Bài tập pháp luật và đạo đức báo chí truyền thông | Học viện Báo chí và Tuyên truyền

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
KHOA PHÁT THANH - TRUYỀN HÌNH
-----------------------------
MÔN : PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ - TRUYỀN THÔNG
Giảng viên: Nguyễn Thuỳ Vân Anh
Họ và tên sinh viên: VŨ HOÀNG MAI
Lớp: Báo mạng điện tử K42 Mã số SV: 2256070025 Hà Nội, 2023 1
Câu 1: Tìm hiểu những hành vi bị cấm trong hoạt động báo chí. Những hành
vi này có ảnh hưởng đến quyền báo chí/ tự do ngôn luận hay không ? Trả lời:
Nhìn vào Luật Báo chí 2016, bộ luật có hiệu lực từ 1/1/2017, bao gồm 7 chương và
61 điều, quy định về các quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân hoạt động
trong lĩnh vực báo chí, cũng như các quy định về trách nhiệm của cơ quan nhà
nước đối với báo chí. Được sửa đổi và bổ sung sau 27 năm kể từ Luật Báo chí
1989, Luật Báo chí mang nhiều điểm mới phù hợp với xã hội và lợi ích của đất
nước. Trong đó, cùng với hơi thở của thời đại, Luật Báo chí 2016 nhấn mạnh
quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận trên báo chí của công dân. Tuy nhiên, Luật
Báo chí 2016 cũng có sự thay đổi lớn khi trong Điều 9 Luật báo chí 2026 quy định
13 nhóm hành vi bị Luật Báo chí nghiêm cấm. Đứng trước sự bổ sung này, có vài
luồng ý kiến lo sợ rằng đây là điều không cần thiết khi rất có thể nó sẽ gây ảnh
hưởng đến quyền báo chí/ tự do ngôn luận trong hoạt động báo chí.
 Điều 9 Luật Báo chí 2016 quy định 13 nhóm hành ci bị Luật Báo chí nghiêm cấm, bao gồm:
1. Đăng, phát thông tin chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có nội dung:
a) Xuyên tạc, phỉ báng, phủ nhận chính quyền nhân dân;
b) Bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân;
c) Gây chiến tranh tâm lý.
2. Đăng, phát thông tin có nội dung:
a) Gây chia rẽ giữa các tầng lớp nhân dân, giữa Nhân dân với chính quyền nhân
dân, với lực lượng vũ trang nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; 2
b) Gây hằn thù, kỳ thị, chia rẽ, ly khai dân tộc, xâm phạm quyền bình đẳng trong
cộng đồng các dân tộc Việt Nam;
c) Gây chia rẽ người theo tôn giáo với người không theo tôn giáo, giữa người theo
các tôn giáo khác nhau, chia rẽ các tín đồ tôn giáo với chính quyền nhân dân, với
tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; xúc phạm niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo;
d) Phá hoại việc thực hiện chính sách đoàn kết quốc tế.
3. Đăng, phát thông tin có nội dung kích động chiến tranh nhằm chống lại độc lập,
chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
4. Xuyên tạc lịch sử; phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh hùng dân tộc.
5. Tiết lộ thông tin thuộc danh Mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và
bí mật khác theo quy định của pháp luật.
6. Thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan; thông tin về những chuyện thần bí
gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội và sức khỏe của cộng đồng.
7. Kích động bạo lực; tuyên truyền lối sống đồi trụy; miêu tả tỉ mỉ những hành
động dâm ô, hành vi tội ác; thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.
8. Thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ
chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; quy kết tội danh khi chưa có bản án của Tòa án.
9. Thông tin ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần của trẻ em. 3
10. In, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, tác phẩm báo chí, nội
dung thông tin trong tác phẩm báo chí đã bị đình chỉ phát hành, thu hồi, tịch thu,
cấm lưu hành, gỡ bỏ, tiêu hủy hoặc nội dung thông tin mà cơ quan báo chí đã có cải chính.
11. Cản trở việc in, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, sản phẩm
thông tin có tính chất báo chí hợp pháp tới công chúng.
12. Đe dọa, uy hiếp tính mạng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng
viên; phá hủy, thu giữ phương tiện, tài liệu, cản trở nhà báo, phóng viên hoạt động
nghề nghiệp đúng pháp luật.
13. Đăng, phát trên sản phẩm thông tin có tính chất báo chí thông tin quy định tại
các Khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 và 10 của Điều này.
