nhiên, những quan hệ đó không mang tính thường xuyên, tích cực và

chủ động. Sau khi miền Bắc Việt Nam hoàn toàn giải phòng (1955), Việt Nam đã có các

quan hệ kinh tế tài chính với các nước Xã hội chủ nghĩa (XHCN) và các tổ chức kinh tế

Xã hội chủ nghĩa như Hội đồng tương trợ kinh tế, ngân hàng hợp tác kinh tế quốc tế, ngân

hàng đầu tư quốc tế…).

lOMoARcPSD| 35966235

Sau khi hoàn toàn thống nhất đất nước năm 1975, Việt Nam đã chủ động mở rộng

quan hệ hợp tác kinh tế với tất cả các quốc gia Tư bản chủ nghĩa (TBCN), dân tộc chủ

nghĩa, các tổ chức quốc tế trong và ngoài Liên hợp quốc, các tổ chức phi Chính phủ…, đặc

biệt là với các nước trong khu vực Đông Nam Á. Chính việc mở rộng và đa dạng hóa các

quan hệ kinh tế quốc tế theo xu hướng hội nhập, khu vực hóa, toàn cầu hóa đã làm cho các

quan hệ Tài chính quốc tế của Việt Nam phát triển đa dạng, phong phú và phức tạp hơn.

Từ chỗ các quan hệ tài chính quốc tế chủ yếu là nhận viện trợ không hoàn lại, vay vốn quốc

tế với lãi suất ưu đãi…chuyển dần sang các quan hệ Tài chính quốc tế độc lập, bình đẳng

nảy sinh trong lĩnh vực hợp tác sản xuất – kinh doanh, thương mại, đầu tư…mà Việt Nam

là một bên tham gia; từ chỗ chủ yếu là quan hệ với các nước Xã hội chủ nghĩa tới chỗ quan

hệ với tất cả các quốc gia trên thế giới trên cơ sở quan điểm đối tác kinh tế cùng có lợi.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của các quốc gia ngày càng sâu rộng, với

việc là thành viên chính thức của Tổ chức thương mại quốc tế (WTO), Việt Nam đã mở

rộng các quan hệ Tài chính quốc tế phải phù hợp với điều kiện cụ thể và đảm bảo thực hiện

các nguyên tắc của Nhà nước Việt Nam để có thể vừa phù hợp với các thông lệ quốc tế,

vừa củng cố chế độ chính trị và giữ gìn các giá trị truyền thống của quốc gia. Vì lẽ đó, trong

quá trình thực hiện các quan hệ Tài chính quốc tế cần quán triệt các nguyên tắc cơ bản là:

Tự nguyện, Bình đẳng, Tôn trọng chủ quyền lãnh thổ của nhau và đôi bên cùng có lợi. Các

nguyên tắc này không những chỉ quán triệt trong việc hoạch định chính sách hội nhập kinh

tế – tài chính quốc tế, trong xây dựng chiến lược, sách lược, cơ sở pháp lý cho các hoạt

động Tài chính quốc tế, mà còn rất cần được quán triệt trong từng hoạt động Tài chính quốc

tế cụ thể nhằm đảm bảo các lợi ích kinh tế – chính trị và chủ quyền quốc gia.

1.2. Khái niệm, đặc điểm tài chính quốc tế

1.2.1. Khái niệm tài chính quốc tế

Tài chính quốc tế là một lĩnh vực vô cùng rộng lớn, hoạt động rất phức tạp với các

hình thức, các chủ thể đa dạng, liên quan đến nhiều quốc gia khác nhau trên phạm vi khu

vực hoặc toàn cầu. Tài chính quốc tế chính là sự di chuyển giữa các dòng tiền vốn giữa các

quốc gia; trong phạm vi quốc gia và được biểu hiện bằng các hình thức hoạt động thu - chi

bằng tiền, các hoạt động tạo lập và sử dụng quỹ ngoại tệ ở các chủ thể kinh tế - xã hội của

mỗi nước. Trong đó, các hoạt động thu - chi bằng tiền, tạo lập và sử dụng quỹ ngoại tệ

chính là kết quả tất yếu của các quan hệ quốc tế trên các lĩnh vực khác nhau của các chủ

thể bên trong và ngoài quốc gia.

Hiện nay, có các quan điểm chủ yếu về về Tài chính quốc tế như sau:

lOMoARcPSD| 35966235

Quan điểm thứ nhất, theo Bách khoa toàn thư mở (Wikipedia.org) thì "Tài chính

quốc tế (International Finance) là một chuyên ngành hẹp thuộc chuyên ngành Kinh tế quốc

tế. Tài chính quốc tế chuyên nghiên cứu về tỷ giá hối đoái, đầu tư quốc tế, các định chế tài

chính quốc tế" (như các tổ chức tài chính quốc tế, các công ty đa quốc gia...)

Quan điểm thứ hai, xét trên góc độ quốc gia: Tài chính quốc tế bao gồm hoạt động

tài chính đối nội và đối ngoại, hoạt động tài chính thuần tuý giữa các quốc gia với nhau.

Hoạt động tài chính thuần tuý lại bao gồm hoạt động tài chính của các công ty đa quốc gia

(MNC - Multinational Corporation hoặc MNE - Multinational Enterprises) và các tổ chức

tài chính quốc tế (IFO - International Financial Organizations). Thực vậy: Đứng trên góc

độ từng quốc gia để nhìn nhận thì hoạt động tài chính gồm có: Hoạt động tài chính đối nội

(nội địa), hoạt động tài chính đối ngoại và hoạt động tài chính thuần túy giữa các quốc gia.

Hoạt động tài chính thuần túy giữa các quốc gia (hay còn gọi là hoạt động tài chính quốc

tế thuần túy) lại bao gồm hoạt động tài chính của các Công ty đa quốc gia và hoạt động tài

chính của các tổ chức quốc tế. Theo cách nhìn nhận này, thì hoạt động tài chính quốc tế

được quan niệm bao gồm hoạt động tài chính đối ngoại và hoạt động tài chính quốc tế

thuần túy. Quan niệm này thường được sử dụng ở các quốc gia đang phát triển, mức độ hội

nhập còn hạn chế.

Quan điểm thứ ba, xét trên góc độ toàn cầu: Quan điểm này cho rằng, hoạt động tài

chính bao gồm: hoạt động tài chính đối nội và hoạt động tài chính đối ngoại, do đó, Tài

chính quốc tế chỉ bao gồm các hoạt động tài chính thuần tuý tức là hoạt động tài chính của

các công ty đa quốc gia (MNC) và các tổ chức tài chính quốc tế (IFO), chỉ những hoạt động

tài chính mang phạm vi toàn cầu mới là Tài chính quốc tế. Quan điểm này thường được sử

dụng ở các nước có nền kinh tế phát triển, mức độ mở cửa hội nhập cao. Đứng trên góc độ

toàn cầu để nhìn nhận thì hoạt động Tài chính quốc tế được quan niệm chỉ bao gồm các

hoạt động Tài chính quốc tế thuần túy, bởi vì hoạt động tài chính của mỗi quốc gia đã bao

gồm hoạt động tài chính đối nội và hoạt động tài chính đối ngoại; chỉ những hoạt động tài

chính chung trên phạm vi toàn cầu mới là Tài chính quốc tế. Quan niệm này thường được

sử dụng ở các quốc gia phát triển, mức độ mở cửa hội nhập cao.

Để làm rõ hơn về Tài chính quốc tế nhằm giúp người đọc có một cách nhìn tổng

quan nhất về hệ thống tài chính quốc tế hiện nay, dựa trên việc kết hợp phạm vi hoạt động

của các hoạt động tài chính quốc tế theo ba quan điểm trên, có thể đưa ra khái niệm về Tài

chính quốc tế như sau:

lOMoARcPSD| 35966235

Tài chính quốc tế là hoạt động tài chính diễn ra giữa các quốc gia. Đó là sự di

chuyển của các dòng tiền vốn giữa các quốc gia, gắn liền với các quan hệ quốc tế giữa các

chủ thể trong nước và ngoài nước, nhằm đáp ứng nhu cầu của các chủ thể đó khi thực hiện

các quan hệ kinh tế quốc tế. Tài chính quốc tế chuyên nghiên cứu về tỷ giá hối đoái, các

hình thức thanh toán và đầu tư quốc tế, các thể chế, các tổ chức, các tập đoàn tài chính

quốc tế".

Đứng trên giác độ một quốc gia, Tài chính quốc tế được hiểu là sự vận động của các

luồng tiền tệ giữa các quốc gia. Có nghĩa là các hoạt động tài chính diễn ra giữa một bên

là các chủ thể của các quốc gia khác hoặc các tổ chức tài chính quốc tế. Trong mỗi một

quốc gia, hoạt động tài chính quốc tế là một bộ phận cấu thành của toàn bộ hoạt động tài

chính của quốc gia nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế và các chính sách của quốc gia đó

trong quan hệ với cộng đồng quốc tế.

Lịch sử phát triển của mọi quốc gia độc lập đều khẳng định một xu thế tất yếu là để

tồn tại và phát triển, mỗi quốc gia cần phải mở cửa tiến hành và ngày càng đẩy mạnh quan

hệ hợp tác quốc tế. Ngày nay, với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của phân công lao

động, không chỉ trong phạm vi từng quốc gia mà trên phạm vi toàn thế giới, nền kinh tế

thế giới được xem như một chỉnh thể; trong đó, nền kinh tế của mỗi quốc gia như các bộ

phận cấu thành có quan hệ khăng khít với nhau, phụ thuộc lẫn nhau và do đó phải hợp tác

với nhau để cùng tồn tại và phát triển. 1.2.2. Đặc điểm của tài chính quốc tế

Các quan hệ Tài chính quốc tế là một bộ phận trong tổng thể các quan hệ tài chính,

vì vậy nó cũng mang các đặc điểm chung của các quan hệ tài chính là:

• Các quan hệ nảy sinh trong phân phối của cải xã hội dưới hình thức

giá trị phân phối các nguồn tài chính.

• Gắn liền với việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ.

• Các quan hệ tài chính nảy sinh trong cả phân phối lần đầu và phân

phối lại.

Ngoài ra, Tài chính quốc tế còn có những đặc điểm riêng phụ thuộc vào các vấn đề

1.2.2.1. Sự chi phối của các yếu tố chính trị trong lĩnh vực Tài chính quốc tế

Trong phạm vi quốc gia, Tài chính quốc tế là một bộ phận trong tổng thể các hoạt

động tài chính của quốc gia. Do đó, các hoạt động Tài chính quốc tế phải gắn liền và nhằm

thực hiện các mục tiêu kinh tế – chính trị – xã hội của Nhà nước.

lOMoARcPSD| 35966235

Trên bình diện quốc tế, hoạt động Tài chính quốc tế của các chủ thể của một quốc

gia được tiến hành trong quan hệ với các chủ thể của một quốc gia khác hoặc các tổ chức

quốc tế; do đó, nó cũng chịu sự ràng buộc bởi chính sách của các quốc gia khác, bởi các

thông lệ mang tính quốc tế hoặc qui định của các tổ chức mà chủ thể đó có quan hệ.

Do vậy, trong hoạt động Tài chính quốc tế các chủ thể của một quốc gia không

những cần nắm vững các chính sách kinh tế, pháp luật của quốc gia mà còn phải thông hiểu

chính sách, pháp luật của các quốc gia và các tổ chức quốc tế khác có quan hệ.

1.2.2.2. Phạm vi, môi trường hoạt động của các nguồn tài chính trong lĩnh vực Tài

chính quốc tế

Diễn ra trên phạm vi rộng lớn, giữa các quốc gia, có rất nhiều chủ thể tham gia,

nhiều đồng tiền của các quốc gia khác nhau, bị chi phối trực tiếp bởi nhiều nhân tố như;

Tình hình chính trị, Luật pháp, trình độ phát triển kinh tế, chính sách tài khóa..... của các

quốc gia. Do vậy, Tài chính quốc tế có những đặc điểm sau:

- Rủi ro chính trị: Rủi ro này rất đa dạng, bao gồm những sự thay đổi ngoài

dự kiến các quy định về thuế nhập khẩu, hạn ngạch, về chế độ quản lý ngoại hối hoặc là

một chính sách trưng thu hay tịch biên các tài sản trong nước do người nước ngoài nắm

giữ… Loại rủi ro này bắt nguồn từ những biến động về chính trị – xã hội của các quốc gia

như sự thay đổi thể chế, những cuộc cải cách…từ đó Chính phủ các nước có thể thay đổi

các chính sách quản lý kinh tế của quốc gia mình; hoặc chiến tranh, xung đột sắc tộc… và

các chủ thể nước ngoài phải gánh chịu rủi ro bất khả kháng.

- Rủi ro tỷ giá hối đoái: Do tác động của nhiều nhân tố khác nhau mà tỷ giá

hối đoái luôn có sự biến động và có ảnh hưởng rất lớn đến lợi ích của các chủ thể tham gia

các quan hệ Tài chính quốc tế trong các lĩnh vực ngoại thương, đầu tư, tín dụng, thanh

toán, cán cân thanh toán….Ví dụ: Đối với một quốc gia, tỷ giá hối đoái tăng cao (đồng bản

tệ giảm giá) có tác dụng khuyến khích xuất khẩu, hạn chế nhập khẩu. Ngược lại, một tỷ

giá hối đoái thấp (đồng bản tệ tăng giá) lại có tác dụng khuyến khích nhập khẩu, nhưng lại

hạn chế xuất nhập khẩu. Trong lĩnh vực Tài chính quốc tế, các vấnn đề về cơ chế xác lập

tỷ giá giữa các đồng tiền, những nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá và sự tác động trở lại của tỷ

giá đến cán cân xuất nhập khẩu, cán cân thanh toán quốc tế, đến tình hình tài chính của các

tổ chức ngoại thương, các nhà đầu tư, các ngân hàng…là vấn đề rất được quan tâm nghiên

cứu. 1.2.2.3. Xu hướng phát triển của toàn cầu hóa đối với lĩnh vực Tài chính quốc tế

lOMoARcPSD| 35966235

Hiện nay, nền kinh tế thế giới hiện nay đã mang tính toàn cầu hóa và thống nhất cao

độ. Điều đó đã và đang là nhân tố ảnh hưởng có tính chất quyết định cho sự phát triển Tài

chính quốc tế. Do vây: Tài chính quốc tế bao gồm thêm những đặc điểm sau:

- Sự ra đời của các Công ty đa quốc gia (MNC/ MNE) với phạm vi và qui mô

ngàycàng mở rộng của các tổ chức kinh tế, tài chính - tín dụng trong nước, khu vực và

quốc tế đã tạo điều kiện cho sự tăng cường hợp tác quốc tế về chính sách tài chính - tiền tệ

của các quốc gia với nhau. Mặt khác, với sự phát triển mạnh mẽ của các Công ty đa quốc

gia (MNC/ MNE) vừa tạo ra nhu cầu, vừa là yếu tố quan trọng thúc đẩy các quan hệ Tài

chính quốc tế phát triển.

- Sự hình thành và hoạt động - Sự ra đời và phát triển nhanh chóng của thị

trườngvốn quốc tế đã tạo ra cơ hội cho các nhà đầu tư, các Chính phủ, các tổ chức Tài

chính quốc tế huy động vốn và đầu tư vốn dưới nhiều hình thức khác nhau, trên nhiều nước

khác nhau, bằng nhiều đồng tiền khác nhau làm cho các quan hệ Tài chính quốc tế vốn đã

đa dạng, phức tạp càng đa dạng, phức tạp hơn.

- Sự hình thành và hoạt động với phạm vi và qui mô ngày càng mở rộng của

các tổchức kinh tế, tài chính – tín dụng khu vực và quốc tế đã tạo cơ hội và điều kiện thuận

lợi cho sự tăng cường hợp tác về tài chính – tiền tệ của các nước thành viên.

Xu hướng phát triển mạnh mẽ của Tài chính quốc tế cả về bề rộng và cả về chiều

sâu đó đòi hỏi các chủ thể tham gia vào quan hệ Tài chính quốc tế phải quan tâm và am

hiểu nhiều vấn đề mà tài chính nội địa ít quan tâm như: Những hình thức đi vay và cho vay

vốn trên thị trường vốn quốc tế; Tính toán cơ hội đầu tư và các biện pháp quản lý sử dụng

vốn trong đầu tư quốc tế. Nghiên cứu các công cụ tài chính phát sinh để phòng ngừa, hạn

chế các rủi ro hối đoái có hiệu quả; Nắm vững chức năng cơ chế hoạt động của các tổ chức

tài chính – tín dụng quốc tế để có được hiệu ích cao nhất trong quan hệ với các tổ chức này.

1.3 Vai trò của tài chính quốc tế

1.3.1. Tài chính quốc tế là công cụ để phân phối lại các nguồn lực tài chính, công

nghệ, kỹ thuật và lao động trên phạm vi toàn thế giới

Bằng việc mở rộng các quan hệ Tài chính quốc tế thông qua các hình thức thương

mại quốc tế, tín dụng quốc tế, viện trợ phát triển, đầu tư quốc tế và tham gia vào các thị

trường tài chính quốc tế..., các quốc gia có thể tận dụng tiềm lực tài chính của nước ngoài

và các tổ chức quốc tế cùng với nó là công nghệ, kỹ thuật hiện đại và kinh nghiệm quản lý

tiên tiến.

lOMoARcPSD| 35966235

1.3.2. Tài chính quốc tế là công cụ quan trọng khai thác các nguồn lực ngoài nước

phục vụ cho sự phát triển kinh tế – xã hội trong nước

Thông qua các hoạt động Tài chính quốc tế, các nguồn tài chính, công nghệ, kỹ

thuật, lao động…được phân phối lại trên phạm vi thế giới. Mỗi quốc gia phải cân nhắc để

có thể khai thác sử dụng nguồn lực của các quốc gia khác và sử dụng nguồn lực của mình

để tham gia hợp tác quốc tế một cách có hiệu quả. Đặc biệt, đối với các quốc gia nghèo và

chậm phát triển thì vấn đề tranh thủ nguồn vốn ngoài càng cần phải coi trọng. Bằng việc

mở rộng quan hệ tài chính quốc tế thông qua các hình thức: vay nợ quốc tế, viện trợ quốc

tế, đầu tư quốc tế, tham gia vào thị trường vốn quốc tế…các quốc gia có thể tận dụng tốt

nguồn lực tài chính nước ngoài và các tổ chức quốc tế; cùng với nó là công nghệ, kỹ thuật

hiện đại, kinh nghiệm quản lý tiên tiến.

1.3.3. Tài chính quốc tế là cầu nối tài chính giữa các quốc gia, tạo điều kiện để các

quốc gia được bình đẳng, hoà nhập vào nền kinh tế toàn cầu

Việc mở rộng các hình thức tín dụng quốc tế, đầu tư quốc tế, tham gia các thị trường

vốn, thị trường tiền tệ, thị trường hối đoái quốc tế, mở rộng thương mại và dịch vụ quốc

tế… vừa góp phần phát triển kinh tế trong nước vừa thúc đẩy hoàn thiện chính sách và thực

hiện hội nhập kinh tế quốc tế theo các yêu cầu của các tổ chức quốc tế và khu vực. Đối với

các tổ chức kinh tế – tài chính khu vực và quốc tế, nguyên tắc quan trọng hàng đầu là đối

xử bình đẳng với mọi đối tác thành viên

1.3.4. Tài chính quốc tế thúc đẩy các nền kinh tế quốc gia nhanh chóng hội nhập vào

nền kinh tế thế giới

Tài chính quốc tế vừa là yếu tố tiền đề, vừa là yếu tố có tác động thúc đẩy các quốc

gia nhanh chóng hội nhập nền kinh tế thế giới. Theo qui chế tối huệ quốc và qui chế đãi

ngộ quốc gia của Tổ chức thương mại thế giới (WTO), nguyên tắc quan trọng hàng đầu là

đối xử bình đẳng giữa các thành viên với nhau. Điều đó đòi hỏi hệ thống pháp lý phải được

điều chỉnh theo thông lệ quốc tế và phải tương đối ổn định. Đây là một công việc khó khăn,

phức tạp, đặc biệt đối với các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam.

1.3.5. Tài chính quốc tế thúc đẩy sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính của các

quốc gia

Do sự dịch chuyển của các dòng vốn giữa các quốc gia ngày càng dễ dàng và mạnh

mẽ, nên chu chuyển vốn quốc tế ngày càng nhanh hơn, tạo điều kiện cho các công ty đa

quốc gia, các tổ chức tài chính quốc tế, các định chế tài chính trung gian khai thác và sử

lOMoARcPSD| 35966235

dụng hiệu quả các nguồn vốn, từ đó có thể hạn chế những rủi ro trong các mối quan hệ Tài

chính quốc tế và đầu tư quốc tế ngày càng phát triển.

Sự mở rộng và phát triển của Tài chính quốc tế cho phép các nguồn tài chính có khả

năng lưu chuyển dễ dàng, thuận lợi và mạnh mẽ giữa các quốc gia đã tạo điều kiện cho các

chủ thể ở mỗi quốc gia có cơ hội giải quyết những khó khăn tạm thời về nguồn tài chính

và nâng cao hiệu quả của các nguồn lực tài chính được đưa vào sử dụng cả trên vị trí nhà

đầu tư hay người cần vốn. 1.4 Nội dung của tài chính quốc tế

Nội dung của Tài chính quốc tế (các quan hệ Tài chính quốc tế) có thể phân loại

theo các tiêu chí sau đây:

1.4.1. Theo các quan hệ tiền tệ, nội dung của Tài chính quốc tế bao gồm

- Các quan hệ thanh toán quốc tế: Chủ thể tham gia thanh toán trong các quan hệ

thanh toán quốc tế là các ngân hàng thương mại, các tổ chức, cá nhân, Chính phủ ở các

nước…đối với các lĩnh vực về thương mại quốc tế, hợp tác quốc tế về văn hóa – xã hội,

hợp tác lao động quốc tế, du lịch quốc tế…các hoạt động hợp tác quốc tế về chính trị, ngoại

giao…. Vì vậy các quan hệ thanh toán quốc tế bao gồm các hình thức thanh toán cụ thể

• Thanh toán về thương mại quốc tế

• Thanh toán hợp tác quốc tế về văn hóa – xã hội, hợp tác lao động quốc

tế, du lịch quốc tế…

• Thanh toán đối với các hoạt động hợp tác quốc tế về chính trị, ngoại

giao…

- Viện trợ quốc tế không hoàn lại: Chủ thể nhận viện trợ có thể là Chính phủ, tổ chức

kinh tế – xã hội hoặc địa phương. Chủ thể cho viện trợ là Chính phủ, các tổ chức quốc tế,

các tổ chức phi Chính phủ. Viện trợ không hoàn lại là hình thức đầu tư quốc tế gián tiếp.

Gồm các hình thức

• Viện trợ song phương:

• Viện trợ đa phương (Nguồn tài chính do các nước đóng góp: loại quỹ

chung. Hoặc của một số nước viện trợ: quĩ ủy thác)

• Viện trợ của các tổ chức phi Chính phủ (N.G.O)

lOMoARcPSD| 35966235

- Tín dụng quốc tế: Là một hình thức của đầu tư quốc tế gián tiếp. Chủ thể có

nguồn tài chính đầu tư dưới dạng cho vay vốn và thu lợi nhuận thông qua lãi suất tiền vay

đã được hai bên thỏa thuận trong các Hiệp định hay khế ước vay vốn.

Chủ thể tham gia có thể là tất cả các chủ thể kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia và

các tổ chức quốc tế, chủ yếu là các tổ chức tài chính – tín dụng quốc tế. Tín dụng Nhà nước

quốc tế là hình thức mà trong đó Nhà nước là một bên của quan hệ tín dụng.

- Đầu tư chứng khoán quốc tế: Là một hình thức đầu tư quốc tế gián tiếp. Các

chủ thể có nguồn tài chính đầu tư dưới hình thức mua chứng khoán trên thị trường tiền tệ,

thị trường trái phiếu, thị trường cổ phiếu quốc tế để hưởng lợi tức nhưng không tham gia

điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn đầu tư. Các chủ thể tham gia có thể là mọi chủ thể kinh

tế – xã hội…

- Đầu tư quốc tế trực tiếp (FDI): Là hình thức đầu tư mà chủ đầu tư ở một

nước bỏ toàn bộ hay một phần đủ lớn vốn đầu tư vào một quốc gia khác để nắm một phần

hay toàn bộ một doanh nghiệp ở quốc gia đó. Có rất nhiều các hình thức đầu tư trực tiếp

khác nhau. Chủ thể tham gia có thể là mọi tổ chức kinh tế, cá nhân công dân của các quốc

gia.

1.4.2. Theo các quĩ tiền tệ, nội dung của Tài chính quốc tế bao gồm

- Các quĩ tiền tệ trực thuộc các chủ thể của từng quốc gia: Là các quĩ tài chính

của các cá nhân, các tổ chức kinh tế, Chính phủ các nước tham gia vào các hoạt động kinh

tế quốc tế.

