CHƯƠNG 4
MẠCH ĐẾM LÊN, ĐẾM XUỐNG, ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM
VÀ GIẢI MÃ LED 7 ĐOẠN
4.1
MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1.
Khảo sát các mạch đếm đặt trước số đếm, đếm lên đếm xuống và giải mã LED 7 đoạn.
2.
Thiết kế các mạch đếm dùng các IC đếm.
4.2
NHIỆM VỤ GIẢNG VIÊN
1.
Kiểm tra mục 4.3 xem học viên đã làm chưa? Đánh dấu vào “√/×” vào phiếu đánh giá
tương ướng với từng mục.
2.
Hỏi nội dung bài mới để kiểm tra học sinh có đọc bài trước hay không? Đánh dấu vào
“√/×” vào phiếu đánh giá của học viên được hỏi.
3.
Trình bày mục đích bài thực hành, các nội dung trong bài thực nh, hướng dẫn học
viên thực hiện trình tự thực hành, ôn tập lại kiến thức về mạch đếm lên, đếm xuống,
đặt trước số đếm, giải mã LED 7 đoạn, bảng trạng thái, kí hiệu.
4.
Thường xuyên đi quan sát học viên thực hiện.
4.3
NHIỆM VỤ HỌC VIÊN
Thực hiện đầy đủ các câu hỏi trong phần này và đọc bài trước khi đến lớp
1. Hãy cho biết bảng trạng thái của mạch đếm lên 4 bit ABCD (điền vào bảng 4-1).
2. Hãy cho biết bảng trạng thái của mạch đếm xuống 4 bit ABCD (điền vào bảng 4-2).
3. Hãy điền số thập phân, số BCD và mã 7 đoạn anode chung vào bảng 4-3:
4. Có bao nhiêu IC giải mã cho led 7 đoạn: 2 IC hãy nêu tên: 74LS247, HFE4511
5. bao nhiêu led 7 đoạn? Hãy nêu tên: Led 7 đoạn kiểu Anode chung Led 7 đoạn
kiểu cathode chung
6. Hãy vẽ kí hiệu của led 7 đoạn làm cách nào để xác định led 7 đoạn loại gì?
- Dựa vào chân chung của các diode, các chân Anode chung thì là loại Anode, Các chân
Cathode chung thì là loại Cathode
7. Hãy vẽ mạch đặt trước số đếm 4 bit đồng bộ sử dụng FF JK
Bảng 4-1. Trình tự đếm lên. Bảng 4-2. Trình tự đếm xuống.
Thập
phân
D
C
B
A
Thập
phân
D
C
B
A
0
0
0
0
0
15
1
1
1
1
1
0
0
0
1
14
1
1
1
0
2
0
0
1
0
13
1
1
0
1
3
0
0
1
1
12
1
1
0
0
4
0
1
0
0
11
1
0
1
1
5
0
1
0
1
10
1
0
1
0
6
0
1
1
0
9
1
0
0
1
7
0
1
1
1
8
1
0
0
0
8
1
0
0
0
7
0
1
1
1
9
1
0
0
1
6
0
1
1
0
10
1
0
1
0
5
0
1
0
1
11
1
0
1
1
4
0
1
0
0
12
1
1
0
0
3
0
0
1
1
13
1
1
0
1
2
0
0
1
0
14
1
1
1
0
1
0
0
0
1
15
1
1
1
1
0
0
0
0
0
Bảng 4-3. Mã BCD và mã LED 7 đoạn anode chung.
Mã BCD
Mã 7 đoạn led anode
chung
Thập
phân
D
C
B
A
Led
sáng
0
0
0
0
0
g1
0f
e0
d0
c0
b0
a0
0
1
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
1
1
2
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
2
3
0
0
1
1
0
1
1
0
0
0
0
3
4
0
1
0
0
0
0
1
1
0
0
1
4
5
0
1
0
1
0
0
1
0
0
1
0
5
6
0
1
1
0
0
0
0
0
0
1
0
6
7
0
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
7
8
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
8
9
1
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
1
1
2
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
2
3
0
0
1
1
0
1
1
0
0
0
0
3
4
0
1
0
0
0
0
1
1
0
0
1
4
5
0
1
0
1
0
0
1
0
0
1
0
5
4.4
KHẢO SÁT IC ĐẾM BCD ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM 74LS192
4.4.1
KHẢO SÁT DATASHEET CỦA IC 74LS192 HOẶC 40192
Hãy tra cứu datasheet để biết đồ chân, bảng trạng thái, chức năng các thông số
của IC, sau đây là tóm tắt sơ đồ chân, sơ đồ logic và bảng trạng thái của IC:
Hình 4-1. Sơ đồ chân và sơ đồ kí hiệu của IC 74LS192.
Bảng 4-4. Bảng trạng thái hoạt động của IC 74LS192.
Tên các tín hiệu:
-
Đường MR, TC
U
, TC
D
:
+MR: Là chân master reset của mạch, khi tác động tích cực mạch sẽ trở về 0
+ TC
U
: chân để ghép tầng cho các IC khi đếm lên +TC
D
:
Là chân để ghép tầng cho các IC khi đếm xuống
-
Đường PL và P
3
P
2
P
1
P
0
:
+PL: Khi tác động tích cực thì mạch sẽ trở về trạng thái đặt trước
+ P
3
P
2
P
1
P
0
: Truyền trạng thái đặt trước
-
Chân cấp nguồn: (VCC, GND) Cấp nguồn để IC hoạt động.