Những hành vi bị cấm này có thể tác động đến cả quyền tự do báo chí và quyền tự
do ngôn luận.Tuy nhiên, điều quan trọng là phải duy trì những tiêu chuẩn và
nguyên tắc đạo đức nhất định trong báo chí để đảm bảo tính chính xác và tin cậy
của thông tin được chia sẻ với công chúng. Việc cấm phổ biến thông tin sai lệch
giúp ngăn chặn thông tin thiếu chính xác và bảo vệ các cá nhân khỏi bị sự điều
hướng tiêu cực của thông tin hoặc bị lừa dối.
Mặt khác, mối lo ngại nảy sinh khi những hạn chế này được sử dụng để ngăn chặn
hoạt động báo chí hợp pháp và phê phán hoặc để bóp nghẹt quyền tự do ngôn luận.
Việc giải thích và thực thi những lệnh cấm này có thể trở nên chủ quan, có khả
năng dẫn đến kiểm duyệt và làm giảm khả năng của các nhà báo trong việc đưa tin
về các vấn đề quan trọng hoặc buộc chính phủ phải chịu trách nhiệm. 4
Điều cần thiết là phải đạt được sự cân bằng giữa bảo vệ lợi ích của nhà nước và đề
cao các nguyên tắc tự do báo chí và tự do ngôn luận. Các hướng dẫn rõ ràng và hệ
thống pháp luật minh bạch và công bằng có thể giúp đảm bảo rằng những hành vi
bị cấm này không xâm phạm quá mức đến quyền của các nhà báo và công dân
trong việc bày tỏ quan điểm và tiếp cận thông tin chính xác.
Câu 2: Báo chí thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của mình hiện nay như thế nào? Trả lời:
Báo chí nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định theo Điều 4 Luật số
103/2016/QH13, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2017.
1. Báo chí ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện thông tin
thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của cơ quan Đảng, cơ quan
nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức
xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; là diễn đàn của Nhân dân.
2. Báo chí có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
a) Thông tin trung thực về tình hình đất nước và thế giới phù hợp với lợi ích của
đất nước và của Nhân dân;
b) Tuyên truyền, phổ biến, góp phần xây dựng và bảo vệ đường lối, chủ trương của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thành tựu của đất nước và thế giới theo
tôn chỉ, Mục đích của cơ quan báo chí; góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh
tế - xã hội, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu văn hóa lành mạnh của Nhân dân, 5
bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, xây dựng và phát huy dân chủ
xã hội chủ nghĩa, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa;
c) Phản ánh và hướng dẫn dư luận xã hội; làm diễn đàn thực hiện quyền tự do ngôn luận của Nhân dân;
d) Phát hiện, nêu gương người tốt, việc tốt, nhân tố mới, điển hình tiên tiến; đấu
tranh phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật và các hiện tượng tiêu cực trong xã hội;
đ) Góp phần giữ gìn sự trong sáng và phát triển tiếng Việt, tiếng của các dân tộc thiểu số Việt Nam;
e) Mở rộng sự hiểu biết lẫn nhau giữa các nước và các dân tộc, tham gia vào sự
nghiệp của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, hữu nghị, hợp tác, phát triển bền vững.
Tuy nhiên, nhìn vào tình hình hiện tại Báo chí Việt Nam có thể được đánh giá theo
2 mặt: Ưu điểm và hạn chế.  Ưu điểm
Trong các năm quá, các cơ quan báo chí, đơn vị báo chí, nhà báo, phóng viên đã
hoạt động báo chí ở nhiều lĩnh vực, tích cực trong khai thác tin bài. Trong lĩnh vực
xã hội, báo chí đã dấn thân vào đời sống của người dân, dám đưa sự thật ra ngoài
ánh sáng. Đặc biệt, báo chí hiện nay cũng đã tích cực tham gia vào công tác chống
tham nhũng, chống tiêu cực,… góp phần lớn tạo được sự tin tưởng từ nhân dân. 6
Báo chí nói chung nhìn chung đã thực hiện tốt nhiệm vụ cung cấp thông tin. Thông