- Các quĩ tiền tệ thuộc các chủ thể khu vực: Là các quĩ tài chính của các tổ

chức kinh tế – tài chính khu vực như ADB, AfDB…

- Các quĩ tiền tệ thuộc các tổ chức quốc tế toàn cầu: Là các quĩ tài chính của

các tổ chức quốc tế toàn cầu như Liên hợp quốc , ngân hàng thế giới, ngân hàng thanh toán

quốc tế….

- Các quĩ tài chính của các Công ty xuyên quốc gia (MNC/ MNE).

1.4.3. Theo các chủ thể tham gia hoạt động Tài chính quốc tế, nội dung của Tài chính

quốc tế bao gồm

- Hoạt động Tài chính quốc tế của các tổ chức kinh tế: Các tổ chức kinh tế của

một quốc gia tham gia hoạt động Tài chính quốc tế dưới hình thức đầu tư quốc tế (cả trực

tiếp và gián tiếp) và thương mại quốc tế.

lOMoARcPSD| 35966235

- Hoạt động Tài chính quốc tế của các ngân hàng thương mại: Các ngân hành

thương mại tham gia hoạt động Tài chính quốc tế với các nghiệp vụ chủ yếu:

• Tín dụng quốc tế.

• Đầu tư quốc tế (trực tiếp và gián tiếp)

lOMoARcPSD| 35966235

Các hoạt động tài chính quốc tế khác như: dịch vụ thanh toán, chuyển tiền, ủy

thác, tư vấn, bảo lãnh…

- Hoạt động Tài chính quốc tế của các Công ty kinh doanh bảo hiểm:

• Thu phí Bảo hiểm, chi bồi thường, chi đề phòng tổn thất đối với các nghiệp

vụ Bảo hiểm quốc tế: Bảo hiểm hàng hải quốc tế, Bảo hiểm hàng không quốc tế, tái

Bảo hiểm quốc tế…

• Đầu tư tài chính quốc tế trực tiếp và gián tiếp và các nghiệp vụ khác… - Hoạt

động Tài chính quốc tế của các Công ty chứng khoán:

• Môi giới chứng khoán quốc tế.

• Mua và bán chứng khoán (đầu tư chứng khoán) trên thị trường tài chính quốc

tế.

• Bảo lãnh phát hành chứng khoán quốc tế.

• Tư vấn đầu tư chứng khoán quốc tế và các nghiệp vụ khác.

- Hoạt động Tài chính quốc tế của các tổ chức tài chính - tín dụng quốc tế:

Các tổ chức tài chính – tín dụng quốc tế là các hình thức tổ chức hợp tác kinh tế

quốc tế do các nước cùng quan tâm lập ra trên cơ sở các hiệp định được ký kết trong lĩnh

vực tài chính – tiền tệ – tín dụng. Tiêu biểu là IMF, WB, ADB, IBS… Chức năng chủ yếu

của các tổ chức này là phối hợp hoạt động của các nước thành viên trong lĩnh vực tài chính

– tiền tệ – tín dụng. Đồng thời, các tổ chức này cũng sử dụng các nguồn vốn chung để tài

trợ cho các nước thành viên, chủ yếu là dưới hình thức cho vay.

- Hoạt động Tài chính quốc tế của Nhà nước:

• Viện trợ quốc tế không hoàn lại: Trong hoạt động này, Nhà nước có thể là

người nhận hoặc người cấp viện trợ không hoàn lại với các Nhà nước khác hoặc các tổ

chức quốc tế.

• Tín dụng Nhà nước quốc tế (Vay ODA, phát hành trái phiếu quốc tế, vay

thương mại quốc tế hoặc cho vay bằng vốn ngân sáh Nhà nước (NSNN).

• Thu thuế quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới nước chủ nhà.

lOMoARcPSD| 35966235

1.4.4. Theo góc độ kinh tế vĩ mô, nội dung của Tài chính quốc tế bao gồm

- Tỷ giá hối đoái và các vấn đề về các chế độ tỷ giá, cơ chế xác định tỷ giá và các

nhân tố quyết định tỷ giá, chính sách tỷ giá của Chính phủ các nước.

Tỷ giá hối đoái: Tỷ giá( Tỷ giá hối đoái) là giá cả của một đồng tiền được biểu thị

thông qua một đồng tiền khác.

Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều có đồng tiền riêng của mình. Thương

mại, đầu tư và các quan hệ tài chính quốc tế... đòi hỏi các quốc gia phải thanh toán với

nhau. Thanh toán giữa các quốc gia dẫn đến việc trao đổi các đồng tiền khác nhau, đồng

tiền này đổi lấy đồng tiền kia. Hai đồng tiền được trao đổi với theo một tỷ lệ nhất định, tỷ

lệ này được gọi là tỷ giá.

Chế độ tỷ giá: Chế độ tỷ giá hối đoái, nó bao gồm những quy tắc xác định phương

thức mua bán ngoại hối đối với các thể nhân và pháp nhân là người cư trú và không cư trú.

Những quốc gia độc lập bao giờ cũng thiết lập một khung pháp lý dành cho các

giao dịch tài chính quốc tế của riêng mình.

- Cán cân thanh toán quốc tế với các vấn đề về lý thuyết, chính sách, các nhân tố

ảnh hưởng, nội dung và vai trò của cán cân thanh toán quốc tế.

• Cán cân thanh toán quốc tế (BOP) là: một bản báo cáo thống kê tổng hợp có

hệ thống, ghi chép lại tất cả các giao dịch kinh tế giữa người cư trú và người không cư trú

trong một thời kỳ nhất định, thường là 1 năm.

• Các chỉ tiêu phản ánh Cán cân thanh toán quốc tế cho biết có bao nhiêu hàng

hoá và dịch vụ mà một quốc gia đã xuất khẩu và nhập khẩu và quốc gia này hiện đang là

con nợ hay chủ nợ đối với phần thế giới còn lại. Ngoài ra, Cán cân thanh toán quốc tế còn

cho biết dự trữ ngoại hối của NHTW đã tăng lên hay giảm xuống trong kỳ báo cáo là như

thế nào.

- Hệ thống tiền tệ quốc tế và các thị trường tiền tệ quốc gia chủ yếu.

Trước đây, hệ thống tiền tệ thế giới chủ yếu được hình thành tự phát trên cơ sở chế

độ bản vị vàng, có nghĩa là các quốc gia đều chấp nhận vàng làm công cụ trung gian trong

trao đổi thanh toán quốc tế. Trong thế kỷ XX đã chứng kiến sự xuất hiện, tồn tạii và suy

vong của một số hệ thống tiền tệ quốc tế. Đó là:

• Chế độ bản vị bảng Anh (1922-1929)

lOMoARcPSD| 35966235

• Chế độ bản vị dollar Mỹ (1944-1971)

• Chế độ Rúp chuyển nhượng của SEV (1964-1991)

• Hệ thống tiền tệ của Châu Âu

Hệ thống tiền tệ toàn cầu

- Nợ nước ngoài.

Cùng với việc huy động nguồn vốn trong nước, việc vay nợ nước ngoài là một

phương thức, một biện pháp quan trọng của tín dụng Nhà nước đặc biệt đối với các nước

đang phát triển và các nước nghèo.

Các hình thức vay nợ nước ngoài bao gồm;

• Vay nợ nước ngoài dưới hình thức hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)

• Vay nợ nước ngoài dưới hình thức phát hành trái phiếu quốc tế

• Vay thương mại nước ngoài

1.4.5. Theo góc độ góc độ thị trường, nội dung của Tài chính quốc tế bao gồm

Đứng trên góc độ thị trường, vấn đề quản trị tài chính vi mô đối với Tài chính quốc

tế bao gồm những nội dung cụ thể sau:

- Đánh giá và quả trị rủi ra quốc tế: Có nhiều loại rủi ro khác nhau, lạm phát có

thể gây ra tình trạng giảm giá tài sản hiện tại. Trước khi phân tích những công cụ và một

số kỹ thuật đơn giản được dùng trong quản trị rủi ra quốc tế, điều cần thiết ở đây là phải

biết các nội dung thường được sử dụng và tuân theo trong quá trình quản lý này.

Các nội dung trong quản trị rủi ra quốc tế:

• Quản trị các rủi ro trong giao dịch: Các rủi ro trong giao dịch thường liên

quan đến các khoản phải thu, phải trả bằng đơn vị tiền nước ngoài. Để hạn chế rủi ro loại

này, thường sử dụng nghiệp vụ tự bảo hiểm kỳ hạn, hoặc thông qua thị trường tiền tệ, tín

dụng, nghiệp vụ chọn phương thức thanh toán, nghiệp vụ khấu trừ tổn thất, nghiệp vụ điều

chỉnh giá.

• Quản trị rủi ro tài chính trong chuyển đổi: Do tỷ giá biến động và kể cả lạm

phát, việc chuyển các giá trị tài sản tài chính của công ty con theo hình thức song phương,

đa phương... ở những thời điểm khác nhau có thể khác nhau, gây ra loại rủi ro chuyển đổi.

lOMoARcPSD| 35966235

• Quản trị rủi ro trong đầu tư: bao hàm các loại quản trị giá tài sản hiện tại, giá

cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, tỷ giá, giá trị vốn cổ phần... Trong đó, quản trị rủi ro về tỷ giá

là quan trọng nhất, bởi nó tác động đến tất cả các loại còn lại.

- Các thị trường tài chính cụ thể:

• Thị trường ngoại hối: Thị trường ngoại hối thường được biết đến với thuật

ngữ

FOREX Market (thị trường Forex) hay là FX Market hay Spot FX Market, là thị trường

lOMoARcPSD| 35966235

giao dịch các loại ngoại tệ và đây là thị trường tài chính lớn nhất thế giới, với số lượng tiền

giao dịch mỗi ngày đã lên đến hơn 3.000 tỷ USD (2008).

• Thị trường đồng tiền Châu Âu: thị trường đồng tiền Châu Âu được biết đến

với tên gọi "Thị trường dollar Châu Âu", ra đời nhằm đáp ứng sự gia tăng của các hoạt

động kinh doanh quốc tế. Thị trường dollar châu Âu ra đời khi các doanh nghiệp Mỹ ký

gửi các khoản dollar Mỹ tại các ngân hàng châu Âu. Các ngân hàng này chấp nhận chúng

bởi vì sau đó họ có thể cho vay bằng USD đối với các khách hàng châu Âu.

• Thị trường tín dụng Châu Âu (Eurocredit Market)): Những khoản tín dụng

châu Âu hoặc khoản vay tín dụng châu Âu (Eurocredit) được cung cấp đến nơi mà người

ta gọi là thị trường tín dụng châu Âu (Eucrocredit Market). Các khoản vay này có thể được

định danh bằng đồng USD hoặc các đồng tiền mạnh khác và thường có thời gian là trên 5

năm.

• Thị trường trái phiếu châu Âu (Eurobond Market): Là thị trường mua bán

trái phiếu do người không cư trú (công ty, ngân hàng, chính phủ và các tổ chức quốc tế)

phát hành nằm ngoài nước phát hành đồng tiền được ghi trên trái phiếu.

• Thị trường chứng khoán quốc tế: Các MNC có thể thu hút nhà đầu tư nước

ngoài bằng cách phát hành cổ phiếu ra thị trường chứng khoán quốc tế. Các cổ phiếu mới

được phát hành được thả nổi trên thị trường Mỹ và các thị trường khác bởi các MNC lớn

của Mỹ. Việc phát hành này tương đối dễ dàng, hơn nữa phát hành cổ phiếu xuyên quan

các quốc gia nhằm để quảng bá thương hiệu của các MNC.

- Hoạt động đầu tư quốc tế (đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp).

• Đầu tư trực tiếp quốc tế là hình thức chủ đầu tư nước ngoài đầu tư toàn bộ

hay một phần đủ lớn vốn vào các dự án nhằm giành quyền điều hành và trực tiếp điều hành

đối tượng mà họ bỏ vốn. Trong những năm gần đây, hình thức này chiếm vị trí chủ yếu

trong đầu tư quốc tế. Bản chất của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI): Là sự di chuyển một

khối lượng nguồn vốn kinh doanh dài hạn giữa các quốc gia nhằm thu lợinhuận cao hơn.

Đó chính là hình thức xuất khẩu tư bản để thu lợi nhuận cao. Do đi kèm với đầu tư vốn là

đèâu tư công nghệ và tri thức kinh doanh nên hình thức này thúc đẩy mạnh mẽ quá trình

CNH – HĐH ở nước nhận đầu tư. Các nước công nghiệp phát triển và các TNCs đóng vai

trờ chủ yếu trong sự vận động của dòng vốn FDI trên thế giới. Từ những năm 90, FDI đi

vào các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là các quốc gia Châu Á tăng đáng kể.

• Đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ chức kinh tế là hình thức chủ đầu tư nước

ngoài góp một phần vốn dưới hình thức đầu tư chứng khoán hoặc cho vay để thu lợi nhuận

và không trực tiếp tham gia điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn và bao gồm:

- Đầu tư chứng khoán

lOMoARcPSD| 35966235

- Tín dụng quốc tế

- Đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ chức kinh tế thông qua đầu tư chứng khoán

- Đầu tư bằng cổ phiếu

- Tài chính của các Công ty đa quốc gia và xuyên quốc gia.

Tài chính quốc tế tạo ra môi trường hoạt động rất cần thiết cho các Công ty đa quốc

gia và xuyên quốc gia (MNC) trong nhiều năm qua. Và các Công ty đa quốc gia và xuyên

quốc gia là những nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của tài chính quốc tế. Tài chính

quốc tế của các Công ty đa quốc gia và xuyên quốc gia bao gồm toàn bộ các hoạt động Tài

chính quốc tế trong lĩnh vực kinh doanh quốc tế, xuất nhập khẩu... Đồng thời để tài trợ cho

quá trình này, Công ty đa quốc gia và xuyên quốc gia (MNC) tiến hành các giao dịch ngoại

hối trên thị trường ngoại hối, huy động vốn để đầu tư và tài trợ quốc tế trên các thị trường

đồng tiền Châu Âu, tín dụng và trái phiếu Châu Âu, thị trường chứng khoán quốc tế, quản

trị tiền mặt quốc tế bằng việc phân phối chuyển tiền và tài trợ trong nội bộ công ty (dựa

MNC mẹ, các công ty con với nhau).

Dù với cách tiếp cận nào thì đều nhằm chỉ ra các nội dung chủ yếu của hoạt động

Tài chính quốc tế để tổ chức hoạt động và quản lý tốt các hoạt động đó nhằm mở rộng và

nâng cao hiệu quả của hoạt động Tài chính quốc tế.

CHƯƠNG 2: TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ (7

TIẾT)

2.1 Hệ thống tiền tệ quốc tế

2.1.1. Sự hình thành và phát triển của hệ thống tiền tệ quốc tế

Như chúng ta đã biết, điều kiện để xuất hiện và tồn tại Tài chính quốc tế là phải có

các quan hệ kinh tế và có vai trò của chức năng tiền tệ thế giới của tiền. Tuy nhiên, để thúc

đẩy thương mại quốc tế cần có sự hợp tác giữa một số quốc gia nhằm tạo ra những chế độ

tiền tệ được các quốc gia chấp nhận trong lưu thông và thanh toán. Từ đó xuất hiện hệ

thống tiền tệ quốc tế.

Kể từ thời cổ cho đến thời cận đại, thương mại quốc tế hoạt động trên cơ sở “Bản vị

hàng hoá”, trong đó, kim loại là hàng hoá (chủ yếu là vàng và bạc) được đúc thành những

khối với chức năng làm phương tiện trao đổi và lưu thông trong nền kinh tế. Trong thời kỳ

đầu, tiền kim loại được đúc chủ yếu ở dạng tuỳ ý hoặc thành những thỏi hay những chiếc

vòng, về sau những phát kiến đã tiêu chuẩn hoá tiền tệ về trọng lượng của các đồng xu

được quốc gia bảo hộ. Do đó, hệ thống tiền đúc (tiền xu) đã tạo điều kiện cho quốc gia giao

dịch và giúp những nhà buôn tiết kiệm được thời gian trong việc nhận dạng, định lượng và

đánh giá chất lượng kim loại.

lOMoARcPSD| 35966235

Trong lịch sử, vàng và bạc luôn là hai kim loại được ưa chuộng đặc biệt hơn hẳn các

kim loại khác, bởi vì những đặc tính của chúng đã đáp ứng được nhiều nhất những gì mà

một đồng tiền hàng hoá (commodity money) cần có, như: sự khan hiếm, tính bền, có thể

chuyển trở, dễ phân chia, đồng chất, và chất lượng được duy trì lâu bền. Sự chấp nhận vàng

và bạc như là tiền còn được củng cố từ một thực tế là các kim loại này được thừa nhận rộng

rãi là có giá trị sử dụng phi tiền tệ trong các ngành công nghiệp và trang sức. Hơn nữa, giá

trị của vàng và bạc được ổn định tương đối so với các hàng hoá khác; ngoài ra, chất lượng

của chúng có thể được kiểm tra một cách chính các và được các chuyên gia (thợ vàng)

chứng nhận). Chính vì vậy trong một thời gian gian dài, hầu hết các nước đều lấy vàng và

bạc là bản vị hàng hoá kim loại hoạt động trên cơ sở giá trị đầy đủ của các đồng xu (full -

bodied conins), tức giá trị tiền tệ của chúng cũng chính là giá trị kim loại của đồng xu.

Năm 1880, bản vị vàng từ một số ít quốc gia đã phát triển thành Hệ thống tiền tệ

quốc tế với hầu hết các nước áp dụng. Khi bùng nổ chiến tranh Thế giới Thứ nhất 1914,

bản vị vàng bị bỏ rơi; và trong hơn 30 năm từ 1880 đến 1914 hệ thống bản vị vàng quốc

tế đã thống trị ở hầu khắp các nước, nó đã liên kết chặt chẽ các quốc gia lớn với nhau

cũng như giữa các nước thống trị và các nước thuộc địa trong suốt thời gian này.

Những đặc diểm cơ bản trong hoạt động của chế độ bản vị vàng có thể mô tả thông

qua 3 quy tắc căn bản sau đây:

Thứ nhất, dưới chế độ bản vị vàng, quốc gia ấn định cố định giá trị đồng tiền của

mình với vàng; hay nói cách khác, Chính phủ ấn định cố định giá vàng tính bằng tiền quốc

gia, đồng thời sẵn sàng không hạn chế mua và bán vàng tại mức giá đã quy định.

Thứ hai, dưới chế độ bản vị vàng, xuất khẩu và nhập khẩu vàng giữa các quốc gia

được tự do hoạt động. Do vàng được chu chuyển tự do giữa các quốc gia, cho nên tỷ giá

trao đổi thực tế trên thị trường tự do không biến động đáng kể so với bản vị vàng.

Thứ ba, dưới chế độ bản vị vàng, ngân hàng trung ương luôn phải duy trì một lượng

vàng dự trữ trong mối quan hệ trực tiếp với số tiền phát hành. Số vàng dự trữ cho phép

ngân hàng trung ương lý uyển chuyển việc chuyển đổi tiền ra vàng mà không gặp bất cứ

một trở ngại nào, hay nói cách khác, tiền do ngân hàng trung ương phát hành được “bảo

đảm bằng 100%” và tiền được chuyển đổi tự do không hạn chế ra vàng.

Quy tắc bảo đảm bằng vàng buộc ngân hàng trung ương khi mở rộng cung ứng tiền

cho nền kinh tế phải tuân thủ kỷ luật “chỉ phát hành tiền khi có luồng vàng từ công chúng

chảy vào ngân hàng trung ương. Như vậy, vô hình chung chế độ bản vị vàng đã hạn chế sự

năng động của NHTW trong việc điều tiết lượng tiền trong lưu thông. Do vậy sự phát triển

của hệ thống tiền tệ quốc tế đã hình thành những hình thức mới theo những giai đoạn phát

triển cụ thể của các nước, đặc biệt từ sau chiến tranh thế giới lần 1.

lOMoARcPSD| 35966235

2.1.2. Khái niệm về hệ thống tiền tệ quốc tế

2.1.2.1. Khái niệm

Hệ thống tiền tệ quốc tế là hệ thống các đồng tiền và chế độ tổ chức lưu thông tiền

tệ được thể hiện bằng những thỏa ước và những qui định của một số quốc gia, có hiệu lực

trong một phạm vi không gian và thời gian nhất định. Như vậy: Khi đề cập đến hệ thống

tiền tệ quốc tế phải gắn liền với 2 vấn đề:

Thứ nhất, hệ thống tiền tệ quốc tế bao gồm hệ thống các đồng tiền của một số quốc

gia đã có quan hệ gắn bó hoặc phụ thuộc lẫn nhau, với ý định cạnh tranh hoặc chống lại sự

xâm nhập kinh tế – tài chính của các khối kinh tế khác. Đồng thời, thúc đẩy quan hệ giao

thương về kinh tế – xã hội giữa các nước trong khối.

Thứ hai, chế độ tổ chức lưu thông tiền tệ của một số quốc gia đã có quan hệ gắn bó

hoặc phụ thuộc lẫn nhau được thể hiện bằng những thỏa ước với mục đích, thường là:

• Tạo sự liên kết kinh tế giữa một số nước đã có quan hệ gắn bó hoặc phụ thuộc

lẫn nhau, với ý định cạnh tranh hoặc chống lại sự xâm nhập kinh tế – tài chính của các khối

kinh tế khác. Đồng thời, thúc đẩy quan hệ giao thương về kinh tế – xã hội giữa các nước

trong khối.

• Thiết lập một liên minh chính trị chặt chẽ hoặc ràng buộc lỏng lẻo giữa các

nước, dưới sự chỉ huy hoặc thao túng của một quốc gia mạnh.

• Củng cố vai trò và vị trí kinh tế – tiền tệ của một quốc gia nào đó trong khu

vực, buộc các nước kém lợi thế lớn phải phụ thuộc về tiền tiền sau đó là phụ thuộc kinh tế

vào quốc gia này.

2.1.2.2. Nội dung của hệ thống tiền tệ quốc tế

Hệ thống tiền tệ quốc tế bao gồm hai nội dung cơ bản sau:

Đơn vị tiền tệ chung:

Đơn vị tiền tệ chung: Là đơn vị thanh toán, đo lường và dự trữ giá trị của một cộng

đồng kinh tế. Thông thường các nước sử dụng một đồng tiền mạnh của một quốc gia nào

đó trong khối làm đồng tiền chung. Ví dụ: Như GBP (bảng Anh), USD (Đôla Mỹ) … đã

từng là đồng tiền quốc tế một thời gian. Sau này do sự phát triển và hội nhập kinh tế, các

liên minh kinh tế được hình thành và phát triển hoàn toàn trên cơ sở tự nguyện, do vậy

không có đồng tiền của một quốc gia nào được chọn là “đơn vị tiền tệ chung”, mà các liên

minh tự định ra đồng tiền chung của khối. Đồng tiền của khối có tên gọi riêng, có tỷ giá

xác định với các đồng tiền thành viên và các đồng tiền ngoài khối. Ví dụ: Cộng đồng kinh

tế Châu Âu gồm 25 thành viên, đã ký kết hiệp ước Maastricht – 1992, xác lập đồng tiền

chung gọi là Euro. Đồng tiền này đã thực sự đi vào cuộc sống kinh tế – xã hội của 11 nước

lOMoARcPSD| 35966235

EU vào ngày 1/1/1999. Tỷ giá được xác lập giữa USD/EURO ngay ngày ra đời là 1 EURO

= 1,16675 USD.

Chế độ tổ chức lưu thông tiền tệ: Thông thường chế độ tổ chức lưu thông tiền tệ

quốc tế bao gồm những nội dung đặc trưng sau:

• Qui định tỷ giá giữa đồng tiền chung với các đồng tiền thành viên của khối;

có thể theo tỷ giá cố định, cũng có thể theo tỷ giá linh hoạt.

• Qui định về lưu thông tiền mặt, thanh toán không dùng tiền mặt và lưu thông

các loại giấy tờ có giá trị khác ghi bằng đồng tiền chung.

• Qui định về dự trữ ngoại hối: ấn định tỷ trọng giá trị của đồng tiền chung

trong tổng dự trữ ngoại hối của các nước thành viên, cũng như của ngân hàng thuộc khối.

Tiền tệ quốc tế và hệ thống tiền tệ quốc tế là sản phẩm của các liên minh kinh tế, do

vậy sự tồn tại và phát triển của các liên minh kinh tế quyết định sự tồn tại và phát triển của

tiền tệ quốc tế và hệ thống tiền tệ quốc tế. Trên thực tế, các liên minh kinh tế thường không

đứng vững được trong một thời gian dài do những nguyên nhân khác nhau. Khi liên minh

tan vỡ thì các sản phẩm được hình thành theo các thỏa ước cũng bị tiêu vong. Là một hiện

tượng kinh tế, việc một hệ thống tiền tệ này tan vỡ và một hệ thống tiền tệ khác xuất hiện

là một sự kiện thường xuyên trong đời sống kinh tế của xã hội loài người có trình độ sản

xuất và trao đổi hàng hóa đã phát triển cao.