-
Khi muốn đếm lên thì xung CP1 đưa đến ngõ vào nào: CP
U
-
Khi muốn đếm xuống thì xung CP1 đưa đến ngõ vào nào: CP
D
4.4.2
SƠ ĐỒ CHÂN IC 74LS192 (HOẶC 40192) TRÊN BỘ THÍ NGHIỆM
2 IC 74LS192 gắn trên bộ thí nghiệm mang số thứ tự IC24 và IC25 sơ đồ
kết nối với các tên như hình 4-2, nguồn IC đã được cung cấp.
Do 2 IC nên các ngõ ra của IC thứ 2 đặt tên từ Q4 đến Q7 để ghép thành mạch
đếm 8 bit. Các ngõ vào độc lập.
Hình ảnh 2 IC trên bộ thí nghiệm như hình 4-3.
Hình 4-2. Sơ đồ kết nối và tên các ngõ vào ra của 2 IC 74LS192.
Hãy
cho
biết
chức
năng
của các
đường
tín
hiệu
Hình 4-3. Hình ảnh của 2 IC 74LS192 trên board mạch và tên các tín hiệu vào ra.
4.4.3
MẠCH ĐẾM BCD – ĐẾM LÊN – HIỂN THỊ TRÊN LED 7 ĐOẠN
a. Kết nối mạch điện như hình 4-4:
Hình 4-4. Mạch đếm BCD – đếm lên sử dụng IC 74LS192.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-5. Bảng
4-5. Các trạng thái đếm lên.
Đếm
OUTPUTS
CP1
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
TC
U
TC
D
0
0
0
0
0
1
1
1
0
0
0
1
1
1
2
0
0
1
0
1
1
3
0
0
1
1
1
1
4
0
1
0
0
1
1
5
0
1
0
1
1
1
6
0
1
1
0
1
1
7
0
1
1
1
1
1
8
1
0
0
0
1
1
9
1
0
0
1
0
1
10
0
0
0
0
1
1
4.4.4
MẠCH ĐẾM BCD – ĐẾM XUỐNG –
HIỂN THỊ TRÊN LED 7 ĐOẠN
a. Kết nối mạch điện như hình 4-5:
Hình 4-5. Mạch đếm BCD – đếm xuống sử dụng IC 74LS192.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-6.
Bảng 4-6. Các trạng thái đếm xuống.
Đếm
CP1
OUTPUTS
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
0
0
0
0
0
1
1
0
0
1
2
1
0
0
0
3
0
1
1
1
4
0
1
1
0
5
0
1
0
1
6
0
1
0
0
7
0
0
1
1
8
0
0
1
0
9
0
0
0
1
10
0
0
0
0
4.4.5
MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 1 ĐẾN 5
(0001 0101)
a. Trình tự đếm như hình 4-6:
Hình 4-6. Trình tự đếm từ 1 đến 5.
b. Kết nối mạch điện như hình 4-7:
Hình 4-7. Mạch đếm từ 1 đến 5 sử dụng IC 74LS192.
c. Quan sát hoạt động của mạch:
Với mạch đếm này ta phải sử dụng trường hợp đặt trước số đếm là ở các ngõ vào
P
3
P
2
P
1
P
0
= 0001 bằng các SW tương ứng. Khi có xung thì mạch đếm tăng giá trị
đếm từ 0001 đến 0101, khi có xung tiếp theo thì mạch sẽ tăng đến giá trị là 0110
và ta lấy giá trị này qua cổng NAND để nạp lại số 0001 mạch lặp lại trình tự
đếm.
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-7.
Bảng 4-7. Các trạng thái đếm từ 1 xuống 5.
Đếm
CP1
OUTPUT
S
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
0
0
0
0
1
1
0
0
1
0
2
0
0
1
1
3
0
1
0
0
4
0
1
0
1
5
0
0
0
1
6
0
0
1
0
7
0
0
1
1
Hãy cho biết chức năng của ngõ vào PL chức năng của cổng NAND trong sơ đồ
mạch.
-
Có chức năng dùng để quay về trạng thái đã đặt trước.
4.4.6
MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 2 ĐẾN 7 (0010 0111)
a. Trình tự đếm như hình 4-8:
Hình 4-8. Trình tự đếm từ 2 đến 7.
b. Kết nối mạch điện như hình 4-9:
Với mạch đếm này ta phải sử dụng trường hợp đặt trước số đếm các nvào
P
3
P
2
P
1
P
0
= 0010 bằng các SW tương ứng. Trạng thái điều khiển nạp lại là Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
= 1000.
Hình 4-9. Mạch đếm từ 2 đến 7 sử dụng IC 74LS192.
c. Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-8.
Bảng 4-8. Các trạng thái đếm từ 2 đến 7.
Đếm
CP1
OUTPUTS
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
0
0
0
1
0
1
0
0
1
1
2
0
1
0
0
3
0
1
0
1
4
0
1
1
0
5
0
1
1
1
6
0
0
1
0
7
0
0
1
1
d. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
-
Khi ở xung CP đầu tiên ta chọn kích cho chân PL để mạch bắt đầu ở trạng thái đặt
trước là 0010, sau đó mạch tiếp tục đếm lên cho đến trạng thái 0111 thì quay về
trạng thái ban đầu đã đặt trước.Trạng thái trung gian là 1000 nên khi Q3 lên mức 1
thì PL được cấp trạng thái tích cực.
4.4.7
MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 5 XUỐNG 1 (0101 0001)
a. Trình tự đếm như hình 4-10:
Hình 4-10. Trình tự đếm từ 5 xuống 1.
b. Kết nối mạch điện như hình 4-11:
Với mạch đếm y ta phải sử dụng trường hợp đặt trước số đếm các ngõ vào
P
3
P
2
P
1
P
0
= 0101 bằng các SW tương ứng. Mạch đếm bắt đầu từ 0101 khi
xung thì giá trị đếm giảm xuống cho đến khi bằng 0000 thì ta sử dụng trạng thái
này để nạp lại số 0101.
c. Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-9.
Hình 4-11. Mạch đếm từ 5 xuống 1 sử dụng IC 74LS192.
Bảng 4-9. Các trạng thái đếm từ 5 đến 1.
Đếm
CP1
OUTPUTS
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
0
0
1
0
1
1
0
1
0
0
2
0
0
1
1
3
0
0
1
0
4
0
0
0
1
5
0
1
0
1
6
0
1
0
0
7
0
0
1
1
4.4.8
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 7 XUỐNG 1 (0111 0001)
8.4.14
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM
ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 2
ĐẾN 9 (0010 1001)
4.5
THIẾT KẾ CÁC MẠCH ỨNG DỤNG
4.5.1
THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM LÊN TỪ 00 (0000 0000) ĐẾN 99 (1001 1001)
a. Kết nối mạch điện như hình 4-12:
Trong sơ đồ mạch này sử dụng 2 IC giải mã có trên bộ thí nghiệm.
Ngõ ra TCU của IC đếm hàng đơn vị được nối với ngõ vào CPU của IC đếm hàng
chục khi đếm lên ngõ ra TCD của IC đếm hàng đơn vị được nối với ngõ vào
CPD của IC đếm hàng chục – khi đếm xuống.
Hình 4-12. Mạch đếm từ 00 đến 99 sử dụng 2 IC 74LS192.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
c. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
Mạch sử dụng 2 IC 74LS192 đếm BCD để đếm từ 0000 0000 đến 1111 1111. Khi
U1 đếm đến 9 và về 0 thì chân UP sẽ được cấp 1 xung làm cho U2 đếm lên 1 số
hàng chục.
4.5.2
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 00 ĐẾN 59 DÙNG 2 IC ĐẾM 74LS192
4.5.3 THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 01 (0000 0001) ĐẾN 12 (0001 0010)
a. Kết nối mạch điện như hình 4-13:
Hình 4-13. Mạch đếm từ 01 đến 12 sử dụng 2 IC 74LS192.
Mạch này còn được gọi là mạch đếm giờ từ 1 đến 12 giờ rồi về lại 1 giờ.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát hoạt động của mạch và ghi các giá trị vào bảng 4-10.
Bảng 4-10. Các trạng thái đếm giờ.
CP1
OUTPUTS
Q
5
Q
4
Q
3
Q
2
Q
1
Q
0
Led 7 đoạn
0
0
0
0
0
0
1
01
1
0
0
0
0
1
0
02
2
0
0
0
0
1
1
03
3
0
0
0
1
0
0
04
4
0
0
0
1
0
1
05
5
0
0
0
1
1
0
06
6
0
0
0
1
1
1
07
7
0
0
1
0
0
0
08
8
0
0
1
0
0
1
09
9
0
1
0
0
0
0
10
10
0
1
0
0
0
1
11
11
0
1
0
0
1
0
12
12
0
0
0
0
0
1
01
13
0
0
0
0
1
0
02
c. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
-
Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0000 0000 đến 0001 0010 reset lại 0000 0000 qua
trạng thái trung gian số 13 là 0001 0011
4.5.4
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 12 ĐẾN 25 DÙNG 2 IC ĐẾM 74LS192
4.5.6 THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 99 (1001 1001) XUỐNG 00 (0000 0000)
a. Kết nối mạch điện như hình 4-14:
Hình 4-14. Mạch đếm từ 99 xuống 00 sử dụng 2 IC 74LS192.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
c. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
-
Mạch dùng 2 IC 74LS192 để đếm xuống từ 1111 1111 về 0000 0000, Khi U1 đếm từ 9
về 0 về lại 9 thì DN của U2 được cấp 1 xung làm cho U2 đếm xuống 1 đơn vị hàng
chục.
4.5.7
THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 59 (0101 1001) XUỐNG 00 (0000 0000)
a. Kết nối mạch điện như hình 4-15:
Hình 4-15. Mạch đếm từ 59 xuống 00 sử dụng 2 IC 74LS192.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
c. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
-
Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0101 1001 về 0000 0000 lấy trạng thái 1111 1111 làm
trạng thái trung gian để reset về 0101 1001.
4.5.8
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM LÊN TỪ 00 ĐẾN 99 CÓ MỘT PHÍM START/STOP
a. Kết nối mạch điện như hình 4-16:
Mạch một nút nhấn điều khiển start/stop chức năng: khi đang ngừng
đếm nếu ta nhấn nút “start/stop” thì mạch bắt đầu đếm, khi mạch đang đếm
nếu ta nhấn nút “start/stop” thì mạch sẽ ngừng đếm.
Chú ý nút nhấn “start/stop” chính là nút “MONO1”.
Hình 4-16. Mạch đếm từ 00 đến 99 sử dụng 2 IC 74LS192 có thêm nút start/stop.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
c. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
-
Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0000 0000 đến 1111 1111, sử dụng FF JK để dừng
hoặc tiếp tục, theo mạch trên thì ngõ ra Q = 1 dùng để tiếp tục, Q = 0 thì mạch sẽ
dừng đếm. Vì qua cổng and nếu Q = 0 thì UP của U1 sẽ luôn bằng 0 và không có
xung nên sẽ không đếm. Khi Q = 1 thì sẽ cho xung CP qua.
4.5.9
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM LÊN/XUỐNG (00 99) CÓ MỘT PHÍM UP/DN
a. Kết nối mạch điện như hình 4-17:
Nút nhấn điều khiển UP/DN chức năng: khi đang đếm n nếu ta nhấn nút
“UP/DN” thì mạch đếm xuống, khi đang đếm xuống nếu ta nhấn nút “UP/DN”
thì mạch đếm lên.
Hình 4-17. Mạch đếm lên/xuống sử dụng 2 IC 74LS192 có thêm nút UP/DN.
Chú ý: nút mono1 chính là nút “UD/DN”.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
c. Hãy giải thích hoạt động của mạch:
-
- Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0000 0000 đến 1111 1111, sử dụng FF JK đếm
lên hoặc đếm xuống qua 2 cổng Nand. Khi Q = 1 thì sẽ cho xung CP qua để đến
chân UP làm mạch đếm lên. Còn Q đảo bằng 1 thì cho xung CP qua cổng Nand để
đến chân DN làm cho mạch đếm xuống.
4.6
KHẢO SÁT IC GIẢI MÃ LED 7 ĐOẠN ANODE CHUNG 74LS247
4.6.1
KHẢO SÁT DATASHEET CỦA IC GIẢI MÃ 74LS247
Hãy khảo sát datasheet để biết sơ đồ chân, bảng trạng thái, các thông số của IC, sau
đây là sơ đồ chân, sơ đồ logic và bảng trạng thái của IC như hình 4-18:
Hình 4-18. Sơ đồ chân IC 74LS247 và hiển thị số tương ứng với mã nhị phân.
Bảng 4-11. Bảng trạng thái của IC 74247.
Hãy cho biết IC giải mã 74LS247 cho led 7 đoạn loại gì: Led loại Anode chung -
Chức năng tín hiệu điều khiển LT: Test xem đèn còn dùng được hay không - Chức
năng tín hiệu điều khiển RBI và BI:
+ Chân RBI dùng để xóa số 0 có điều kiện
+ Chân BI có tác dụng ON/OFF đèn khi RBI được tác động mức 1.
- Chân cấp nguồn Vcc và GND: Có chức năng cấp nguồn cho IC hoạt động.
4.6.2
SƠ ĐỒ CHÂN IC 74LS247 TRÊN BOARD MẠCH
1 IC 74LS247 gắn trên bộ thí nghiệm mang số thứ tự IC22, sơ đồ kết nối
với các tên như hình 4-19, nguồn IC đã được cung cấp.
IC giải mã led anode chung nên các ngõ ra tích cực mức thấp.
Hình 4-19. Sơ đồ kết nối và tên các ngõ vào ra của IC 74LS247.
Hình 4-20. Hình ảnh của IC 74LS247 trên board mạch và tên các tín hiệu vào ra.
4.6.3
MẠCH ĐẾM BCD HIỂN THỊ BẰNG LED 7 ĐOẠN
a. Kết nối mạch điện như hình 4-21:
Hình 4-21. Mạch đếm BCD có giải mã hiển thị led 7 đoạn.
Chú ý: Các ngõ ra của IC giải 74LS247 được nối với các ngõ vào led 7 đoạn loại
anode chung chưa giải mã.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
Hãy chuyển đổi các trạng thái của SW1, SW2, SW3 để kiểm tra các trạng thái
trong bảng trạng thái ở trên.
Khi mạch đang đếm ta nhấn RSTH thì mạch sẽ hoạt động như thế nào?
-
Tất cả các ngõ ra sẽ trở về trạng thái 0000
Khi thực hành mạch như hình 4-21 nhưng nếu led 7 đoạn chỉ hiển thị các số 1, 3, 5, 7,
9 hoặc 0, 2, 4, 6, 8 thì mạch bị hiện tượng gì?
-
Không xung vào CKA chỉ xung vào chân CKB. Nên khi Q0 = 0 thì mạch sẽ chỉ
đếm 0 2 4 6 8, và khi Q0 = 1 thì mạch đếm 1 3 5 7 9
Nếu led 7 đoạn chỉ hiển thị các số như hình 4-22 thì bị hiện tượng gì? Giải thích?
-
Hiện tượng này là do IC 74LS247 đang nhận được các số nhị phân từ 10 – 15.
Mà IC 74LS247 chỉ giải mã được BCD nên ngõ ra led bị sai như hình trên. Hình
4-22. Các hiện tượng hiển thị led 7 đoạn.
4.6.4
MẠCH ĐẾM BCD TỪ 00 ĐẾN 99 HIỂN THỊ LED 7 ĐOẠN
a. Kết nối mạch điện như hình 4-23:
Hình 4-23. Mạch đếm BCD từ 00 đến 99 có giải mã hiển thị led 7 đoạn.
Chú ý: các ngõ ra của IC đếm hàng đơn vị (IC17) được nối với các ngõ vào của IC đã giải
mã kết nối sẵn trên bộ thí nghiệm.
b. Quan sát hoạt động của mạch:
Hãy quan sát kết quả đếm trên 2 led 7 đoạn xem có đúng từ 00 đến 99 hay không?
-
Hãy cho biết xung cấp cho mạch đếm hàng chục tên là gì và khi nào thì mạch đếm hàng
chục tăng giá trị?
-
Xung cấp cho mạch đếm xung hàng chục là Q3 của U1. Khi Q3 từ mức 1 chuyển về 0 thì
CKA của U2 sẽ nhận được xung cạnh xuống và hàng chục sẽ tăng 1 giá trị.
4.6.5
MẠCH ĐẾM BCD TỪ 00 ĐẾN 99 HIỂN THỊ 7 ĐOẠN CÓ XOÁ SỐ 0 VÔ NGHĨA
a. Kết nối mạch điện như hình 4-24.
b. Quan sát hoạt động của mạch:

Preview text:

CHƯƠNG 4
MẠCH ĐẾM LÊN, ĐẾM XUỐNG, ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM
VÀ GIẢI MÃ LED 7 ĐOẠN
4.1 MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1. Khảo sát các mạch đếm đặt trước số đếm, đếm lên đếm xuống và giải mã LED 7 đoạn.
2. Thiết kế các mạch đếm dùng các IC đếm.
4.2 NHIỆM VỤ GIẢNG VIÊN
1. Kiểm tra mục 4.3 xem học viên đã làm chưa? Đánh dấu vào “√/×” vào phiếu đánh giá
tương ướng với từng mục.
2. Hỏi nội dung bài mới để kiểm tra học sinh có đọc bài trước hay không? Đánh dấu vào
“√/×” vào phiếu đánh giá của học viên được hỏi.
3. Trình bày mục đích bài thực hành, các nội dung trong bài thực hành, hướng dẫn học
viên thực hiện trình tự thực hành, ôn tập lại kiến thức về mạch đếm lên, đếm xuống,
đặt trước số đếm, giải mã LED 7 đoạn, bảng trạng thái, kí hiệu.
4. Thường xuyên đi quan sát học viên thực hiện.
4.3 NHIỆM VỤ HỌC VIÊN
Thực hiện đầy đủ các câu hỏi trong phần này và đọc bài trước khi đến lớp
1. Hãy cho biết bảng trạng thái của mạch đếm lên 4 bit ABCD (điền vào bảng 4-1).
2. Hãy cho biết bảng trạng thái của mạch đếm xuống 4 bit ABCD (điền vào bảng 4-2).
3. Hãy điền số thập phân, số BCD và mã 7 đoạn anode chung vào bảng 4-3:
4. Có bao nhiêu IC giải mã cho led 7 đoạn: 2 IC hãy nêu tên: 74LS247, HFE4511
5. Có bao nhiêu led 7 đoạn? Hãy nêu tên: Led 7 đoạn kiểu Anode chung và Led 7 đoạn kiểu cathode chung
6. Hãy vẽ kí hiệu của led 7 đoạn làm cách nào để xác định led 7 đoạn loại gì?
- Dựa vào chân chung của các diode, các chân Anode chung thì là loại Anode, Các chân
Cathode chung thì là loại Cathode
7. Hãy vẽ mạch đặt trước số đếm 4 bit đồng bộ sử dụng FF JK
Bảng 4-1. Trình tự đếm lên.
Bảng 4-2. Trình tự đếm xuống. Thập D C B A Thập D C B A phân phân 0 0 0 0 0 15 1 1 1 1 1 0 0 0 1 14 1 1 1 0 2 0 0 1 0 13 1 1 0 1 3 0 0 1 1 12 1 1 0 0 4 0 1 0 0 11 1 0 1 1 5 0 1 0 1 10 1 0 1 0 6 0 1 1 0 9 1 0 0 1 7 0 1 1 1 8 1 0 0 0 8 1 0 0 0 7 0 1 1 1 9 1 0 0 1 6 0 1 1 0 10 1 0 1 0 5 0 1 0 1 11 1 0 1 1 4 0 1 0 0 12 1 1 0 0 3 0 0 1 1 13 1 1 0 1 2 0 0 1 0 14 1 1 1 0 1 0 0 0 1 15 1 1 1 1 0 0 0 0 0
Bảng 4-3. Mã BCD và mã LED 7 đoạn anode chung. Mã BCD Mã 7 đoạn led anode chung Thập D C B A Led phân sáng 0 0 0 0 0
g1 0f e0 d0 c0 b0 a0 0 1 0 0 0 1 1 1 1 1 0 0 1 1 2 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 2 3 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 0 3 4 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 4 5 0 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 5 6 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 6 7 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 7 8 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 9 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 9 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 1 1 1 1 0 0 1 1 2 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 2 3 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 0 3 4 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 4 5 0 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 5
4.4 KHẢO SÁT IC ĐẾM BCD ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM 74LS192
4.4.1 KHẢO SÁT DATASHEET CỦA IC 74LS192 HOẶC 40192
Hãy tra cứu datasheet để biết sơ đồ chân, bảng trạng thái, chức năng và các thông số
của IC, sau đây là tóm tắt sơ đồ chân, sơ đồ logic và bảng trạng thái của IC:
Hình 4-1. Sơ đồ chân và sơ đồ kí hiệu của IC 74LS192.
Bảng 4-4. Bảng trạng thái hoạt động của IC 74LS192. Tên các tín hiệu:
Hãy cho biết chức năng của các đường tín hiệu -
Đường MR, TCU, TCD:
+MR: Là chân master reset của mạch, khi tác động tích cực mạch sẽ trở về 0
+ TCU: Là chân để ghép tầng cho các IC khi đếm lên +TC : D
Là chân để ghép tầng cho các IC khi đếm xuống -
Đường PL và P3P2P1P0:
+PL: Khi tác động tích cực thì mạch sẽ trở về trạng thái đặt trước
+ P3P2P1P0: Truyền trạng thái đặt trước -
Chân cấp nguồn: (VCC, GND) Cấp nguồn để IC hoạt động. -
Khi muốn đếm lên thì xung CP1 đưa đến ngõ vào nào: CPU -
Khi muốn đếm xuống thì xung CP1 đưa đến ngõ vào nào: CPD 4.4.2
SƠ ĐỒ CHÂN IC 74LS192 (HOẶC 40192) TRÊN BỘ THÍ NGHIỆM
Có 2 IC 74LS192 gắn trên bộ thí nghiệm mang số thứ tự là IC24 và IC25 có sơ đồ
kết nối với các tên như hình 4-2, nguồn IC đã được cung cấp.
Do có 2 IC nên các ngõ ra của IC thứ 2 đặt tên từ Q4 đến Q7 để ghép thành mạch
đếm 8 bit. Các ngõ vào độc lập.
Hình ảnh 2 IC trên bộ thí nghiệm như hình 4-3.
Hình 4-2. Sơ đồ kết nối và tên các ngõ vào ra của 2 IC 74LS192.
Hình 4-3. Hình ảnh của 2 IC 74LS192 trên board mạch và tên các tín hiệu vào ra. 4.4.3
MẠCH ĐẾM BCD – ĐẾM LÊN – HIỂN THỊ TRÊN LED 7 ĐOẠN a.
Kết nối mạch điện như hình 4-4:
Hình 4-4. Mạch đếm BCD – đếm lên sử dụng IC 74LS192. b.
Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-5. Bảng
4-5. Các trạng thái đếm lên. Đếm OUTPUTS
CP1 Q3 Q2 Q1 Q0 TCU TCD 0 0 0 0 0 1 1 1 0 0 0 1 1 1 2 0 0 1 0 1 1 3 0 0 1 1 1 1 4 0 1 0 0 1 1 5 0 1 0 1 1 1 6 0 1 1 0 1 1 7 0 1 1 1 1 1 8 1 0 0 0 1 1 9 1 0 0 1 0 1 10 0 0 0 0 1 1
4.4.4 MẠCH ĐẾM BCD – ĐẾM XUỐNG –
HIỂN THỊ TRÊN LED 7 ĐOẠN a.
Kết nối mạch điện như hình 4-5:
Hình 4-5. Mạch đếm BCD – đếm xuống sử dụng IC 74LS192. b.
Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-6.
Bảng 4-6. Các trạng thái đếm xuống. Đếm OUTPUTS CP1 Q3 Q2 Q1 Q0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 2 1 0 0 0 3 0 1 1 1 4 0 1 1 0 5 0 1 0 1 6 0 1 0 0 7 0 0 1 1 8 0 0 1 0 9 0 0 0 1 10 0 0 0 0 4.4.5
MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 1 ĐẾN 5 (0001 0101) a.
Trình tự đếm như hình 4-6:
Hình 4-6. Trình tự đếm từ 1 đến 5. b.
Kết nối mạch điện như hình 4-7:
Hình 4-7. Mạch đếm từ 1 đến 5 sử dụng IC 74LS192. c.
Quan sát hoạt động của mạch: •
Với mạch đếm này ta phải sử dụng trường hợp đặt trước số đếm là ở các ngõ vào
P3P2P1P0 = 0001 bằng các SW tương ứng. Khi có xung thì mạch đếm tăng giá trị
đếm từ 0001 đến 0101, khi có xung tiếp theo thì mạch sẽ tăng đến giá trị là 0110
và ta lấy giá trị này qua cổng NAND để nạp lại số 0001 và mạch lặp lại trình tự đếm. •
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-7.
Bảng 4-7. Các trạng thái đếm từ 1 xuống 5. Đếm OUTPUT CP1 S Q3 Q2 Q1 Q0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 2 0 0 1 1 3 0 1 0 0 4 0 1 0 1 5 0 0 0 1 6 0 0 1 0 7 0 0 1 1 •
Hãy cho biết chức năng của ngõ vào PL chức năng của cổng NAND trong sơ đồ mạch. -
Có chức năng dùng để quay về trạng thái đã đặt trước. 4.4.6
MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 2 ĐẾN 7 (0010 0111) a.
Trình tự đếm như hình 4-8:
Hình 4-8. Trình tự đếm từ 2 đến 7. b.
Kết nối mạch điện như hình 4-9: •
Với mạch đếm này ta phải sử dụng trường hợp đặt trước số đếm ở các ngõ vào
P3P2P1P0 = 0010 bằng các SW tương ứng. Trạng thái điều khiển nạp lại là Q3Q2Q1Q0 = 1000.
Hình 4-9. Mạch đếm từ 2 đến 7 sử dụng IC 74LS192. c.
Quan sát hoạt động của mạch: •
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-8.
Bảng 4-8. Các trạng thái đếm từ 2 đến 7. Đếm OUTPUTS CP1 Q3 Q2 Q1 Q0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 2 0 1 0 0 3 0 1 0 1 4 0 1 1 0 5 0 1 1 1 6 0 0 1 0 7 0 0 1 1 d.
Hãy giải thích hoạt động của mạch: -
Khi ở xung CP đầu tiên ta chọn kích cho chân PL để mạch bắt đầu ở trạng thái đặt
trước là 0010, sau đó mạch tiếp tục đếm lên cho đến trạng thái 0111 thì quay về
trạng thái ban đầu đã đặt trước.Trạng thái trung gian là 1000 nên khi Q3 lên mức 1
thì PL được cấp trạng thái tích cực. 4.4.7
MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 5 XUỐNG 1 (0101 0001) a.
Trình tự đếm như hình 4-10:
Hình 4-10. Trình tự đếm từ 5 xuống 1. b.
Kết nối mạch điện như hình 4-11: •
Với mạch đếm này ta phải sử dụng trường hợp đặt trước số đếm ở các ngõ vào
P3P2P1P0 = 0101 bằng các SW tương ứng. Mạch đếm bắt đầu từ 0101 và khi có
xung thì giá trị đếm giảm xuống cho đến khi bằng 0000 thì ta sử dụng trạng thái
này để nạp lại số 0101. c.
Quan sát hoạt động của mạch: •
Quan sát ngõ vào xung CP1 và các ngõ ra rồi điền vào bảng 4-9.
Hình 4-11. Mạch đếm từ 5 xuống 1 sử dụng IC 74LS192.
Bảng 4-9. Các trạng thái đếm từ 5 đến 1. 4.4.8
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 7 XUỐNG 1 (0111 0001) Đếm OUTPUTS CP1 Q3 Q2 Q1 Q0 0 0 1 0 1 1 0 1 0 0 2 0 0 1 1 3 0 0 1 0 4 0 0 0 1 5 0 1 0 1 6 0 1 0 0 7 0 0 1 1
8.4.14 HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM
ĐẶT TRƯỚC SỐ ĐẾM TỪ 2
ĐẾN 9 (0010
1001)
4.5 THIẾT KẾ CÁC MẠCH ỨNG DỤNG 4.5.1
THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM LÊN TỪ 00 (0000 0000) ĐẾN 99 (1001 1001) a.
Kết nối mạch điện như hình 4-12: •
Trong sơ đồ mạch này sử dụng 2 IC giải mã có trên bộ thí nghiệm. •
Ngõ ra TCU của IC đếm hàng đơn vị được nối với ngõ vào CPU của IC đếm hàng
chục – khi đếm lên và ngõ ra TCD của IC đếm hàng đơn vị được nối với ngõ vào
CPD của IC đếm hàng chục – khi đếm xuống.
Hình 4-12. Mạch đếm từ 00 đến 99 sử dụng 2 IC 74LS192. b.
Quan sát hoạt động của mạch: c.
Hãy giải thích hoạt động của mạch:
Mạch sử dụng 2 IC 74LS192 đếm BCD để đếm từ 0000 0000 đến 1111 1111. Khi
U1 đếm đến 9 và về 0 thì chân UP sẽ được cấp 1 xung làm cho U2 đếm lên 1 số hàng chục. 4.5.2
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 00 ĐẾN 59 DÙNG 2 IC ĐẾM 74LS192 4.5.3
THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 01 (0000 0001) ĐẾN 12 (0001 0010) a.
Kết nối mạch điện như hình 4-13:
Hình 4-13. Mạch đếm từ 01 đến 12 sử dụng 2 IC 74LS192.
Mạch này còn được gọi là mạch đếm giờ từ 1 đến 12 giờ rồi về lại 1 giờ. b.
Quan sát hoạt động của mạch:
Quan sát hoạt động của mạch và ghi các giá trị vào bảng 4-10.
Bảng 4-10. Các trạng thái đếm giờ. CP1 OUTPUTS Q5 Q4 Q3 Q2 Q1 Q0 Led 7 đoạn 0 0 0 0 0 0 1 01 1 0 0 0 0 1 0 02 2 0 0 0 0 1 1 03 3 0 0 0 1 0 0 04 4 0 0 0 1 0 1 05 5 0 0 0 1 1 0 06 6 0 0 0 1 1 1 07 7 0 0 1 0 0 0 08 8 0 0 1 0 0 1 09 9 0 1 0 0 0 0 10 10 0 1 0 0 0 1 11 11 0 1 0 0 1 0 12 12 0 0 0 0 0 1 01 13 0 0 0 0 1 0 02 c.
Hãy giải thích hoạt động của mạch: -
Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0000 0000 đến 0001 0010 và reset lại 0000 0000 qua
trạng thái trung gian số 13 là 0001 0011
4.5.4 HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 12 ĐẾN 25 DÙNG 2 IC ĐẾM 74LS192 4.5.6
THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 99 (1001 1001) XUỐNG 00 (0000 0000) a.
Kết nối mạch điện như hình 4-14:
Hình 4-14. Mạch đếm từ 99 xuống 00 sử dụng 2 IC 74LS192. b.
Quan sát hoạt động của mạch: c.
Hãy giải thích hoạt động của mạch: -
Mạch dùng 2 IC 74LS192 để đếm xuống từ 1111 1111 về 0000 0000, Khi U1 đếm từ 9
về 0 và về lại 9 thì DN của U2 được cấp 1 xung làm cho U2 đếm xuống 1 đơn vị hàng chục. 4.5.7
THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM TỪ 59 (0101 1001) XUỐNG 00 (0000 0000) a.
Kết nối mạch điện như hình 4-15:
Hình 4-15. Mạch đếm từ 59 xuống 00 sử dụng 2 IC 74LS192. b.
Quan sát hoạt động của mạch: c.
Hãy giải thích hoạt động của mạch: -
Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0101 1001 về 0000 0000 lấy trạng thái 1111 1111 làm
trạng thái trung gian để reset về 0101 1001. 4.5.8
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM LÊN TỪ 00 ĐẾN 99 CÓ MỘT PHÍM START/STOP a.
Kết nối mạch điện như hình 4-16: •
Mạch có một nút nhấn điều khiển start/stop có chức năng: khi đang ngừng
đếm nếu ta nhấn nút “start/stop” thì mạch bắt đầu đếm, khi mạch đang đếm
nếu ta nhấn nút “start/stop” thì mạch sẽ ngừng đếm. •
Chú ý nút nhấn “start/stop” chính là nút “MONO1”.
Hình 4-16. Mạch đếm từ 00 đến 99 sử dụng 2 IC 74LS192 có thêm nút start/stop. b.
Quan sát hoạt động của mạch: c.
Hãy giải thích hoạt động của mạch: -
Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0000 0000 đến 1111 1111, sử dụng FF JK để dừng
hoặc tiếp tục, theo mạch trên thì ngõ ra Q = 1 dùng để tiếp tục, Q = 0 thì mạch sẽ
dừng đếm. Vì qua cổng and nếu Q = 0 thì UP của U1 sẽ luôn bằng 0 và không có
xung nên sẽ không đếm. Khi Q = 1 thì sẽ cho xung CP qua. 4.5.9
HÃY THIẾT KẾ MẠCH ĐẾM LÊN/XUỐNG (00 99) CÓ MỘT PHÍM UP/DN a.
Kết nối mạch điện như hình 4-17: •
Nút nhấn điều khiển UP/DN có chức năng: khi đang đếm lên nếu ta nhấn nút
“UP/DN” thì mạch đếm xuống, khi đang đếm xuống nếu ta nhấn nút “UP/DN” thì mạch đếm lên.
Hình 4-17. Mạch đếm lên/xuống sử dụng 2 IC 74LS192 có thêm nút UP/DN.
Chú ý: nút mono1 chính là nút “UD/DN”. b.
Quan sát hoạt động của mạch: c.
Hãy giải thích hoạt động của mạch: -
- Mạch dùng 2 IC 74LS192 đếm từ 0000 0000 đến 1111 1111, sử dụng FF JK đếm
lên hoặc đếm xuống qua 2 cổng Nand. Khi Q = 1 thì sẽ cho xung CP qua để đến
chân UP làm mạch đếm lên. Còn Q đảo bằng 1 thì cho xung CP qua cổng Nand để
đến chân DN làm cho mạch đếm xuống.
4.6 KHẢO SÁT IC GIẢI MÃ LED 7 ĐOẠN ANODE CHUNG 74LS247 4.6.1
KHẢO SÁT DATASHEET CỦA IC GIẢI MÃ 74LS247
Hãy khảo sát datasheet để biết sơ đồ chân, bảng trạng thái, các thông số của IC, sau
đây là sơ đồ chân, sơ đồ logic và bảng trạng thái của IC như hình 4-18:
Hình 4-18. Sơ đồ chân IC 74LS247 và hiển thị số tương ứng với mã nhị phân.
Bảng 4-11. Bảng trạng thái của IC 74247.
Hãy cho biết IC giải mã 74LS247 cho led 7 đoạn loại gì: Led loại Anode chung -
Chức năng tín hiệu điều khiển LT: Test xem đèn còn dùng được hay không - Chức
năng tín hiệu điều khiển RBI và BI:
+ Chân RBI dùng để xóa số 0 có điều kiện
+ Chân BI có tác dụng ON/OFF đèn khi RBI được tác động mức 1.
- Chân cấp nguồn Vcc và GND: Có chức năng cấp nguồn cho IC hoạt động. 4.6.2
SƠ ĐỒ CHÂN IC 74LS247 TRÊN BOARD MẠCH
Có 1 IC 74LS247 gắn trên bộ thí nghiệm mang số thứ tự là IC22, có sơ đồ kết nối
với các tên như hình 4-19, nguồn IC đã được cung cấp.
IC giải mã led anode chung nên các ngõ ra tích cực mức thấp.
Hình 4-19. Sơ đồ kết nối và tên các ngõ vào ra của IC 74LS247.
Hình 4-20. Hình ảnh của IC 74LS247 trên board mạch và tên các tín hiệu vào ra. 4.6.3
MẠCH ĐẾM BCD HIỂN THỊ BẰNG LED 7 ĐOẠN a.
Kết nối mạch điện như hình 4-21:
Hình 4-21. Mạch đếm BCD có giải mã hiển thị led 7 đoạn.
Chú ý: Các ngõ ra của IC giải mã 74LS247 được nối với các ngõ vào led 7 đoạn loại anode chung chưa giải mã. b.
Quan sát hoạt động của mạch: •
Hãy chuyển đổi các trạng thái của SW1, SW2, SW3 để kiểm tra các trạng thái có
trong bảng trạng thái ở trên. •
Khi mạch đang đếm ta nhấn RSTH thì mạch sẽ hoạt động như thế nào? -
Tất cả các ngõ ra sẽ trở về trạng thái 0000
Khi thực hành mạch như hình 4-21 nhưng nếu led 7 đoạn chỉ hiển thị các số 1, 3, 5, 7,
9 hoặc 0, 2, 4, 6, 8 thì mạch bị hiện tượng gì?
- Không có xung vào CKA mà chỉ có xung vào chân CKB. Nên khi Q0 = 0 thì mạch sẽ chỉ
đếm 0 2 4 6 8, và khi Q0 = 1 thì mạch đếm 1 3 5 7 9
Nếu led 7 đoạn chỉ hiển thị các số như hình 4-22 thì bị hiện tượng gì? Giải thích? -
Hiện tượng này là do IC 74LS247 đang nhận được các số nhị phân từ 10 – 15.
Mà IC 74LS247 chỉ giải mã được BCD nên ngõ ra led bị sai như hình trên. Hình
4-22. Các hiện tượng hiển thị led 7 đoạn.
4.6.4
MẠCH ĐẾM BCD TỪ 00 ĐẾN 99 HIỂN THỊ LED 7 ĐOẠN a.
Kết nối mạch điện như hình 4-23:
Hình 4-23. Mạch đếm BCD từ 00 đến 99 có giải mã hiển thị led 7 đoạn.
Chú ý: các ngõ ra của IC đếm hàng đơn vị (IC17) được nối với các ngõ vào của IC đã giải
mã kết nối sẵn trên bộ thí nghiệm. b.
Quan sát hoạt động của mạch:
Hãy quan sát kết quả đếm trên 2 led 7 đoạn xem có đúng từ 00 đến 99 hay không? - Có
Hãy cho biết xung cấp cho mạch đếm hàng chục tên là gì và khi nào thì mạch đếm hàng chục tăng giá trị?
- Xung cấp cho mạch đếm xung hàng chục là Q3 của U1. Khi Q3 từ mức 1 chuyển về 0 thì
CKA của U2 sẽ nhận được xung cạnh xuống và hàng chục sẽ tăng 1 giá trị. 4.6.5
MẠCH ĐẾM BCD TỪ 00 ĐẾN 99 HIỂN THỊ 7 ĐOẠN CÓ XOÁ SỐ 0 VÔ NGHĨA a.
Kết nối mạch điện như hình 4-24. b.
Quan sát hoạt động của mạch: