ĐỀ TÀI: Tín ngưỡng, tôn giáo của dân tộc Chăm ở Việt Nam - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen

Đại Học Hoa Sen BÀI TIỂU LUẬN
ĐỀ TÀI: Tín ngưỡng, tôn giáo của dân tộc Chăm ở Việt Nam
Học viên : Bùi Nguyên Thành Lớp : 0100 MSHV: 22400057 Năm 2024 Mục lục
I- LỜI CẢM ƠN _______________________________________ 2
II- NỘI DUNG _______________________________________ 2 1.
Tín ngưỡng _____________________________________________ 2 2.
Tôn Giáo _______________________________________________ 6 3.
Kết luận ________________________________________________ 9
III- TƯ LIỆU THAM KHẢO ___________________________ 10
I- Lời cảm ơn:
Qua chuyến tham quan ngày 28 tháng 7 năm 2024 t i ạ b o tàng l ả
ịch sử Việt Nam chúng
em đã có một trải nghiệm vô cùng tuyệt vời và biết ơn ông cha ta đã có công xây và gìn giữ
đất nước chúng ta thông qua đó, Những kiến thức lịch sử, câu chuyện lịch sử, sự kiện lịch
sử là những yếu t ố quan tr ng ọ
góp phần giúp cho thế hệ trẻ d n
ầ hoàn thiện hơn về nhân
cách, về tình yêu quê hương đất nước, lòng tự hào dân t c,
ộ từ đó, giúp học sinh ý thức hơn trong cu c s ộ
ống, trong lao động và trong h c t ọ p. ậ
Như lời Bác Hồ đã dạy: i bi “Dân ta phả
ết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”. Trong su t th ố ời gian tr i nghi ả
ệm, chúng em được tìm hiểu nội dung trưng bày theo
tiến trình lịch sử V ệ
i t Nam từ thời kỳ Tiền sử đến đến hết triều Nguyễn, các bạn được nghe
các cô hướng dẫn viên Bảo tàng chia sẻ khái quát về những tài liệu, hiện vật trưng bày
phản ánh đời sống vật chất và đời sống tinh thần của cư dân nguyên thủy trên mảnh đất
Việt Nam; Nhà nước đầu tiên trong lịch sử (Văn Lang - Âu Lạc), đờ ống (ăn, mặc, cư trú, i s
đi lại, lao động, sản xuất…) của cư dân Văn Lang - Âu Lạc; Các em được nghe kể chuyện
về chiến thắng của Ngô Quyền, của Trần Hưng Đạo trên dòng sông B tiêu di ạch Đằng để ệt
quân xâm lược phương bắc. Các em cũng biết được những câu chuyện thú vị về triều đại
nhà Nguyễn - triều đại phong kiến cu i cùng c ố
ủa nước ta. Và chúng ta sẽ đi theo dòng sự
kiện đầy hào hùng của nước nhà đó chính là nói về vẻ đẹp, văn hóa của người Chăm. 2 II- NỘI dung:
1. Tín ngưỡng người Chăm:
Dân tộc Chăm theo hai tôn giáo chính là Bà la môn và H i giáo. ồ Trong H i giáo ồ lại chia
ra Hồi giáo cũ còn i
gọ là Hồi giáo Chăm Bani và Hồi giáo mới được biết n đế là H i ồ giáo
Chăm Islam. Tôn giáo Bà la môn và Hồi giáo ẫ
v n luôn tồn tại độc lập, mỗi tôn giáo có
những tín ngưỡng riêng và không hề bài xích lẫn nhau. Chỉ có điều trải qua hàng trăm
năm, chúng đã hòa nhập ới v
tín ngưỡng bản địa, tạo nên tôn giáo địa phương riêng biệt.
