Bài nghiên cứu pháp luật và đạo đức báo chí truyền thông | Học viện Báo chí và Tuyên truyền

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
KHOA PHÁT THANH - TRUYỀN HÌNH
------------------------------
BÀI NGHIÊN CỨU
MÔN: PHÁP LUẬT ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ
Sinh viên: NGUYỄN THỊ THU HÀ
Mã số sinh viên: 2156070019
Lớp tín chỉ: K41.12
Lớp chuyên ngành: BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ K41
Hà Nội, tháng 3 năm 2022 Đề bài:
Câu 1: Liệt kê những trường hợp lạm dụng danh nghĩa nhà báo làm sách
nhiễu và vi phạm pháp luật (điểm c khoản 3 điều 25 Luật báo chí 2016). Lấy
3 trường hợp, trong đó phân tích rõ một trường hợp.
Câu 2: Điều 9 trong Luật báo chí 2016 có làm phương hại đến quyền tự do
báo chí và tự do ngôn luận trên báo chí của nhân dân không? Vì sao? Bài làm Câu 1:
Thời gian qua, Bộ TT&TT nhận được nhiều thông tin, phản ánh về việc có một
số cơ quan báo chí trong đó chủ yếu là tạp chí thuộc các tổ chức xã hội, tổ chức
xã hội - nghề nghiệp, lợi dụng danh nghĩa báo chí để hoạt động trái pháp luật,
sách nhiễu cơ quan, doanh nghiệp, địa phương.
Đó là tình trạng một số cơ quan báo chí, nhà báo, phóng viên, cộng tác viên có
hành vi vượt quá chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cụ thể là các trường hợp lạm
dụng danh nghĩa nhà báo làm sách nhiễu và vi phạm pháp luật.
Căn cứ vào điểm c khoản 3 điều 25 trong Luật báo chí 2016:
“Không được lạm dụng danh nghĩa nhà báo để sách nhiễu và làm việc vi phạm pháp luật”
Qua nghiên cứu và tham khảo tài liệu đã có rất nhiều trường hợp đã vi phạm vào
điều nêu trên, cụ thể như sau:
Trường hợp 1: “Bắt 3 đối tượng lợi dụng danh nghĩa nhà báo cưỡng đoạt tài sản”
– Bài viết được đăng trên Báo điện tử VTV News.
“Công an TP Hải Phòng cho biết, Công an quận Hồng Bàng đã ra quyết định bắt
khẩn cấp, tạm giữ hình sự đối với 3 đối tượng lợi dụng danh nghĩa nhà báo để
cưỡng đoạt tài sản.”
Trước đó, vào lúc 17h10 ngày 24/3, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận
Hồng Bàng đã bắt quả tang đối tượng Phạm Văn Tân, sinh năm 1990, ở Xuân
Đài, Trường Thọ, huyện An Lão (Hải Phòng) là phóng viên hợp đồng của báo
Kinh doanh và Pháp luật; Phan Thành Long, sinh năm 1991, ở Áng Sơn, Thái
Sơn, An Lão (Hải Phòng) là nhân viên hợp đồng của báo Kinh doanh và Pháp
luật có hành vi đe dọa, lợi dụng danh nghĩa nhà báo để chiếm đoạt tài sản của bà
Đào Thị Đài, ở phường Máy Tơ, quận Ngô Quyền, Hải Phòng.
Phạm Văn Tân là người trực tiếp lái xe ô tô đưa Phan Thành Long đến nhà bà Đài
nhận tiền với lý do gia đình bà Đài xây dựng công trình không theo đúng giấy
phép xây dựng, vi phạm Luật xây dựng. Nếu bà Đài không chi tiền, Long và Tân
sẽ có bài viết về vi phạm xây dựng của gia đình đăng trên báo Kinh doanh và
Pháp luật... Đúng lúc bà Đài đưa tiền, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận
Hồng Bàng đã có mặt kịp thời, tóm gọn 2 đối tượng này.
Ngay sau khi bắt quả tang hai đối tượng Tân và Long đang nhận tiền, Cơ quan
Cảnh sát điều tra Công an quận Hồng Bàng đã tiến hành bắt và khám xét khẩn
cấp với Phan Văn Thương, sinh năm 1974, ở Tổ 31, phường Vĩnh Niệm, quận Lê
Chân (Hải Phòng), là Trưởng Văn phòng đại diện báo Kinh doanh và Pháp luật
tại Hải Phòng về tội "Cưỡng đoạt tài sản". Khám xét khẩn cấp nơi ở và nơi làm
việc của Phan Văn Thương, cơ quan công an đã thu giữ nhiều tài liệu liên quan
đến hành vi phạm tội nói trên.
