-
Thông tin
-
Quiz
Bài tập nhóm pháp luật đạo đức báo chí truyền thông | Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Thực trạng thực hiện quyền và nghĩa vụ của nhà báo trong thời gian qua. Phân tích, chứng minh tầm quan trọng của đạo đức nghề nghiệp đối với nhà báo. Phân tích, đánh giá thực trạng việc thực hiện 10 điều quy định về Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam hiện nay ? Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời đọc đón xem!
Pháp luật và đạo đức báo chí - truyền thông 43 tài liệu
Học viện Báo chí và Tuyên truyền 1.6 K tài liệu
Bài tập nhóm pháp luật đạo đức báo chí truyền thông | Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Thực trạng thực hiện quyền và nghĩa vụ của nhà báo trong thời gian qua. Phân tích, chứng minh tầm quan trọng của đạo đức nghề nghiệp đối với nhà báo. Phân tích, đánh giá thực trạng việc thực hiện 10 điều quy định về Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam hiện nay ? Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời đọc đón xem!
Môn: Pháp luật và đạo đức báo chí - truyền thông 43 tài liệu
Trường: Học viện Báo chí và Tuyên truyền 1.6 K tài liệu
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
KHOA PHÁT THANH – TRUYỀN HÌNH BÀI TẬP NHÓM
MÔN: PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG
Giảng viên: Nguyễn Trí Nhiệm Nhóm thực hiện:
1. Trần Thị Thanh Trà – 2256050048 – Trưởng nhóm
2. Nguyễn Thị Thanh Nga – 2256050035 – Thành viên
3. Nguyễn Phương Dung – 2256050011 – Thành viên
4. Đỗ Thanh Hương – 2256050019 – Thành viên
Lớp tín chỉ: PT02306_K42.3 1 BÀI TẬP NHÓM
MÔN PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG A. Đề bài.
Câu 4.5 (Phần 1): Thực trạng thực hiện quyền và nghĩa vụ của nhà báo trong thời gian qua.
Câu 3 (Phần 2): Phân tích, chứng minh tầm quan trọng của đạo đức
nghề nghiệp đối với nhà báo
Câu 6 (Phần 2): Phân tích, đánh giá thực trạng việc thực hiện 10 điều
quy định về Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam hiện nay ?
Câu 7 (Phần 2): Phân tích nguyên nhân và đề ra giải pháp hạn chế vi phạm đạo đức của nhà báo. B. Bài làm. 2
Câu 4.5 (Phần 1): Thực trạng thực hiện quyền và nghĩa vụ của nhà báo trong thời gian qua.
Quyền và nghĩa vụ của nhà báo
1. Quyền của nhà báo: (Khoản 2 Điều 25 Luật Báo chí 2016): Nhà báo có các quyền sau đây:
- Hoạt động báo chí trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
hoạt động báo chí ở nước ngoài theo quy định của pháp luật và được pháp
luật bảo hộ trong hoạt động nghề nghiệp;
- Được khai thác, cung cấp và sử dụng thông tin trong hoạt động báo chí theo
quy định của pháp luật;
- Được đến các cơ quan, tổ chức để hoạt động nghiệp vụ báo chí. Khi đến làm
việc, nhà báo chỉ cần xuất trình thẻ nhà báo. Các cơ quan, tổ chức có trách
nhiệm cung cấp cho nhà báo những tư liệu, tài liệu không thuộc phạm vi bí
mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác theo quy định của pháp luật;
- Được hoạt động nghiệp vụ báo chí tại các phiên tòa xét xử công khai; được
bố trí khu vực riêng để tác nghiệp; được liên lạc trực tiếp với người tiến
hành tố tụng, người tham gia tố tụng để lấy tin, phỏng vấn theo quy định của pháp luật;
- Được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chính trị, nghiệp vụ báo chí;
- Khước từ việc tham gia biên soạn hoặc thể hiện tác phẩm báo chí trái với
quy định của pháp luật.
2. Nghĩa vụ của nhà báo (Khoản 3 Điều 25 Luật Báo chí 2016): Nhà báo có các nghĩa vụ sau đây:
- Thông tin trung thực về tình hình đất nước và thế giới phù hợp với lợi ích
của đất nước và của Nhân dân; phản ánh ý kiến, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân;
- Bảo vệ quan Điểm, đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật
của Nhà nước; phát hiện, tuyên truyền và bảo vệ nhân tố tích cực; đấu tranh
phòng, chống các tư tưởng, hành vi sai phạm;
- Không được lạm dụng danh nghĩa nhà báo để sách nhiễu và làm việc vi phạm pháp luật;
- Phải cải chính, xin lỗi trong trường hợp thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu
khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; 3
- Chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước người đứng đầu cơ quan báo chí
về nội dung tác phẩm báo chí của mình và về những hành vi vi phạm pháp luật;
- Tuân thủ quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.