2.1.2.3. Các hệ thống tiền tệ quốc tế chủ yếu

Trước đây, hệ thống tiền tệ thế giới chủ yếu được hình thành tự phát trên cơ sở chế

độ bản vị vàng, có nghĩa là các quốc gia đều chấp nhận vàng làm công cụ trung gian trong

trao đổi thanh toán quốc tế. Các hệ thống tiền tệ quốc tế được hình thành và phát triển chỉ

trong một giai đoạn nhất định. Trong thế kỷ XX đã chứng kiến sự xuất hiện, tồn tại và suy

vong của một số hệ thống tiền tệ quốc tế. Đó là:

- Chế độ bản vị bảng Anh (1922-1929) tồn tại được 7 năm.

- Chế độ bản vị USD (1944-1971) tồn tại được 27 năm.

- Rúp chuyển nhượng của SEV (1964-1991) tồn tại được 27 năm…

1. Chế độ bản vị bảng Anh (1922-1929)

Sau Đại chiến thế giới I (1914-1918) các quốc gia ở Châu Âu bị kiệt quệ về kinh tế.

Nước Anh cũng ở trong tình trạng này, tuy nhiên London vẫn giữ được vị thế mạnh về kinh

tế và tài chính so với các nước trong khu vực nhờ có hệ thống thuộc đị rộng lớn và thị

trường tài chính London rất phát triển của mình. Lợi dụng vị tế đó, Anh đã thiết lập hệ

thống tiền tệ quốc tế, lấy chính đồng bảng Anh làm đồng tiền chủ chốt. Được nhiều nước

lOMoARcPSD| 35966235

ủng hộ và được Hoa Kỳ hậu thuẫn, hệ thống tiền tệ quốc tế với bảng Anh là đồng tiền chủ

chốt đã ra đời.

Tuy nhiên, trong thời kỳ này nhiều quốc gia vẫn muốn quay trở lại chế độ bản vị

vàng. Nhưng do khối lượng hàng hóa, dịch vụ lưu thông rất lớn và ngày càng gia tăng, mà

khối lượng vàng dự trữ lại có hạn, nên các ngân hàng không thể đổi giấy bạc ngân hàng ra

vàng cho mọi đối tượng có nhu cầu. Do đó ngân hàng Anh qui định, các đối tượng muốn

đổi giấy bạc ra vàng phải có 1.700 bảng Anh để đổi lấy 400 ounce (1 ounce = 31,135 gr)

tức 12,4414 kg vàng. Vì vậy, chế độ tiền tệ quốc tế này còn được gọi là chế độ bản vị vàng

thoi, hay chế độ bản vị vàng hối đoái.

Hệ thống tiền tệ dựa trên bảng Anh được hình thành nhằm phục vụ cho ý đồ kinh tế

và chính trị của nước Anh. Khi kinh tế nước Anh suy thoái, hệ thống thuộc địa của Anh bị

thu hẹp mạnh mẽ do phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc và nhát là cuộc khủng hoảng

kinh tế lớn của thế gới (1929-1933) đến gần thì vị trí của GBP không còn nữa. Hệ thống

tiền tệ dựa trên bảng Anh sụp đổ. Bảng Anh mất vị trí là đồng tiền quốc tế tế, nó chỉ còn là

đồng tiền quốc gia. Nhưng do vị thế tài chính của nước Anh trên thị trường quốc tế còn rất

lớn, cho nên hiện nay bảng Anh vẫn là đồng tiền có khả năng thanh toán mạnh trên thế

giới.

2.Chế độ bản vị dollar Mỹ (1944-1971)

Khi Đại chiến thế giới II (1939-1945) gần kết thúc, Hoa Kỳ không những ít bị thiệt

hại trong chiến tranh mà còn thu lợi từ cuộc chiến tranh này và vươn lên chiếm vị trí hàng

đầu thế giới về kinh tế – tài chính. Tháng 7/1944 Hoa Kỳ triệu tập Hội nghị tài chính – tiền

tệ họp ở Bretton Woods (Mỹ). Một trong những nội dung của hội nghị này là bàn cách khôi

phục lại chế độ bản vị vàng hối đoái và lấy USD làm phương tiện thanh toán và dự trữ quốc

tế. Chế độ bản vị đôla Mỹ ra đời sau hội nghị này. Ngân hàng Hoa Kỳ camkết đổi 35 USD/1

ounce vàng (1 USD = 0,888671gr vàng). Cũng như chế độ bản vị GBP, chế độ bản vị USD

phụ thuộc vào vị trí kinh tế – tài chính của Hoa Kỳ. Cuối thập kỷ 60 của thế kỷ XX, kinh

tế Hoa Kỳ đi vào suy thoái, không còn vị thế như những năm 50. Lạm phát ở mức cao,

lượng vàng đảm bảo cho USD từ 2,72 lần năm 1950 giảm xuống còn 2,38 lần (1952); 1,84

lần (1954); 0,92 lần (1960); 0,5 lần (1966). Đến 1967 Chính phủ Mỹ điều chỉnh 1 ounce

vàng = 38 USD. Đầu năm 1971, Hoa Kỳ từ bỏ cam kết đổi giấy bạc ngân hàng ra vàng.

Đến tháng 8/1971 Hoa Kỳ đơn phương từ chối nghĩa vụ thực hiện Hiệp ước Bretton Wood

và tuyen bố phá giá USD trong quan hệ ngoại thương 7,89%. Đến thời điểm này, chế độ

bản vị USD đã chấm dứt.

Hệ thống tiền tệ quốc tế dựa trên USD không tồn tại nữa, nhưng do tiềm lực kinh tế

của Hoa Kỳ vẫn đứng đầu thế giới, do đó USD vẫn được ưa chuộng. Hiện nay, USD vẫn

là đồng tiền có khả năng thanh toán mạnh nhất. Nó là đồng tiền chuyển đổi hoàn toàn, là

lOMoARcPSD| 35966235

đồng tiền chuẩn để tính thu nhập quốc dân, thu nhập tính theo đầu người, tính giá trị dự trữ

ngoại hối, kim ngạch xuất khẩu…của nhiều quốc gia cũng như của toàn thế giới.

3. Chế độ Rúp chuyển nhượng của SEV (1964-1991)

Các nước Xã hội chủ nghĩa là thành viên khối Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV), đã

ký hiệp định thanh toán nhiều bên bằng Rúp chuyển nhượng ngày 20/10/1963. Đồng thời

thành lập ngân hàng Hợp tác kinh tế quốc tế (MBES) để theo dõi và thực hiện quá trình

thanh toán. Hiệp định này có hiệu lực từ ngày 1/1/1964.

Như vậy, từ đầu năm 1964, Rúp chuyển nhượng (RCN) là đồng tiền tập thể của 10

nước XHCN thuộc khối SEV là: Liên Xô, Tiệp Khắc, Hungari, Rumani, Mông Cổ, CHDC

Đức, Bungari, Cuba và Việt Nam với tỷ giá 1 RCN = 1,5 USD. Tuy nhiên, RCN chỉ tồn tại

dưới hình thức ghi sổ trên tài khoản của các nước thành viên SEV và được sử dụng để

thanh toán bù trừ.

Khi hệ thống Xã hội chủ nghĩa tan rã, khối Hội đồng tương trợ kinh tế không còn

nữa thì Rúp chuyển nhượng cũng chấm dứt vai trò lịch sử của nó vào ngày 31/12/1991, sau

27 năm tồn tại.

4. Hệ thống tiền tệ của Châu Âu

Euro là đồng tiền chung của Liên Minh Châu Âu (EU). Đồng tiền này được hình

thành trên cơ sở thỏa ước Maastriccht được ký kết giữa các nguyên thủ các nước thành

viên EU vào năm 1992.

Từ ngày 1/1/1999, 11/15 nước của EU đã sử dụng Euro trong các giao dịch chuyển

khoản song song với bản tệ của các nước. Lúc này ECU, đơn vị thanh toán cũ của EU đã

bị bãi bỏ.

Từ ngày 01/01/2002, 12 nước trong EU đã lưu thông Euro tiền mặt và xóa bỏ các

đồng tiền bản tệ riêng biệt của các nước với 65 tỷ EUR tiền giấy và 35 tỷ EUR tiền kim

loại. Euro là đồng tiền chung của hệ thống tiền tệ khu vực. Hiện tại là của 12 nước (EU12)

với số dân hơn 300 triệu người. Khi ra đời 1 Euro = 1,16675 USD. Sau một thời gian dài

xuống giá so với USD, trong thời gian dần đây Euro đã lên giá rất mạnh, thậm chí vượt

qua cả giá qui định ban đầu so với USD và đang trở thành một đồng tiền mạnh trên thế

giới.

5. Hệ thống tiền tệ toàn cầu

Trên thực tế không có hệ thống tiền tệ toàn cầu, mà chỉ có một cơ chế thanh toán và

tín dụng do Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) thiết lập cho các nước thành viên. Cơ chế này gọi là

“quyền rút vốn đặc biệ”t, viết tắt theo thuật ngữ tiếng Anh là SDR (Special Drawing

Rights).

lOMoARcPSD| 35966235

“Quyền rút vốn đặc biệt” được tạo ra với mục đích giúp các nước thành viên của

Quỹ tiền tệ quốc tế thanh toán các khoản nợ cho nhau mà không phải sử dụng vàng hay

ngoại tệ. Để thuận lợi cho quá trình thanh toán và tín dụng, năm 1976 các nước thành viên

của Quỹ tiền tệ quốc tế đã ký hiệp định tại Jamaica thừa nhận “Quyền rút vốn đặc biệt” là

đơn vị tiền tệ trong giao dịch thanh toán giữa các nước thành viên của Quỹ tiền tệ quốc tế.

Giá trị ban đầu của “Quyền rút vốn đặc biệt” (1970) được qui định tương đương với

USD (1SDR = 0,888671gr vàng). Nhưng từ năm 1976 giá trị của “Quyền rút vốn đặc biệt”

được xác địn trên nguyên tắc “rổ tiền tệ” gồm 16 đồng tiền mạnh nhất của thế giới. Hiện

nay “rổ tiền tệ” chỉ gồm USD, JPY, EURO, GBP và được công bố hàng ngày, hàng tuần

trên các bản tin của Quỹ tiền tệ quốc tế. Thành phần của rổ tiền tệ sẽ được xem xét lại 5

năm một lần.

“Quyền rút vốn đặc biệt” là đơn vị tiền tệ để xác định khối lượng tín dụng mà các

nước thành viên có quyền được vay từ Quỹ tiền tệ quốc tế. “Quyền rút vốn đặc biệt” có

quan hệ tỷ giá với các đồng tiền thực hiện, nhưng bản thân nó thì lại không phải là đồng

tiền hiện thực. Nó chỉ có ý nghĩa ghi sổ.

Mỗi nước tiến hành tùy theo số vốn góp của mình vào Quỹ tiền tệ quốc tế sẽ được

hưởng một khoản “Quyền rút vốn đặc biệt” nhất định. Mặc dù các nước đã có quyền sở

hữu “Quyền rút vốn đặc biệt”, nhưng họ chỉ được sử dụng nó khi cán cân thanh toán bội

chi bằng cách sử dụng “Quyền rút vốn đặc biệt” trong phạm vi sở hữu để thanh toán cho

nước chủ nợ. Tuy nhiên, “Quyền rút vốn đặc biệt” là của mình nhưng mỗi khi sử dụng,

nước sở hữu lại phải trả lãi cho Quỹ tiền tệ quốc tế. Còn nước vừa nhận được “Quyền rút

vốn đặc biệt” sẽ được Quỹ tiền tệ quốc tế ghi tăng số “Quyền rút vốn đặc biệt” trên tài

khoản của nước này và coi như Quỹ tiền tệ quốc tế phải vay số “Quyền rút vốn đặc biệt”

đó. Khi cán cân thanh toán của nước vừa nhận “Quyền rút vốn đặc biệt” bội chi, nước này

lại sẽ dùng “Quyền rút vốn đặc biệt” trong quyền sở hữu và số “Quyền rút vốn đặc biệt”

vừa nhận được để thanh toán…

Vòng thanh toán cứ tiếp diễn như vậy và Quỹ tiền tệ quốc tế trở thành trung tâm

thanh toán và tín dụng quốc tế. Quỹ tiền tệ quốc tế vừa là người đi vay và vừa là người cho

vay trong quá trình thanh toán cho các nước thành viên.

6. Xu hướng chung của các hệ thống tiền tệ quốc tế

Hiện nay, xu hướng chung của các hệ thống tiền tệ quốc tế là:

- Được hình thành từ một liên minh hoặc thỏa ước kinh tế giữa một số quốc

gia cóquyền lợi gắn bó hoặc phụ thuộc lẫn nhau.

lOMoARcPSD| 35966235

- Sự phát triển của hệ thống tiền tệ đạt đỉnh cao khi quyền lợi kinh tế giữa

cácquốc gia trong khối được giải quyết hài hòa. Đồng thời các mục tiêu chính trị không

xảy ra xung đột.

- Hệ thống tiền tệ bắt đầu suy thoài khi một số qui định bị vi phạm. Đặc biệt

là khixuất hiện tình trạng suy thoái kinh tế của các nước thành viên.

- Hệ thống tiền tệ sẽ tan vỡ, nhường chỗ cho một liên minh tiền tệ mới đáp

ứng đượccác yêu cầu của thực tiễn. Hệ thống tiền tệ là một sản phẩm có tính lịch sử.

2.2 Xác định tỷ giá hối đoái và chính sách tỷ giá hối đoái

2.2.1. Các phương pháp xác định tỷ giá

Hiện nay, trên thế giới thường sử dụng các pháp xác định tỷ giá như sau:

Phương pháp 1: Dựa vào tiêu chuẩn giá cả của các đồng tiền.

Tiêu chuẩn giá cả của một đồng tiền là hàm lượng vàng đại diện cho đơn vị đo lường

của đồng tiền đó.

Tiêu chuẩn giá cả của A Tỷ giá của đồng

tiền A và B =

Tiêu chuẩn giá cả của B

Ưu điểm: Đơn giản, dễ tính toán, rất chính xác, đặc biệt với những đồng tiền vàng.

Nhược điểm: Không áp dụng được với những đồng tiền không có tiêu chuẩn giá cả.

Phương pháp 2: Dựa vào ngang giá sức mua PPP (Purchasing Power Parity).

Trên hai thị trường của 2 đồng tiền, người ta chọn 2 nhóm hàng hóa giống hệt nhau

và xác định tổng giá cả của từng nhóm hàng hóa theo từng đồng tiền riêng. Sau đó so sánh

tổng giá cả của đồng tiền ở hai nhóm sẽ được tỷ giá của hai đồng tiền.

A/B = = x

Trong đó: P

A (P

B): Tổng giá cả nhóm i hàng hóa tính theo đồng tiền nước A (B)

B/A = 1/x = y

Ưu điểm: Xác định tương đối chính xác sức mua của đồng tiền. Nhóm hàng hóa lựa

chọn càng lớn thì độ chính xác càng cao. (Thường tối thiểu 25 hàng hóa).

Nhược điểm:

Khó tìm được nhóm hàng hóa giống hệt nhau của 2 thị trường. Khó

loại trừ tuyệt đối các yếu tố tác động vào tỷ giá như thuế, đầu cơ… Tốn

nhiều công sức.

lOMoARcPSD| 35966235

Phương pháp 3: Xác định tỷ giá qua đồng tiền thứ 3 (Xác định tỷ giá chéo)

Khi cần xác định tỷ giá giữa 2 đồng tiền A và B, khi đã có tỷ giá của 2 đồng tiền này

với một đồng tiền C, ta sẽ xác định theo phương pháp “bắc cầu”.

A/C = a; B/C = b Þ A/B = a/b.

Ví dụ: USD/BUK = 2.000 (Kyal-Myanmar); USD/VND = 16.000 Þ BUK/VND =

Ưu điểm: Đơn giản, tính khả thi và tính thực tiễn cao.

Nhược điểm: Độ chính xác bị hạn chế do tỷ giá phụ thuộc vào đồng tiền thứ Nên

chọn đồng tiền thứ 3 là đồng tiền mạnh, có khả năng chuyển đổi cao.

2.2.2. Chính sách điều hành tỷ giá

2.2.2.1. Khái niệm, ý nghĩa

Khái niệm

Chính sách điều hành tỷ giá là những định hướng và giải pháp của Nhà nước nhằm

đảm bảo sự ổn định của tỷ giá và thị trường ngoại hối, thực hiện chính sách ổn định tiền tệ

nhằm đạt được những mục tiêu kinh tế – xã hội dự định. Ý nghĩa của chính sách tỷ giá

• Chính sách tỷ giá gọi là một bộ phận hữu cơ của chính sách tiền tệ, liên quan

tới ngoại tệ và ngoại hối nói chung.

• Có ảnh hưởng quan trọng đến cách mục tiêu kinh tế vĩ mô như: xuất nhập

khẩu, thu hút đầu tư, vay trả nợ, lợi suất tái chiết khấu…nên ảnh hưởng lớn tới lưu thông

tiền tệ.

• Tác động đến khả năng cạnh tranh của hàng nội địa trên thị trường quốc tế,

cũng như bảo vệ các ngành sản xuất trong nước.

• Có tác động lớn đến chính sách dòng chảy ngoại tệ của quốc gia như thu hút

kiều hối và ngoại tệ, ảnh hưởng lớn tới dự trữ quốc gia.

2.2.2.2. Mục tiêu của chính sách tỷ giá

Các chính sách tỷ giá của các quốc gia nhằm:

Mục tiêu trực tiếp:

• Giữ ổn định của tỷ giá và tiền tệ, đặc biệt là tỷ giá với những đồng tiền mạnh,

đảm bảo sự phát triển ổn định và vững chấc của nền kinh tế quốc dân.

• Thu hút ngoại tệ, tăng dự trữ ngoại hối của quốc gia, cải thiện cán cân thanh

toán.

lOMoARcPSD| 35966235

• Tăng sức cạnh tranh của hàng hóa, mở rộng các hoạt động tài chính quốc tế

của quốc gia thông quan các hoạt động thu hút đầu tư quốc tế, tín dụng quốc tế… Mục tiêu

chiến lược lâu dài:

• Giữ vững chủ quyền tiền tệ quốc gia, đẩy mạnh quá trình hội nhập kinh tế

quốc tế, chống hiện tượng ngoại tệ hóa, đặc biệt là dollar hóa trong các giao dịch trên thị

trường.

• Nâng dần vị thế của nội tệ, thực hiện chuyển đổi từng phần, tiến tới chuyển

đổi hoàn toàn đồng nội tệ.

2.2.2.3. Nội dung của chính sách tỷ giá

Nội dung của chính sách tỷ giá gắn liền với nội dung của chính sách tiền tệ nói

chung và chính sách hối đoái nói riêng, chỉ có thể nêu khái quát định hướng hoạt động và

thực thi chính sách này:

- Chính sách ổn định tỷ giá: Các Chính phủ cố gắng duy trì tỷ giá hối đoái ổn

định.

- Điều chỉnh tỷ giá thay đổi phù hợp với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội

trongtừng điều kiện hoàn cảnh cụ thể nhất định.

- Hoạch định chiến lược tỷ giá với các đồng tiền mạnh như USD, EUR, JPY.

- Đưa ra những biện pháp nhằm đảm bảo tỷ giá luôn ổn định tương đối, tránh

cáccú sốc về tỷ giá thông qua các công cụ sử dụng linh hoạt quỹ dự trữ ngoại tệ, chính sách

lãi suất, khuyến khích, hay hạn chế xuất nhập khẩu, tăng cường thu hút vốn đầu tư va tài

trợ nước ngoài…

2.3 Xác lập cán cân thanh toán quốc tế

2.3.1. Định nghĩa và vai trò của cán cân thanh toán quốc tế

2.3.1.1. Định nghĩa

Mỗi quốc gia đều có những mối quan hệ về kinh tế, chính trị, văn hóa, quân sự,

ngoại giao với các quốc gia khác trên thế giới. Trên phương diện tài chính, gắn với các

quan hệ này là sự vận động của các luồng tiền tệ đi vào hoặc đi ra của quốc gia đó; tức phát

sinh các khoản thu chi ngoại tệ. Các khoản thu chi này được ghi chép, phản ánh trong một

biểu riêng gọi là “Cán cân thanh toán quốc tế” (Balance of Payment – BOP).

Định nghĩa: Cán cân thanh toán quốc tế (CCTTQT) là biểu tổng hợp phản ánh tất

cả các giao dịch ngoại tệ của một quốc gia với phần còn lại của thế giới. BOP là một bản

báo cáo thống kê tổng hợp có hệ thống, ghi chép lại tất cả các giao dịch kinh tế giữa người

cư trú và người không cư trú trong một thời kỳ nhất định, thường là 1 năm. Tuy nhiên, tuỳ

theo yêu cầu mà Cán cân thanh toán quốc tế có thể được lập và báo cáo thường xuyên hơn,

lOMoARcPSD| 35966235

ví dụ hàng tháng, quý hoặc năm. Cán cân thanh toán quốc tế là một trong những bản báo

cáo thống kê tổng hợp quan trọng nhất đối với mỗi quốc gia. Các chỉ tiêu của Cán cân

thanh toán quốc tế cho biết có bao nhiêu hàng hoá và dịch vụ mà một quốc gia đã xuất

khẩu và nhập khẩu và quốc gia này hiện đang là con nợ hay chủ nợ đối với phần thế giới

còn lại. Ngoài ra, Cán cân thanh toán quốc tế còn cho biết dự trữ ngoại hối của NHTW đã

tăng lên hay giảm xuống trong kỳ báo cáo là như thế nào.

Trước Đại chiến thế giới lần thứ II, mỗi quốc gia biên lập cán cân thanh toán quốc

tế theo các riêng của mình. Khi Quỹ tiền tệ quốc tế được thành lập đã công bố một mẫu

Cán cân thanh toán quốc tế thống nhất để áp dụng cho các nước thành viên. Sau đó, các

nước thấy đây là mẫu cán cân thanh toán quốc tế đơn giản và khoa học nên hầu hết các

nước đều áp dụng và mẫu này được gọi là “cán cân thanh toán quốc tế theo phương thức

Quỹ tiền tệ quốc tế.

Để nhất quán, Quỹ tiền tệ quốc tế đã quy định chỉ ghi chép vào cán cân thanh toán

quốc tế của mỗi quốc gia các giao dịch ngoại tệ giữa “người cư trú” và “người không cư

trú” quốc gia đó.

Như vậy, để hiểu được phạm vi của cán cân thanh toán quốc tế thì điều cần thiết là

phải giải thích các thuật ngữ "người cư trú" và "người không cư trú". Nếu xét từ góc độ

báo cáo thống kê cán cân thanh toán quốc tế, thì "quyền công dân" và "nơi cư trú" không

nhất thiết phải trùng nhau, ví dụ: có thể là công dân của nước này, nhưng cư trú lại ở nước

khác; khi lập cán cân thanh toán quốc tế ta chỉ quan tâm đến nơi cư trú mà không cần để

ý đến quyền công dân là thuộc nước nào. Khái niệm "người cư trú và người không cư trú"

bao gồm: các cá nhân, các hộ gia đình, các công ty, các nhà chức trách và các tổ chức quốc

tế. Khái niệm này làm phát sinh một vấn đề cần giải thích như sau:

- Đối với các công ty đa quốc gia sẽ là người cư trú đồng thời tại nhiều quốc

gia.Do đó, để tránh trùng lắp thì chỉ các chi nhánh của công ty đặt tại nước sở tại mới được

coi là người cư trú.

- Đối với tổ chức quốc tế như Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Thế giới, Liệp

hợpquốc, v.v. được xem như người không cư trú đối với mọi quốc gia, tức ngay cả với

quốc gia mà tổ chức đóng trụ sở. Ví dụ, mặc dù Quỹ tiền tệ quốc tế đóng trụ sở tại

Washington, nhưng những khoản đóng góp vào Quỹ tiền tệ quốc tế của chính phủ Mỹ vẫn

được ghi chép trong cán cân thanh toán quốc tế của Mỹ như những khoản giao dịch với

người không cư trú.

- Đối với kách du lịch nước ngoài và những người nước ngoài khác được xem

làngười không cư trú nếu thời gian lưu trú tại nước sở tịa dưới 1 năm.

lOMoARcPSD| 35966235

Nhìn chung, khái niệm "người cư trú" và "người không cư trú" đối với mỗi quốc gia

đều được hiểu theo luật định và tương đối thống nhất giữa các quốc gia.