Tôn giáo Bà la môn phổ biến ở Ninh Thu n
ậ và Bình Thuận. Người Chăm có nhiều tín
ngưỡng, họ tin vào thần linh, sức mạnh của ẹ
m thiên nhiên… Họ hình thành nên những lễ hội, t p
ậ tục lễ nghi để thờ cúng th n ầ linh, c u
ầ may mắn, bình an, mưa thuận gió hòa, mùa
màng bội thu… Những nghi lễ được diễn ra long tr ng, ọ nhiều ngày. M t ộ trong s ố tín
ngưỡng phổ b ế
i n nhất của người Chăm là tín ngưỡng thờ Mẫu và thờ thần Siva. 3
Hình ảnh tín ngưỡng và kiến trúc người Chăm
Có thể nói, người Chăm rất tôn sùng tín ngưỡng, m i m ỗ
ột hành động hay suy nghĩ
trong đó luôn phảng phất hơi thở của đạo Islam. Mỗi ngày 5 lần, đúng thời gian đồng bào
người Chăm sẽ hướng về các thánh đường để cầu nguyện; trong đó, ngày thứ 6 là ngày cầu nguyện quan tr ng nh ọ
ất. Các tín đồ t p trung ậ ở ng l thánh đườ
ớn, cùng các vị giáo c ả đứng
lên đọc về giáo lý Islam, nghe khuyên răng về việc chấp hành tốt tôn giáo, pháp luật, xây
dựng nếp sống văn minh…Bởi mọi người tin r ng, khi th ằ
ực hiện theo đúng giáo lý được
dạy từ Đấng t i cao thông qua kinh Koran thì m ố ọi điều t p s ốt đẹ
ẽ trở thành hiện thực.
Lễ Ramadan (tháng ăn chay hay tháng nhịn ăn) là một nghi lễ đặt biệt quan tr ng c ọ ủa
người Chăm theo đạo Islam. Khi lễ được diễn ra, dù ngày thường bận bịu đến đâu thì lúc
này mọi người cũng tranh thủ quay về quê nhà để thực hiện các nghi thức tôn giáo. H s ọ ẽ
phải nhịn ăn, nhịn u ng và h ố n ch ạ
ế lao động n ng nh ặ c t ọ ừ khi m t tr ặ
ời mọc đến khi mặt
trời khuất bóng nhằm để chia sẻ và th u hi ấ ểu n i kh ỗ c
ổ ủa những người nghèo khó. Sau khi
kết thúc lễ Ramadan 70 ngày, người Chăm sẽ đón lễ h i Roja (Haij) - ngày ộ Tết c truy ổ ền mừng tu i m ổ m các ho
ới. Đây là thời điể
ạt động đời sống văn hoá tinh thần của đồng bào
Chăm An Giang sôi nổi nhất. Mọi người sẽ tập trung tại các thánh đường, mổ dê, bò để mở
tiệc tùng sau một năm lao động vất vả. Họ ổ
t chức ca hát, múa, biểu diễn văn hoá văn nghệ
với những giai điệu và bài hát riêng c ng bào mình. ủa đồ 4
Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Chăm:
Tín ngưỡng thờ Mẫu đã xuất hiện và được kế thừa n ều năm nay. Đố hi
i với người dân
Chăm, nữ t ần Po Inư Nưgar là biểu tượ h
ng linh thiêng nhất về Mẹ. Trong tâm thức của
người Chăm, vị nữ t ần này chính là ngườ h
i mẹ xứ sở, người sáng lập ra vương quốc Chăm,
cũng là người sinh ra mọi thứ từ vũ trụ đến đất đai, cây cối, lúa gạo và bao gồm cả con
người. Đối với người Chăm, nữ thần Po Inư Nưgar giúp họ tồn tại, hủy diệt những cái ác,
bảo vệ cho h ọ cuộc s ng ố m no. ấ
Tín ngưỡng thờ thần Siva của người Chăm:
Một điều thú vị là thần Siva được ch m kh ạ c theo nhi ắ
ều hình dáng khác nhau với
những câu truyện truyền thuyết khác nhau. Có tượng thần Siva dáng đứng sáu tay, có
dáng cưỡi lưng con bò đực với tư thế tấn công, có dáng lại đượ ạc như hộ c t pháp canh giữ
các đền…. Ngoài ra, trong tín ngưỡng của người Chăm, thần Siva còn được biểu tượng qua phù linh (Linga) – bi ng cho s ểu tượ ức m nh và s ạ ự sinh t n c ồ
ủa loài người hay bi ng ểu tượ
con bò đực (Nandin) – hiện thân của sức mạnh sinh tồn.
Hình ảnh cổ các vị thần được trưng bày tại bảo tàng
Tín ngưỡng của người Chăm ẩn chứa nhiều điều thú vị. Chắc chắn bạn sẽ không thấy
lãng phí khi dành thời gian cho chúng. Đến du lịch Phan Thiết, tham gia những nghi lễ, lễ
hội của người dân cũng là trải nghiệm hay cho chuyến du lịch của b n càng thêm h ạ p d ấ ẫn. 5
Hình ảnh văn hóa Chăm Pa tại tỉnh Ninh Thuận
Đặc biệt là đồng bào dân tộc Chăm tại tỉnh Ninh Thuận có i, ch trên 85.000 ngườ ủ yếu
theo các tôn giáo: Bà la môn, H i giáo (Bàni và Islam), s ồ ng ch ố
ủ yếu t p trung ậ ở đồng
bằng, xen kẽ với các c ng dân t ộng đồ c trong t ộ ỉnh.
2. Tôn giáo người Chăm:
Dân tộc Chăm theo hai tôn giáo chính là Bà la môn và H i giáo. ồ Trong H i
ồ giáo lại chia
ra Hồi giáo cũ còn i
gọ là Hồi giáo Chăm Bani và Hồi giáo mới được biết n đế là H i ồ giáo
Chăm Islam. Tôn giáo Bà la môn và Hồi giáo vẫn luôn tồn tại độc lập, mỗi tôn giáo có
những tín ngưỡng riêng và không hề bài xích lẫn nhau. Đồng bào Chăm, còn gọi là người Chàm, là m t trong ộ s ố 54 dân t c
ộ trong cộng đồng các dân t c
ộ Việt Nam; là m t ộ dân t c ộ có truyền th ng ố
lịch sử, văn hóa lâu i,
đờ rất đa dạng và phong phú. M t
ộ trong những cái đa
dạng và phong phú của nền văn hóa ấy là người Chăm, một dân t c có ộ
chữ viết sớm ở nước
ta; truyền thống văn hóa ấy đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa, đậm đà
bản sắc dân t c
ộ của nền văn hóa Việt Nam. B n ả s c
ắ và truyền th ng ố của văn hóa Champa
biểu hiện đặc trưng cho lĩnh vực tín ngưỡng - tôn giáo, thông qua các sinh hoạt mang tính
phong tục, lễ h i
ộ truyền thống và tín ngưỡng cổ của cộng đồng dân t c
ộ này. Vì vậy, để tìm
hiểu và nhận biết nét văn hóa đặc trưng của cộng động cư dân Chăm, từ nhiều thập niên
qua nhiều nhà sử h c,
ọ nhà nghiên cứu không chỉ ở trong nước mà cả ở ngoài nước đã quan
tâm nghiên cứu, tìm hiểu… Tuy nhiên, phần lớn các nhà sử h c, ọ nhà nghiên cứu u đề tập
trung đi sâu nghiên cứu, khai thác về lĩnh vực lịch sử văn hóa và nghệ thuật điêu khắc 6
Champa nói chung; chưa có những công trình nghiên cứu sâu và toàn diện về lĩnh vực tín
ngưỡng - tôn giáo của cộng đồng cư dân Chăm.
Như đã nói, tín ngưỡng, tôn giáo của ộng c
đồng cư dân Chăm có một sắc thái riêng,
theo đó tính vượt trội của yếu tố dân tộc bao giờ cũng lớn hơn. Tuy nhiên, mộ ấn t v đề khác
nữa là nét đặc thù của dân tộc này còn có một đặc điểm mang tính nguồn gốc, được phỏng theo yếu t
ố tôn giáo mà xã hội loài người đã chia cộng đồng dân tộc Chăm thành bốn nhóm
tín ngưỡng - tôn giáo khác nhau.
Nhóm thứ nhất, là tín ngưỡng - tôn giáo bản địa c
ổ Bà la môn, còn gọi là Bà Chăm.
Nhóm này, cư trú ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận, thuộc vùng cực Nam Trung Bộ,
với khoảng 46.000 người.
Nhóm thứ hai, là Chăm Bàni, còn gọi là đạo Bàni hoặc Hồi giáo Bàni. Nhóm này, hiện
cư trú tại ba tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Phước, vớ ảng 39.500 ngườ i kho i.
Nhóm thứ ba, là người Chăm theo tín ngưỡng Islam, gọi là Chăm Islam hoặc Hồi giáo
Islam (đạo Islam). Nhóm này, hiện cư trú ở khu vực miền Đông và n miề Tây Nam B , ộ bao g m ồ
các tỉnh: Tây Ninh, Đồng Nai, Bình Phước, Bình Dương, thành phố H ồ Chí Minh,
Long An, Trà Vinh, Kiên Giang và t p
ậ trung chủ yếu ở tỉnh An Giang, với kho ng ả 25.700
người - trong đó An Giang là 12.700 người.
Nhóm thứ tư, là cộng đồng người Chăm không theo tín ngưỡng, tôn giáo nào, còn gọi
là Chăm Roi. Cư ngụ ở các tỉnh: Phú Yên, Bình Định và Đắc Lắc, với khoảng 18.400 người. 7
Hình ảnh lễ hội Bà là môn
Nói riêng tỉnh Ninh Thuận là một t nơi rấ ph n
ồ thịnh về tín n ng, gưỡ
tôn giáo của người
Chăm và có ố
s dân tập trung đông nhất (67.649 người) so với người Chăm ở V ệ i t Nam. Hiện nay, h ọ sinh s ng ố ở 22 làng c
ổ truyền, theo hai tôn giáo chính: Chăm Ahaier (Chăm
Bà La Môn) và Chăm Awal (Chăm Bani - Chăm ảnh hưởng). Ngoài ra, còn một bộ phận
Chăm Islam (Hồi giáo mới). Tôn giáo của người Chăm là một bộ phận quan trọng ủa văn c
hóa Chăm. Tôn giáo đã in dấu sâu sắc trên ọ
m i lĩnh vực văn hóa, kinh tế, xã hội và hiện nay đã
để lại cho người Chăm t
mộ di sản đồ sộ. Ở tỉnh Ninh Thuận có 3 tháp n i ổ tiếng:
Tháp Hòa Lai, tháp Po Klaong Garai và tháp Po Rome. Bên c nh ạ
những ngôi tháp còn có
các đền thờ (danok) như đền Po Nagar (Hữu Ðức), đền Po Rome (Hậu Sanh), đền Po
Klaong Garai (Phước Ðồng), đền Po Klaong Chan ầu (B
Trúc)… Cùng với đền tháp còn có một t ng ầ
lớp tu sĩ (basaih) g m ồ 38 vị, đứng đ u
ầ là ba vị cả sư (Po Adhia) quản lí tín đồ và
chăm lo cúng tế đền tháp. Cùng với hệ t ống h
đền tháp, thánh đường, người Chăm tỉnh
Ninh Thuận đến nay v n còn b ẫ
ảo lưu khá tốt những nghi lễ, hội hè, đình đám liên quan đến
tín ngưỡng tôn giáo. Theo thống kê ban đầu, người Chăm có đến gần 100 lễ tục khác nhau
và 128 vị th n linh mà h ầ
ọ thường kêu c u, cúng t ầ ế. 8
Vũ điệu người Chăm tại lễ hội ở Ninh Thuận Trong hệ th ng ố nghi lễ trên, n i ổ b t
ậ là các lễ cúng tế đền tháp, thánh đường hàng năm
như lễ Péh bang yang (lễ mở cửa tháp), lễ Yuer yang (lễ ầu c đảo), lễ Ca
-mbur (lễ cúng nữ
thần vào tháng 9 lịch Chăm), lễ hội Katê, lễ hội Ramawan, lễ W
aha (lễ cúng chay ệ ni m của
Hồi giáo), Suk Yeng… Bên cạnh nghi lễ, đền, tháp, thánh đường, người Chăm tỉnh Ninh Thu n ậ cón có m t ộ hệ th ng ố
lễ nghi liên quan n
đế cộng đ ng, t ồ c
ộ họ như: Lễ Raja Nagar (lễ hội múa t ng ố ôn đầu năm),
lễ Raja Harei (lễ múa ban ngày), lễ Raja Praong (lễ múa lớn);
các lễ nghi nông nghiệp và các lễ nghi khác liên quan đến đời sống cá nhân con người như
lễ nhập đaư (kakréh, katat), lễ cưới, lễ tang, lễ nhập kut…
3. Kết Luận :
Tôn giáo của người Chăm không chỉ i h
lưu lạ ệ thống đền tháp, thánh đường - đỉnh cao
của văn hóa vật chất, nơi ngưng đọng những giá trị kĩ thuật và mĩ thuật của nền văn hóa
Chăm mà còn sản sinh ra những nghi lễ, hội hè, trong đó chứa đựng những lời ca, tục cúng,
nghệ thuật múa hát đặc sắc… Tất cả đã trở thành m t di s ộ
ản văn hóa Chăm ngày nay. Ðó
chính là cái cốt lõi, cái tinh hoa văn hóa dân tộc mà qua hàng nghìn năm người Chăm đã chiết xuấ ộ
t, h i tụ thành các biểu tượng, các mô thức v t ch ậ t và tinh th ấ n. Vì v ầ y ậ , tôn giáo
đã thực sự thấm sâu, chi phối đời sống cộng đồng, tạo nên phong tục, lối sống, phong cách,
tư duy, thị hiếu… Tất cả những cái đó đã tạo nên nét riêng biệt của văn hóa, tôn giáo của 9
cộng đồng người Chăm ngày nay. Tôn giáo có vai trị quan tr ng, chi ph ọ i sâu s ố ắc đời s ng ố xã h i c
ộ ủa người Chăm. Tôn giáo gắn ch t v
ặ ới quá trình phát triển lịch sử của dân tộc
Chăm. Vì vậy, vấn đề tôn giáo của người Chăm gắn liền vớ ấn đề i v
dân tộc và có mối quan
hệ với sự phát triển của các tôn giáo thế giới (Ấn Ð giáo, H ộ i giáo) ồ
ở các qu c gia Nam Á, ố
Tây Á và Ðông Nam Á. Do đó, tôn giáo của người Chăm ngày nay cũng có ảnh hưởng và
chịu sự tác động từ bên ngoài.
Hình ảnh lễ hội của người Chăm
Bức tranh tôn giáo đa dạng và phức tạp đang tồn tại trong xã hội Chăm là một thực tế. Thực tế ng và phát tri
ấy đang trong quá trình vận độ
ển. Một mặ ế
t, n u tôn giáo của người
Chăm thống nhất sẽ quy tụ và cấu kết được cộng đồng còn mặt khác, nếu không thống
nhất sẽ dẫn đến phát triển biệt l p, c ậ ục b
ộ địa phương giữa các những nhóm tín đồ, giữa
các khu vực, giữa các chùa tháp. Hai chiều hướng vận động trên phụ thuộc vào điều kiện
chủ quan của bản thân người Chăm và điều kiện khách quan là chính sách của Ð ng, Nhà ả
nước đối với tôn giáo của người Chăm. 10
III- Tư liệu tham khảo: http://bienphongvietnam.gov
.vn/vai-net-ve-tin-nguong-ton-giao-cua-nguoi-cham.html
(Vài nét về tín ngưỡng, tôn giáo của người Chăm)
https://saigonstartravel.com/xem-tin/tin-nguong-cua-nguoi-cham-va-nhung-van-hoa-doc-
dao/ (Tín ngưỡng của người Chăm và những văn hóa độc đáo)
http://bienphongvietnam.gov.vn/thuc-trang-tin-nguong-ton-giao-cua-nguoi-cham-tinh-
ninh-thuan-hien-nay.html (Thực trạng tín ngưỡng - tôn giáo c nh Ninh
ủa người Chăm tỉ Thu n hi ậ ện nay)
https://btgcp.gov.vn/gioi-thieu-cac-t -chuc-ton-giao- o
da-duoc-cong-nhan/balamon-giao-o-
viet-nam-hien-nay-postbKnM99ln6d.html (Bàlamôn giáo ở Việt Nam hiện nay)
https://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3096/17361/phu-djieu-than-siva-thap-mam-the-ky-xii-
trong-nghe-thuat-djieu-khac-dja-champa-hien-djang-djuoc-trung-bay-tai-bao-tang-lich-
su-quoc-gia.html (Phù điêu thần Siva tháp M m (th ẫ ế k XII) trong ngh ỷ
ệ thuật điêu khắc
đá Champa hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia)
https://toquoc.vn/can-canh-9-bao-vat-quoc-gia-tai-bao-tang-dieu-khac-cham-da-nang- 2024030616244633.htm (C n c ậ nh 9 b ả o v ả t qu ậ ốc gia t i B ạ
ảo tàng Điêu khắc Chăm Đà N ng) ẵ 11 12