Nhìn chung, hiện nay đa số các nhà báo, cơ quan báo chí đã thực hiện tốt
nghĩa vụ và quyền hạn theo quy định của Luật báo chí năm 2016. Cụ thể,
các nhà báo đã làm tốt việc đưa ra những thông tin trung thực, đúng với thực
tế về tình hình đất nước và thế giới, phù hợp với lợi ích của đất nước và của
nhân dân. Điển hình như những tin tức về trận mưa lũ ở miền Trung, diễn
biến dịch bệnh COVID-19, tình hình chính trị quốc tế,… được đưa ra nhanh
chóng và có tính xác thực, góp phần giúp cho nhân dân có cơ hội tiếp cận
với thông tin nhanh, cập nhật được về đời sống xung quanh một cách nhanh
chóng và chính xác. Các thông tin về tuyên truyền, phổ biến đường lối, bảo
vệ chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, thành tựu
của đất nước và thế giới, phản bác lại những luận điệu xuyên tạc của những
thành phần phản động để bảo vệ chủ trương của Đảng cũng được các cơ
quan báo chí phát hành, đưa ra, góp phần làm ổn định chính trị, trở thành
cầu nối giữa Đảng và các cấp chính quyền với nhân dân. Các nhà báo đã làm
tốt trong việc thể hiện sự quan tâm, lòng trung thành với lợi ích của nhà
nước của nhân dân; cụ thể như trong việc đấu tranh với các hiện tượng tiêu
cực, tệ nạn xã hội,… dự báo, đón đầu các sự kiện và xu thế phát triển của xã
hội. Chất lượng, nội dung, thông tin của các bài báo được đăng tải trên nhiều
loại hình báo chí, phản ánh, bám sát toàn diện, khách quan mọi mặt về đời
sống xã hội, đáp ứng kịp thời với nhu cầu thông tin nhanh, đa dạng, phong phú của xã hội.
Các nhà báo về cơ bản đã ý thức được đầy đủ về trách nhiệm, nghĩa vụ của
bản thân trong việc sử dụng câu chữ, ngòi bút để phản ánh hiện thực khách
quan, không chỉ giữ vai trò quan sát và đem lại những thông tin nhanh chóng
và xác thực nhất, họ có đóng vai trò như những nhà phân tích, bình giảng về
những hiện tượng, vấn đề nảy sinh trong xã hội, từ đó giúp công chúng có
nhận thức đầy đủ, đúng đắn về các vấn đề và có thái độ, cách ứng xử phù
hợp. Đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, khi mà mạng xã hội đang phát triển
và người dân có thể tiếp cận với nhiều nguồn thông tin khác nhau, việc xử lý
thông tin, kịp thời xác minh, phản biện lại những nguồn thông tin sai trái,
không đúng sự thật của các cơ quan báo chí cũng góp phần giúp công chúng
có được nhận thức và tiếp cận với những nguồn thông tin chính thống. Đồng
thời trong quá trình phản ánh hiện thực xã hội, báo chí và người làm báo còn 4
cần phải chú trọng đến tính nhân văn. Các cơ quan báo chí đã làm tốt trong
việc phát hiện và nêu gương những người tốt việc tốt, làm tròn trách nhiệm đối với xã hội.
Ngoài những điểm tích cực này, bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại những cơ quan
truyền thông, những người làm báo không có tâm, mang danh là “nhà báo”
nhưng lại thiếu hiểu biết, không đủ chuyên môn nghiệp vụ, cho thấy sự tha
hóa của một bộ phận nhà báo ở Việt Nam. Hiện nay, có vô số những trang
báo “lá cải” nổi lên, đưa những thông tin sai sự thật, nội dung không được
đầu tư, thiếu khách quan, không có kiểm chứng, thổi phồng hay bóp méo sự
thật. Nhiều trang báo “lá cải” xuất hiện đưa những thông tin sai sự thật, giật
gân, hình ảnh kích động, câu khách, thiếu tính thẩm mỹ, không đảm bảo tiêu
chuẩn, cấu trúc của một bài báo. Vẫn còn xuất hiện tình trạng nhà báo lạm
quyền, lợi dụng danh nghĩa nhà báo, cơ quan báo chí để trục lợi cá nhân, vi
phạm pháp luật. Không ít trường hợp sử dụng các loại giấy tờ, thẻ phóng
viên, nhà báo để tiếp xúc với các doanh nghiệp, mời quảng cáo, làm ảnh
hưởng đến danh tiếng của nghề báo. Một bộ phận nhà báo còn lợi dụng nghề
nghiệp để nhận hối lộ, tham nhũng, vì lợi ích cá nhân trước mắt mà sẵn sàng
viết ra những bài báo sai sự thật, làm ảnh hưởng tới đối tượng trong bài báo.
Nhà báo cũng là công dân, được hưởng lợi ích và có nghĩa vụ chấp hành,
tuân thủ đầy đủ các quyền, nghĩa vụ cơ bản của một công dân. Với nhà báo,
trách nhiệm công dân và trách nhiệm nhà báo không thể tách rời nhau, vì thế
họ luôn cần phải gương mẫu tuân thủ pháp luật.
Câu 3 (Phần 2): Phân tích, chứng minh tầm quan trọng của đạo đức nghề
nghiệp đối với nhà báo
Với xu thế phát triển và hội nhập như hiện nay, vị trí và vai trò của báo chí
trong đời sống xã hội ngày càng được nâng lên, nó trở thành một bộ phận
quan trọng, không thể thiếu trong đời sống tinh thần của con người. Ở một
khía cạnh nào đó, báo chí còn tham gia vào tiến trình lịch sử của thời đại,
cùng lúc có thể tác động đến nhiều người, nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực của cuộc sống.
Chính vì vậy, những người làm nghề này, trong mỗi tác phẩm của mình,
phải nhận thức sâu sắc từng nội dung, cân nhắc kỹ lưỡng và xem xét cẩn
trọng những hậu quả có thể xảy ra khi nó đến với người đọc, người xem. Chỉ
cần một chút thiếu thận trọng của nhà báo, xã hội có thể phải bỏ ra gấp trăm
ngàn lần công sức viết bài báo đó để khắc phục hậu quả. 5 1. Khái niệm:
- Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định
thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề
nghiệp. Hiện nay, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo còn được gọi là đạo
đức nghề báo, đạo đức nhà báo, đạo đức báo chí, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo...