Tại cơ quan công an, bước đầu cả 3 đối tượng Thương, Tân và Long đã khai nhận
toàn bộ hành vi phạm tội của mình. Phan Văn Thương với vai trò "thủ lĩnh" đã tổ
chức khá bài bản cho các phóng viên và cộng tác viên nắm tình hình, phát hiện
các hộ gia đình, các tổ chức xã hội có dấu hiệu vi phạm về quản lý xã hội, trật tự
xây dựng, sau đó trực tiếp đến đe dọa sẽ viết bài đăng trên báo Kinh doanh và
Pháp luật nếu họ không chịu nộp tiền.
Thủ đoạn này đã được nhóm đối tượng trên thực hiện trong thời gian dài và thu
tiền trót lọt của nhiều người. Theo "luật" Phan Văn Thương tự đặt ra, đối tượng
sẽ được hưởng 10% trong tổng số tiền thu được sau mỗi phi vụ. Chỉ tính trong
tháng 3/2017, Phạm Văn Tân đã được "hưởng" 20 triệu đồng từ tiền thu bất chính.
Trường hợp 2: “Truy tố cựu nhà báo lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt
tài sản”. – Bài viết đăng trên Báo Công an thành phố Đà Nẵng.
Lợi dụng là Phó Văn phòng đại diện Báo Văn nghệ tại miền Trung - Tây Nguyên
(đóng tại TP Nha Trang, Khánh hòa), Phùng Thế Dũng (1968, trú P. Phước Long,
TP Nha Trang) đã chỉ đạo làm khống hồ sơ, chiếm đoạt hơn 2,1 tỷ đồng. Phùng
Thế Dũng đã bị truy tố về tội: “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản”.
Cùng bị truy tố về tội danh này còn có Lê Thị Mỹ Hớn (1989, cựu kế toán của
Văn phòng đại diện Báo Văn nghệ tại miền Trung - Tây Nguyên). (Ảnh: Trích bài viết)
Từ tháng 6 đến 9-2016, lợi dụng chức vụ là Phó Văn phòng đại diện, Dũng đã chỉ
đạo Hớn tạo khống nhiều hồ sơ cho các cá nhân không phải CB-NV cơ quan vay
tiền ngân hàng. Theo thỏa thuận, Dũng giúp làm hồ sơ vay tiền, người vay phải
nâng mức vay cao hơn nhu cầu để Dũng nhận phần cao hơn này.
Dũng chỉ đạo Hớn đánh máy, lập khống hợp đồng lao động, quyết định nâng
lương, sao kê 3 tháng tiền lương; sau đó, Dũng ký, đóng dấu vào các tài liệu. Hớn
biết rõ các cá nhân đó không phải CB-NV cơ quan nhưng vẫn làm theo chỉ đạo
của Dũng. Hớn còn trực tiếp đưa hồ sơ cho ngân hàng thẩm định; đưa 24 cá nhân
vay tiêu dùng đến ngân hàng nhận tiền. Từ tháng 6 đến 9-2016, Dũng đã chỉ đạo
hợp thức 24 cá nhân bên ngoài thành CB-NV cơ quan để hợp thức hồ sơ vay, qua
đó được duyệt vay tổng cộng 2,135 tỷ đồng.
Cơ quan điều tra xác định, Dũng chiếm đoạt 2,135 tỷ đồng của ngân hàng. Trong
đó, Dũng lấy 1,225 tỷ đồng, 910 triệu đồng đưa cho 24 cá nhân vay để những
người này hàng tháng đưa tiền cho Dũng trả ngân hàng tương ứng với số vay thực
tế, còn Dũng trả ngân hàng tương ứng với số tiền cao hơn đã nhận từ người vay.
Theo hồ sơ của cơ quan điều tra, 11 cá nhân vay khai nhận, bản thân không phải
nhân viên, cộng tác viên của cơ quan đại diện Báo Văn nghệ. Khi làm hợp đồng
vay, tất cả đều không biết sẽ vay ngân hàng nào, thủ tục ra sao, chỉ đưa chứng
minh nhân dân, sổ hộ khẩu theo yêu cầu của Dũng và ký vào các giấy tờ Dũng
làm sẵn, gồm: Hợp đồng lao động, giấy đăng ký vay, bảng lương 3 tháng gần nhất.
Cơ quan điều tra xác định, đối với 24 trường hợp đứng tên vay tiền ngân hàng,
11 trường hợp chỉ biết Dũng có thể làm hồ sơ vay tiền ngân hàng, không biết rõ
điều kiện, thủ tục được vay nên đã làm theo hướng dẫn của Dũng, không có ý
thức chiếm đoạt nên không phải đồng phạm giúp sức cho Dũng. 13 trường hợp
còn lại, cơ quan điều tra đã thông báo truy tìm, khi đủ cơ sở sẽ tiếp tục xem xét,
xử lý. Việc các cá nhân chưa thanh toán đủ tiền cho ngân hàng chỉ là tranh chấp
quan hệ dân sự, không xem xét trách nhiệm hình sự.
Ông Nguyễn Thanh Hào - Phó Viện trưởng VKSND tỉnh Khánh Hòa cho biết,
VKSND tỉnh đã chuyển hồ sơ truy tố 2 đối tượng Dũng và Hớn sang TAND cùng
cấp. Theo đó, Dũng và Hớn bị truy tố theo điểm a khoản 4 Điều 355 Bộ luật Hình
sự. Cả hai bị áp dụng tình tiết tăng nặng phạm tội 2 lần trở lên.
Trong một vụ án khác, vào tháng 11-2021, HĐXX phúc thẩm TAND tỉnh Phú
Yên đã tuyên án bị cáo Dũng 6 năm tù về tội: “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.
Trường hợp 3: “Khởi tố nhà báo lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội” – Bài
viết đăng trên Báo công an tỉnh Nghệ An.
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thị xã Kỳ Anh cho biết đơn vị vừa ra quyết
định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh bắt tạm giam đối với Trần Huy Lâm
(SN 1976), trú tại xã Tân Lâm Hương, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh về tội “Lợi
dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi”.
Qua công tác nắm tình hình, lực lượng Công an thị xã Kỳ Anh xác định thời gian
qua trên địa bàn xuất hiện một số đối tượng lợi dụng danh nghĩa báo chí để tổ
chức hoạt động cưỡng đoạt tài sản của người khác. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của
đồng chí Giám đốc Công an tỉnh, đơn vị đã tập trung lực lượng và phương tiện
đấu tranh, bắt giữ các đối tượng phạm tội.
(Thượng tá Nguyễn Hồng Phong - Giám đốc Công an tỉnh trực tiếp làm việc với
Trần Huy Lâm)
Hiện cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thị xã Kỳ Anh đã ra quyết định khởi tố
vụ án, khởi tố bị can đối với Trần Huy Lâm về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn
gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi” quy định tại Điều 358 Bộ luật Hình
sự. Vụ án đang được điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.
Phân tích: Trường hợp 2: Cựu nhà báo lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản.
Đây là những hoạt động thiếu chuẩn mực, có dấu hiệu vi phạm đạo đức nghề
nghiệp, trái quy định pháp luật; ảnh hưởng đến hoạt động hợp pháp và gây bức
xúc cho cơ quan, doanh nghiệp, địa phương; làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín,
hình ảnh của những cơ quan báo chí, người làm báo chân chính. Hiện tượng này
đã tồn tại âm ỉ một thời gian, nhưng gần đây có chiều hướng gia tăng, biến tướng
phức tạp. Trong vụ việc đó, vào tháng 11-2021, HĐXX phúc thẩm TAND tỉnh
Phú Yên đã tuyên án bị cáo Dũng 6 năm tù về tội: “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.
Một phần nguyên nhân là do sự suy thoái, yếu kém về đạo đức; sự buông lỏng
quản lý, giáo dục của cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí; lãnh đạo cơ quan báo
chí thiếu kiểm soát để một bộ phận phóng viên, cộng tác viên không thực chất
hoạt động nghiệp vụ, lợi dụng danh nghĩa báo chí để trục lợi. Bên cạnh đó, không
loại trừ nguyên nhân là khả năng một số lãnh đạo cơ quan báo chí tạo sức ép về
làm kinh tế, thậm chí là giao, khoán chỉ tiêu doanh thu, quảng cáo cho văn phòng
đại diện, nhà báo, phóng viên, cộng tác viên; từ đó làm ngơ, dung túng để những
việc làm nhũng nhiễu nêu trên diễn ra.
Nhằm góp phần chấn chỉnh, hạn chế triệt để tình trạng nhức nhối nêu trên, cần có
sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm
liên quan. Vì vậy, Bộ Thông tin và Truyền thông đề nghị:
Đối với UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương: Thực hiện và chỉ đạo
các sở, ngành, địa phương, cơ sở trực thuộc phối hợp, cung cấp, minh bạch thông
tin đối với những yêu cầu cung cấp thông tin đúng quy định, đúng tôn chỉ, mục
đích, bảo đảm quyền được thông tin của cơ quan báo chí, bảo đảm các cơ quan
báo chí hoạt động đúng pháp luật; kiên quyết không thực hiện hợp đồng truyền
thông, quảng cáo khi có dấu hiệu lợi dụng danh nghĩa báo chí để sách nhiễu, trục lợi.
Câu 2: Điều 9 trong Luật báo chí 2016 có làm phương hại đến quyền tự do
báo chí và tự do ngôn luận trên báo chí của nhân dân không? Vì sao?