Đối với Việt Nam, khái niệm người cư trú và người không cư trú được quy định tại

Khoản 2 và 3 thuộc Điều 3 trong Nghị định 164/1999/NDD-CP, ngày 16 tháng 11 năm

1999 của Chính phủ về Quản lý Cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam.

Đối với một quốc gia, tiêu chí để đưa một giao dịch kinh tế vào BOP là: giao dịch

phải được tiến hành giữa người cư trú và người không cư trú. Mọi giao dịch kinh tế giữa

người cư trú với nhau của cùng một quốc gia không được phản ánh trong BOP.

Có một số ngoại lệ:

- Công dân của quốc gia khác đến học tập, du lịch, chữa bệnh không kể thời

giandài hay ngắn đều được coi là “người không cư trú”. Ngược lại, các công dân đi học

tập, chữa bệnh, du lịch ở nước ngoài không kể thời gian dài hay ngắn đều được coi là

“người cư trú”.

- Các cơ quan và những người làm việc tại các cơ quan đại diện cho Chính

phủ cácquốc gia (đại sứ quán, tổng lãnh sự quán…), cho các tổ chức quốc tế (IMF, WB,

UN, WTO…) đều được coi là “người không cư trú”.

- Các Công ty xuyên quốc gia có chi nhánh ở nhiều nước khác nhau, thì chỉ

nhữngchi nhánh ở nước sở tại mới được coi là “người cư trú”.

Cán cân thanh toán quốc tế được xác lập cho từng khoảng thời gain nhất định,

thường là 1 năm. Trong những trường hợp cần thiết có thể lấp theo quý, tháng. Tất cả các

khoản thu chi phản ánh trên cán cân thanh toán quốc tế phải được tính thống nhất theo một

đồng tiền nhất định, có thể là ngoại tệ hay nội tệ, thường là một đồng tiền mạnh.

2.3.1.2. Vai trò của cán cân thanh toán quốc tế

- Là tấm gương phản ánh tổng hợp tình hình hoạt động kinh tế đối ngoại, và ở

mọtmức độ nhất định phản ánh tình hình kinh tế – xã hội của một quốc gia thông qua cán

cân thương mại, cán cân vốn, dự trữ ngoại tệ; cho biết quốc gia này là con nợ hay chủ nợ

với phàn còn lại của thế giới.

- Phản ánh mức độ mở cửa hội nhập của nền kinh tế quốc gia vào nền kinh tế

thếgiới và địa vị tài chính của quốc gia trên trường quốc tế.

- Phản ánh cung cầu ngoại tệ của một quốc gia, có ảnh hưởng to lớn đến tỷ giá

hốiđoái, chính sách tỷ giá, chính sách tiền tệ quốc gia. Khi cán cân thanh toán quốc tế thâm

hụt, tỷ giá tăng cao, đồng nội tệ mất giá, Chính phủ có thể quyết định: tăng lãi suất hoặc

giảm chi tiêu công cộng nhằm giảm nhu cầu nhập khẩu; hoặc kiểm soát nhập khẩu hàng

hóa, ngoại hối và chu chuyển vốn nhằm nâng giá nội tệ, giữ ổn định tỷ giá.

lOMoARcPSD| 35966235

2.3.2. Nội dung và cách xác lập cán cân thanh toán quốc tế

2.3.2.1. Nội dung cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế bao gồm những nội dung chủ yếu sau:

(1). Cán cân vãng lai hay tài khoản vãng lai (Currency Account – CA): Ghi chép

giá trị hàng hóa, dịch vụ xuất nhập khẩu và những khoản thu chi khác có liên quan với

nước ngoài về hàng hóa, dịch vụ của quốc gia. Được chia ra:

- Cán cân thương mại hàng hóa – Trade Balance (Visible trad balance): Phản

ánhtoàn bộ các khoản thu chi ngoại tệ gắn với xuất nhập khẩu hàng hóa của quốc gia đó.

Bên nợ: Phản ánh giá trị (giá FOB) hàng hóa nhập khẩu (-): chi tiền ra.

Bên có: Phản ánh giá trị (giá FOB) hàng hóa xuất nhập khẩu (+): thu tiền vào.

- Cán cân thương mại dịch vụ – Services Balance: Phản ánh giá trị dịch vụ

màquốc gia đó cung cấp hay nhận từ thế giới.

Bên nợ: Giá trị dịch vụ nhập khẩu (-): chi tiền ra.

Bên có: Giá trị dịch vụ xuất khẩu (+): thu tiền về.

- Cán cân thu nhập – Income Balance: Phản ánh thu nhập ròng của người lao

độnghoặc thu nhập ròng từ đầu tư. Thu nhập của người lao động gồm: Các khoản tiền

lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập bằng tiền, hiện vật do người không cư trú trả cho

người cư trú và ngược lại. Thu nhập về đầu tư gồm: Thu từ lợi nhuận đầu tư trực tiếp

(profits), lãi đầu tư vào giấy tờ có gái (dividents), các khoản lãi từ cho vay (interests) giữa

người không cư trú trả cho người cư trú và ngược lại.

lOMoARcPSD| 35966235

Bên nợ: Giá trị các khoản thu nhập phải trả cho nước bên ngoài (-): Chi tiền ra

Bên có: Giá trị các khoản thu nhập thu về trong nước (+): Thu ngoại tệ về.

- Các khoản chuyển giao một chiều: Viện trợ không hoàn lại (độc lập), quà

tặng,biếu… Khi cấp viện trợ phản ánh bên nợ; khi nhận phản ánh bên có.

Cán cân vãng lai hay tài khoản vãng lai thặng dư khi số phát sinh bên Có lớn hơn

số phát sinh bên Nợ. Cán cân vãng lai hay tài khoản vãng lai thâm hụt khi số dư bên Nợ

lớn hơn số dư bên Có.

(2). Cán cân vốn và tài chính (Capital account – KA): Phản ánh toàn bộ luồng vốn

đầu tư (cả trực tiếp và gián tiếp) vào, ra quốc gia đó. Bao gồm:

- Cán cân vốn dài hạn: Phản ánh các khoản đầu tư dài hạn. Gồm:

• Đầu tư trực tiếp nước ngoài.

• Đầu tư gián tiếp nước ngoài dài hạn (mua cổ phiếu, trái phiếu).

• Đầu tư dài hạn khác: Cho vay thương mại dài hạn, cho vay ưu đãi dài hạn…

Bên nợ: Đầu tư dài hạn của quốc gia đó ra nước ngoài (Hoặc vốn đầu tư rút ra).

Bên có: Đầu tư của nước ngoài vào quốc gia đó (Hoặc vốn đầu tư thu hồi về)

- Cán cân vốn ngắn hạn: Phản ánh các luồng vốn ngắn hạn. Gồm nhiều hạng mục

phong phú, nhưng chủ yếu là:

• Tín dụng thương mại ngắn hạn.

• Hoạt động tiền gửi.

• Mua bán các giấy tờ có giá ngắn hạn.

• Các khoản tín dụng ngân hàng ngắn hạn.

• Kinh doanh ngoại hối

Bên nợ: Các luồng vốn ngắn hạn đi ra khỏi quốc gia (Bao gồm cả trả nợ).

Bên có: Các luồng vốn ngắn hạn đi vào quốc gia đó (Bao gồm cả thu nợ).

- Cán cân chuyển giao một chiều về vốn: Phản ánh các khoản viện trợ không hoàn

lại đi kèm với các khoản cho vay ưu đãi.

Bên nợ: Các khoản viện trợ kèm cho vay ưu đãi của quốc gia đi ra.

Bên có: Các khoản viện trợ đi kèm cho vay ưu đãi mà quốc gia nhận được.

Cán cân vốn và tài chính (KA) thặng dư khi tổng số phát sinh Có lớn hơn tổng số

phát sinh Nợ (Hay tổng vốn đầu tư vào và vốn đầu tư thu hồi được lớn hơn tổng vốn đầu

lOMoARcPSD| 35966235

tư ra nước ngoài và bên nước ngoài rút vốn về). Cán cân vốn và tài chính (KA) thâm hụt

thì ngược lại.

(3). Cán cân tổng thể (Overall Balance – OB): Phản ánh toàn bộ giao dịch tiền tệ

giữa người cư trú với người không cư trú trong kỳ gồm cả hàng hóa, dịch vụ, nguồn vốn

tài chính. Như vậy, về lý thuyết: OB = CA + KA.

OB thặng dư khi Có lớn hơn Nợ. Thâm hụt khi Nợ lớn hơn Có.

(4). Lỗi và sai sót: là một hạng mục lớn và luôn tồn tại trong Cán cân thanh toán

quốc tế. Một phần vì công tác thống kê đối với các hoạt động tài chính quốc tế rất phức

tạp, khó khăn nên lỗi và sai sót khó tránh. Mặt khác, có nhiều khoản không được các Chính

phủ liệt kê công khai. Ví dụ: Viện trợ bí mật, chi trả các khoản chuyển giao công nghệ quốc

phòng, tin tức tình báo… Hoặc lãi suất phải trả cho nước ngoài không xuất phát từ đầu tư,

biến động giá cả quốc tế về vàng, dầu lửa, ngoại tệ làm cho tài khoản vốn thặng dư…

Như vậy, thực tế: OB = CA + KA + Lỗi và sai sót.

(5). Cán cân bù đắp chính thức (Official Financing Balance – OFB):

Thực tế, cán cân bù đắp chính thức là một dạng “cân đối tài khoản kế toán” để tổng

các hạng mục bên nợ và bên có trong CCTTQT phải bằng nhau để có số dư bằng “0”. Vì

vậy, số dư của OFB bằng với số dư của OB nhưng ngược chiều.

Ta có: OFB = -OB Hay OFB + OB = 0.

Ta có: CAQ + KA + Lỗi và sai sót = -

OFB Hay: CA + KA + OFB = Lỗi và sai

sót.

Cán cân bù đắp chính thức gồm:

- Dự trữ ngoại hối của quốc gia: Khi OB thặng dư sẽ làm tăng dự trữ ngoại

hốiquốc gia. Khi OB thâm hụt sẽ làm giảm dự trữ ngoại hối quốc gia.

- Vay nợ của IMF: Sử dụng quyền rút vốn đặc biệt tại IMF. Khi OB thâm hụt

sẽvay vốn SDR tại IMF để thanh toán. Khi OB thặng dư có thể cho IMF vay.

- Vay nợ nước ngoài: Khi OB thâm hụt có thể vay dự trữ ngoại hối của NHTW

cácnước để thanh toán. Khi OB thặng dư có thể do NHTW các nước khác vay.

- Dàn xếp những cách bù đắp đặc biệt: Khi OB thâm hụt có thể dàn xếp để :

Tích tụnợ quá hạn; thu xếp giãn nợ; thu xếp xóa nợ. Khi OB thặng dư thì ngược lại.

CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ (Mẫu của IMF)

Của……………………………………………………………..

lOMoARcPSD| 35966235

Thời gian……………………………………………………….

Đơn vị tính: Triệu USD

2.3.2.2. Cách ghi chép vào cán cân thanh toán quốc tế .

Việc ghi chép vào cán cân thanh toán quốc tế dựa trên nguyên tắc bút toán kép,

nghĩa là mỗi một giao dịch với nước ngoài sẽ được ghi hai làn (đối ứng), một lần bên nợ

và một lần bên có với giá trị bằng nhau. Về nguyên tắc:

- Ghi nợ: Trong trường hợp phải chi trả nước ngoài hay có dòng tiền chảy

rakhỏi quốc gia. Trong Cán cân thanh toán quốc tế những khoản này được mang dấu “-”

- Ghi có: Trong trường hợp nhận được chi trả từ nước ngoài hay có dòng tiền

từbên ngoài chảy vào quốc gia. Trong cán cân thanh toán quốc tế những khoản này được

mang dấu “+”.

Hạch toán một số nghiệp vụ cơ bản:

Các hạng mục

Số tiền

Nợ (-)

Có (+)

I. Cán cân vãng lai

1. Cán cân thương mại

2. Cán cân thương mại dịch vụ

3. Cán cân thu nhập.

4. Các chuyển giao một chiều

II. Cán cân vốn và tài chính

1. Cán cân vốn ngắn hạn.

2. Cán cân vốn dài hạn

3. Chuyển giao một chiều

III. Cán cân tổng thể (I + II)

IV. Lỗi và sai sót

V. Cán cân bù đắp chính thức

1. Dự trữ ngoại hối.

2. Vay nợ nước ngoài

3. Vay IMF

4. Những dàn xếp khác

lOMoARcPSD| 35966235

• Nhập khẩu hàng hóa: Đều ghi nợ CA, chi tiết Nợ cán cân thương mại hàng

hóa.

(1). Nhập khẩu hàng hóa và xuất ngoại tệ để trả nợ: Ghi Nợ CA; ghi Có KA, mục

cán cân vốn ngắn hạn, chi tiết hoạt động tiền gửi.

(2a). Nhập khẩu hàng hóa và vay ngắn hạn nước ngoài: Ghi Nợ CA; ghi Có KA,

mục cán cấn vốn ngắn hạn, chi tiết tín dụng thương mại ngắn hạn.

(2b). Xuất ngoại tệ để trả nợ vay ngắn hạn nhập hàng hóa: Ghi Nợ KA; ghi Có KA,

mục cán cân vốn ngắn hạn, chi tiết hoạt động tiền gửi.

(3). Nhập khẩu máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu bằng vốn ODA, FDI: Ghi Nợ CA;

Ghi Có KA, chi tiết cán cân vốn dài hạn.

(4). Viện trợ không hoàn lại, quà tặng bằng hiện vật nhập khẩu; Ghi Nợ CA, chi tiết

Cán cân thương mại hàng hóa; Ghi Có CA, chi tiết Cán cân chuyển giao một chìeu.

• Nhập khẩu dịch vụ: Đều ghi nợ CA, chi tiết Cán cân thương mại dịch vụ.

Giống

(1), (2a), (2b) ở nhập khẩu hàng hóa.

• Xuất khẩu hàng hóa: đèu ghi Có vào CA, chi tiết cán cân thương mại hàng

hóa.

(1). Nhận được ngoại tệ thanh toán: Ghi Nợ KA, mục cán cân vốn ngắn hạn, chi tiết

hoạt động tiền gửi; Ghi Có CA.

(2a). Nhà nhập khẩu chưa thanh toán: Ghi Nợ KA, mục cán cân vốn ngắn hạn chi

tiết tín dụng thương mại; Ghi Nợ CA.

(2b). Khi nhà nhập khẩu chuyển tiền thanh toán nợ vay: Ghi Nợ KA, mục cán cân

vốn ngắn hạn, chi tiết tín dụng thương mại ngắn hạn. Ghi Có KA, chi tiết Cán cân vốn ngắn

hạn.

(3). Đầu tư ra nước ngoài bằng xuất khẩu máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu: Ghi

Nợ KA, chi tiết Cán cân vốn dài hạn; Ghi có CA.

(4) Chuyển viện trợ không hoàn lại, quà tặng bằng hiện vật ra nước ngoài: Ghi Nợ

CA, chi tiết Cán cân chuyển giáo một chiều; Ghi Có CA.

• Xuất khẩu dịch vụ: Đều ghi Có CA, chi tiết Cán cân thương mại dịch vụ.

Giống

(1), (2a), (2b) ở xuất khẩu hàng hóa.

• Nhận FDI, ODA bằng tiền: Ghi Nợ KA, mục cán cân vốn ngắn hạn, chi tiết

hoạt động tiền gửi; Ghi Có KA, chi tiết Cán cân vốn dài hạn.

lOMoARcPSD| 35966235

• Đầu tư ra nước ngoài: Ghi Nợ KA, chi tiết Cán cân vốn dài hạn; Ghi Có KA,

mục cán cân vốn ngắn hạn, chi tiết hoạt động tiền gửi.

lOMoARcPSD| 35966235

CHƯƠNG 3: CÁC NGHIỆP VỤ CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH QUỐC TẾ (6

TIẾT)

3.1 Sự hình thành và vai trò của thị trường tài chính quốc tế

3.1.1. Sự hình thành của thị trường tài chính quốc tế

Thị trường tài chính quốc tế ra đời được xuất phát từ những căn nguyên chủ yếu sau đây:

- Sự phát triển không đồng đều giữa các quốc gia: Sự phát triển không đồng

đều của các nên kinh tế làm nảy sinh nhu cầu về vốn cũng như khả năng cung cấp vốn giữa

các quốc gia. Để thực hiện được quan hệ cung – cầu đó, cần phải có thị trường tài chính

quốc tế

- Các quốc gia cần tăng cường sức mạnh công nghiệp: Thị trường TCQT có

ưu thế to lớn trong cung cấp vốn cho các quốc gia thực hiện công nghiệp hóa. Trong lịch

sử, các ngành công nghiệ của Anh, Mỹ… phần lớn nhờ nguồn tài chính trực tiếp từ thị

trường tài chính thông qua việc bán chứng khoán. Một xu hướng mới đang phát triển cho

các khoản vay của tập đoàn là phát hành chứng khoán chuyển nhượng ở thị trường chứng

khoán

Chứng khoán hóa là quá trình chuyển dịch một tổ hợp các khoản cho vay thành các

chứng khoán khả mại có thể bán trên thị trường thứ cấp. Bằng việc chia nhỏ tập chọn các

khoản cho vay theo những hạng tiền đã được chuẩn hóa, ngân hàng có thể bán gốc và quyền

thu lãi của các khoản cho vay này cho bên thứ ba như một chứng khoán. Dước góc độ quản

trị ngân hàng hiện đại, kỹ thuật sáng tạo này được gọi là chứng khoán hóa các khoản cho

vay.

Với sự xuất hiện và tồn tại của công cụ tài chính mới này, giờ đây các tổ chức tín

dụng có thể dễ dàng tập hợp các khoản cho vay thế chấp có hạng tiền tương tự nhau có thể

bán lại cho nhà đầu tư. Việc “chứng khoán hóa” một cách rộng rãi đã làm giảm chi phí sử

dụng vốn ở thị trường tài chính, trong khi đó chi phí vay từ ngân hàng cao. Các công ty

nhỏ, danh tiếng thấp nhận thấy vay từ thị trường tài chính thì kinh tế và đơn giản hơn là

vay từ các ngân hàng trong nước. Từ đó ra đời các trung tâm tài chính quốc tế lớn – nơi

chuyển giao, vay mượn các nguồn vốn của các doanh nghiệp lớn, công ty siêu quốc gia.

Như vậy, do cạnh tranh đã dẫn đến một hệ thống tài chính quốc tế, mà yếu tố cơ bản

chính là sự sáng tạo sự phát triển của khoa học công nghệ. Chính sự phát triển này đã cho

phép các công ty đi vào thị trường mà trước đây không thể thâm nhập và cho phép các nhà

đầu tư cũng như các nhà phát hành chứng khoán mua bán vốn tự do trên thị trường, làm

cho lưu chuyển vốn quốc tế tăng lên nhanh chóng.

- Sự phát triển của khoa học, công nghệ đặc biệt là công nghệ thông tin: Cùng

với những tiến bộ trong công nghệ thông tin, việc giảm các quy định về tài chính nước

lOMoARcPSD| 35966235

ngoài đã xóa mờ những ngăn cách giữa thị trường tài chính trong nước và thị trường ngoài

nước. Khi công nghệ thông tin phát triển, chi phí giao dịch giảm, thế giới trở nên rộng lớn,

nối liền thành một thị trường. Thị trường trái phiếu, khị trường hối đoái…hoạt động liên

tục 24 giờ và trên khắp thế giới với một quy mô khổng lồ. Toàn cầu hóa thị trường tài chính

mang lại sức mạnh cạnh tranh chưa từng có giữa những trung tâm tài chính và các định

chế tài chính. Điều này đã làm giảm hơn nữa chi phí huy động vốn trên thị trường thông

qua việc phát hành chứng khoán mới.

Với thông tin sẵn có rộng rãi đặt nền tảng cho sự phát triển toàn cầu lượng giao dịch

chứng khoán xuyên quốc gia và nguồn tài trợ cũng không ngừng tăng lên. Các tổ chức tín

dụng, các công ty không ngừng mở rộng nguồn quỹ của mình ở thị trường nội địa mà còn

nhanh chóng khai thác và thu hút vốn trên các thị trường vốn quốc tế.

Do quá trình hiện đại hóa và toàn cầu hóa nền kinh tế đã tạo ra một không gian kinh

tế mới có khả năng thực hiện mọi quan hệ giao lưu, tương tác trong một thời gian ngắn

nhất với mọi chủ thể của các quá trình kinh tế ở mọi cấp độ khác nhau. Nhờ đó, lưu thông

kinh tế quốc tế trở thành một mạch máu kinh tế tuần hoàn liên tục bao trùm cả hành tinh.

Vì vậy, thị trường tài chính quốc tế ra đời và phát triển ở khắp mọi nơi, có vai trò như

những tổ chức trung gian tài chính giữa những nhà cung cấp và người sử dụng

3.1.2. Vai trò của thị trường tài chính quốc tế

Thị trường tài chính quốc tế có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển

kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, thể hiện: - Thu hút và điều hòa các nguồn vốn quốc tế:

Sự thu hút và cung cấp các nguồn lực tài chính của thị trường tài chính quốc tế đối

với sự phát triển của nền kinh tế được thực hiện dưới hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp.

Việc tài trợ trực tiếp được thể hiện ở chỗ các chủ thể thừa vốn đáp ứng trực tiếp nhu cầu

thiếu vốn của các chủ thể khác thông qua việc mua các chứng khoán khởi thủy của các chủ

thể này. Trường hợp này dòng tiện tệ vận động thẳng từ các thủ thể thừa vốn sang các chủ

thể thiếu vốn và các chứng khoán khởi thủy vận động ngược chiều với dòng tiền tệ. Còn

trường hợp tài trợ gián tiếp thì các chủ thể thừa vốn và chủ thể thiếu vốn giao dịch thông

qua các trung gian tài chính. Các trung gian tài chính ngoài việc huy động dưới hình thức

tiết kiệm, còn phát hành các chứng khoán (trái phiếu, tín phiếu…) để thu hút vốn, sau đó

dùng vốn gom được để mua các chưng khoán khởi thủy của các chủ thể thiếu vốn phát

hành. Như vậy, dòng tiền tử nơi thừa được đưa sang nơi thiếu thông qua các trung gian tài

chính.

- Thúc đẩy nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn vốn quốc tế:

lOMoARcPSD| 35966235

Thông qua việc tiếp nhận và sử dụng vốn, các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh

nghiệp ở các nước đang phát triển, có cơ hội tiếp thu kiến thức và kinh nghiệm quản lý tiên

tiến của nước ngoài.

Việc huy động và sử dụng vốn trên thị trường tài chính quốc tế diễn ra trên cơ sở

quan hệ cung cầu. Bất kỳ chủ thể ở quốc gia nào khi sử dụng vốn trên thị trường tài chính

đều phải trả chi phí vốn. Điều này buộc chủ thể cần vốn phải quan tâm đến hiệu quả sử

dụng vốn. Với sự phát triển của thị trường tài chính quốc tế sẽ tạo ra những cơ hội cho các

chủ thể đầu tư bỏ vốn vào những nơi có hiệu quả nhất.

- Thúc đẩy phát triển các thị trường quốc tế khác:

Thị trường tài chính quốc tế giúp cho việc mở rộng thị trường tiêu thụ hàng, tăng

cường hợp tác lao động quốc tế, trao đổi khoa học công nghệ…,mở rộng giao lưu các

nguồn lực giữa các quốc gia trên toàn thế giới.

3.2 Các nghiệp vụ chủ yếu của thị trường hối đoái quốc tế

Trên thị trường hối đoái quốc tế, do giá cả là tỷ giá hối đoái, một yếu tố rất nhạy

cảm, chịu tác động bởi rất nhiều các nhân tố khác nhau, nên dễ phát sinh rủi ro tỷ giá. Từ

đó, ngoài phương thức mua bán cơ bản là Giao ngay, còn có nhiều phương thức khác phái

sinh trên nền tảng cơ bản. Cụ thể, giao dịch trên thị trường được thực hiện thông qua nhiều

nghiệp vụ, nghiệp vụ Giao ngay, nghiệp vụ Kỳ hạn, nghiệp vụ Hoán đổi, nghiệp vụ Quyền

chọn, nghiệp vụ Tương lai…

3.2.1. Nghiệp vụ giao ngay (Spot Exchange)

a. Khái niệm

Giao dịch giao ngay là giao dịch cơ bản và phổ biến nhất trong các giao dịch trên

thị trường hối đoái quốc tế. Đó là hoạt động thanh toán diễn ra ngay tại thời điểm giao dịch

ở một mức tỷ giá gọi là tỷ giá giao ngay (Spot exchange rate – S). Tỷ giá giao ngay gồm

tỷ giá mua S

và tỷ giá bán So, được hình thành trên cơ sở cung cầu của thị trường hối đoái.

Như vậy, nghiệp vụ giao ngay là nghiệp vụ mua hay bán một số lượng tiền tệ theo

tỷ giá giao ngay tại thời điểm giao dịch và kết thúc thanh toán trong vòng một số ngày làm

việc kể từ thời điểm cam kết mua bán. b. Nội dung của nghiệp vụ giao ngay

Thỏa thuận giao dịch giữa hai bên thường bao gồm các điều kiện như: tỷ giá giao

ngay, số lượng tiền tệ giao dịch, các loại tiền trong giao dịch; chi phí giao dịch; địa chỉ

chuyển tiền đến, chuyển tiền đi, ngày thanh toán…

- Tỷ giá giao ngay: Tỷ giá giao ngay là tỷ giá được hai bên thỏa thuận và có

giá trị tại thời điểm giao dịch. Chúng được xác định dựa trên cơ sở tỷ giá giao ngay của thị

lOMoARcPSD| 35966235

trường được niêm yết tại các trung tâm giao dịch hối đoái; tại các ngân hàng thương mại,

các phương tiện thông tin đại chúng, như báo viết, báo mạng, truyền hình…

Tỷ giá giao ngay thường được niêm yết theo cặp, theo cách phổ biến của quản trị

kinh doanh là đồng tiền yết giá đứng trước, đồng tiền định giá đứng sau, gồm cả tỷ giá mua

và tỷ giá bán

Trong giao dịch giao ngay, thông thường các ngân hàng không thu hoa hồng trên

các thương vụ mà thu lời từ chênh lệch tỷ giá mua và tỷ giá bán

- Ngày giá trị (value date): Trong giao dịch giao ngay, các bên cần xác định

điểm thời gian thực hiện chuyển tiền thanh toán. Ngày mà tiền phải được thanh toán cho

các bên liên quan gọi là ngày giá trị. Thông thường, trên thị trường giao ngay, ngày giá trị

được quy định tối đa là 2 ngày làm việc sau ngày giao dịch, được ký hiệu là t + 2. Như vậy,

sẽ có những trường hợp ngày giá trị được xác định là t + 0, t+1, hoặc t +2 tùy theo từng

thỏa thuận giao dịch

- Các bước thực hiện. Thông thường, một nghiệp vụ giao ngay gồm 2 bước

+ Bước 1: Cam kết mua bán và xác nhận lại việc mua bán;

+ Bước 2: Chuyển tiền cho các bên liên quan

Các nghiệp vụ khác được trình bày sau đây được coi là các nghiệp vụ phái sinh

3.2.2. Nghiệp vụ kỳ hạn (Forward Exchange)

a. Khái niệm và đặc điểm

Nghiệp vụ kỳ hạn là một loại nghiệp vụ phái sinh mà trong đó hai bên cam kết mua

bán một lượng tiền tệ sau một số ngày nhất định nhưng theo mức tỷ giá xác định được thỏa

thuận tại thời điểm hiện tại và được ghi trong hợp đồng.

Như vậy, trong một giao dịch kỳ hạn, các yếu tố như tỷ giá, số tiền, ngày thanh

toán…đều được xác định ở thời điểm hiện tại, nhưng việc thực hiện chúng lại diễn ra tại

một thời điểm trong tương lai. Mục đích cơ bản của một giao dịch kỳ hạn chính là để phòng

ngừa những rủi ro, thiệt hại có thể xảy ra do biến động của tỷ giá hối đoái.

Nghiệp vụ kỳ hạn thường có các đặc điểm:

+ Được thực hiện thông qua hợp đồng (Hợp đồng kỳ hạn) và chúng thường không

bị giới hạn về quy mô và kỳ hạn giao dịch;

+ Khi ký hợp đồng, khách hàng bắt buộc phải ký quỹ

+ Là loại hợp đồng bắt buộc phải thực hiện. Đến ngày đáo hạn, khách hàng không

thực hiện các điểu khoản đã cam kết, sẽ bị mất số tiền ký quỹ; người kinh doanh tiền tệ nếu

không thực hiện là vi phạm luật hợp đồng

lOMoARcPSD| 35966235

+ Hợp đồng kỳ hạn không được mua đi bán lại trên thị trường thứ cấp.

b. Nội dung của nghiệp vụ kỳ hạn

- Hàng hóa cơ sở (HHCS). Đó là tổng số tiền mua bán được ghi trong hợp

đồng kỳ hạn. Nếu tổng số tiền càng lớn thì quy mô của hợp đồng càng lớn

- Thời hạn hợp đồng: Là số ngày kỳ hạn để hợp đồng có hiệu lực. Thông

thường ngày kỳ hạn được lựa chọn là 1 tháng, 2 tháng, 3 tháng… hoặc 30 ngày, 60 ngày,

90 ngày…theo tự nhiên.

- Tỷ giá kỳ hạn:

+ Yết giá kỳ hạn: trong hợp đồng kỳ hạn có hai kiểu yết tỷ giá, yết tỷ giá kỳ hạn trực

tiếp và yết tỷ giá gián tiếp theo kiểu swap. Yết tỷ giá trực tiếp là tỷ giá kỳ hạn được xác

định theo số ngày kỳ hạn, lãi suất của các đồng tiền…Yết tỷ giá gián tiếp kiểu swap là dựa

vào tỷ giá giao ngay và mức swap + Xác định tỷ giá kỳ hạn:

Xác định gián tiếp theo mức swap:

Mức swap được yết theo điểm. Từ đó, tỷ giá kỳ hạn được xác định bằng tỷ giá giao

ngay cộng hoặc trừ mức swap

Tỷ giá kỳ hạn (F) = Tỷ giá giao ngay (S) +- Mức Swap (w)

Khi mức swap mua W

nhỏ hơn mức swap bán Wo, sử dụng dấu +, còn khi W

lớn

hơn Wo sử dụng dấu –

Xác định trực tiếp

Về lý thuyết, tỷ giá kỳ hạn là thỏa thuận giữa người mua và người bán, nên có thể

là bất kỳ tỷ giá nào được lựa chọn mà hai bên chấp nhận. Tuy vậy, trên thực tế việc xác

định tỷ giá kỳ hạn chủ yếu được dựa trên lý thuyết ngang bằng lãi suất của hai đồng tiền,

theo công thức sau

F = S x (1+r

t)/(1+r

Trong đó: F là tỷ giá kỳ hạn; S là tỷ giá giao ngay;

: là lãi suất năm của đồng tiền định giá

: là lãi suất năm của đồng tiền yết giá

t: là kỳ hạn, được tính bằng số ngày kỳ hạn n trên 360 (n/360) Có

thể cụ thể hóa cho tỷ giá kỳ hạn mua và bán như sau:

lOMoARcPSD| 35966235

= S

x (1+r

t) / (1 + r

t) F

= So x (1+r

t)/(1+r

Trong đó: F

là tỷ giá kỳ hạn mua; S

là tỷ giá mua giao ngay r

là lãi suất tiền gửi

(Deposit interest) tính theo năm của đồng tiền định giá; r

là lãi suất cho

vay (Loan interest) tính theo năm của đồng tiền yết giá; t là kỳ hạn n/360

là tỷ giá kỳ hạn bán; So là tỷ giá bán giao ngay; r

là lãi

suất cho vay tính theo năm cùa đồng tiền định giá; r

là lãi suất tiền

gửi tính theo năm của đồng tiền yết giá; c. Lỗ lãi

- Đối với hợp đồng kỳ hạn mua:

Tỷ giá hợp đồng: Tỷ giá kỳ hạn bán Fo

Tỷ giá bán giao ngay tại thời điểm hợp đồng đáo hạn là S

Đến ngày đáo hạn, các trường hợp xảy ra giữa Fo và S

là

<Fo: Khách hàng bị lỗ. Mức lỗ là chênh lệch âm (-) của (S

– Fo)

Số lỗ = HHCS x (S

– Fo)

= Fo: Khách hàng không lỗ, không lãi

>Fo: Khách hàng được lãi. Mức lãi chênh lệch dương (+) của (S

– Fo)

Số lãi = HHCS x (S

– F

)

Hình 3.1: Lỗ, lãi trong hợp đồng kỳ hạn mua

- Đối với hợp đồng kỳ hạn bán:

Tỷ giá hợp đồng: Tỷ giá kỳ hạn mua F

Tỷ giá bán giao ngay tại thời điểm đáo hạn là S

Đến

ngày đáo hạn, các trường hợp xảy ra giữa F

và S

+ S

< F

: Khách hàng được lãi. Mức lãi là chênh lệch dương của (F

– S

)

Minh họa bằng đồ thị

Lỗ, lãi

Vùng lãi

Vùng lỗ

lOMoARcPSD| 35966235

Số lãi = HHCS x (F

– S

)

= F

: Khách hàng không lỗ, không lãi;

> F

: khách hàng bị lỗ. Mức lỗ là chênh lệch âm của (F

– S

)

Số lỗ = HHCS x (F

– S

)

Minh họa bằng đồ thị

Hình 3.2: Lỗ, lãi trong hợp đồng kỳ hạn bán

Cả hai đồ thị minh họa trên thể hiện cho khách hàng, còn đối với người kinh doanh

tiền tệ thị ngược lại. Đồng thời, các đồ thị đó có thể biểu diễn cho 1 đơn vị tiền tệ hoặc cho

toàn bọ hàng hóa cơ sở được mua bán. 3.2.3. Nghiệp vụ hoán đổi (Swap Exchange)

a. Khái niệm và đặc điểm

Giao dịch hoán đổi được thực hiện khá phổ biến trên thị trường tiền tệ và thị trường

vốn nội địa cũng như quốc tế. Thông thường, swap tiền tệ có ba dạng, đó là hoán đổi đơn

thuần, được thực hiện chỉ bằng một đồng tiền, để đổi các loại tiền có mệnh giá khác nhau

(đổi tiền lớn thành tiền nhỏ, tiền lẻ và ngược lại); hoán đổi lãi suất, được áp dụng chủ yếu

trong các quan hệ vay mượn tiền tệ với những mức lãi suất khác nhau cho các thời hạn và

đối tượng vay, hoán đổi hối đoái, trong đó hai bên thỏa thuận trao đổi một lượng tiền này

lấy một lượng tiền khác theo những mức tỷ giá xác định. Như vậy, hai dạng hoán đổi đầu

chủ yếu là chỉ liên quan đến một đồng tiền, chỉ có dạng hoán đổi thứ 3 là liên quan đến 2

đồng tiền, nên chúng mang tính chất của hoạt động tìai chính quốc tế, cần phải được xem

xét ở đây

Có thể hiểu, swap hối đoái (từ đây gọi tắt là nghiệp vụ hoán đổi, hay swap) là một

nghiệp vụ phái sinh, trong đó, hoặc là tại cùng một thời điểm nhưng ở 2 địa điểm khác

nhau, một lượng của đồng tiền này được hoán đổi tương ứng cho một lượng của đồng tiền

khác và hiện ngược lại (swap hối đoái giao ngay). Hoặc tại thời điểm hiện tại, một lượng

của đồng tiền này được chuyển đổi tương ứng sang một lượng của đồng tiền khác; sau một

thời gian xác định, có sự chuyển đổi ngược lại của các lượng tiền tệ nói trên

(swap hối đoái kỳ hạn)

Lỗ, lãi

Vùng lãi

Vùng lỗ

lOMoARcPSD| 35966235

Như vậy, thực chất của swap hối đoái là một nghiệp vụ Giao ngay được thực hiện

đồng thời tại hai đại điểm khác nhau, hoặc là nghiệp vụ “kép”, với một nghiệp vụ Giao

ngay hiện tại và một nghiệp vụ Kỳ hạn trong tương lai, nhưng các lượng tiền vận động

ngược chiều nhau. Trong trường hợp đầu thực chất là một nghiệp vụ giao ngay. Trường

hợp sau (từ đây gọi tắt là Nghiệp vụ Swap) sẽ được xem xét kỹ hơn dưới đây Nghiệp vụ

này có một số đặc điểm sau:

+Là sản phẩm của thị trường phi tập trung (OTC)

+Là giao dịch giữa hai ngân hàng, giữa khách hàng với ngân hàng hoặc giữa các

doanh nghiệp với nhau mà ngân hàng đóng vai trò trung gian

+Hợp đồng swap không có mẫu chuẩn nên các hợp đồng kiểu này sẽ khác nhau về

một số nội dung.

b. Nội dung của nghiệp vụ swap

Thông thường, tỷ giá hoán đổi ban đầu trong một giao dịch swap hối đoái được dựa

trên tỷ giá giao ngay của thị trường tại thời điểm giao dịch, có thể theo tỷ giá mua, tỷ giá

bán hay trung bình cộng của hai tỷ giá hối đoái, do người kinh doanh tiền tệ quyết định.

Còn tỷ giá hoán đổi ngược lại là tỷ gí kỳ hạn, được xác định bằng tỷ giá giao ngay công

(+) hoặc trừ (-) với mức swap (W). W thường được niêm yết phổ biến trênt hị trường liên

ngân hàng cho từng kỳ hạn cụ thể.

Để tính được W và tỷ giá kỳ hạn áp dụng cho hợp đồng hoán đổi ngoại hối người ta

cũng dựa trên việc so sánh chênh lệch lãi suất giữa hai đồng tiền tham gia vào giao dịch

hoán đổi. Công thức tính W như sau:

W = S x [(1 + r

t)/ (1+r

t) – 1]

Trong đó: W là mức swap S là tỷ giá

giao ngay r

là lãi suất năm cả đồng

tiền định giá r

: là lãi suất năm của

đồng tiền yết giá t là kỳ hạn của hợp

đồng swap (n/360)

Từ đó mà xác định mức swap mua (W

) hay mức Swap bán (Wo) theo tỷ giá mua giá ngay

) hay tỷ giá bán giao ngay (So) sau đây:

lOMoARcPSD| 35966235

Wb = S

x [(1 + r

t) / (1+ r

t) – 1] Wo = So x [(1 +r

t)/ (1+r

t) – 1] 3.2.4. Nghiệp

vụ quyền chọn (Option Exchange)

a. Khái niệm và đặc điểm

Giao dịch quyền chọn là một nghiệp vụ phái sinh tương tự như nghiệp vụ Kỳ hạn,

nhưng đến thời điểm kỳ hạn, khách hàng có quyền chọn thực hiện hay không thực hiện

việc mua hay bán lượng tiền tệ đã ghi trong hợp đồng mà không vi phạm luật hợp đồng;

bù lại, khách hàng phải trả cho người kinh doanh tiền tệ một khoản phí.

Tương tự như trong hợp đồng kỳ hạn lượng tiền tệ được mua, bán ghi trong hợp

đồng quyền chọn cũng được gọi là hàng hóa cơ sở (HHCS). Hợp đồng cho pép người sở

hữu được mua HHCS gọi là hợp đồng quyền chọn mua (a call), được bán HHCS gọi là hợp

đồng quyền chọn bán (a put)

Để có được hợp đồng quyền chọn, khách hàng, lúc này được coi như người mua

hợp đồng (the buyer), phải trả cho người kinh doanh tiền tệ, được coi như người bán hợp

đồng (the seller), một khoản phí (f), gọi là phí quyền chọn. Trong khi đó, người bán có

nghĩa vụ thực hiện vô điều kiện hợp đồng đã ký kết nuếu được người mua yêu cầu b. Các

loại quyền chọn

Có hai cách phân loại quyền chọn phố biến là căn cứ theo ngày đáo hạn hoặc căn cứ

vào tính chất đơn giản hay phức tạp của các điều khoản trong hợp đồng quyền chọn

- Theo thời điểm hợp đồng có hiệu lực, có quyền chọn kiểu Mỹ (America

option) và quyền chọn kiểu châu âu (European option). Quyền chọn kiểu Mỹ cho phép

người sở hữu chứng thực hiện hợp đòng vào bất cứ thời điểm nào trong thời gian đáo hạn

hợp pháp; còn người sở hữu quyền chọn kiểu châu âu chỉ được phép thực hiện khi hợp

đồng đến hạn.

- Theo tiêu chuẩn của quyền chọn, có quyền chọn theo tiêu chuẩn thông

thường(plain vanilla option) và quyền chọn với những điều khoản phức tạp (exotic option).

Một hợp đồng quyền chọn thường gồm có những điều khoản chính:

+ Số lượng tiền tệ mua, bán (HHCS) +

Ngày đáo hạn

+ Tỷ giá mua, bán ghi trên hợp đồng

+ Hình thức quyền chọn kiểu châu âu hay kiểu Mỹ

+ Phí quyền chọn

…

lOMoARcPSD| 35966235

Với loại quyền chọn có những điều khoản phức tạp thì có thể thêm những nội dung

khác, như mức tối thiểu của HHCS, đồng tiền thanh toán… c. Tỷ giá và phí quyền chọn

Tỷ giá trong hợp đồng quyền chọn là tỷ giá được áp dụng khi khách hàng thực hiện

quyền chọn. Trên thực tế hầu như đều chọn theo tỷ giá kỳ hạn (F); nếu là hợp đồng quyền

chọn mua thì ghi theo tỷ giá kỳ hạn bán (Fo), còn hợp đồng quyền chọn bán thì ghi theo tỷ

giá kỳ hạn mua (F)

Phí quyền chọn (f) thường chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố, như tỷ giá giao ngay,

tỷ giá hợp đồng, thời gian đáo hạn, chênh lệch lãi suất giữa 2 đồng tiền…Việc xác định phí

quyền chọn phải làm sao có thể bù đắp rủi ro cho người bán nhưng không quá cao với

người mua. Mức phí thường được xác định bằng một số tuyệt đối trên 1 đơn vị tiền tệ mua,

bán hoặc bằng một tỷ lệ phần trăm (%) trên tỷ giá hợp đồng.

Khi khách hàng thực hiện hợp đồng là theo tỷ giá hợp đồng (Fo hoặc F

) nói trên,

song do trước đó khách hàng đã phải trả một khoản phí quyền chọn, nên tỷ giá thực tế thực

hiện lúc này phải công (+) thêm hoặc trừ (-) đi phần phí quyền chọn. Đó là tỷ giá thực tế

bán (F

) và giả giá thực tế mua (F

) d. Lỗ, lãi trong nghiệp vụ quyền chọn

- Đối với nghiệp vụ quyền chọn mua

Tỷ giá hợp đồng: Tỷ giá kỳ hạn bán (Fo)

Tỷ giá thực tế bán (F

) khi khách hàng thực hiện quyền chọn là tỷ giá hợp đồng và

phí quyền chọn. Tức là F

= Fo +f

Tỷ giá bán giao ngay tịa thời điểm đáo hạn là S

Đến ngày đáo hạn, giữa Fo, F

, và S

có thể xảy ra các trường hợp như

+ S

<Fo: Khách hàng chọn không thực hiện hợp đồng và bị lỗ. Mức lỗ là tổng phí

quyền chọn

Tổng phí = HHCS x f

+Fo< S

< F

: khách hàng chọn thực hiện hợp đồng và bị lỗ một khoản. Mức lỗ là

chênh lệch âm của (S

– F

) và nhỏ hơn f

Số lỗ = HHCS x (S

– F

)

+ S

= F

: Khách hàng chọn thực hiện hợp đồng và không lỗ, không lãi

+ S

: Khách hàng chọn thực hiện hợp đồng và được lãi. Mức lãi là chênh lệch

dương của (S

– F

)

Số lãi = HHCS x (S

– F

)

lOMoARcPSD| 35966235

Hình 3.6 Lỗ, lãi trong hợp đồng quyền chọn mua

- Đối với nghiệp vụ quyền chọn bán

Tỷ giá hợp đồng: Tỷ giá kỳ hạn mua là F

Tỷ giá thực tế bán F

khi khách hàng thựchiện quyền chọn là tỷ giá hợp đồng trừ

phí quyền chọn; tức là F

= F

– f

Tỷ giá bán giao ngay tại điểm kỳ hạn là S

Các trường hợp sau đây có thể xảy ra giữa F

, F

và S

đến ngày đáo hạn

< F

BR:

khách hàng chọn thực hiện hợp đồng và được lãi. Mức lãi là chênh lệch

dương của (F

- S

)

Số lãi = HHCS x (F

- S

)

= F

: Khách hàng chọn thực hiện hợp đồng và không lỗ, không lãi

: Khách hàng chọn thực hiện hợp đồng và bị lỗ một khoản. Mức lỗ là

chênh lệch âm của (F

- S

) và nhỏ hơn phí quyền chọn f

Số lỗ = HHCS x (F

- S

)

: Khách hàng chọn không thực hiện hợp đồng và bị lỗ. Mức lỗ là tổng phí

quyền chọn

Tổng phí = HHCS x f

Minh họa bằng đồ thị

Lỗ, lãi

Vùng lãi

Vùng lỗ

lOMoARcPSD| 35966235

Hình 3.7 Lỗ, lãi trong hợp đồng quyền chọn mua

Cũng tương tự như phần nghiệp vụ kỳ hạn, cả hai đồ thị minh họa là thể hiện cho

khách hàng, còn đối với người kinh doanh tiền tệ thì ngược lại. Đồng thời, các đồ thị đó

biểu diễn cho 1 đơn vị tiền tệ hoặc cho toàn bộ hàng hóa cơ sở được mua bán 3.2.5. Nghiệp

vụ Tương lai (Future Exchange)

a. Khái niệm và đặc điểm

Giao dịch tương lai, còn gọi là giao dịch giao sau là thỏa thuận mua hoặc bán một

số lượng tiền tệ vào một thời điểm được xác định trong tương lai, và được thực hiện tại sở

giao dịch hối đoái

Giao dịch tương lai cũng là một nghiệp vụ phái sinh nhằm phòng choóng rủi ro hối

đoái. Bản chất của chúng chính là giao dịch kỳ hạn đã được chuẩn hóa về loại tiền tệ, số

lượng, kỳ hạn và địa điểm giao dịch trong tương lai b. Nội dung của nghiệp vụ tương lai

Thị trường giao dịch tương lai chỉ thực hiện với một số đồng tiền mạnh như GBP,

EURO, USD, CHF, CAD, AUD

Quy mô của hợp đồng tương lai được chuẩn hóa theo từng đơn vị tiền tệ và thường

không lớn so với hợp đồng kỳ hạn hay quyền chọn. Cụ thể, như hiện nay mỗi hợp đồng chỉ

có HHCS với mức 62.500 GBP, 100.000 CAD; 125.000 CHF…Ngày đáo hạn được ấn định

trước vào một số ít ngày trong tương lai, thường mỗi quý chỉ chọn 1 ngày (ngày thứ 4 của

tuần thứ 3 thuộc tháng cuối quý chẳng hạn). Thay vì được giao dịch qua điện thoại, telex

như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai được thực hiện ở sàn giao dịch nên tính tủi ro

thấp hơn

Tất cả khách hàng có hợp đồng tương lai đều phải ký quỹ theo một tỷ lệ nhất định,

thương là 4% trên trị giá hợp đồng (HHCS). Số tiền ký quỹ này được gửi vào một tài khoản

tại ngân hàng và không được thấp hơn mức tối thiểu, ít nhất là 75% số phải ký quỹ. Việc

thanh toán không phải chỉ thực hiện vào ngày đáo hạn mà được thực hiện hàng ngày thông

qua trugn tâm thanh toán bù trừ theo sự biến động của tỷ giá hối đoái. Nếu trong ngày tỷ

giá hối đoái thay đổi theo chiều hướng có lợi cho ngườ khách hàng, thì số tiền lãi cuối ngày

Vùng lãi

Lỗ, lãi

Vùng lỗ

lOMoARcPSD| 35966235

sẽ được chuyển vào tài khoản ký quỹ và nếu tồn quỹ lớn hơn số phải ký quỹ thì có thể rút

ra. Ngược lại, lỗ sẽ bị trừ vào số tiền đã ký quỹ, đồng thời nếu tồn quỹ nhỏ hơn mức tối

thiểu thì khách hàng phải chuyển ngay vào tài khoản cho đủ số tiền phải ký quỹ, nếu không,

khách hàng sẽ bị hủy bỏ hợp đồng. Lãi và lỗ của hợp đồng tương lai được thanh toán vào

cuối giờ giao dịch hàng ngày. Trong quá trình, có thể chuyển nghuuwọng hợp đồng cho

khách hàng khác để thu hồi tiền ký quỹ. Đến ngày đáo hạn, khách hàng phải thực hiện hợp

đồng theo tỷ giá giao ngay tại thời điểm đóng cửa và được nhận lại số tiền ký quỹ. Trường

hợp khách hàng không thực hiện hợp đồng sẽ phải bồi hoàn bằng chính số tiền ký quỹ.