2. Những hành vi đạo đức được yêu cầu của người làm báo.
- Tôn trọng sự thật: Nhà báo phải luôn đặt sự thật lên hàng đầu và tránh
việc tường thuật thông tin sai lệch, chưa được kiểm chứng hoặc cố ý gian
lận. Họ cần chú trọng đến việc tìm hiểu và liên hệ với các nguồn tin đáng
tin cậy để đảm bảo thông tin mà họ cung cấp là chính xác và đáng tin cậy.
- Đảm bảo quyền riêng tư: Nhà báo phải tôn trọng quyền riêng tư của cá
nhân và không can thiệp trái phép vào cuộc sống riêng tư của người
khác. Họ nên làm việc với sự đồng ý và sự phê duyệt của người được tác động đến.
- Không phân biệt đối xử: Người làm báo không được phân biệt đối xử
dựa trên giới tính, tôn giáo, chủng tộc, quốc tịch, hoặc bất kỳ đặc điểm
cá nhân nào khác. Họ nên đánh giá một cách công bằng và không thiên
vị khi truyền tải thông tin.
- Tránh xuyên tạc, đánh đồng và kích động: Nhà báo nên tránh xuyên tạc
thông tin, đánh đồng người hoặc tình huống khác nhau và không kích
động hoặc tạo ra sự lo ngại không cần thiết trong công chúng.
- Bảo vệ quyền lợi của người khác: Nhà báo phải quan tâm đến việc bảo
vệ quyền lợi và lợi ích chung của cộng đồng. Họ nên cân nhắc đúng đắn
giữa thông tin công cộng và sự riêng tư của cá nhân và không góp phần
vào việc gây tổn hại cho ai đó.
3. Tầm quan trọng của đạo đức nghề báo.
- Đạo đức nghề báo có ý nghĩa rất quan trọng đối với nhà báo vì nó định
hình những quy tắc, chuẩn mực và hành vi đúng đắn mà các nhà báo nên
tuân thủ. Bằng việc tuân thủ đạo đức nghề báo, các nhà báo có thể đảm
bảo sự chính xác, trung thực và khách quan trong việc thông tin, đồng
thời đảm bảo sự tôn trọng và xây dựng niềm tin từ khán giả và công chúng. 6
- Đạo đức nghề báo đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chất lượng
và độ tin cậy của các thông tin được truyền tải. Khi các nhà báo tuân thủ
đạo đức nghề báo, họ đảm bảo sự trung thực, chính xác và khách quan
trong việc thu thập, xử lý và phân phối thông tin.
- Đạo đức nghề báo cũng giúp xây dựng niềm tin và sự tôn trọng từ khán
giả và công chúng. Khi người làm báo tuân thủ các quy tắc đạo đức, họ
được coi là đáng tin cậy và có đạo đức tốt trong việc thông tin. Điều này
giúp tăng cường uy tín và đồng thời ảnh hưởng tích cực đến ngành truyền thông nói chung.
- Đạo đức nghề báo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và
duy trì quan hệ nghề nghiệp. Các quy tắc và nguyên tắc đạo đức giúp
định rõ danh dự, tôn trọng và trách nhiệm của người làm báo đối với
ngành nghề và các cộng sự.
Những nguyên tắc đạo đức nghề báo rất quan trọng trong việc thực hiện
công việc báo chí vì chúng đảm bảo tính chuyên nghiệp, đáng tin cậy và
đúng mực của người làm báo. Những nguyên tắc đạo đức nghề báo là một
phần quan trọng trong việc xây dựng niềm tin và đáng tin cậy trong ngành
báo chí. Các nhà báo nên tuân thủ những nguyên tắc này để tránh việc gây
tổn hại đến sự chuyên nghiệp và uy tín của nghề báo.
Câu 6 (Phần 2): Phân tích, đánh giá thực trạng việc thực hiện 10 điều quy
định về Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam hiện nay? I.
Nội dung 10 quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo:
Điều 1: Trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; vì lợi ích của đất nước, vì hạnh
phúc của nhân dân; góp phần nâng cao uy tín, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Điều 2: Nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp, Luật Báo chí, Luật bản quyền và các
quy định của pháp luật. Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích; nội quy, quy chế của cơ
quan báo chí nơi công tác.
Điều 3: Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm, không vụ lợi. Bảo vệ công
lý và lẽ phải. Không làm sai lệch, xuyên tạc, che giấu sự thật, gây chia rẽ, kích
động xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tình đoàn kết, hữu nghị
giữa các quốc gia, dân tộc.
Điều 4: Nêu cao tinh thần nhân văn, tôn trọng quyền con người. Không xâm phạm
đời tư, làm tổn hại danh dự, nhân phẩm, lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân.
Điều 5: Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác. 7
Điều 6: Bảo vệ bí mật quốc gia, bí mật nguồn tin theo quy định của pháp luật.
Điều 7: Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp.
Điều 8: Tích cực học tập, nâng cao trình độ chính trị, nghiệp vụ, ngoại ngữ, phấn
đấu vì một nền báo chí dân chủ, chuyên nghiệp và hiện đại.
Điều 9: Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt; Bảo vệ và phát huy các giá trị văn
hóa Việt Nam, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
Điều 10: Những người làm báo Việt Nam cam kết thực hiện những quy định trên,
đó là bổn phận và nguyên tắc hành nghề, là lương tâm và trách nhiệm của người làm báo. II. Thực trạng
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh việc rèn luyện phẩm
chất nghề nghiệp của người làm báo. Quán triệt tư tưởng của Người, hơn
90 năm qua, đội ngũ những người làm báo cách mạng Việt Nam đã không
ngừng rèn luyện, có được phẩm chất nghề nghiệp tốt, xứng đáng là những
chiến sĩ trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, có “tâm sáng, lòng trong, bút
sắc”. Bên cạnh những ưu điểm, đội ngũ nhà báo hiện nay cũng bộc lộ
không ít những hạn chế, yếu kém về phẩm chất nghề nghiệp. 1. Ưu điểm :
- Phần lớn nhà báo Việt Nam đều nhận thức rõ về phẩm chất chính trị cần
có. Số đông họ đều có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định, trung
thành với Đảng, không ngừng phấn đấu vì lợi ích của đất nước và nhân
dân. Họ luôn luôn giữ vững được phẩm chất đạo đức cách mạng, có lối
sống lành mạnh, trong sáng, không lợi dụng nghề nghiệp để vụ lợi và làm
trái pháp luật. Các nhà báo được khảo sát đều đã trải qua các khóa đào
tạo chính trị bài bản, nhận thức chính trị của số đông nhà báo tốt không
chỉ do yêu cầu của công việc mà còn do các nhà báo đã được trang bị
những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
trong quá trình học tập tại trường đại học, cao đẳng. Với những nhà báo
có trình độ cao hơn (thạc sĩ, tiến sĩ), họ còn được học những khóa chuyên
sâu về lý luận chính trị. Vấn đề căn bản đặt ra ở đây là mức độ chuyển từ
nhận thức sang thái độ và hành vi trong thực tiễn.
- Các nhà báo Việt Nam đều tích cực tham gia, đóng góp vào công cuộc
đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tuyên truyền chủ nghĩa Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước. Không chỉ dừng lại ở tuyên truyền, các
nhà báo còn phân tích nguyên nhân của thực trạng. Thời gian qua, hầu
hết các vụ tiêu cực, tham nhũng lớn được phát hiện và xử lý đều có công
đầu của các nhà báo. Họ cũng đi đầu trong việc thông tin, tuyên truyền, 8
phát hiện gương “người tốt, việc tốt”, gương điển hình tiên tiến, những
tấm lòng nhân ái, những sáng kiến hay, những kinh nghiệm tốt và những
phương pháp làm việc hiệu quả. Thông qua việc phát hiện và biểu dương
gương người tốt việc tốt, đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch
và tiêu cực, các nhà báo đã góp phần nhân rộng lối sống đẹp và đẩy lùi
tiêu cực trong xã hội. Kết quả điều tra của các nhà báo chống tiêu cực xã
hội được dư luận ủng hộ vì đã “điểm mặt chỉ tên” từng đối tượng, sự việc
cụ thể, cung cấp những thông tin ban đầu, giúp các cơ quan chức năng
vào cuộc. Nhiều nhà báo còn thể hiện vai trò tiên phong trong đấu tranh
tư tưởng lý luận, vạch trần âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của
các thế lực thù địch. Đặc biệt, các nhà báo còn đề xuất giải pháp, kiến
nghị có tính khả thi cho Chính phủ, giúp nhân dân hiểu rõ tình hình,
nhằm tạo ra sự tin tưởng, đồng thuận trong xã hội.
- Phần lớn các nhà báo đều say mê, tâm huyết với nghề, gắn bó với nhân
dân, với thực tiễn, có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa, truyền thống tốt đẹp
của dân tộc. Tỷ lệ các nhà báo cho rằng biểu hiện lười học hỏi chỉ tồn tại
trong một bộ phận nhà báo.
- Các nhà báo đều đồng ý rằng, trong mối quan hệ với Tổ quốc, đất nước,
phần lớn nhà báo Việt Nam đã rất tích cực trong giới thiệu, quảng bá đất
nước, con người, truyền thống, bản sắc dân tộc Việt Nam với bạn bè
quốc tế. Các nhà báo đã có hàng nghìn bài viết tuyên truyền văn hóa,
thỏa mãn nhu cầu văn hóa, giải trí của nhân dân; quảng bá bản sắc văn
hóa dân tộc ra thế giới...
- Bên cạnh đó, nhiều nhà báo Việt Nam cũng tích cực tổ chức, tham gia
các hoạt động xã hội, từ thiện; kêu gọi cộng đồng, doanh nghiệp, các nhà
hảo tâm đóng góp quỹ tình nghĩa, quỹ xóa đói giảm nghèo, ủng hộ đồng
bào bị thiên tai, các nạn nhân bị nhiễm chất độc hóa học, những gia đình
chính sách khó khăn, hỗ trợ phong trào thể dục thể thao...
- Đa số các nhà báo Việt Nam đều có thái độ cầu thị, ham học hỏi để phát
triển phẩm chất chuyên môn, được thể hiện qua ý kiến tự nhận định về
thái độ của nhà báo về mức độ đáp ứng của bản thân họ với những phẩm chất chuyên môn cần có.
- Nhà báo khi làm việc với các đối tượng người khuyết tật, người mắc tệ
nạn xã hội, ngoài những kỹ năng nghiệp vụ báo chí căn bản, tấm lòng
nhân ái, đồng cảm, thấu hiểu, họ còn phải tự học hỏi để tìm hiểu ngôn
ngữ, cảm xúc của những đối tượng này. Thậm chí, nhiều trường hợp, nhà
báo còn phải hóa thân, có những kỹ năng để giữ an toàn cho bản thân khi
phải đối mặt với nguy hiểm. Tin học và ngoại ngữ là hai kỹ năng được
nhà báo nhấn mạnh là ưu thế của họ trong kỷ nguyên mới, đặc biệt là với 9
những nhà báo làm việc trong các báo mạng, truyền thông, phát thanh, truyền hình. 2. Nhược điểm
- Bên cạnh những ưu điểm, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp nhà báo cũng
còn một số hạn chế. Đó là, trong khi đa số nhà báo đều có nhận thức
đúng đắn về đạo đức nghề báo thì một số nhà báo vẫn nhận thức chưa
đầy đủ về những phẩm chất cần có. Một số nhà báo chưa hiểu rõ nội hàm
của khái niệm đạo đức nghề nghiệp nhà báo, chưa nắm vững các quy
định về đạo đức nghề nghiệp mà họ cần có. Tình trạng này có thể xuất
phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chính là do họ chưa
thực sự yêu nghề và thiếu ý thức học tập, tu dưỡng.
- Một số nhà báo đưa thông tin một chiều từ các nguồn tin nước ngoài,
thông tin bị áp đặt theo tư tưởng, quan điểm chính trị của nước ngoài trái
với quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta. Những thông tin đó
có ảnh hưởng trực tiếp tới tình hình kinh tế, chính trị, xã hội trong nước,
đến tình cảm, thái độ của người dân có thể gây nên những hiểu lầm, thù
hằn, kích động, gây bất lợi cho quan hệ với các nước.
- Hiện tượng một số đồng nghiệp đã lợi dụng điều tra chống tiêu cực, tham
nhũng, thu thập được những chứng cứ, tài liệu quan trọng, hé lộ thông tin
để đe dọa, tống tiền các doanh nghiệp. Trong báo chí hiện nay có hiện
tượng rất đáng lo ngại là sự liên kết không lành mạnh giữa một số phóng
viên, hoặc một số lãnh đạo cơ quan báo chí để cùng “tâng bốc”, hoặc “hạ
bệ” một số tổ chức, cá nhân theo kiểu “hội đồng”. Một số nhà báo lợi
dụng nghề báo nhận phong bì, quà hay các lợi ích khác để viết tin bài
theo kiểu quảng cáo, núp bóng gương người tốt việc tốt, quảng cáo trá
hình cho các doanh nghiệp, đơn vị kinh tế. Thậm chí, một số đã kết hợp
vừa viết tin bài về doanh nghiệp, vừa ép doanh nghiệp ký hợp đồng quảng cáo.
- Các nhà báo cho biết trên thực tế, hiện tượng các nhà báo nắm vững về lý
thuyết và có thái độ tác nghiệp rất nghiêm túc, cầu thị nhưng khi lăn lộn
với thực tế, do chưa có kinh nghiệm nên chất lượng của tác phẩm báo chí
chưa tốt. Thậm chí, nhiều khi, các nhà báo trẻ, mới vào nghề còn gặp tai
nạn nghề nghiệp. Một số nhà báo có thâm niên, kinh nghiệm thì lại gặp
khó khăn trong vấn đề xử lý những phương tiện kỹ thuật hiện đại như
việc sử dụng máy ảnh, máy quay phim hoặc khả năng giao tiếp bằng
ngoại ngữ khác không đủ để tác nghiệp. Đó cũng là điều dễ hiểu và lý
giải giá trị trung bình về chuyên môn, nghiệp vụ lại thấp nhất trong các phẩm chất. 10
III. Cách khắc phục.
Bên cạnh những ưu điểm, nhà báo Việt Nam cũng bộc lộ những hạn chế
ở nhận thức, thái độ và hành động trong quá trình tác nghiệp của mình.
Mặc dù những hạn chế này chỉ tồn tại ở một bộ phận nhà báo nhưng rất
đáng lo ngại, nếu không được khắc phục kịp thời, thì có thể đánh mất
niềm tin của công chúng và làm ảnh hưởng đến uy tín của những người
làm báo chân chính, tạo ra những hệ quả khôn lường.
- Cần chú trọng cung cấp kiến thức cho các nhà báo trẻ về những quan
điểm của Hồ Chí Minh về báo chí và nhà báo.
- Xây dựng các câu lạc bộ nhà báo trẻ để tạo diễn đàn chia sẻ kiến thức, kỹ
năng và kinh nghiệm, khuyến khích nhà báo trẻ tích lũy kiến thức, hình
thành phương pháp tư duy khoa học, phương pháp luận phản ánh và phân
tích sự kiện và vấn đề thời sự trong thực tiễn đang vận động.
- Mở các lớp bồi dưỡng các nhà báo trẻ thành những cây bút chính luận để
họ có thể đảm đương công việc khơi nguồn, phản ánh, phân tích và dẫn
dắt công luận trước những vấn đề phức tạp trong bối cảnh mạng xã hội phát triển.
- Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, nhà báo Việt Nam cũng cần
được bồi dưỡng kỹ năng truyền thông số, đáp ứng yêu cầu phát triển như
vũ bão của thế giới và đòi hỏi của độc giả hiện đại.
Câu 7 (Phần 2): Phân tích nguyên nhân và đề ra giải pháp hạn chế vi phạm đạo đức của nhà báo. I.
Những biểu hiện vi phạm đạo đức của nhà báo
Đăng quá nhiều bài có tính tiêu cực, thiếu thẩm mỹ và giá trị nhân văn : 1.
Đềtàixãhộigiậtgân,câukhách:
- Chạy theo tin nóng là yêu cầu thiết yếu để báo chí, nhất là báo mạng điện tử
tồn tại. Vì thế, cần làm rõ ranh giới giữa giật gân, câu khách với không giật
gân, không cầu khách. Không chỉ vì muốn câu “view”, câu like mà chỉ khai
thác những mặt tiêu cực của vấn đề mà không tìm hiểu những khía cạnh khác của câu chuyện. 2.
Đàosâucácvấnđềđờitưcủangườinổitiếng:
- Đời tư của người nổi tiếng vẫn luôn là đề tài chính mà các chuyên mục, các
tờ báo chuyên về lĩnh vực giải trí khai thác. Khi xã hội phát triển thì nhu cầu 11
thông tin càng lớn. Bởi vậy, báo chí cả xu hướng khai thác những vấn đề đời
tư trong khuôn khổ pháp luật để phục vụ lợi ích xã hội là điều dễ hiểu.
Nhưng việc phân định ranh giới cũng như cách hiểu còn khác biệt. Có những
thông tin đời tư đưa ra công chúng với dụng ý tạo sự nổi tiếng nhanh chóng
cho một tên tuổi. Nhưng có thông tin cá nhân tiết lộ trên mặt báo đã gây hậu
quả không ngờ cho cuộc sống, danh dự của người bị đưa tin. Đó là chưa hề
đến thông tin sai lệch hoặc bịa đặt. Chưa kể đến việc đào sâu quá mức vào
vấn đề đời tư của người nổi tiếng là một hoạt động báo chí phản cảm và vi
phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo 3.
Đưatinsaisựthật,thiếuchínhxác.
- Muốn tiếp cận và phản ánh sự thật, người làm báo phải thâm nhập, tìm hiểu
kỹ càng, sâu sắc, bằng nhãn quan, kỹ năng và kinh nghiệm của mình để tiếp
cận, chọn lọc… từ đó mới có thể đưa thông tin đến bạn đọc một cách bản
chất nhất, trung thực nhất. Vì vậy, bản chất của sự thật được làm rõ như thế
nào phụ thuộc rất lớn vào “Tâm” và “Tầm” của mỗi người làm báo. Có thể
thấy phần lớn các sai phạm dẫn đến việc phải xử phạt trong thời gian qua
đều có nguyên nhân từ việc chủ quan, thiếu trách nhiệm hoặc không hội tụ
đủ những yếu tố thuộc về phẩm chất nghề nghiệp làm báo. Vì vậy có thể nói,
những nhà báo thiếu “Tâm”, thiếu “Tầm” sẽ dẫn đến việc đưa ra những bài
báo sai sự thật, thiếu chính xác. 4.
Dẫntin,bài,ảnhkhôngtríchnguồn.
- Việc dẫn tin, bài, ánh không trích nguồn đang thực sự là một “vấn nạn” của
báo mạng điện tử hiện nay. Khái niệm "nhà báo phòng lạnh" cũng từ đó mà
ra đời khi có rất nhiều các phóng viên không chịu ra hiện trường thu thập tin
tức, tài liệu mà chỉ ở nhà "lục lọi" các trang mạng xã hội, hoặc tệ hơn là ăn
cắp tin, bài, ảnh của các đồng nghiệp trên các báo khác. 5.
Xâmphạmđờitưcủangườikhácmàkhôngđượcsựchophép,vi
phạmquyềnbảovệthôngtincánhân
- Việc phóng viên báo mạng ngang nhiên “tác nghiệp sa-lông" chỉ ngồi một
chỗ và lấy ảnh, tin tức từ facebook của người khác không còn là chuyện
hiếm gặp. Chỉ cần một ai đó, “vô tình” được mọi người biết đến thôi, thì
trang cá nhân của người đó sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ để các phóng viên vô tư đảo bới. 12 6.
Lợidụngchứcvụ,quyềnhạncủanhàbáo,cơquanbáochívimục đíchcánhân.
- Bên cạnh những nhà báo vững vàng trước những thử thách, luôn giữ cho
ngòi bút trong sáng, cũng có những nhà bảo vì tư lợi cá nhân mà viết bài.
- Số nhà báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp, lợi dụng nghề báo để thực hiện
những hành vi và vụ lợi không còn là cá biệt. Tuy nhiên, trong tổng số nhắc
nhở và vi phạm của các cơ quan quản lý báo chí thì loại vi phạm này chiếm
số lượng ít nhất. Tuy nhiên, trên thực tế, số nhà báo có động cơ đen tối, làm
việc xấu một cách trắng trợn, bị đem ra xét xử thì ít nhưng số nhà báo có
hành vi kiêu ngạo, coi thường mọi người, yêu cầu chi phí cho bài viết hay
gây phiền hà, nhũng nhiễu cho xã hội thì lại không ít. II.
Nguyên nhân vi phạm đạo đức báo chí của nhà báo
Đi tìm nguyên nhân của tình trạng vi phạm đạo đức trên báo mạng điện từ của Việt
Nam hiện nay, có thể chia ra làm hai nhóm nguyên nhân chính.
1. Nguyênnhânchủquan
a. Thiếu bản lĩnh chính trị, thiếu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức.
- "Bản lĩnh chính trị" không phải là một khái niệm xa vời và trừu tượng,
mà nó được xem là cái gốc của đạo đức nghề nghiệp nói chung, và đặc
biệt đối với đạo đức người làm báo nói riêng.
- Khi sáng tạo tác phẩm báo chí, những yêu cầu về năng lực chuyên môn
của nhà báo luôn phải gắn với những chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp.
Có như vậy, tác phẩm bảo chỉ mới đem lại những giá trị đích thực cho
công chúng xã hội. Tuy nhiên, trong thực tế hoạt động báo chí hiện nay,
không phải lúc nào các nhà báo cũng thực hiện tốt được những yêu cầu
này, do đó đã làm ảnh hưởng đến giá trị thông tin của các tác phẩm báo
chí và lớn hơn là làm mất niềm tin của công chúng đối với báo chí.
- Nếu như nhà báo có đạo đức nghề nghiệp, có lập trường tư tưởng vững
vàng thì dù có muôn vàn sự tác động bên ngoài cũng khó làm cho họ thay
đổi. Song ngược lại, sự thiếu rèn luyện về bản lĩnh, đạo đức khiến cho
các nhà báo trẻ để nhiễm phải những thói hư tật xấu, không chỉ là vi
phạm đạo đức nghề nghiệp mà thậm chí còn vi phạm pháp luật.
b. Thiếu kiến thức cơ bản về báo chí, chậm cập nhật xu thế phát
triển của báo chí, truyền thông hiện đại.
- Thiếu những kiến thức cơ bản về báo chí tức là nhà báo đã thiếu đi lượng
các kiến thức chuyên ngành cần thiết để trở thành nhà báo chuyên
nghiệp. Một nền báo chí chuyên nghiệp là ở đó tất cả các hoạt động của 13
đời sống báo chỉ đều được “bôi trơn” nhằm giảm thiểu tối đa những vi
phạm liên quan đến nhận thức. Nhiều người trong số họ thiếu đi những
kiến thức căn bản như: chức năng, nhiệm vụ, các nguyên tắc hoạt động...
của báo chí và những hiểu biết về các kỹ năng để tác nghiệp một cách
chuyên nghiệp. Ngoài ra, còn thiếu kiến thức cơ bản về luật pháp, đặc
biệt là luật báo chí, khiến cho không ít người làm báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp.
c. Tham lam và khao khát nổi tiếng:
- Một số nhà báo có thể áp đặt sự nổi tiếng và thành công cá nhân trên đạo
đức và chính trực. Họ có thể sử dụng các phương pháp không đạo đức để
tạo ra các câu chuyện gây sốc, bịa đặt thông tin hoặc đưa ra nhận định
thiên vị để thu hút sự chú ý và tăng lượt xem.
- Để giành giật độc giả, không ít tờ báo đã coi nhẹ sự thật và đạo đức nghề
nghiệp, chạy theo cách làm báo câu view, câu like. Có tờ báo, năng lực
và thù lao của phóng viên, biên tập viên được đánh giá dựa trên số lượng
người truy cập, buộc phóng viên phải tìm mọi cách để bài viết của mình
trở nên “hot” nhất, nóng nhất. Và những bài viết mô tả chi tiết chuyện
tình, tiền, tù, tội xuất hiện tràn lan trên khá nhiều tờ báo.
2. Nguyênnhânkháchquan
a. Sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin và sự phát
triển của môi trường truyền thông hiện đại.
- Tất cả các đối tượng, bao gồm cả nhà báo, nhà nghiên cứu báo chí và
công chúng được mời trả lời phỏng vấn sâu đều thống nhất rằng sự
phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin đem lại rất
nhiều thuận tiện cho nhà báo trong quá trình tác nghiệp. Tuy nhiên, nó
cũng là con dao hai lưỡi khi phóng viên không thể đứng vững được
trước cơn bão dư luận. Ngay cả việc sử dụng Facebook — là những
thứ được coi là “cá nhân" riêng tư của mỗi người. Nhưng việc sử dụng
Facebook như thế nào cũng thể hiện những mặt khác nhau của con
người đó. Với nhà báo – tiếng nói dù là cá nhân, nhưng lại được công
chúng rất tin cậy. Vì thế, những cái nhìn sai lệch, những bình luận
không hay trên mạng xã hội có thể làm ảnh hưởng với chính bản thân
họ và cơ quan báo chí mà họ đang cộng tác.
b. Sức ép về doanh thu và cạnh tranh cung cấp thông tin của báo chí, tác
động tiêu cực của nền kinh tế thị trường. 14
- Trong tất cả các yếu tố tác động, yếu tố kinh tế bao giờ cũng giữ vai
trò chủ chốt. Tất cả các nhà báo, khi được mời trả lời phỏng vấn, đều
phải công nhận những người làm báo đang phải chịu một sức ép rất
lớn về doanh thu và cạnh tranh thông tin. Cuộc đua ấy là cuộc đua
giữa các tòa soạn, các cơ quan báo chí với nhau, giữa các tòa soạn, cơ
quan báo chí đó với nền kinh tế thị trường đầy biến động, và giữa
chính các phóng viên với nhau.
c. Sự giám sát, quản lý chưa chặt chẽ của các cơ quan báo chí và cơ quan chủ quản báo chí.
- Công tác lãnh đạo quản lý báo chí từng lúc, từng nơi bị buông lỏng.
Thời gian qua, nhiều cơ quan quản lý, lãnh đạo báo chí, các cấp Hội
Nhà báo Việt Nam, lãnh đạo một số cơ quan báo chí đã không chú
trọng việc thường xuyên giáo dục, bồi dưỡng, nâng cao trách nhiệm
với Tổ quốc, với nhân dân, với Đảng, Nhà nước; lòng tự trọng, sự
khiêm tốn, tính thận trọng,… cho những người làm báo. Vì thế, nhiều
nhà báo hành nghề nhưng thiếu ý thức nghề nghiệp, chưa nhận thức
được trách nhiệm xã hội cao quý của người làm báo chân chính nên
dễ dàng bị sa ngã, suy giảm đạo đức nghề nghiệp.
- Cơ quan quản lý báo chí “quản” chưa chặt, chưa xử lý nghiêm những
trường hợp vi phạm tôn chỉ, mục đích và nguyên tắc tính nhân văn
của báo chí. Trên thực tế, có nhiều báo ra đời gần đây nhưng không
hoạt động theo đúng tôn chỉ, mục đích khi xin giấy phép mà lại đăng
nhiều tin tức giật gân, mang tính “lá cải”, hoặc tìm mọi cách câu móc,
đe dọa, xin xỏ để có quảng cáo mà tồn tại. Đó là kẽ hở cho nhiều nhà
báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp. III.
Đề ra giải pháp hạn chế vi phạm đạo đức báo chí của nhà báo.
1. Đàotạovànângcaođạođứcnghềnghiệp:
Các tổ chức báo chí nên đầu tư vào việc đào tạo và nâng cao đạo đức nghề
nghiệp cho những nhà báo của họ. Điều này có thể bao gồm việc cung cấp
các quy tắc đạo đức, hướng dẫn về trách nhiệm xã hội và thực hành đúng
nguyên tắc chuyên nghiệp.
Việc giáo dục đạo đức cho sinh viên báo chí không chỉ là nhiệm vụ của thầy
cô mà tất cả các môn học chuyên ngành đều có thể lồng ghép nội dung này
vào bài giảng với những ví dụ, những hiện tượng tiêu biểu trong đời sống
báo chí. Ngoài ra, các cơ quan quan báo chí, nơi sinh viên và những nhà báo
trẻ mới vào nghề thực tập, thử việc cũng nên có sự giám sát chặt chẽ, quan
tâm nhiều hơn đến giáo dục nghề nghiệp cho các nhà báo, phóng viên. 15
Từ thực tế, có thể rút ra những giải pháp cơ bản trong việc nâng cao chất
lượng đào tạo nhà báo như sau:
Việc tuyển sinh cần được chú trọng hơn, để nâng cao chất lượng đầu vào.
Nâng cao chất lượng giáo trình báo chí
Nâng cao chất lượng giảng viên báo chí.
2. Đềxuấtcáchìnhthứckhenthưởngkỷluật
Về mặt khen thưởng, kỷ luật thực sự cần phải được lưu ý hơn. Với một cơ chế
thưởng phạt phân minh, chắc chắn vấn đề vi phạm đạo đức báo chí sẽ được hạn
chế đi rất nhiều, và chất lượng của nền báo chí Việt Nam sẽ được nâng cao rõ rệt. Theo đó, chúng ta nên: -
Cần xây dựng quy chế biểu dương, khen thưởng kịp thời các đơn vị và cá
nhân hoàn thành tốt nhiệm vụ, đóng góp tích cực vào việc phản ánh và định hướng xã hội. -
Cần có quy định cải chính, đính chính trên các báo mạng điện tử một cách rõ
ràng hơn. Bởi có nhiều trường hợp những thông tin đăng tải trên báo mạng
điện tử bị sai, sau đó được các báo mạng, trang tin khác đăng lại. -
Cần có quy định chặt chẽ, nghiêm minh hơn, với mức xử phạt nặng hơn
(không chỉ về tài chính) đối với các hành vi vi phạm đạo đức báo chí, đặc
biệt là trường hợp đưa tin sai sự thật, thiếu khách quan. -
Cần có quy định cụ thể, rõ ràng hơn về chức năng, quyền hạn của các cơ quan quản lý báo chí. -
Cần tăng cường tính hiệu lực của Quy định đạo đức nghề nghiệp của nhà
báo Việt Nam. Trong đó, bổ sung thêm những Quy định về đạo đức nghề
nghiệp đối với từng loại hình cụ thể.
3. Nângcaovănhóatiếpnhậnvàthamgiachocôngchúng. -
Lật ngược lại vấn đề, vì sao tòa soạn và phóng viên phải chạy theo xu hướng
câu view, giật tít để hút người xem. Đó chính là vấn đề ở “cung” và “cầu”,
hay nói cách khác, chính là ở mối quan hệ giữa chủ thể và đối tượng tiếp
nhận thông tin, trong đó, Internet cũng chỉ là công cụ, phương thức truyền tải. -
Trong xã hội có những công chúng thông minh, công chúng có văn hóa,
chiếm tỷ lệ khá cao. Báo chí coi đó là đối tượng vừa tiếp nhận thông tin vừa
là chủ thể lan tỏa những giá trị chân, thiện, mỹ. Tuy nhiên, trong một xã hội
rộng lớn, chúng ta có nhiều nhóm đối tượng công chúng theo ngành nghề, 16
trình độ, sở thích, giới tính, độ tuổi... Cũng có một bộ phận công chúng thị
hiếu bình thường thậm chí tầm thường, nhưng không nhiều. Nếu báo chỉ chỉ
chăm chủ phục vụ đối tượng "cá biệt" này thì không thể có một nền báo chí
cách mạng, chính quy, chuyên nghiệp, hiện đại, thậm chí sa vào yếu kém.
Cho nên, trong hoạt động báo chí – truyền thông, rất cần bản lĩnh văn hóa,
ứng xử văn hóa, để từ đó xử lý mọi mối quan hệ, xử lý tin bài, xử lý các hoạt
động báo chí với một góc nhìn văn hóa, góc nhìn bền vững. Và qua đó, báo
chí cũng chính là công cụ, giúp cho văn hóa tiếp nhận của công chúng được nâng cao hơn. -
Câu chuyện nâng cao văn hóa tiếp nhận cho công chúng, không phải là của
riêng báo chí, mà đó chính là bài toán đặt ra cho cả bộ máy định hướng văn
hóa và giáo dục của Việt Nam. Mọi thứ đều phải có nền tảng từ tri thức. Khi
nào tri thức được nâng cao, khi đó, các sai phạm sẽ dần dần bị tẩy chay và sẽ bị đào thải. 17