Điều 9 Luật báo chí quy định 13 nhóm hành vi bị Luật báo chí nghiêm cấm:
- Đăng, phát thông tin chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có
nội dung: Xuyên tạc, phỉ báng, phủ nhận chính quyền nhân dân; bịa đặt, gây
hoang mang trong Nhân dân; gây chiến tranh tâm lý.
- Đăng, phát thông tin có nội dung: Gây chia rẽ giữa các tầng lớp nhân dân, giữa
Nhân dân với chính quyền nhân dân, với lực lượng vũ trang nhân dân, với tổ chức
chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; Gây hằn thù, kỳ thị, chia rẽ, ly khai dân tộc,
xâm phạm quyền bình đẳng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam; gây chia rẽ
người theo tôn giáo với người không theo tôn giáo, giữa người theo các tôn giáo
khác nhau, chia rẽ các tín đồ tôn giáo với chính quyền nhân dân, với tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị - xã hội; xúc phạm niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo; phá hoại
việc thực hiện chính sách đoàn kết quốc tế.
- Đăng, phát thông tin có nội dung kích động chiến tranh nhằm chống lại độc lập,
chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Xuyên tạc lịch sử; phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh hùng dân tộc.
- Tiết lộ thông tin thuộc danh Mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và
bí mật khác theo quy định của pháp luật.
- Thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan; thông tin về những chuyện thần bí
gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội và sức khỏe của cộng đồng.
- Kích động bạo lực; tuyên truyền lối sống đồi trụy; miêu tả tỉ mỉ những hành
động dâm ô, hành vi tội ác; thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.
- Thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức,
danh dự, nhân phẩm của cá nhân; quy kết tội danh khi chưa có bản án của Tòa án.
- Thông tin ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần của trẻ em.
- In, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, tác phẩm báo chí, nội
dung thông tin trong tác phẩm báo chí đã bị đình chỉ phát hành, thu hồi, tịch thu,
cấm lưu hành, gỡ bỏ, tiêu hủy hoặc nội dung thông tin mà cơ quan báo chí đã có cải chính.
- Cản trở việc in, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất
báo chí hợp pháp tới công chúng.
- Đe dọa, uy hiếp tính mạng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng
viên; phá hủy, thu giữ phương tiện, tài liệu, cản trở nhà. Mọi công dân đều có
quyền sáng tạo tác phẩm báo chí báo, phóng viên hoạt động nghề nghiệp đúng pháp luật. - Đ n
ă g, phát trên sản phẩm thông tin có tính chất báo chí.
Luật Báo chí 2016 quy định cho công dân được quyền tự do báo chí như quyền
sáng tạo tác phẩm báo chí, cung cấp thông tin cho báo chí, phản hồi thông tin trên
báo chí, tiếp cận thông tin báo chí, liên kết với cơ quan báo chí thực hiện sản
phẩm báo chí, in, phát hành báo in. Quyền tự do ngôn luận trên báo chí được xác
định tại Điều 11 Luật Báo chí quy định công dân có các quyền: Phát biểu ý kiến
về tình hình đất nước và thế giới. Tham gia ý kiến xây dựng và thực hiện đường
lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Góp ý kiến, phê
bình, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo trên báo chí đối với các tổ chức của Đảng, cơ
quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, và thành viên của các cơ quan, tổ chức
đó cũng như các tổ chức, cá nhân khác.
Để đảm bảo cho quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí, Luật
Báo chí 2016 quy định trách nhiệm của cơ quan báo chí. Theo đó, cơ quan báo
chí phải đăng, phát kiến nghị, phê bình, tin, bài, ảnh và tác phẩm báo chí khác
của công dân phù hợp với tôn chỉ, mục đích.Trong trường hợp không đăng, phát
phải trả lời và nêu rõ lý do khi có yêu cầu. Các cơ quan báo chí phải trả lời hoặc
yêu cầu tổ chức, người có thẩm quyền trả lời bằng văn bản hoặc trả lời trên báo
chí về kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân gửi đến. Song song đó, luật cũng
buộc trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do
ngôn luận trên báo chí của công dân. Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi để công
dân thực hiện quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí và để báo
chí phát huy đúng vai trò của mình. Báo chí, nhà báo hoạt động trong khuôn khổ
pháp luật và được Nhà nước bảo hộ. Không ai được lạm dụng quyền tự do báo
chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền
và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân. Báo chí không bị kiểm duyệt trước
khi in, truyền dẫn và phát sóng.
Vì vậy, những quy định này không làm ảnh hưởng đến quyền tự do báo chí, tự do
ngôn luận trên báo chí của công dân.