Thông thường một nhà đầu tư cùng một lúc thực hiện nhiều hợp đồng tương lai Có

thể xem xét vấn đề thông qua một ví dụ cụ thể sau đây:

Vào sáng thứ 2 ngày 02/01/N, một nhà đầu tư ký hợp đồng tương lai bán USD lấy

EUR đáo hạn chiều thứ tư, thuần thứ 3 của gháng (24/3/N) với tổng số tiền giao dịch trong

hợp đồng (HHCS) là 100.000 USD. Đồng thời chuyển vào tài khoản số tiền ký quỹ 4%

HHCS tức 4.000 USD, với tỷ giá mua (B) mở cửa tại USD/EUR = 0,7500, tương ứng là

3.000 EUR

Vào giờ đóng cửa chiều thứ Hai, tỷ giá mua USD/EUR là 0,7505, tăng (+) 0,0005.

Nhà đầu tư được lãi 50 EUR (100.000 x 0,0005)

Hai tuần tiếp theo, tỷ giá USD/EUR ổn định, tài khoản của nhà đầu tư không thay

đổi. Vào giờ đóng cửa chiều thứ Ba (17/01/N), tỷ giá mua USD/EUR là 0,7520 tăng (+)

0,0015. Tài khoản của nhà đầu tư tăng thêm 150 EUR (100.000 x 0,015) có tổng số dư là

3200 EUR. Nhà đầu tư quyết định rút 200 EUR.

Mười ngày tiếp theo tỷ giá ổn định. Vào giờ đóng cửa, chiều thứ Sau (28/01/N), tỷ

giá mua USD/EUR sụt xuống còn 0,7490 giảm (-) 0,0030. Nhà đầu tư chỉ bị lỗ 300 EUR

(100.000 x 0,0030). Số dư tài khoản chỉ còn 3000 – 300 = 2.700 EUR, nhỏ hơn mức kỹ

quỹ nhưng vẫn lớn hơn mức tối thiểu 2.150 EUR (3.000 x 75%)

Ba mươi ngày tiếp theo tỷ giá ổn định. Cuối ngày thứ Hai (01/03/N) tỷ giá mua

USD/EUR tiếp tục sụt giảm còn 0,7430, giảm (-) 0,0060, nhà đầu tư lỗ 600 EUR (100.000

x 0,0060). Số dư tài khoản chỉ còn2.700 – 600 = 2.100 EUR, nhỏ hơn mức tối thiểu là

2.100 – 2.150 = -50 EUR. Nhà đầu tư buộc phải chuyển nộp số quỹ là 3000 –

2.100 = 900 EUR

Những ngày tiếp theo tỷ giá ổn định. Cuối ngày thứ Hai (15/03/N) tỷ giá mua

USD/EUR tăng lên 0,7480, tăng (+) 0,0050, nhà đầu tư lãi 500 EUR (100.000 x 0,0050),

tồn quỹ là 3.000 + 500 = 3.500

lOMoARcPSD| 35966235

Thời gian tiếp theo tỷ giá ổn định. Đến cuối ngày thứ Tứ (24/03/N) tỷ giá mua

USD/EUR là 0,7510 tăng (+) 0,0030. Nhà đầu tư được lãi 300 EUR (100.000 x 0,0030),

số dư trong tài khoản là 3.500 + 300 = 3.800 EUR

Nếu nhà đầu tư chuyển 100.000 USD để thanh lý hợp đồng và nhận số EUR là

100.000 x 0,7501 + 3.800 = 78.900 EUR Có thể tóm tắt lại qua bảng sau:

Như vậy, theo hợp đồng này, nhà đầu tư được lãi số tiền:

3.800 – (3.000 – 200 + 900) = 100 EUR

Trường hợp nhà đầu tư ký Hợp đồng tương lai mua, thì lỗ lãi phụ thuộc vào sự thay

đổi của tỷ giá bán. Nếu tỷ giá bán giảm thì nhà đầu tư được lãi và ngược lại

3.3 Thị trường vốn quốc tế

3.3.1. Những vấn đề cơ bản về thị trường vốn quốc tế

3.3.1.1. Khái niệm thị trường vốn quốc tế

Thị trường vốn quốc tế là một bộ phận của thị trường tài chính quốc tế. Đó là nơi

mà các tổ chức và cá nhân của nhiều quốc gia thực hiện các giao dịch mua trao đổi, mua

bán vốn được định danh bằng các đồng tiền khác nhau. Nói cách khác, thị trường vốn quốc

tế là thị trường trao đổi, mua bán vốn các chủ thể thuộc các quốc gia khác nhau

đóng cửa

lOMoARcPSD| 35966235

Về cấu trúc, nếu theo đối tượng được giao dịch mua bán, Thị trường vốn quốc tế

gồm có Thị trường tín dụng trung, dài hạn quốc té và Thị trường chứng khoán quốc tế. Còn

dưới góc độ địa lý, thị trường vốn quốc tế gồm có một số trung tâm lớn, đồng thời được

kết nối với thị trường vốn của nhiều quốc gia.

3.3.1.2. Chủ thể tham gia thị trường vốn quốc tế

- Các công ty chứng khoán: Đây là chủ thể chính của thị trường chứng khoán

quốctế. Hoạt động chính là môi giới, đại lý và kinh doanh chứng khoán

- Các ngân hàng thương mại: Chủ thể này giữ vị trí trung tâm của thị trường

vốnquốc tế, thực hiện các giao dịch thanh toán, cho vay, bảo lãnh…

- Nhà đầu tư: Là chủ thể tham gia với tư cách là khách hàng chính của thị

trường,với hoạt động chính là tham gia mua bán chứng khoán, cho vay…Nhà đầu tư thường

có các cá nhân mở tài khoản riêng lẻ và các tổ chức kinh tế - xã hội tham gia chủ yếu thông

qua các quỹ đầu tư

- Ngân hàng trung ương: NHTW của các quốc gia tham gia thị trường vốn

quốc tếthông qua các công cụ của thị trường mở

3.3.2. Thị trường trái phiếu quốc tế

3.3.2.1. Các loại thị trường trái phiếu quốc tế

Trái phiếu quốc tế là giấy nhận nợ được mua bán trên thị trường vốn nước ngoài của

người phát hành và trên thị trường vốn quốc tế

Ví như, trái phiếu của một công ty Trung Quốc phát hành bằng VNĐ tại thị trường

chứng khoán Việt Nam, hoặc trái phiếu của Chính phủ Việt Nam phát hành bằng USD được

bán ở thị trường chứng khoán Hồng Kông đều được coi là trái phiếu quốc tế

Thị trường trái phiếu quốc tế là nơi các nhà đầu tư và phát hành từ các quốc gia gặp

gỡ giao dịch, mua bán trái phiếu. Hiện có các thị trường trái phiếu chủ yếu Thị trường trái

phiếu, nước ngoài và Thị trường trái phiếu euro

a. Thị trường trái phiếu nước ngoài

Trái phiếu nước ngoài là trái phiếu mà người không cư trú phát hành trên thị trường

vốn của một quốc gia khác bằng đồng tiền của chính quốc gia đó. Thị trường trái phiếu

nước ngoài lớn nhất là thị trường trái phiếu Mỹ và Nhật Bản

- Thị trường trái phiếu Mỹ

Trái phiếu phát hành trên thị trường này phải dùng USD làm đồng tiền phát hành.

Thị trường này gồm cs thị trường chào bán công khai và thị trường chòa bán không công

khai

lOMoARcPSD| 35966235

Thị trường chào bán công khai, còn gọi là thị trường trái phiếu Yankee. Trái phiếu

giao dịch trên thị trường này được gọi là trái phiếu Yankee, có thời hạn từ 1 đến 30 năm.

Khi phát hành trái phiếu, nhà phát hành phải đăng ký với ủy ban chứng khoán Mỹ (SEC),

vì vậy quá trình thường kéo dài và phức tạp với một loạt các quy tấc bắt buộc.

Thị trường chào bán không công khai. Được chia thành hai thị trường con là thị

trường trái phiếu theo quy tắc 144A và thị trường đầu tư tư nhân

Đối với thị trường trái phiếu theo Quy tắc 144A, khi phát hành trái phiếu không phải

đăng kí với SEC và trái phiếu thường được bán trực tiếp tới một số nhà đầu tư thuộc tổ

chức QIBs (là những nhà đầu tư lớn về chứng khoán, quản lý các dannh mục đầu tư trên

100 triệu USD). Các đợt phát hành thường được nhà quản lý chính bảo lãnh hoàn toàn, với

tiến độ phát hành nhanh. Chi phí phát hành là khá thấp do việc định giá trái phiếu thường

tiếp cận với giá chứng khoán phát hành trên thị trường, song khả năng thanh toán và tính

công khai của trái phiếu thấp hơn thị trường Yankee

Đối với thị trường đầu tư tư nhân, các trái phiếu phát hành cũng không cần đăng ký

SEC và được bán trực tiếp cho một số nhà đầu tư nhất định thông qua đại lý. Tổ chức phát

hành có thể không cần phải xác định hệ số tín nhiệm. Tuy nhiên, chi phí phát hành trên thị

trường này thường cao hơn trên thị trường Yankee

- Thị trường trái phiếu Nhật Bản

Thị trường cho phép những người đi vay được phát hành trái phiếu vào thị trường

vốn Nhật Bản bằng JPY. Ở đây gồm thị trường chào bán công khai và thị trường chào bán

không công khai

Thị trường chào bán công khai, còn gọi là thị trường trái phiếu Samurai. Các tổ chức

muốn tham gia thị trường này phải thỏa mãn điều kiện tiên quyết đó là có hệ số tín nhiệm

từ mức BBB trở lên. Ngoài ra, đối với các công ty, thì tài sản ròng phải đạt tối thiểu từ 20

tỷ JPY mới được phép phát hành

Các trái phiếu Samurai chủ yếu được các nghiệp đoàn và các công ty chứng khoán

chủ Nhật bảo lãnh phát hành. Thời hạn của trái phiếu thường là 5 năm, 10 năm, và 12 năm

Thị trường chào bán không công khai, còn gọi là thị trường Shibosai. Là thị trường

cho phép tổ chức phát hành nước ngoài thưucj hiện phát hành trái phiếu tịa Nhật mà không

phải công bố một số tài liệu theo Luật giao dịch chứng khoán Nhật Bản. ở thịt rường này

số lượng trái phiếu phát hành và số lượng các nhà đầu tư tham gi thị trường bị hạn chế

lOMoARcPSD| 35966235

b. Thị trường trái phiếu EURO (EuroBond market)

Eurobond là loại trái phiếu được phát hành đồng thời ở thị trường nhiều nước, nhiều

trung tâm tài chính quốc tế. Đây là loại trái phiếu được phát hành bằng đồng tiền của một

quốc gia nhưng được lưu hành trên các thị trường ngoài lãnh thổ của quốc gia đó.

- Đặc điểm của thị trường Eurobond

+ Hầu hết là trái phiếu vô danh. Eurobond do cso tính chất lưu thông rộng rai, không

thuộc sở hữu đơn thuần của người phát hành, mà đã là một loại trái phiếu bao trùm để huy

động vốn đồng thời từ các nền kinh tế khác nhau trên thế giới, nên chúng không ghi danh.

+ Thị trường Eurobond không chịu chi phối bởi khuôn khổ quy định của các quốc

gia. Không giống như thị trường vốn nội địa của mỹ đã là đối tượng trong sự kiểm soát của

chính phủ. Sở dĩ như vậy là vì thị trường eurobond là kết hợp thị trường vốn của quốc gia

với quốc tế, nên lợi thế cho việc tiếp tục đổi mới công cụ tài chính này.

+ Eurobond được định danh bằng USD là hình thức phổ biến nhất. Chúng được phát

hành ở nhiều trung tâm tài chính khác nhau, do nhiều tổ chức có tín nhiệm cao, AA trở lên,

phát hành với số lượng chiếm 80% tổng số các loại trái phiếu này.

+ Thị trường Eurobond chủ yếu là cho vay và đi vay vốn trung và dài hạn. Kỳ hạn

của Eurobond khá đa dạng, phổ biến từ 5, 7 hoặc 10 năm

- Các loại trái phiếu của thị trường Eurobond

+ Trái phiếu có lãi suất cố định. Là loại trái phiếu có thời hạn được xác định trước

và hoàn trả khi đáo hạn với tiền lãi thanh toán theo tỷ suất cố định trong suốt thời gian của

trái phiếu

+ Trái phiếu có lãi suất thả nổi: Lãi suất được tính dựa vào một loại lãi suất tham

khảo nào đó, ví như lãi suất liên ngân hàng London (LIBOR – London Interbank Offered

Rate), loại 3 hoặc 6 tháng. Với lãi suất này dễ đối phó với rủi ro lãi suất tín dụng và lạm

phát hơn là trái phiếu có lãi suất cố định

+ Trái phiếu có khả năng chuyển đổi. Thường có loại trái phiếu có khả năng chuyển

đổi thành cổ phiếu thường của côn gty phát hành theo mức giá đã được xác lập trước tại

một thời iđểm trong tương lai; hoặc trái phiếu với giấy chứng nhận quyền mua một số cổ

phiếu.

+ Trái phiếu không tính lãi. Loại trái phiế này còn được gọi là trái phiếu có lãi suất

chiết khấu hay lãi trả trước, được bán dưới dạng chiết khấu trên mệnh giá và không trả lãi

trong suốt thời hạn. Khi đến hạn nhà đầu tư được thanh toán theo mệnh giá.

+ Trái phiếu lưỡng tệ. Là loại trái phiếu có lãi suất cố định được phát hành bằng một

đồng tiền, nhưng khi đến hạn vốn gốc được trả bằng một đồng tiền khác

lOMoARcPSD| 35966235

+ Trái phiếu tiền tệ đa quốc gia. Loại trái phiếu này được định danh bằng một nhóm

tiền tệ thay vì một loại tiền tệ riêng lẻ, như EUR chẳng hạn. Đây là loại trái phiếu có lãi

suất cố định và ít rủi ro về giá hơn so với trái phiếu được định danh bằng một loại tiền riêng

lẻ.

3.3.3. Thị trường cổ phiếu quốc tế

3.3.3.1. Cơ cấu của thị trường cổ phiếu quốc tế

Cơ cấu của thị trương cổ phiếu quốc tế có thể được xem xét theo một số tiêu chí

Theo cấp độ của thị trường, có thị trường sơ cấp và thị trưuòng thứ cấp

Thị trường sơ cấp: Là nơi lần đầu phát hành cổ phiếu. Ở đây, các cổ phiếu vừa phát

hành được bán trực tiếp ho nhà đầu tư hoặc nhà kinh doanh

Thị trường thứ cấp: Là nơi mua đi bán lại các cô rphiếu. Thị trường này thưucj hiện

hai mục tiêu chính là tạo thị trường (có hàng hóa mua, bán) và định giá cổ phiếu

Có nhiều kiểu thị trường thứ cấp khác nhau cho phép việc mua bán cổ phiếu được

thực hiện có hiệu quả. Nói chung thị trường thứ cấp được thể hiện dưới dạng thị trường

kinh doanh hoặc đại lý

Trong thị trường kinh doanh (dealer market), người môi giới thực hiện việc mua bán

thông qua người kinh doanh và do đó các nhà đầu tư không mua bán trực tiếp với nhau trên

thị trường kinh doanh. Trên thị trường đại lý (agency market) người môi giới nhận lệnh

của khách hàng thông qua người đại lý, là người làm cho các lệnh mua bán trên thị trường

ăn khớp với nhau

Theo tính chất hoạt động của thị trường, có thị trường tập trung và thị trường phi

tập trung

Thị trường tập trung: Là thị trường mà các hoạt động giao dịch, mua bán được thực

hiện tại các sàn giao dịch, còn gọi là các sở giao dịch chứng khoán

Thị trường phi tập trung: Là thị trường không thực hiện các hoạt động mua bán tại

các sàn giao dịch, mà thường gắn với thị trương liên ngân hàng, còn gọi là thị trường OTC

(Over the counter). Những công ty không đủ điểu kiện để trở thành thành viên trên sở giao

dịch thì cổ phiếu được mua bán trên thị trường OTC.

Theo vị trí địa lý: có các trung tâm giao dịch cổ phiếu quốc tế và thị trường cổ phiếu

các quốc gia

Trung tâm giao dịch cổ phiếu quốc tế: đó là các sở giao dịch, những tụ điểm lớn,

trái tim của thị trườn cô rphiếu quốc tế, như sở giao dịch chứng khoán New York, Tokyo,

lOMoARcPSD| 35966235

Hong Kong, London, Frunkfurt…chúng luôn có ảnh hưởng lớn, thậm chí quyết định đến

thị trường chứng khoán thế giới nói chung, thị trường cổ phiếu quốc tế nói riêng

Thị trường cổ phiếu các quốc gia. Hiện thị trường cổ phiếu của nhiều quốc gia thực

hiện giao dịch mua bán nhiều loại cổ phiếu quốc tế và chúng trở thành bộ phận quan trọng

của thị trường cổ phiếu quốc tế

3.3.3.2. Đặc trưng của thị trường cổ phiếu quốc tế

Mức độ thanh khoản thường cao. Thị trường này là nơi mà những nhà đầu tư có thể

mua và bán chứng khoán một cách nhanh chóng sát với quan hệ cung cầu

Ngày càng có nhiều cổ phiếu được đăng ký tại các sở giao dịch. Thị trường cổ phiếu

tập trung có lợi thế hơn nhiều so với thị trường phi tập trung. Do đó, các công ty có phát

hành cổ phiếu đều có xu hướng đăng ký cổ phiếu lên sàn giao dịch, kể cả ở các sàn giao

dịch quốc tế lớn như London, NewYork…

Mức độ quốc tế hóa thị trường cổ phiếu của các quốc gia ngày càng cao. Thị trường

cổ phiếu quốc gia nếu chỉ tập trung vào một số ít các loại cổ phiếu phát hành thì các nhà

đầu tư quốc tế càng có ít cơ hội đầu tư vào cổ phiếu của quốc gia đó trong danh mục đầu

tư đã được đa dạng hóa trên phạm vi quốc tế. Do vậy, để thu hút nhiều nhà đầu tư quốc tế

thị trường cổ phiếu của các quốc gia phải mở rộng giao dịch cho nhiều loại cổ phiếu

Thước đo của thị trường là chỉ số giá cổ phiếu quốc tế. Tương tự như thị trường cổ

phiếu nói chung, trên thị trường quốc tế chỉ số giá là yếu tố cơ bản phản ánh tình trạng hoạt

động của thị trường. Đó là hàng loạt các chỉ só giá được xây dựng, như các chỉ số Daw

Jones, Nasdaq, Nikkei, Hengseng…Thông qua chỉ số giá giúp các nhà đầu tư xem xét biến

động giá cổ phiếu trên thị trường vốn quốc tế và lựa chọn các quyết định đầu tư.

3.3.3.3. Các phương thức giao dịch trên thị trường cổ phiếu quốc tế

- Giao dịch giao ngay

Các sàn giao dịch cổ phiếu quốc tế đều cung cấp phương tiện và địa điểm cho việc

thực hiện các giao dịch cổ phiếu hàng ngày và đưa ra những quy định mà các giao dịch này

phải tuân theo. Thị trường không có trách nhiệm đặt giá cho một loại cô rphiếu nào đó. Giá

của cổ phiếu phải là kết quả của cung – cầu và của quá trình giao dịch

Giao dịch trên sàn được thực hiện theo kiểu đấu giá. Tức là, trong mỗi phiên giao

dịch, cổ phiếu sẽ được bán cho người trả giá cao nhất và được mua vào với giá chào bán

thấp nhất.

Trên các sàn giao dịch trước đây được thực hiện bằng thủ công.Hiện nay, do sự tiến

bộ của khoa học côngnghệ, đã chuyển sang thực hiện giao dịch điện tử, hoặc kết hợp cả

giao dịch thủ công và giao dịch điện tử

lOMoARcPSD| 35966235

- Giao dịch quyền chọn

+ Đối tượng giao dịch: Giao dịch quyền chọn thường áp dụng cho các loại cổ phiếu

phát hành bằng USD và một số đồng tiền tự do chuyển đổi khác như GBP, EUR… + Các

loại quyền chọn: Có hai lại chủ yế là quyền chọn mua và quuyền chọn bán cổ phiếu. Giao

dịch được thự hiện thôn qua hợp đông, gọi là Hợp đồng quyền chọn. Khi nhà đầu tư ký

hợp đồng đều phải trả phí quyền chọn và phí giao dịch (hoa hồng)

+ Sự hấp dẫn của Quyền chọn. Quyền chọn mua cho quyền mua cổ phiếu voói giá

cố định là giá ghi trên hợp đồng cộng thêm các khoản phí nói trên. Do đó, chúng mang lại

lợi ích cho nhà đầu tư nếu giá cổ phiếu tại thời điểm đáo hạn tăng cao hơn giá cố định.

Tương tự, quyền chọn bán tạo quyền bán cổ phiếu với giá cố định, giá hợp đồng trừ đi các

khoản phí nói trên. Nên lợi ích sẽ mang laoị cho nhà đầu tư nếu giá trị trường của cổ phiếu

tại thời điểm đáo hạn giảm xuống thấp hơn mức giá cố định. Còn trong các tình huống bất

lợi, nhà đầu tư để cho hợp đồng trôi qua mà không thực hiện vào thời điểm đáo hạn thì

thiệt hại tối đa cũng chỉ là những khoản phí đã trả mà thôi.

lOMoARcPSD| 35966235

CHƯƠNG 4: ĐẦU TƯ QUỐC TẾ CỦA CÁC TỔ CHỨC KINH TẾ VÀ TÀI

CHÍNH CÔNG TY XUYÊN QUỐC GIA (4 TIẾT)

4.1. Những vấn đề chung về đầu tư quốc tế của các tổ chức kinh tế

4.1.1. Khái niệm về đầu tư quốc tế của các tổ chức kinh tế

- Hoạt động đầu tư là quá trình huy động và sử dụng các nguồn vốn phục vụ

sản xuất, kinh doanh nhằm sản xuất sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ đáp ứng nhu cầu tiêu

dùng của cá nhân và xã hội. Hoạt động đầu tư Nhà nước và đầu tư tư nhân, nhưng khi nói

tới hoạt động đầu tư người ta thường hiểu là đầu tư tư nhân.

- Nguồn đầu tư bao gồm những tài sản hữu hình như tiền vốn, đất đai, nhà

cửa, thiết bị, vật tư…, những tài sản vô hình như bằng phát minh, sáng chế, bí quyết kỹ

thuật, nhãn hiệu hàng hóa… Ngoài ra, các nhà đầu tư còn có thể đàu tư bằng cổ phiếu, trái

phiếu, các quyền sở hữu về tài sản khác như quyền thế chấp, cầm cố tài sản, quyền thăm

dò, khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên…

- Đầu tư quốc tế là những phương thức đầu tư vốn, tài sản ở nước ngoài để

tiến hành sản xuất, kinh doanh, dịch vụ với mục đích tìm kiếm lợi nhuận và những mục

tiêu kinh tế – xã hội nhất định. Dưới góc độ tài chính quốc tế thì đó là sự di chuyển một

luồng vốn từ quốc gia này sang quốc gia khác để kinh doanh với mục đích tìm kiếm lợi

nhuận cao. Quá trình đầu tư quốc tế chịu tác động rất lớn của tỷ giá hối đoái trên trường

quốc tế và những rủi ro của các biến động kinh tế – chính trị thế giới.

- Đầu tư quốc tế của các tổ chức kinh tế là những phương thức đầu tư vốn,

tài sản của các doanh nghiệp, các hãng, các tập đoàn ở nước ngoài để tiến hành sản xuất,

kinh doanh, dịch vụ với mục đích tìm kiếm lợi nhuận.

4.1.2. Một số vấn đề chung về đầu tư quốc tế của các tổ chức kinh tế

4.1.2.1. Nguyên nhân thúc đẩy đầu tư quốc tế của các tổ chức kinh tế

Nguyên nhân bao trùm và động cơ chung nhất của hoạt động đầu tư quốc tế của các

tổ chức kinh tế là tìm kiếm thị trường đầu tư hấp dẫn, thuận lợi, an toàn nhằm thu lợi nhuận

cao, góp phần vào chiến lược phát triển lâu dài của doanh nghiệp. Trong giai đoạn hiện

nay, sự phát triển mạnh mẽ của đầu tư quốc tế bắt nguồn từ một số nguyên nhân chủ yếu

- Sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng toàn cầu hóa và khu vực hóa nền kinh

tế thếgiới đã thúc đẩy mạnh mẽ quá trình tự do hóa thương mại và đầu tư giữa các quốc

gia.

- Sự phát triển nhanh chong của cách mạng khoa học – công nghệ đã tạo ra

cácngành sản xuất mới, các thiết bị hiện đại, tạo ra sự tập trung về vốn, công nghệ sản suất,

lOMoARcPSD| 35966235

thúc đẩy sự chuyển dịch vốn đầu tư giữa các quốc gia. Hơn nữa, công nghệ thông tin phát

triển đã làm mờ đi khoảng cách địa lý trong đầu tư quốc tế.

- Yêu cầu của cách mạng khoa học – công nghệ, nhu cầu về vốn và ngoại tệ

chođầu tư phát triển để công nghiệp hóa của các nước đang phát triển rất lớn đã tạo nên

lực hút mạnh mẽ với vốn đầu tư quốc tế.

4.1.2.2. Phân loại đầu tư quốc tế

Tùy theo yêu cầu nghiên cứu và quản lý người ta có nhiều cách phân loại đầu tư

quốc tế khác nhau.

Căn cứ vào lĩnh vực đầu tư:

• Đầu tư vào ác công trình hạ tầng kinh tế – xã hội.

• Đầu tư vào dự án sản xuất kinh doanh.

• Đầu tư vào các dự án dịch vụ.

• Đầu tư vào các dự án nâng cao năng lực quản lý.

Căn cứ vào ngành nghề đầu tư:

• Đầu tưu vào công nghiệp.

• Đầu tư vào nông nghiệp.

• Đầu tư vào giao thông – vận tải.

• Đầu tư vào ngành tài chính – ngân hàng.

4.2 Một số tác nghiệp trong đầu tư trực tiếp quốc tế của các tổ chức kinh tế

4.2.1. Đầu tư trực tiếp quốc tế của các tổ chức kinh tế

4.2.1.1. Khái niệm, bản chất và đặc điểm của đầu tư trực tiếp nước ngoài

Khái niệm: Đầu tư trực tiếp quốc tế là hình thức chủ đầu tư nước ngoài đầu tư toàn

bộ hay một phần đủ lớn vốn vào các dự án nhằm giành quyền điều hành và trực tiếp điều

hành đối tượng mà họ bỏ vốn. Trong những năm gần đây, hình thức này chiếm vị trí chủ

yếu trong đầu tư quốc tế.

Bản chất của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI): Là sự di chuyển một khối lượng

nguồn vốn kinh doanh dài hạn giữa các quốc gia nhằm thu lợinhuận cao hơn. Đó chính là

hình thức xuất khẩu tư bản để thu lợi nhuận cao. Do đi kèm với đầu tư vốn là đèâu tư công

nghệ và tri thức kinh doanh nên hình thức này thúc đẩy mạnh mẽ quá trình CNH – HĐH ở

nước nhận đầu tư. Các nước công nghiệp phát triển và các TNCs đóng vai trờ chủ yếu trong

sự vận động của dòng vốn FDI trên thế giới. Từ những năm 90, FDI đi vào các quốc gia

đang phát triển, đặc biệt là các quốc gia Châu Á tăng đáng kể.

lOMoARcPSD| 35966235

Đặc điểm của FDI:

- Được thực hiện chủ yếu bằng nguồn vốn tư nhân, chủ đầu tư tự quyết định

đầutư, tự chịu trách nhiệm về sản xuất kinh doanh, lãi, lỗ. Là hình thức có tính khả thi và

tính hiệu quả cao, không có các ràng buộc về chính trị, không để lại gánh nặng nợ nần trực

tiếp cho nền kinh tế.

- Chủ đầu tư nước ngoài trực tiếp điều hành hoặc tham gia điều hành dự án

đầu tưtùy theo tỷ lệ vốn góp.

- Vốn đầu tư trực tiếp bao gồm vốn góp để hình thành vốn pháp định, vốn vay

hoặcvốn bổ sung từ lợi nhuận của doanh nghiệp để triển khai và mở rộng dự án.

- Thông qua FDI, các doanh nghiệp của nước tiếp nhận vốn có thể tiếp thu

côngnghệ, kỹ thuật tiên tiến, kinh nghiệm quản lý hiện đại…

4.2.1.2. Vai trò của FDI

Đối với nước đầu tư:

- Giúp các chủ đầu tư tận dụng lợi thế của nước tiếp nhận đầu tư, giảm chi phí

sảnxuất, tìm kiếm nguồn cung cấp nguyên vật liệu ổn định.

- Giúp các chủ đầu tư có điều kiện đổi mới cơ cấu sản xuất, áp dụng công

nghệmới và nâng cao năng lực cạnh tranh.

- Giúp các chủ đầu tư bành trướng sức mạnh kinh tế, nâng cao uy tín, mở rộng

thịtrường tiêu thụ và tránh được hàng rào bảo hộ mậu dịch của các nước.

Đối với nước nhận đầu tư:

- Đối với các nước có nền kinh tế phát triển:

• Góp phần giải quyết các khó khăn về kinh tế – xã hội như thất nghiệp, lạm

phát, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp.

• Tăng nguồn thu và tạo điều kiện cải thiện tình hình ngân sách nhà nước, tạo

ra môi trường cạnh tranh tích cực.

• Giúp người lao động và các nhà quản lý học hỏi và nâng cao trình độ.

- Đối với các nước đang phát triển:

• Là nguồn vốn quan trọng để thực hiện CNH – HĐH, đẩy nhanh tốc độ tăng

trưởng kinh tế, thu hẹp khoảng cách phát triển với thế giới.

• Góp phần chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế theo hướng CNH, hiện đại.

• Góp phần phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng và trình độ cao, tạo thêm

việc làm cho người lao động.

lOMoARcPSD| 35966235

• Là nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước nhỏ bé của các nước đang

phát triển.

• Giúp các doanh nghiệp trong nước mở cửa thị trường hàng hóa thế giới.

• Có điều kiện tiếp thu khoa học – công nghệ hiện đại, kinh nghiệm quản lý

tiên tiến và tác phong làm việc công nghiệp.

Tuy nhiên, FDI cũng có những hạn chế nhất định: Luồng FDI chỉ đi vào những nước

có môi trưởng kinh tế – chính trị ổn định, môi trường đầu tư hấp dẫn. Nừu nước nhận đầu

tư không có kế hoạch đầu tư chi tiết, cụ thể và khoa học dễ dẫn tới tình trạng đầu tư tràn

lan, tài nguyên thiên nhiên và nguồn lực bị khai thác cạn kiệt, khó bố trí đầu tư theo ngành

và vùng lãnh thổ; nếu không thẩm định chặt chẽ còn có thể du nhập thiết bị, công nghệ lạc

hậu; nếu chính sách, pháp luật cạnh tranh không đầy đủ còn dễ dẫn tới tình trạng doanh

nghiệp nước ngoài chèn ép doanh nghiệp trong nước.

4.2.1.3. Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài

Hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh:

Là một văn bản được ký kết giữa một chủ đầu tư nước ngoài và một chủ đầu tư nước

chủ nhà để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh ở nước chủ nhà trên cơ sở quy định về

trách nhiệm và phân phối kết quả kinh doanh mà không thành lập pháp nhân mới. Hình

thức này có đặc điểm:

- Hai bên hợp tác kinh doanh trên có sở văn bản hợp đồng phân định trách

nhiệm,nghĩa vụ và quyền lợi.

- Thời hạn hợp đồng do hai bên thỏa thuận.

- Vấn đề vốn kinh doanh không nhất thiết phải đề cập trong văn bản hợp đồng.

Hình thức doanh nghiệp liên doanh (DNLD):

DNLD là một tổ chức kinh doanh quốc tế của các bên tham gia có quốc tịch khác

nhau trên cơ sở cùng góp vốn, cùng kinh nghiệm, nhằm thực hiện các cam kết trong hợp

đồng liên doanh và Điều lệ DNLD, phù hợp với khuôn khổ luật pháp nước nhận đầu tư.

DNLD có các đặc điểm sau:

- Về pháp lý: DNLD là một pháp nhân của nước nhận đầu tư, hoạt động theo

luậtpháp của nước nhận đầu tư. Hình thức của DNLD là do các bên tự thỏa thuận phù hợp

với các quy định của luạt pháp nước nhận đầu tư, như công ty trách nhiệm hữu hạn, công

ty trách nhiệm vô hạn, các hiệp hội góp vốn…Quyền lợi, nghĩa vụ của các bên và quyền

quản lý DNLD phụ thuộc vào tỷ lệ góp vốn và được ghi trong hợp đồng liên doanh và Điều

lệ của DNLD.

lOMoARcPSD| 35966235

- Về tổ chức: Hội đồng quản trị doanh nghiệp là mô hình chung cho mọi

DNLDkhông phụ thuộc vào quy mô, lĩnh vực, ngành nghề. Đây là cơ quan lãnh đạo cao

nhất của DNLD.

- Về kinh tế: Luôn có sự ĐàM PHáN và phân chia lợi ích giữa các bên trong

và cảcác bên đứng ở phía sau các liên doanh. Đây là vấn đề hết sức phức tạp.

- Về điều hành sản xuất kinh doanh: Quyết định sản xuất kinh doanh dựa vào

cácquy định pháp lý của nước nhận đầu tưu về việc vận dụng nguyên tắc nhất trí hay quá

bán.

Doanh 100% vốn nước ngoài: Là một thực thể kinh doanh quốc tế, có tư cách pháp

nhân, trong đó nhà đầu tư nước ngoài góp 100% vốn pháp định, trong đó nhà đầu tư nước

ngoài góp 100% vố pháp định, tự chịu trách nhiệm hoàn toàn về kết quả kinh doanh của

doanh nghiệp. Đặc điểm của doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài là:

- Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài là pháp nhân của nước nhận đầu tư

nhưngtoàn bộ doanh nghiệp lại thuộc sở hữu của người nước ngoài. Hoạt động sản xuất

kinh doanh theo hệ thống pháp luật của nước nhận đầu tư và điều lệ doanh nghiệp. Hình

thức pháp lý của doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài do nhà đầu tưu nước ngoài lựa chọn

trong khuôn khổ pháp luật. Quyền quản lý doanh nghiệp do nhà đầu tư nước ngoài hoàn

toàn chịu trách nhiệm.

- Mô hình tổ chức của doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài là do nhà đầu tư

nướcngoài tự lựa chọn. Nhà đầu tư nước ngoài tự chịu trách nhiệm về kết quả kinh doanh

của doanh nghiệp. Phần kết quả kinh doanh của doanh nghiệp sau khi hoàn thành nghĩa vụ

tài chính với nước sở tại là thuộc sở hữu hợp pháp của nhà đầu tư nước ngoài.

- Nhà đầu tư nước ngoài tự quyết định các vấn đề trong doanh nghiệp và các

vấnđề liên quan để kinh doanh đạt hiệu quả cao nhất trong khuôn khổ luật pháp cho phép.

Ngoài ra, tùy từng quốc gia có thể có các hình thức đầu tư trực tiếp khác như hình

thức BOT (build – Operation – Transfer), BTO, BT, hình thức cho thuê – bán thiết bị, công

ty cổ phần, công ty quản lý vốn…

4.2.2. Quy trình thực hiện đầu tư trực tiếp quốc tế của các tổ chức kinh tế

Để thực hiện đầu tư ra nước ngoài các chủ đầu tư cần thực hiện tốt các công việc

4.2.2.1. Đánh giá môi trường đầu tư và hiệu quả đầu tư

Những yếu tố quan trọng khi xem xét môi trường đầu tư nước ngoài mà các nhà đầu

tư cần quan tâm là:

lOMoARcPSD| 35966235

Yếu tố chính trị: Yếu tố này rất quan trọng vì nằm ngoài tầm kiểm soát của doanh

nghiệp. Sự ổn định chính trị là điều kiện quan trọng để phòng tránh rủi ro và kinh doanh

phát triển. Hơn nữa, sự ổn định của các chính sách kinh tế của quốc gia đó đảm bảo các

tính toán trong quá trình đầu tư không bị sai lệch.

Yếu tố văn hóa: Văn hóa được hỉeu theo nghĩa rộng như cách suy nghĩ, tập quán,

đặc trưng hành động, giá trị nhân sinh quan…

Yếu tố kinh tế: Các chính sách về kinh tế, chế độ ưu đãi, chế độ thúe, chính sách

xuất nhập khẩu, quản lý ngoại hối, chính sách giá cả…

Vấn đề cạnh tranh giữa các doanh nghiệp: Mức độ bình đẳng giữa các loại hình

doanh nghiệp trong cạnh tranh.

4.2.2.2. Xây dựng dự án đầu tư nước ngoài: cần có các bước sau

- Cần dựa vào các căn cứ trung thực, khách quan để xem xét sự cần

thiết và tínhhiệu quả của dự án.

- Cần lựa chọn hình thức đầu tư và công suất đầu tư thích hợp cho dự

án.

- Lập chương trình sản xuất và tính toán các nhu cầu của dự án.

- Xem xét các phương án về khu vực địa điểm và địa điểm cụ thể của

dự án.

- Xem xét, lựa chọn các phương án về công nghệ, thiết bị, bảo vệ môi

trường vàcác lĩnh vực khác của dự án.

- Xem xét, lựa chọn các phương án, các giải pháp xây dựng và tổ chức

thi côngxây lắp của dự án.

- Xem xét và xây dựng phương án tổ chức và quản lý lao động.

- Phân tích kinh tế – tài chính dự án.

- Kết luận: Kiến nghị các chính sách và chế độ ưu đãi.

4.2.2.3. Triển khai dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài

Triển khai dự án thường tiến hành theo trình tự sau:

- Chuẩn bị thực hiện dự án.

- Thực hiện đầu tư.

- Thực hiện quá trình sản xuất kinh doanh, dịch vụ.

lOMoARcPSD| 35966235

- Đánh giá dự án đầu tư sau một thời gian hoạt động, rút kinh nghiệm

và điềuchỉnh dự án cho phù hợp với thực tiễn.

4.2.3. Một số vấn đề về đầu tư trực tiếp của các tổ chức kinh tế tại Việt Nam

Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ban hành tháng 12/1987 và được sửa đổi, bổ

sung 4 lần vào các năm 1990, 1992, 1996 và năm 2000 theo hướng ngày càng tạo ra một

môi trường đầu tư thông thoáng cho các nhà đầu tư nước ngàoi. Theo Luật này, các nhà

đầu tư nước ngoài được đầu tư vào Việt Nam dưới các hình thức: Hợp đồng hợp tác kinh

doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài và doanh nghiệp liên doanh (với mức góp vốn

của phía nước ngoài trên 30% tổng vốn đầu tư). Ngoài ra, các nhà đầu tư nước ngoài có

thể thực hiện hình thức đầu tư BOT, BTO, BT… 4.3 Đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ

chức kinh tế

4.3.1. Các hình thức đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ chức kinh tế

Đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ chức kinh tế là hình thức chủ đầu tư nước ngoài

góp một phần vốn dưới hình thức đầu tư chứng khoán hoặc cho vay để thu lợi nhuận và

không trực tiếp tham gia điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn.

4.3.1.1. Đầu tư chứng khoán

Là hình thức đầu tư quốc tế mà chủ đầu tư thực hiện đầu tư bằng hình thức mua

chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu) của các công ty nước ngoài để thu lợi nhuận mà không

trực tiếp tham gia điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn.

Đặc điểm của đầu tư quốc tế gián tiếp thông qua đầu tư chứng khoán:

- Phạm vi đầu tư có giới hạn, là chứng khoán của các doanh nghiệp có lãi suất

caovà có triển vọng phát triển.

- Số lượng chứng khoán bán ra thị trường thế giới thường bị khống chế ở một

tỷ lệnhất định, thường từ 10% - 25% vốn pháp định.

- Chủ đầu tư nước ngoài không tham gia điều hành hoạt động của đối tượng

bỏvốn và thu lợi nhuận dưới hình thức lợi tức chứng khoán.

- Người nhận đầu tư không có cơ hội tiếp thu công nghệ, kỹ thuật hiện đại và

kinhnghiệm quản lý tiên tiến đi kèm với khoản đầu tư.

4.3.1.2. Tín dụng quốc tế

Là hình thức đầu tư quốc tế gián tiếp dưới dạng các doanh nghiệp cho vay vốn quốc

tế và thu lợi nhuận qua lãi suất tiền vay.

Đặc điểm tín dụng quốc tế của các tổ chức kinh tế:

lOMoARcPSD| 35966235

- Các doanh nghiệp chỉ cho vay quốc tế chủ yếu trong trường hợp xuất khẩu

hàngtrả chậm có ngân hàng thương mại bảo lãnh và phải trả lãi; hoặc công ty mẹ và công

ty con hoặc các công ty con trong một TNC cho nhau vay không cần thế chấp, tín chấp.

- Người cho vay không tham gia quản lý hoạt động của đối tượng vay vốn,

nhưngvẫn có các yêu cầu thế chấp, bảo lãnh và xem xét khả năng trả nợ của doanh nghiệp

vay.

- Nhà đầu tư thu lợi nhuận qua lãi suất cho vay được thỏa thuận trong khế ước

vay,không phụ thuộc kết quả kinh doanh của doanh nghiệp vay.

- Là hình thức có tính rủi ro lớn.

4.3.2. Đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ chức kinh tế qua đầu tư chứng khoán

Đầu tư chứng khoán quốc tế thường mang lại hiệu quả cao hơn cho các nhà đầu tư

do đa dạng hóa đầu tư quốc tế có thể thu được lợi nhuận cao hơn dự tính hoặc mức rủi ro

thấp hơn đầu tư trong nước. Tuy nhiên, khi đầu tư chứng khoán quốc tế các doanh nghiệp

cũng dễ bị rủi ro tỷ giá hối đoái. Tổng thu nhâp của một dự án đầu tư chứng khoán quốc tế

không chỉ phụ thuộc vào cổ tức (đối với cổ phiếu), lợi tức (đối với trái phiếu), số lãi vốn

đầu tư, mà còn phụ thuộc vào sự thay đổi của tỷ giá ngoại tệ ghi trên chứng khoán và nội

tệ.

4.3.2.1. Đối với đầu tư bằng cổ phiếu

Thông thường đầu tư vào cổ phiếu được coi là đầu tư dài hạn vì cổ phiếu có thời

hạn thanh toán là vô hạn. Doanh nghiệp FDI đầu tư trở thành cổ đông của doanh nghiệp

phát hành và chỉ có thể thu hồi vốn khi bán các cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.

Doanh nghiệp đầu tư vào cổ phiếu không chỉ chờ đợi cổ tức mà chủ yếu còn trông đợi

chênh lệch giá cổ phiếu trên thị trường (lãi vốn). Tuy nhiên, ảnh hưởng của sự thay đổi tỷ

giá hối đoái với kết quả đầu tư có vai trò quan trọng. 4.3.2.2. Đối với đầu tư trái phiếu, tín

phiếu

Khi đầu tư trái phiếu (trái phiếu Chính phủ, trái phiếu công ty), tín phiếu (tín phiếu

kho bạc với kỳ hạn 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng hoặc công trái quốc gia) trên thị trường tài

chính quốc tế, các doanh nghiệp không chỉ quan tâm tới chất lượng của trái phiếu, số lãi

ghi trên trái phiếu mà còn phải lưu tâm tới tiền tệ định danh của trái phiếu và sự biến động

của tiền tệ đó.

4.3.3. Đầu tư quốc tế gián tiếp của các tổ chức kinh tế qua hình thức tín dụng

Về cơ bản, các nguyên tắc tín dụng quốc tế cũng được thực hiện như tín dụng giữa

các doanh nghiệp trong nước. Doanh nghiệp cho vay ngoài việc đối mặt với rủi ro tín dụng

lOMoARcPSD| 35966235

còn phải đối mặt với rủi ro tỷ giá hối đoái, nên ngoài các ràng buộc quy định trong khế

ước, các doanh nghiệp còn phải quan tâm tới các biến động kinh tế và sự thay đổi tỷ giá.

Lãi suất đối với khoản tiền vay là lãi suất thỏa thuận trên cơ sở thương lượng giữa

doanh nghiệp và người cho vay. Trong vay nợ quốc tế, lãi suất tiền vay đối với một khách

hàng cụ thể phản ánh mức độ tín nhiệm của khách hàng đó đối với người cho vay, đồng

thời nó còn chịu sự tác động của hàng loạt các nhân tố khác như: quan hệ bạn hàng, thời

hạn vay, lãi suất thị trường, khả năng biến động tỷ giá của đồng tiền vay…Thông thường,

người ta xác định lãi suất thực tế theo công thức sau:

Số tiền lãi phải trả hàng năm

Lãi suất thực tế =

Số tiền vay nhận được

Lãi suất có thể được trả vào ngày đáo hạn hoặc trả trước. Mỗi phương pháp thanh

toán sẽ tạo ra mức lãi suất thực tế khác nhau từ cùng một khoản tiền cho vay.

4.4 Một số vấn đề về tài chính công ty xuyên quốc gia (TNC)

4.4.1. Sự phát triển của các công ty xuyên quốc gia

- TNCs (Trans National Corporations) ra đời rất sớm cùng với việc mở rộng

quanhệ ngoại thương của thế giới, nhưng chỉ bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ thập niên 50

và có bước phát triển đột biến cả về quy mô và tốc độ vào thập kỷ 90n của thế kỷ XX.

- Các TNCs là hình thức vận động và phát triển cao của doanh nghiệp hiện

đại, làkiểu tổ chức sản xuất và tiêu thụ hàng hóa trên quy mô toàn thế giới.

- Các TNCs là các doanh nghiệp có quy mô lớn, có tiềm lực tài chính, công

nghệkhổng lồ, có chi nhánh phân bố rộng khắp thế giới, có khả năng khống chế các điều

kiện sản xuất và lưu thông hàng hóa để thu lợi nhuận cao.

- Nguồn gốc của đa số các TNCs là từ các nước phát triển. Các TNCs là các

nhàđầu tư trực tiếp chủ yếu, sở hữu hơn 80% vốn FDI của thế giới:

- Sản phẩm được sản xuất từ các TNCs rất đa dạng, phong phú, kinh doanh

nhiềungành nghề, nhiều mặt hàng khác nhau.

- Đặc điểm cơ bản trong mô hình tổ chức của các TNCs là các công ty mẹ và

côngty con. Trong hình thức tập đoàn kinh tế thì công ty mẹ thực hiện đầu tư tài chính dưới

hình thức mua lại hoặc xây dựng các chi nhánh mới sở hữu toàn bộ để chi phối và điều

hành hoạt động của các công ty con. Trong hình thức liên hiệp sản xuất thì công ty mẹ đầu

tư tài chính để mua cổ phiếu trên thị trường chứng khoán nhằm nắm cổ phần khống chế,

chi phối hoạt động của các công ty con.

lOMoARcPSD| 35966235

4.4.2. Nguồn vốn của các TNCs

Nguồn vốn tài trợ cho các hoạt động của TNCs có thể chia thành 2 nguồn tài trợ

chính: Nguồn tài trợ bên trong và nguồn tài trợ bên ngoài.

4.4.2.1. Nguồn tài trợ bên trong

- Nguồn vốn tái đầu tư từ lợi nhuận của công ty mẹ ở chính quốc và nguồn

vốn táiđầu tư từ lợi nhuận của các công ty con.

- Trường hợp công ty mẹ và một số công ty con trong nước thiếu vốn, nhưng

mộtsố công ty con khác trong nước đó có thu nhập cao, có nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi thì

công ty mẹ có thể yêu cầu sử dụng phần nguồn vốn nhàn rỗi từ các công ty con này để

giảm chi phí và tránh rủi ro tỷ giá hối đoái.

- Trường hợp các công ty con trong nước không có sẵn, công ty mẹ có thể vay

vốntừ các công ty con ở nước ngoài. Tuy nhiên, các công ty mẹ cũng phải tính toán tới rủi

ro tỷ giá hối đoái khi hoàn trả các khoản nợ đã vay ở các công ty con bằng ngoại tệ.

- Các công ty mẹ cũng có thể tính toán tới việc vay nợ các công ty con ở

nướcngoài và hoàn trả bằng hàng hóa để tránh các khoản thuế mà nước chủ nhà áp dụng

cho các công ty con.

4.4.2.2. Nguồn tài trợ từ bên ngoài

Gồm các nguồn vay từ các ngân hàng thương mại hoặc các tổ chức tài chính khác

bằng nội tệ hoặc bằng ngoại tệ. Khi quyết định vay vốn quốc tế bằng một loại ngoại tệ nào

đó, các TNC cũng như các doanh nghiệp kinh doanh quốc tế cần cân nhắc, tính toán các

khía cạnh cơ bản là: Sự ngang bằng lãi suất, tỷ giá mua bán kỳ hạn, dự báo về sự thay đổi

của tỷ giá ngoại hối của đồng tiền vay trên thị trường thế giới.

- Sự ngang bằng lãi suất: Chi phí của việc vay vốn ngoại tệ của doanh nghiệp không

chỉ phụ thuộc vào lãi suất vay vốn ngoại tệ, mà còn phụ thuộc vào những thay đổi của giá

trị tiền tệ được vay trong suốt thời gian vay nợ.

Như vậy, khi ngoại tệ vay tăng giá trong thời gian vay sẽ làm cho lãi suất vay vốn

thực tế tăng lên so với lãi suất vay danh nghĩa; khi ngoại tệ vay giảm giá trong thời gian

vay sẽ làm cho lãi suất vay vốn thực tế giảm đi so với lãi suất danh nghĩa. Điều này đồng

nghĩa với việc doanh nghiệp nên vay bằng ngoại tệ mà trong thời gian vay nợ doanh nghiệp

dự kiến ngoại tệ này sẽ giảm giá.

4.4.2.3. Chu chuyển vốn của các TNCs

lOMoARcPSD| 35966235

Chu chuyển vốn trong các TNCs thông qua đầu tư

Hình thức của các TNCs có ảnh hưởng rất lớn, thậm chí chi phối đặc điểm chu

chuyển vốn của các TNCs. Hình thức tổ chức phổ biến của TNCs hiện đại là các tập đoàn

hoặc liên hiệp sản xuất.

Các tập đoàn thường xây dựng một công ty mẹ và một ngân hàngđộc quyền để phục

vụ cho mục đích điều hành của mình đối với các công ty con. Hình thức điều hành của tập

đoàn được tổ chức theo cơ cấu kiểm soát trực tiếp từ trung tâm tới các chi nhánh thông qua

Hội đồng quản trị gồm các cổ đông có số lượng cổ phiếu lớn trong tập đoàn. Công ty mẹ

không sản xuất kinh doanh trực tiếp nhưng nắm gĩư cổ phần khống chế của các công ty

con. Do có sự phụ thuộc sâu sắc giữa các công ty con vào công ty mẹ, nên sự kiểm tra,

kiểm soát của công ty mẹ đối với công ty con rất chặt chẽ.

Chu chuyển vốn của TNCs thông qua chuyển giá

Việc định giá trao đổi nội bộ giữa các công ty thành viên là một hình thức để các

TNCs thực hiện việc chu chuyển vốn đạt hiệu quả cao nhất trong toàn bộ hệ thống. Mục

đích chủ yếu là phân phôi lại thu nhập chịu thuế từ nơi có thuế suất cao sang nơi có thuế

suất thấp để giảm số thuế phải nộp. Đông thời, trong quá trình chuyển giá giữa các công ty

con thì vốn của các TNC cũng được chuyển sang các quốc gia có mức thuế suất thấp để

điểu chỉnh lợi ích của toàn bộ TNC.

Chu chuyển vốn của các TNCs thông qua các khoản vay nội bộ

Hình thành và hoàn trả các khoản nợ vay giữa công ty mẹ và công ty con, hay giữa

các công ty con với nhau là cơ chế chuyển nhượng hợp pháp mà các TNCs hay sử dụng để

tài trợ cho các hoạt động ở nước ngoài và chuyển vốn có tính chất quốc tế. Các phương

pháp thường được sử dụng là:

- Vay trực tiếp: Là việc vay mượn trực tiếp từ công ty mẹ đến một công ty con,

hoặc giữa công ty con ở nước này với một công ty con ở nước khác. Khi một công ty con

kinh doanh có lai ở quốc gia có thuế thu nhập cao thì họ sẽ cho một công ty con trong TNC

cần đến vốn ở quốc gia khác hay công ty mẹ vay với lãi suất thấp (thậm chí không lãi) để

mở rộng thị trường; hoặc công ty đó đi vay với lãi suất cao. Lôgíc của chiến lược này là

công ty con có lợi nhuận cao không cần tính lãi suất cao (hoặc vay với lãi suất thấp) vì sẽ

bị Chính phủ đánh thuế nhiều. Trong khi đó TNC có vốn mở rộng kinh doanh ở địa phương

khác.

- Vay giáp lưng (hay vay liên kết, vay nối tiếp): Là chiến lược vay tiền liên

quan đến một bên thứ ba quản lý khoản vay nhằm phòng tránh các rủi ro chính trị. Thường

được dùng để tài trợ vốn cho các công ty con hoạt động ở các quốc gia có lãi suất vay cao,

thị trường vốn hạn chế hoặc vay có các biến động có liên quan tới các rủi ro chính trị như

lOMoARcPSD| 35966235

sung công tài sản, trưng thu, trưng mua tài sản… Trong đó công ty mẹ thực hiện kí quỹ với

một ngân hàng lớn trên thế giới có ràng buộc chặt chẽ với Chính phủ nước sở tại của công

ty con. Công ty con sẽ thực hiện vay vốn ở ngân hàng này. Ngân hàng hoạt động như một

trung gian và hưởng lợi từ chênh lệch giữa số lãi phải trả trên mức kí quỹ của công ty mẹ

và số lãi nhận được từ việc cho công ty con vay. Có thể mô tả bằng mô hình sau:

Hình 4.1. Mô hình phương thức vay giáp lưng

- Vay song song: Là phương pháp tránh các hạn chế về rủi ro tỷ giá hối đoái, có được

ngoại tệ cần tài trợ cho kinh doanh với giá hấp dẫn, tránh các hạn chế về quản lý ngoại hối,

tránh tỉ lệ lãi suất tiền lời cho các khoản đầu tư ở nước ngoài hay chuyển các khoản tiền bị

phong toả về nước…

Trường hợp các công ty muốn tránh rủi ro ngoại hối, có được ngoại tệ tài trợ kinh

doanh với giá hấp dẫn, tránh các rào cản trong quản lý ngoại hối, thì công ty mẹ (hoặc công

ty con khác trong TNC) sẽ cho một công ty con của TNC khác đang hoạt động ở một quốc

gia khác vay: công ty con sẽ vay ở TNC khác số tiền tương ứng bằng ngoại tệ khác. Có

thể trình bày bằng sơ đồ sau:

lOMoARcPSD| 35966235

Hình 4.2. Mô hình vây song song hạn chế rủi ro tỷ giá

Trường hợp cần giải phóng số vốn bị phong toả, chuyển tiền về nước, công ty con

của TNC tại quốc gia đó sẽ cho một TNC khác vay bằng tiền tệ nước đó và công ty mẹ sẽ

đi vay của công ty con kia một số tiền tương ứng.

Có thể biểu diễn bằng sơ dồ sau:

Hình 4.3. Mô hình vay song song để chuyển tiền, giải toả vốn

4.4.2.4. Quản trị mạng thanh toán đa quốc gia

Trong quá trình kinh doanh của các TNC, quan hệ kinh tế- tài chính nội bộ giữa các

công ty con với công ty mẹ, giữa các công ty con với nhau có vị trí rất quan trọng. Trong

quá trình đó, nảy sinh các quan hệ thanh toán và giữ tiền giữa các công ty con với công ty

mẹ và quan hệ giữa các công ty con với nhau. Theo thời gian và hợp đồng, các nghĩa vụ

thanh toán này sẽ được thực hiện. Để quá trình thanh toán nội bộ có hiệu quả cao hơn,

nhiều TNC đã mở tài khoản thanh toán bù trừ (Clearing account), thành lập các trung tâm

thanh toán bù trừ (Clearing center) và cho phép tring tâm này có quyền chuyển tiền khi

cần thiết để thanh toán trong nội bộ công ty, tạo nên mạng thanh toán đa quốc gia. Các

nguyên nhan khiến mạng thanh toán đa quốc gia trở nên thông dụng là:

- Giúp công ty mẹ thực hiện việc ràng buộc tài chính với các công ty con.

- Giúp công ty con thực hiện nhanh chóng quá trình thanh toán.

- Công ty mẹ nắm được công ty con nào có nhiều tiền lưu đọng để có thể

lấynguồn tiền này cung cấp cho các hoạt động ở các địa phương khác.

- Chi phí chuyển ngoại hối thấp vì hầu hết các khoản thanh toán đã được bù

trừ.

lOMoARcPSD| 35966235

- Có dòng tiền chu chuyển giữa các công ty con của TNC F. trong kỳ thanh

toán:

Tuy nhiên, khi thực hiện mạng đa quốc gia cũng phát sinh một số vấn đề cần lưi ý:

- Các quốc gia kiểm soáy các giao dịch này bằng cách cho phép họ giao

dịchthương mại mà không cho phép chuyển tiền một chiều.

- Trong một số trường hợp, Chính phủ cho phép thanh toán chậm đơi với hàng

hoánhập khẩu từ 60 ngày đến 90 ngày, đã làm chậm quá trình thanh toán của mạng,

gây ảnh hưởng tới hoạt động của mạng do rủi ro hối đoái.

- Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các công ty con và các nàh quản trị của

trungtâm thanh toán.

lOMoARcPSD| 35966235

CHƯƠNG 5: TÀI TRỢ QUỐC TẾ CỦA CHÍNH PHỦ (3 TIẾT) 5.1Nội dung và ý

nghĩa của khoản tài trợ quốc tế cho Chính phủ

5.1.1. Những vấn đề chung về vay nợ quốc tế

Cùng với việc huy động nguồn vốn trong nước, việc vay nợ nước ngoài là một

phương thức, một biện pháp quan trọng của tín dụng Nhà nước đặc biệt đối với các nước

đang phát triển và các nước nghèo. Ở những nước này mức thu nhập bình quân đầu người

còn thấp, chỉ đủ cho tiêu dùng thường xuyên của người dân, thậm chí ở một số nước mức

thu nhập không đủ để tiêu dùng ở mức tối thiểu. Điều đó đã không cho phép Chính phủ

tăng mức vay vốn trong nước để bù đắp thiếu hụt ngân sách. Trong lúc đó, các nhu cầu chi

tiêu theo chức năng của Nhà nước tăng lên, đặc biệt là đầu tư cho những dự án phát triển

trong chiến lược kinh tế. Tất cả những điều đó đã thôi thúc Chính phủ các nước đang phát

triển, các nước nghèo tìm đến vay vốn ở những nước giàu có, và vay ở các tổ chức tài chính

tiền tệ quốc gia.

Mục đích vay nợ quốc tế (Vay nợ nước ngoài của tín dụng Nhà nước) là để bù đắp

thiếu hụt ngân sách. Nếu sử dụng nguồn vốn này để bù đắp cho các khoản chi thường xuyên

của Ngân sách (chi cho tiêu dùng) thì hậu quả mang lại là gánh nợ nước ngoài ngày càng

chồng chất, khó có khả năng trả nợ. Nếu sử dụng nguồn vốn này cho đầu tư phát triển kinh

tế, được liên kết vào quá trình tái sản xuất mở rộng thì nó diễn ra với hiệu quả cao và đảm

bảo trả nợ kịp thời. Như vậy yếu tố quyết định của việc vay nợ nước ngoài là hiệu quả

mang lại như thế nào và khả năng trả nợ ra sao.

5.1.2. Phân loại vay quốc tế của Chính phủ

Căn cứ vào các tiêu chí khác nhau có thể phân chia vay quốc tế của Chính phủ thành

nhiều loại:

- Căn cứ vào mục đích khoản vay:

• Vay bù đắp thiếu hụt ngân sách được thực hiện khi các khoản thu trong nước

không đủ trang trải các nhu cầu chi tiêu tối thiểu của Chính phủ.

• Vay tài trợ cho các chương trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội được các

Chính phủ thực hiện khi nguồn lực trong nước có hạn, nhưng nhu cầu phát triển kinh tế,

đặc biệt là các cơ sở hạ tầng và các chương trình xã nhội của đất nước rất lớn. - Căn cứ

vào thời hạn hoàn trả

• Vay ngắn hạn được thực hiện khi có nhu cầu đột xuất, bất thường.

• Vay trung hạn và vay dài hạn được thực hiện cho các dự án, các chương tình

kinh tế – xã hội có tính lâu dài, bền vững.

lOMoARcPSD| 35966235

- Căn cứ vào người cho vay: Vay cá nhân, vay các tổ chức kinh tế – xã hội,

vay Chính phủ song phương, vay Chính phủ đa phương, vay các tổ chức quốc tế.

- Căn cứ điều kiện điều khoản vay:

• Vay thương mại: Theo điều kiện thị trường

• Vay ưu đãi: Được hưởng các ưu đãi khác nhau

5.1.3. Các hình thức vay nợ quốc tế

5.1.3.1. Vay nợ quốc tế dưới hình thức hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)

Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA - Official Development Assistance) là sự hợp tác

phát triển của một nước với một hay nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế (bên nước ngoài). Hỗ

trợ của bên nước ngoài dưới dạng tiền tệ, hàng hoá, chuyển giao kỹ thuật và công nghệ,

chuyển giao tri thức theo Điều ước quốc tế về ODA được ký kết chính thức giữa Chính phủ

nước nhận viện trợ và các đối tác tài trợ. Theo tổ chức hợp tác phát triển kinh tế (OECD)

thì ODA là một giao dịch chính thức của một quốc gia với một quốc gia khác được thiết

lập với mục đích là thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của các nước đang phát triển.

Điều kiện Tài chính của giao dịch này có tính chất ưu đãi và thành tố viện trợ không hoàn

lại chiếm ít nhất là 25%. Theo các nhà nghiên cứu Ngân hàng Thế giới, ODA là một phần

của tài chính phát triển chính thức (ODF), trong đó yếu tố không hoàn lại cộng với cho vay

ưu đãi phải chiếm ít nhất 25% trong tổng nguồn lực hỗ trợ, ODA là một nguồn thu quan

trọng của Ngân sách Nhà nước.

Căn cứ theo các tiêu thức phân loại, hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) gồm các

loại sau đây:

Theo phương thức hoàn trả, ODA gồm có 2 loại:

- Hỗ trợ phát triển chính thức có hoàn lại (ODA cho vay ưu đãi)

Là vốn tài trợ của các nước được ưu tiên sử dụng cho các dự án và chương trình xây

dựng hoặc cải tạo cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội thuộc các lĩnh vực: năng lượng, giao thông

vận tải, thông tin liên lạc, thuỷ lợi, cơ sở hạ tầng công nghiệp, xã hội và một số lĩnh vực

khác. Nước nhận tài trợ sau một thời gian nhất định phải hoàn trả lại vốn vay cho các nước

tài trợ, thông thường kèm theo lãi suất ưu đãi. Trong ODA cho vay ưu đãi có yếu tố không

hoàn lại đại ít nhất 25% giá trị khoản vay. Nhà nước có thể dùng ODA cho các chủ thể

trong nước vay lại để thực hiện đầu tư vào các chương trình quốc gia có khả năng thu hồi

vốn.

- Hỗ trợ phát triển chính thức không hoàn lại.

Là hình thức viện trợ không hoàn lại, thường có quy mô nhỏ, được ưu tiên sử dụng

cho các chương trình và dự án trong các lĩnh vực: Y tế, dân số và kế hoạch hoá gia đình;

lOMoARcPSD| 35966235

giáo dục và đào tạo; các vấn đề xã hội; bảo vệ môi trường, môi sinh; nghiên cứu các chương

trình, dự án phát triển; hỗ trợ Ngân sách; hỗ trợ nghiên cứu khoa học và công nghệ; nâng

cao năng lực quản lý Nhà nước và một số lĩnh vực khác.

Nhìn chung, ODA thường có quy mô lớn nhưng với lãi suất ưu đãi và thời hạn hoàn

trả dài. Về cơ bản ODA là vốn vay phải trả cả gốc lẫn lãi nhưng đó là hình thức vay cho

đầu tư phát triển dài hạn (thời gian hoàn trả từ 10 -50 năm) và thường có thêm thời gian

ân hạn (từ 10 - 12 năm) và rất thích hợp với các nước đang phát triển đang tiến hành công

nghiệp hoá, hiện đại hoá. ODA cũng đã chiếm vị trí quan trọng trong các nguồn vốn ở Việt

Nam, góp phần phát triển cơ sở hạ tầng của đất nước, phát triển nguồn nhân lực, y tế, giáo

dục.

Đặc biệt ODA đã phát huy tác dụng tích cực trong việc xoá đói giảm nghèo, phát

triển nông nghiệp, nông thôn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội ở các địa phương,

ở các vùng trong cả nước. Ngoài các ưu đãi về lãi suất, thời hạn cho vay, thời gian ân hạn...

ODA còn có một sức mạnh "vô hình" mà các nguồn vốn khác không thể so sánh nổi đó là

đi kèm các khoản vay ưu đãi, các nhà tài trợ còn cung cấp cho nước đi vay hàng loạt các

khoản hỗ trợ kỹ thuật dưới hình thức có thể bằng vật chất hoặc có thể là phi vật chất được

thực hiện dưới nhiều dạng khác nhau như tư vấn, đào tạo, chuyển giao công nghệ... hoặc

kết hợp cả hai.

Các dự án ODA sử dụng nguồn vốn nước ngoài nhưng Ngân sách Nhà nước phải

bảo đảm trả nợ cả gốc và lãi và về thực chất ODA phản ánh các khoản chi tiêu từ Ngân

sách Nhà nước. Do vậy các khoản ODA cần được quản lý như đối với nguồn thu của Ngân

sách Nhà nước dành cho đầu tư phát triển. Phần vay ưu đãi phải được hạch toán để đảm

bảo thực hiện nghĩa vụ trả nợ nước ngoài và ổn định chi tiêu Ngân sách Nhà nước.

5.1.3.2. Vay nợ nước ngoài dưới hình thức phát hành trái phiếu quốc tế

Phát hành trái phiếu quốc tế của Nhà nước vào thị trường vốn quốc tế để huy động

vốn của các nhà đầu tư nước ngoài cũng là một kênh huy động vốn quan trọng. Trái phiếu

quốc tế là chứng chỉ vay nợ có thời hạn, có lãi do Nhà nước phát hành và là một loại chứng

khoán có thể chuyển đổi được, người sở hữu có thể bán nó bất kỳ lúc nào. Việc huy động

vốn theo phương thức này cũng là khoản vay nước ngoài, Nhà nước phải có trách nhiệm

hoàn trả cả gốc và lãi khi đến hạn. Biện pháp này có ưu điểm:

- Chi phí thấp hơn vay thương mại nước ngoài

- Xác lập được mối liên hệ trực tiếp giữa Việt Nam (người đi vay) và các nhà

đầutư quốc tế, trên cơ sở đó mở rộng quan hệ và nâng cao uy tín của Việt Nam trên thị

trường vốn quốc tế đồng thời tạo ra một kênh mới trong huy động vốn cho đầu tư phát

triển.

lOMoARcPSD| 35966235

- Người phát hành được độc lập về Tài chính, chủ động hơn trong việc phát

hành,sử dụng vốn vay mà không bị lệ thuộc vào các điều kiện và sự kiểm soát của người

cho vay.

- Có sự linh hoạt hơn đối với các nhà đầu tư do trái phiếu quốc tế của Nhà

nước cóthể kinh doanh, mua bán trên thị trường thứ cấp, ít rủi ro.

5.1.3.3. Vay thương mại quốc tế

Vay thương mại quốc tê có thể biểu hiện dưới các hình thức sau:

Một là, Nhà nước tiến hành vay nợ các ngân hàng thương mại, các tổ chức Tài chính

tiền tệ ở các quốc gia trên thế giới. Vay nợ thương mại nước ngoài có nhược điểm là thời

gian vay vốn ngắn, lãi suất cao theo lãi suất được hình thành trên thị trường Tài chính thế

giới, có tỷ lệ rủi ro cao, khó mua bán, chuyển nhượng trên thị trường. Khi tới hạn thanh

toán, Nhà nước phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo cam kết quy định. Nhìn chung các

khoản vay thương mại nước ngoài phải chịu những ràng buộc chặt chẽ của các định chế

Tài chính quốc tế và chịu ảnh hưởng mạnh bởi các điều kiện của thị trường Tài chính quốc

tế. Do vậy khi vay nợ thương mại Nhà nước cần nhắc kỹ lưỡng các điều kiện vay trả, hiệu

quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ của Nhà nước.

Hai là,Vay thương mại quốc tế của Chính phủ qua phát hành trái phiếu ra nước

ngoài: Đây là hình thức được thực hiện phổ biến nhất và có lịch sử lâu đời. Người mua

trái phiếu là các tổ chức, cá nhân nước ngoài với mục đích tìm kiếm lợi nhuận cao và ít

bán lại trái phiếu. Thường lợi nhuận cao hơn so với cho vay trong nước.

Ba là, Vay thương mại các Chính phủ, các tổ chức trung gian tài chính nước ngoài

bao gồm:.

- Chính phủ các nước có thể trực tiếp vay thương mại các Chính phủ và các

tổchức tài chính nước ngoài cho các chương trình, dự án của mình. Thủ tục nghiệp vụ

tương tự như tư nhân vay. Chính phủ phải lập dự án tiền khả thi và gửi đề nghị vay vốn tới

người vay. Người cho vay sẽ nghiên cứu, nếu chấp thuận hai bên sẽ ký hợp đồng với các

điều khoản cần thiết. Điểm khác biệt cơ bản là các điều kiện về thế chấp, cầm cố tài sản

không khắt khe, chủ yếu là dự và “tín chấp” của Chính phủ nước vay.

- Ngoài ra, Chính phủ còn đứng ra cam kết bảo lãnh cho các doanh nghiệp

Nhànước hoặc tư nhân vay nợ của các tổ chức tài chính nước ngoài. Nếu doanh nghiệp

Nhà nước hoặc tư nhân không trả được nợ nước ngoài, Chính phủ phải đứng ra trả nợ thay,

sau đó đòi nợ của các người vay trong nước.

Tóm lại vay nước ngoài là một biện pháp chiến lược quan trọng đối với các nước

nghèo và các nước đang phát triển, nó giúp cho các nước này nguồn tài trợ vốn bên ngoài

để đầu tư phát triển kinh tế, phá vỡ vòng luẩn quẩn nghèo đói, tạo đà cho những phát triển

lOMoARcPSD| 35966235

nhảy vọt nhanh chóng hơn, xoá dần sự cách biệt và những mối quan hệ bất bình đẳng giữa

các nước giàu và các nước nghèo trên thế giới.

5.2 Nghiệp vụ vay nợ quốc tế của Chính phủ

5.2.1. Các nghiệp vụ vay thương mại quốc tế của Chính phủ

5.2.1.1. Vay thương mại quốc tế của Chính phủ qua phát hành trái phiếu ra nước

ngoài

Đây là hình thức được thực hiện phổ biến nhất và có lịch sử lâu đời. Người mua trái

phiếu là các tổ chức, cá nhân nước ngoài với mục đích tìm kiếm lợi nhuận cao và ít bán lại

trái phiếu. Thường lợi nhuận cao hơn so với cho vay trong nước.

Việc phát hành trái phiếu quốc tế của Chính phủ đã xuất hiện từ lâu ở một số quốc

gia Châu Âu. Tuy nhiên, nó chỉ thực sự phát triển mạnh mẽ vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế

kỷ XX, với London là trung tâm tài chính quốc tế chủ yếu. Lúc này, do cách mạng công

nghiệp lần thứ nhất, Anh, Pháp và một số nước Châu Âu đã tích lũy được một lượng vốn

lớn. Người phát hành trái phiếu là Chính phủ một số nước có tiềm lực kinh tế, có nguồn tài

nguyên phong phú, nhưng nguồn vốn nội địa nhỏ bé như Hoa Kỳ, Canada, Achentina,

Australia v.v… Ngoài ra, Chính phủ Anh còn đóng vai trò tích cực trong việc đảm bảo các

vụ vỡ nợ sẽ được giải quyết nhanh chóng và không dẫn đến sự sụp đổ trong thương mại và

vay nợ quốc tế.

Việc phát hành trái phiếu quốc tế Chính phủ thường phải thông qua 3

nhóm:

• Nhóm quản lý gồm Chính phủ phát hành và một tập đoàn bảo lãnh và quản

lý phát hành để quyết định đồng tiền phát hành, kỳ hạn trái phiếu và những vấn đề có liên

quan tới yếu trố kỹ thuật của đợt phát hành.

• Nhóm bao tiêu thường gồm từ 10 – 200 ngân hàng và công ty chứng khoán

đứng ra bảo lãnh việc tiêu thụ trái phiếu vủa đợt phát hành, trợ giúp việc phân bổ trái phiếu

đến các nhà đầu tư.

• Nhóm bán trái phiếu có nhiệm vụ bán trái phiếu cho các nhà đầu tư.

Ưu điểm: Ngoài lãi suất thị trường thì các Chính phủ không chịu ràng buộc bởi bất

kỳ điều kiện gì nên có thể tăng quy mô khoản vay và lựa chọn ngoại tệ cần thiết. Có thể

huy động được một khoản vay vốn lớn trong một thời gian huy động vốn rất ngắn, đáp ứng

được nhu cầu đầu tư.

Nhược điểm: Lãi suất cao, thậm chí cao hơn trong nước; không có đàm phán hoãn

nợ, giãn nợ, hay xóa nợ và phải trả đúng hạn cả vốn và lãi cho người cho vay. 5.2.1.2. Vay

thương mại các Chính phủ, các tổ chức trung gian tài chính nước ngoài

lOMoARcPSD| 35966235

Vay thương mại các Chính phủ, các tổ chức trung gian tài chính nước ngoài có thể

tiến hành dưới các hình thức sau: