Bài tập tự luận môn Kinh tế chính trị Mác-Lênin| Đại học Kinh Tế Quốc Dân

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
HÊ ĐO TẠO T XA --------o0o--------
BI TÂP T! LUÂN
MÔN KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC- LÊNIN
Họ và tên SV : Tr2n Th椃⌀ An Phư6c
L6p tín chỉ : AUM24 KT24A Mã SV : 19211893
GVHD : ThS Võ Th椃⌀ Hồng Hạnh
M唃⌀C L唃⌀C
LỜI NÓI ĐẦU.................................................................................................................... 3
I. LÝ LUẬN CHUNG....................................................................................................4
1. Khái niệm nền kinh t Ā th椃⌀ trưng...............................................................................4
2. Bản chất ca nền kinh t Ā th椃⌀ trưng.......................................................................5
3. Vai trò ca nền kinh t Ā th椃⌀ trưng...........................................................................5 II.
NHỮNG ƯU THẾ V KHUYẾT TẬT CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG. .5
1. Nhng ưu th Ā ca nền kinh t Ā th椃⌀ trưng...............................................................6
2. Nhng khuy Āt tật ca nền kinh t Ā th椃⌀ trưng.........................................................6
III. GIẢI PHÁP HẠN CHẾ KHUYẾT TẬT CỦA NH NƯỚC...................................8
TỔNG KẾT...................................................................................................................... 10 LỜI NÓI ĐẦU
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ phát triển mới, thời kỳ đẩy tới một bước công
nghiệp hóa hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh từng
bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Cơ chế quản lý kinh tế mới ở nước ta hiện nay là cơ chế thị
trường có sự quản lý của nhà nước bằng pháp luật, chính sách, kế hoạch các công cụ
khác. Nhà nước đóng vai trò điều hành nền kinh tế vĩ mô (định hướng và điều tiết) nhằm
phát huy vai trò tích cực, hạn chế và ngăn ngừa mặt tiêu cực của kinh tế thị trường. Trong
quá trình thực hiện đổi mới và cải cách hành chính hiện nay cải cách công cụ quản lý kinh
tế vĩ mô được đổi mới hoàn thiện. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội là định hướng cơ
bản cho sự vận động cơ chế thị trường của nước ta. Chúng ta đang đẩy nhanh, mạnh việc
xây dựng hệ thống pháp luật, các thể chế kinh tế, tăng cường việc sử dụng các công cụ tài
chính và tiền tệ điều tiết thị trường.
Ngày nay trong nền kinh tế thị trường hiện đại, với sự phát triển nhanh chóng của
khoa học - công nghệ, nếu không có sự can thiệp của Nhà nước thì không thể giải quyết
được nhiều vấn đề kinh tế lớn có tầm cỡ quốc gia, quốc tế . Vì thế kết hợp hài hoà giữa sự
vận hành của cơ chế thị trường với sự điều tiết của Nhà nước là cần thiết và là giải pháp
mang lại thành công trên con đường phát triển. Trong mối quan hệ đó, Nhà nước giữ vai
trò định hướng tạo “hành lang” pháp lý và môi trường đầu tư để các chủ thể có thể phát
huy tính năng động, sáng tạo của mình.
Thực tế đã chứng minh vai trò quản lý kinh tế của nhà Nước trong nền kinh tế thị
trường ở nước ta hết sức quan trọng, đặc biệt là trong những năm gần đây, dưới sự quản lý
vĩ mô của Nhà nước đã và đang khắc phục dần những mặc tích cực và khắc phục những
mặt hạn chế. Chính vì vậy em chọn đề tài: “Phân tích những ưu thế và khuyết tât g của nền
kinh tế thị trường và những giải pháp của nhà nước để hạn chế những khuyết tât g của nền
kinh tế thị trường (liên hê gthực tiễn nước ta).” I. LÝ LUẬN CHUNG 1.
Khái niệm nền kinh t Ā th椃⌀ trưYng Khái niệm:
Nền kinh tế được coi như một hệ thống các quan hệ kinh tế. Khi các quan hệ kinh tế
giữa các chủ thể biểu hiện qua mua, bán hàng hoá, dịch vụ trên thị trường (người bán cần
tiền, người mua cần bán và họ phải gặp nhau trên thị trường) thì nền kinh tế đó gọi là nền kinh tế thị trường.
Kinh tế thị trường là cách tổ chức nền kinh tế - xã hội, trong đó các quan hệ kinh tế
của các cá nhân, các doanh nghiệp đều biểu hiện qua quan hệ mua, bán hàng hoá, dịch vụ
trên thị trường và thái độ cư xử của từng thành viên chủ thể kinh tế là định hướng vào
việc tìm kiếm lợi ích của chính mình theo sự dẫn dắt của giá cả thị trường.
Kinh tế thị trường là kinh tế hàng hoá phát triển ở trình độ cao. Khi tất cả các quan hệ
kinh tế trong quá trình tái sản xuất xã hội đều được tiền tệ hoá, các yếu tố của sản xuất
như: đất đai và tài nguyên, vốn bằng tiền và vốn vật chất, sức lao động, công nghệ và
quản lý, các sản phẩm dịch vụ tạo ra, chất xám đều là đối tượng mua - bán và hàng hoá. 2.
Bản chất c\a nền kinh t Ā th椃⌀ trưYng
Kinh tế thị trường xã hội gần giống với kinh tế thị trường nhưng mục tiêu của nó là “
gắn kết trên cơ sở thị trường các nguyên tắc tự do và bình đẳng xã hội”. Tuy nhiên, cần
tránh hiểu nhầm vấn đề tự do trên thị trường.
Khái niệm kinh tế thị trường xã hội hoàn toàn khác các quan điểm của “chủ nghĩa tự
do mới”. Kinh tế thị trường xã hội không đồng nhất với cái gọi là “kinh tế thị trường tự
do”. Đây là mô hình kinh tế được các nhà kinh tế theo trường phái tự do của Mỹ đề xuất,
mà bản chất của nó là giảm thiểu sự can thiệp của Nhà nước và để cho nền kinh tế tự vận
hành thông qua các công cụ của nó.
Kinh tế thị trường xã hội cũng không đồng nhất với các quan điểm kinh tế, xã hội của
những người trọng tiền. Những người này muốn giảm thiểu sự can thiệp của Nhà nước
nhưng đồng thời cũng muốn chiến đấu với lạm phát bằng cách theo đuổi một chính sách
hạn chế kiểm soát lượng cung tiền tệ. Hơn nữa, họ cho rằng tiến trình kinh tế tự nó hoàn
toàn có khả năng chịu đựng các biến động có tính chu kỳ nếu Nhà nước kiềm chế không can thiệp. 3.
Vai trò c\a nền kinh t Ā th椃⌀ trưYng
Phát triển kinh tế thị trường sẽ phá vỡ cơ cấu kinh tế tự nhiên chuyển thành kinh tế
hàng hoá, thúc đẩy xã hội hoá sản xuất .
- Thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.
- Kích thích tính năng động sáng tạo của các chủ thể kinh tế.
- Kích thích việc cải tiến kĩ thuật nâng cao chất lượng cải tiến mẫu mã cũng như
tăng số lượng hàng hoá dịch vụ.
- Thúc đẩy sự phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá sản xuất.
- Thúc đẩy quá trình tích tụ tập trung sản xuất tạo điều kiện ra đời của sản xuất lớn. II.
NHỮNG ƯU THẾ V KHUYẾT TẬT CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 1.
Nh_ng ưu th Ā c\a nền kinh t Ā th椃⌀ trưYng
Thúc đẩy sản xuất và gắn sản xuất với tiêu dùng- thực hiện mục tiêu của sản xuất. Do
đó người sản xuất tìm mọi cách rút ngắn chu kì sản xuất, thực hiện tái sản xuất mở rộng,
áp dụng nhanh chóng những thành tựu khoa học- công nghệ, quay nhanh tiền vốn, đạt tới lợi nhuận tối đa.
Thúc đẩy và đòi hỏi các nhà sản xuất năng động, thích nghi với các điều kiện biến
động của thị trường. Thay đổi mẫu mã sản xuất, tìm mặt hàng mới và thị trường tiêu thụ,
mở rộng quan hệ trong kinh doanh.
Thúc đẩy sự tiến bộ của khoa học- công nghệ vào sản xuất, kích thích tăng năng suất
lao động, nâng cao trình độ xã hội hóa sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá
thành, đáp ứng nhu cầu nhiều mặt của khách hàng và thị trường.
Thúc đẩy quá trình tăng trưởng dồi dào sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, thúc đẩy và kích
thích sản xuất hàng hóa phát triển, đề cao trách nhiệm của nhà kinh doanh với khách
hàng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
Đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung sản xuất. Tích tụ và tập trung sản xuất là hai
con đường để mở rộng quy mô sản xuất. Một mặt, các đơn vị chủ thể sản xuất kinh doanh
phải làm ăn giỏi, có hiệu quả cao cho phép tích tụ. Mặt khác, do quá trình cạnh tranh làm
cho sản xuất được tập trung vào các đơn vị kinh tế có chỗ đứng trên thị trường, đồng thời
loại bỏ những đơn vị làm ăn kém hiệu quả. 2.
Nh_ng khuy Āt tật c\a nền kinh t Ā th椃⌀ trưYng
Cơ sở vật chất - kỹ thuật còn ở trình độ thấp làm cho phân công lao động kém phát
triển, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm. Bên cạnh một số lĩnh vực, một số cơ sở kinh tế
đã được trang bị kỹ thuật và công nghệ hiện đại, trong nhiều ngành kinh tế, máy móc cũ
kỹ, công nghệ lạc hậu. Lao động thủ công vẫn chiếm tỉ trọng lớn trong tổng số lao động
xã hội. Do đó, năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất của nước ta còn rất thấp so với khu vực và thế giới.
Kết cấu hạ tầng như hệ thống đường giao thông, bến cảng, hệ thống thông tin liên
lạc... còn lạc hậu, kém phát triển. Hệ thống giao thông kém phát triển làm cho các địa
phương, các vùng bị chia cắt, tách biệt nhau, do đó làm cho nhiều tiềm năng của các địa
phương không thể được khai thác, các địa phương không thể chuyên môn hoá sản xuất để phát huy thế mạnh.
Khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường trong nước, cũng như thị
trường nước ngoài còn rất yếu. Do cơ sở vật chất - kỹ thuật và công nghệ lạc hậu, nên
năng suất lao động thấp, do đó khối lượng hàng hoá nhỏ bé, chủng loại hàng hoá còn
nghèo nàn, chất lượng hàng hoá thấp, giá cả cao vì thế khả năng cạnh tranh còn yếu.
Do giao thông vận tải kém phát triển nên chưa lôi cuốn được tất cả các vùng trong
nước vào một mạng lưới lưu thông hàng hoá thống nhất.
Thị trường hàng hoá - dịch vụ đã hình thành nhưng còn hạn hẹp và còn nhiều hiện
tượng tiêu cực (hàng giả, hàng nhập lậu, hàng nhái nhãn hiệu vẫn làm rối loạn thị trường).
Thị trường hàng hoá sức lao động mới manh nha, một số trung tâm giới thiệu việc làm
và xuất khẩu lao động mới xuất hiện nhưng đã nảy sinh hiện tượng khủng hoảng. Nét nổi
bật của thị trường này là sức cung về lao động lành nghề nhỏ hơn cầu rất nhiều, trong khi
đó cung về sức lao động giản đơn lại vượt quá xa cầu, nhiều người có sức lao động không tìm được việc làm.
Thị trường tiền tệ, thị trường vốn đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn nhiều trắc trở,
như nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân rất thiếu vốn nhưng không vay
được vì vướng mắc thủ tục, trong khi đó nhiều ngân hàng thương mại huy động được tiền
gửi mà không thể cho vay để ứ đọng trong két dư nợ quá hạn trong nhiều ngân hàng
thương mại đã đến mức báo động. Thị trường chứng khoán ra đời nhưng cũng chưa có
nhiều "hàng hoá" để mua - bán và mới có rất ít doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia thị trường này.
Nhiều thành phần kinh tế tham gia thị trường; do vậy nền kinh tế ở nước ta có nhiều
loại hình sản xuất hàng hoá cùng tồn tại, đan xen nhau, trong đó sản xuất hàng hoá nhỏ phân tán còn phổ biến.
Quản lý nhà nước về kinh tế - xã hội còn yếu. Một số cơ chế, chính sách còn thiếu,
chưa nhất quán, chưa sát với cuộc sống, thiếu tính khả thi.
III. GIẢI PHÁP HẠN CHẾ KHUYẾT TẬT CỦA NH NƯỚC
Thực tế lịch sử đã chứng minh rằng các nền kinh tế thị trường thành công nhất đều
không thể phát triển một cách tự phát nếu thiếu sự can thiệp và hỗ trợ của Nhà nước. Các
nền kinh tế thị trường nguyên thủy dựa trên cơ sở sản xuất và trao đổi giản đơn có thể
hoạt động hiệu quả mà không cần sự can thiệp của nhà nước. Tuy nhiên, vì nền kinh tế
tăng trưởng dưới tác động bên ngoài ngày một phức tạp như hiện nay nên sự can thiệp của
nhà nước xuất hiện như một tất yếu cho sự hoạt động có hiệu quả của nền kinh tế thị trường.
Bởi vậy, thông qua đề tài tiểu luận này, em xin nêu ra những giải pháp của Nhà nước
nhằm hạn chế những nhược điểm của nền kinh tế thị trường hiện nay.
Thứ nhất: Nhà nước sử dụng các tổ chức kinh tế của như công cụ để khắc phục và hạn
chế những khuyết tật của kinh tế thị trường
Mô hình kinh tế thị trường luôn luôn tồn tại những khuyết tật cố hữu, gắn liền với bản
chất của nó mà chúng ta thường gọi là mặt trái của thị trường. Năng lực quản trị hiệu quả
của Nhà nước thể hiện ở khả năng sử dụng các công cụ để hạn chế những hệ quả tiêu cực
do các “khuyết tật” đó gây ra. Sử dụng các tổ chức kinh tế của Nhà nước chính là sự can
thiệp vào thị trường bằng sức mạnh vật chất của Nhà nước. Do đó, vấn đề tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước, nhất là các tập
đoàn kinh tế và các tổng công ty chính là “tái cấu trúc” lực lượng này để làm tốt vai trò
tham gia điều tiết thị trường, cung cấp tốt hơn các loại hàng hóa và dịch vụ công cộng
phục vụ mục tiêu phát triển bền vững. Do đó, có nhiều lãnh vực cần sự can thiệp mang
tính chủ đạo của lực lượng kinh tế Nhà nước như cung cấp hàng hóa và dịch vụ công
cộng; các ngành kinh tế có hiệu quả sinh lời thấp, nhưng cần thiết cho quá trình công
nghiệp hóa như cơ khí chế tạo, công nghiệp hỗ trợ, đầu tư kết cấu hạ tầng, đầu tư cho thị
trường bất động sản sơ cấp, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển công nghiệp công nghệ
cao… Nhà nước đã thể hiện quyết tâm chính trị trong chính sách quản lý, đầu tư phát
triển, chứ không phải để mặc doanh nghiệp Nhà nước cân nhắc hiệu quả tài chính đơn thuần.
Thứ 2: Nhà nước đã thiết lập các cụm giải pháp riêng biệt
Các giải pháp về phát triển văn hóa, tạm gọi là như vậy, sẽ lệ thuộc vào tốc độ cải
thiện về dân trí, về hiện đại hóa tập quán sinh hoạt, hiện đại hóa nhiều quy định, quy chế
dưới luật để đưa hàng chục triệu người dân sống và làm việc theo pháp luật, có tác phong
hiện đại, có đủ trình độ để sử dụng những trang thiết bị, máy móc hiện đại của kết cấu hạ
tầng thị trường hiện đại nói riêng và của nền kinh tế nói chung.
- Cụm các giải pháp về nâng cao năng lực điều tiết của Nhà nước đối với kinh tế thị
trường, khi nói đến những thất bại của thị trường thì vấn đề đầu tiên cần phải lưu ý đó là
tính chất chu kỳ của kinh tế. Những biến động về tài chính, tiền tệ những tháng đầu năm
2008 ở trong nước và trên thế giới đã thể hiện rõ nét thêm về điều đó. Tuy nhiên, kinh
nghiệm về minh bạch thông tin, cảnh báo sớm để can thiệp kịp thời làm giảm tác hại của
những chu kỳ kinh tế có thể lường trước là một nghệ thuật mà các nền kinh tế phát triển
đã rất thuần thục. Tiếp đến là trong điều hòa các vấn đề xã hội, nhất là kìm chế sự phân
hóa giàu nghèo, không ai khác ngoài các chính sách của Chính phủ làm cho xã hội phát
triển nhanh, nhưng hài hòa giữa các tầng lớp nhân dân, làm cho mọi người đều được
hưởng lợi từ kết quả tăng trưởng kinh tế, đồng thời bảo đảm cho nền kinh tế phát triển
vừa nhanh, vừa hiệu quả và bền vững.
- Nhà nước đã sử dụng một hệ thống luật pháp điều lệ, mức hình phạt thậm chí cả
mức truy tố để giảm ô nhiễm môi trường.
- Ngoài ra nhà nước còn sử dụng cả chính sách quyền sở hữu công khai nguồn tài
nguyên, nếu gây ô nhiễm sẽ phải chịu chi phí theo giá thị trường.
Thứ 3: Nhà nước đã điều hành chính sách tài chính và chính sách tiền tệ một cách độc
lập nhằm điều tiết hoạt động kinh tế bằng cách kiểm soát việc cung ứng tiền
Trong lịch sử, các nền kinh tế thị trường luôn rơi vào tình trạng bị đe dọa bởi khi đồng
tiền tăng giá đột ngột, khi nạn thất nghiệp phát triển cao, khi thì vừa có tình trạng thất
nghiệp vừa có tình trạng lạm phát.
Chính sách tài chính bao gồm các chính sách thuế và chi tiêu ngân sách của nhà nước
nhằm điều tiết chu kì kinh tế, đảm bảo công ăn việc làm, ổn định giá cả và tăng trưởng
liên tục của nền kinh tế. TỔNG KẾT
Bất kì một mô hình kinh tế nào cũng có những ưu điểm và nhược điểm riêng của nó,
mặc dù nền kinh tế thị trường có rất nhiều ưu điểm và cũng không có bất kì một ai có thể
phủ nhận những thành quả mà kinh tế thị trường đã mang lại cho sự phát triển của nền
kinh tế thế nhưng song song bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều khuyết tật của kinh tế thị
trường. Sự can thiệp của Nhà nước sẽ đảm bảo hiệu quả cho sự vận động của thị trường
được ổn định, nhằm tối đa hoá hiệu quả kinh tế, bảo đảm định hướng chính trị của sự phát
triển kinh tế, sửa chữa khắc phục những khuyết tật vốn có của kinh tế thị trường, tạo ra
những công cụ quan trọng để điều tiết thị trường ở tầm vĩ mô. Bằng cách đó Nhà nước
mới có thể kiềm chế tính tự phát của kinh tế thị trường, đồng thời kính thích đối với sản
xuât thông qua trao đổi hàng hoá dưới hình thức thương mại.
Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay cũng còn những hạn chế đáng kể:
thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn chưa được xây dựng đồng bộ.
Để nâng cao hơn nữa hiệu quả, hiệu lực tác động của Nhà nước tới phát triển nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay, Nhà nước đã và đang cố
gắng sớm hoàn thiện thể chế của nền kinh tế thị trường.Việc giải quyết có hiệu quả những
vấn đề vừa có tính cấp bách, vừa có tính lâu dài đó sẽ nâng cao hơn nữa hiệu quả tác động
của Nhà nước tới sự phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước
ta trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập toàn cầu hiện nay.