tin được báo chí cung cấp trên đa lĩnh vực, phục vụ nhu cầu hiểu biết và nắm bắt
của người dân. Ngày càng có nhiều phương tiện truyền thông hỗ trợ cung cấp
thông tin, chính vì thế tác động của môi trường truyền thông tới công chúng là
nhày càng rõ rệt. Thông qua nhiều phương tiện báo chí – truyền thông, các vấn đề
xã hội như kế hoạch hoá gia đình, phòng chốnng tham nhũng, đường lối chính sách
của Đảng Nhà nước,… đã được phổ biến, tuyên truyền rộng rãi. Tạo ra hiệu quả
lớn trong thay đổi nhận thức và hành động của người dân. Để tạo ra được mạng
lưới thông tin xuyên suốt và luôn được cập nhật, không thể không nhắc đến đội
ngũ nhà báo – phóng viên được đào tạo bài bản, được trang bị đầy đủ đạo đức và
chuyên môn làm nghề. Trong thời kỳ dịch bệnh Covid -19, đội ngũ phóng viên -
nhà báo ở nhiều địa phương tích cực tham gia tác nghiệp tại các tâm dịch, các
bệnh viện để tạo ra các sản phẩm báo chí phản ảnh mang tính khách quan, chân
thực về công tác phòng chống dịch bệnh. Một số tác phẩm báo chí tiêu biểu phản
ảnh về công tác phòng chống dịch bệnh có thể kể đến như: Ngoại giao vaccine - Hơ Lê, – P địn Th Nh qua của hu
hội, “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Thời gian vừa qua, vấn đề phòng 7
chống tham nhũng tiêu cực đang được Đảng và Nhà xác định là nhiệm vụ quan
trọng, thường xuyên và trọng tâm. Báo chí thông qua các phương tiện truyền thông
đã phát huy vai trò mạnh mẽ của mình trong công tác tuyên truyền, phát hiện và tố
giác những vụ việc, cá nhân tham ô, tham nhũng. Theo báo cáo, hơn 70% các vụ
việc tham nhũng, lãng phí được báo chí phát giác và lên tiếng. Điều 75 Luật
Phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã quy định rất rõ trách nhiệm của các cơ
quan báo chí và nhà báo trong việc phòng, chống tham nhũng như sau: “. Cơ quan
báo chí, nhà báo có trách nhiệm đấu tranh chống tham nhũng, đưa tin về hoạt động
phòng, chống tham nhũng và vụ việc tham nhũng.” Một con số đáng mừng thể
hiện đóng góp to lớn của báo chí vào sự nghiệp phòng chóng tham nhũng, tiêu cực
là đã có gần 1.100 tác phẩm tham dự Giải Báo chí phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lần thứ IV.
Hơn thế nữa, trong công cuộc phát triển và xây dựng một xã hội giàu, đẹp và nhân
văn. Báo chí chính là môi trường phản ánh mà thông qua đó nâng cao hiểu biết,
trình độ nhận thức cho người dân, tôn vinh các giá trị dân tộc, nhân văn tốt đẹp
trong phát triển văn hoá, con người Việt Nam; trở thành cầu nối mật thiết giữa
Đảng, Nhà nước và Nhân dân; giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân tiến bộ trên
thế giới. Qua đó, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội mà vẫn giữ vững
được văn hoá, chủ quyền của quốc gia, dân tộc. Mỗi cơ quan báo chí phải là một
cơ quan văn hóa, mỗi người làm báo phải luôn có ý thức nâng cao văn hóa của bản
thân, đề cao thành tố văn hóa, tinh thần nhân văn và vì lợi ích quốc gia dân tộc
trong sáng tạo sáng tác các tác phẩm, góp phần gìn giữ, xây dựng và phát triển văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Nhìn chung, trong suốt thời gian vừa qua, cùng với sự biến động của xã hội, báo
chí đã và đang ngày càn đi sâu vào đời sống thực tiễn. Đề cao tinh thần dân chủ 8
trong công tác báo chí – truyền thông, tức là một nền báo chí dân chủ là một nền
báo chí đi tìm sự thật và đem lợi lơi ích cho công chúng.  Hạn chế
Bên cạnh những thành tựu mà nền báo chí Việt Nam đã đạt được, không thể phủ
nhận việc nền báo chí nước nhà vẫn còn đang đối mặt với nhiều hạn chế, khó khăn
và bất cập. Cùng với đó, là một số bộ phận cơ quan báo chí, nhà báo – phóng viên
vẫn chưa hoàn thành tròn nhiệm vụ và quyền hạn của mình.
Thời gian vừa qua, việc cơ quan chức năng và cơ quan báo chí phải cảnh cáo, thu
hồi thẻ nhà báo, khởi tố, bắt giam phỏng viên vì hành vi lừa đảo, tống tiền doanh
nghiệp, ép ký hợp đồng quảng cáo… đã trở thành “vết nhơ” đối với nền báo chí
Việt Nam. Thông qua các bộ luật được ban hành, có thể thấy báo chí Việt Nam
luôn hướng tới trọng trách là diễn đàn của nhân dân, cho nhân dân thông tin, sự
phản ánh chân thực, khách quan. Tuy nhiên, những hiện tượng biến chấp của một
bộ phận nhỏ người làm báo đang dần khiến niềm tin của người dân lung lay. hí dụ
gần nhất là đầu tháng 8-2019, hai phóng viên của một tờ báo và một tạp chí trung
ương có trụ sở tại Hà Nội đã bị lực lượng chức năng của TP Hà Nội và tỉnh Hà
Tĩnh khởi tố, bắt tạm giam vì có hành vi tống tiền. Sai phạm của một số người làm
báo đã và đang tác động tiêu cực tới uy tín, hình ảnh của cộng đồng nghề nghiệp,
phần nào khiến bạn đọc có cái nhìn và đánh giá sai lệch về báo chí cũng như đội
ngũ người làm báo. Từ đó tạo ra tâm lý ngại nhà báo, không muốn tiếp xúc với
phóng viên như đã trở thành thói quen của không ít cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp
khi phải làm việc với cơ quan báo chí. Các doanh nghiệp chọn cách im lặng để
tránh phiền phức. Tuy nhiên, doanh nghiệp đôi khi vẫn “méo mặt” vì dù chẳng ai
liên hệ hay không hề nhận lời làm việc mà thông tin sai lệch vẫn được đăng tải bởi
một nhà báo – phóng viên nào đó. Trường hợp của Công ty cổ phần Con Cưng 9
năm 2018, sau khi được minh oan, doanh nghiệp này cũng lâm cảnh “bầm dập”
như đánh giá của báo chí. Đáng lo ngại là sau khi sự việc rõ ràng, một số tờ báo lẫn
phóng viên viết bài vẫn vô can, dù trước đó họ đã nhân danh chống tiêu cực để
công bố bài viết quy chụp, hùa theo dư luận, tiến công doanh nghiệp...
Một trường hợp phóng viên lạm dụng quyền hạn đe doạ doanh nghiệp bị cơ quan chức năng xử lý.
Nhiệm vụ của báo chí chính là thông tin. Tuy nhiên, đối mặt với sự chuyển đổi số
hiện nay, báo chí phải chịu sức ép không hề từ sự cạnh tranh của các nền tảng
mạng xã hội, sức ép về tốc độ và tính nhanh nhạy của thông tin. Chính vì thế,
nhiều nhà báo – phóng viên hiện nay vì chạy theo view và rating (đánh giá) mà
không chú trọng vào chất lượng thông tin. Hiện tượng một số nhà báo và một số cơ
quan báo chí đã đưa thông tin sai sự thật, hoặc một nửa sự thật, bóp méo, thậm chí
bịa đặt làm vi phạm nghiêm trọng đến tính trung thực, khách quan của báo chí. Rất 10
nhiều cá nhân, tập thể đã trở thành nạn nhân của những phát ngôn thiếu trách
nhiệm nằm “chình ình” trên các tờ báo.
Nguyên nhân của phần lớn các sự việc trên là do chính bản thân nhà báo – phóng
viên chưa nhận thức được trách nhiệm xã hội, chuẩn mực đạo đức trong đưa tin.
Bên cạnh đó, không thể không đề cập đến trách nhiệm của cơ quan pháp lý. Trên
thực tế, không ít cơ quan đã dễ dãi trong việc quản lý phóng viên. Cơ quan báo chí
và phóng viên đưa tin thất thiệt thì đương nhiên sẽ bị xử lý. Song, cái đáng suy
ngẫm hơn là niềm tin của bạn đọc với nền báo chí chính thống đang dần suy giảm.
Trong cuốn “100 bản quy tắc đạo đức nghề báo”, PGS,TS Nguyễn Trường Giang
đã viết về đức tính khách quan, công tâm của nhà báo như sau: “Nhà báo không
được lạm dụng nghề để làm việc như một nhân viên quảng cáo, không được nhận
trực tiếp hoặc gián tiếp tiền “lại quà” từ những người muốn quảng cáo và không
được tham gia vào quảng cáo trá hình. Cần tách bạch nội dung thông tin báo chí và
thông tin tiếp thị tài trợ.”
Xét về toàn diện, thì ngành nghề nào cũng cần đặt cái tâm, cần có đạo đức. Nhưng
đối với một nhà báo – những người luôn được coi là đại diện cho tiếng nói của
nhân dân, thì vấn đề về đạo đức nghề nghiệp lại càng cần được đề cao. Lương tâm
nghề nghiệp, trách nhiệm với sự thật là điều đầu tiên phải nghĩ đến khi đứng trước
mỗi sự kiện và từng con chữ. Với nhà báo, danh tiếng và uy tín là điều mà xã hội
công nhận sự cống hiên của họ. 11 12