Làm thế nào để đảm bảo chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền thông trong giai đoạn hiện nay? | Bài tập kết thúc môn Pháp luật đạo đức báo chí truyền thông

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TUYỀN
VIỆN BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG ----------
BÀI TẬP KẾT THÚC HỌC PHẦN
PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG
ĐỀ TÀI: LÀM THẾ NÀO ĐỂ ĐẢM BẢO CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC
VÀ PHÁP LÝ TRONG HOẠT ĐỘNG BÁO CHÍ VÀ TRUYỀN
THÔNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY?
Người hướng dẫn: Nguyễn Thùy Vân Anh Sinh viên thực hiện: Năm học: 2023 - 2024 1 MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU...........................................................................................................4
1. Tính tất yếu của đề tài........................................................................................4
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................6
2.1. Mục đích nghiên cứu....................................................................................6
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................6
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu..........................................................................7
4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................7
5. Bố cục của đề tài................................................................................................8
NỘI DUNG...............................................................................................................9
Chương 1: Cơ sở lý luận về chuẩn mực đạo đức báo chí và truyền thông.............9
1. Khái niệm “đạo đức “.......................................................................................9
2. Khái niệm về “Đạo đức nghề nghiệp”...........................................................11
3. Khái niệm về “Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo”.........................................11
4. Khái niệm “pháp lý “........................................................................................12
5. Khái niệm “ báo chí “ và “hoạt động báo chí “................................................13
6. Khái niệm “truyền thông” và “hoạt động truyền thông”..................................14
7. Các yếu tố ảnh hưởng.......................................................................................15
8. Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước:....................................................16
Chương 2: Chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền
thông, và thực trạng vi phạm quy định đạo đức báo chí, truyền thông...................17
1. Chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí, truyền thông........17
1.1. Khái niệm.................................................................................................17
1.2. Mục đích..................................................................................................17
1.3. Nội dung..................................................................................................18
1.4. Ví dụ cụ thể về các hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức báo chí, truyền
thông…………………………………………………………………………. 18
2. Chuẩn mực pháp lý trong hoạt động báo chí, truyền thông...........................19
2.1. Khái niệm.................................................................................................19
2.2. Mục đích..................................................................................................19
2.3. Cơ sở pháp lý...........................................................................................20
2.4. Nội dung..................................................................................................21
3. Những yêu cầu về đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam hiện nay.....22
3.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nghề báo..........................................22
3.2. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về đạo đức nghề báo............................23
3.3. Một số quan điểm của các nhà báo hiện nay về yêu cầu đạo đức nghề báo
Việt Nam...........................................................................................................24
3.4. 10 quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.............................25
4. Thực trạng vi phạm quy định đạo đức báo chí và truyền thông....................27
4.1. Vụ việc báo "Đất Việt" đăng tải thông tin sai lệch về vụ án Hồ Duy Hải
(2023):...............................................................................................................28
4.2. Vụ việc trang tin "CafeF" đăng tải thông tin chưa kiểm chứng về thị
trường chứng khoán (2022):..............................................................................30
Chương 3: Tác động của việc không tuân thủ quy định chuẩn mực đạo đức báo
chí, truyền thông và đề ra các giải pháp..................................................................32
1. Tác động của việc không tuân thủ quy định chuẩn mực đạo đức báo chí,
truyền thông trên Bộ luật dân sự nước CHXHCNVN (có hiệu lực thi hành từ
1/1/2017)..............................................................................................................32
1.1. Xâm phạm quyền của cá nhân đối với hình ảnh (Điều 32):....................33
1.2. Xâm phạm quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín (Điều 34):..33
1.3. Xâm phạm quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình
(Điều 38):..........................................................................................................33
2. Tác động cụ thể việc không tuân thủ quy định chuẩn mực đạo đức báo chí,
truyền thông..........................................................................................................34
2.1. Đối với xã hội:............................................................................................34
2.2. Đối với hoạt động báo chí, truyền thông:...................................................36
2.3. Đối với người làm báo chí, truyền thông:..................................................39
3.Đề xuất các giải pháp........................................................................................41
3.1.Nhà nước.....................................................................................................42
3.2. Cơ quan báo chí..........................................................................................43
3.3.Nhà báo:......................................................................................................46
3.4. Công chúng................................................................................................48
TỔNG KẾT.............................................................................................................51
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................52 LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, chúng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Thạc sĩ Nguyễn Thùy
Vân Anh , người đã tận tình hướng dẫn, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá
trình thực hiện tiểu luận này. Sự chỉ bảo tận tâm, những góp ý quý báu và kiến
thức sâu rộng của cô đã giúp chúng tôi hoàn thành tiểu luận một cách tốt nhất. Sự
quan tâm, giúp đỡ của cô là nguồn động lực to lớn giúp chúng tôi vượt qua những
khó khăn và hoàn thành tiểu luận này.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn tất cả những người đã trực tiếp hay gián
tiếp giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện tiểu luận này.
Quá trình thực hiện tiểu luận không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong
nhận được sự góp ý của thầy cô và các bạn để tiểu luận được hoàn thiện hơn. LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính tất yếu của đề tài
Trong thế giới ngày nay, vị trí và vai trò của báo chí và truyền thông ngày càng
được nâng cao. Báo chí và truyền thông đang trở thành một bộ phận quan trọng
trong đời sống xã hội không thể thiếu được trong đời sống tinh thần của con người.
Báo chí còn tham gia vào tiến trình lịch sử, cùng lúc có thể tác động đến nhiều
người, nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực của đời sống. Gắn bó với đất nước, dân tộc,
nhân dân, với Đảng, Báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ là người tuyên
truyền, cổ động tập thể (Lê-nin) mà còn góp phần lý giải những định hướng phát
triển đất nước trên cơ sở những định hướng phát triển xã hội của Đảng; là thước đo
kiểm định tính đúng đắn của các quyết sách kinh tế, văn hóa xã hội trong đời sống.
Trong bối cảnh bùng nổ thông tin và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số,
hoạt động báo chí và truyền thông đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức
mới. Bên cạnh những đóng góp tích cực cho xã hội, vẫn còn tồn tại những vấn đề
về đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền thông, gây ảnh hưởng tiêu
cực đến đời sống xã hội.
Thứ nhất, vấn đề vi phạm đạo đức nghề nghiệp vẫn diễn ra phổ biến. Tình trạng
đưa tin sai sự thật, thiếu kiểm chứng, xâm phạm đời tư, sử dụng ngôn ngữ phản
cảm, kích động thù địch… vẫn còn xuất hiện trên một số cơ quan báo chí và trang
thông tin điện tử. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của báo chí, tạo
ra sự hoang mang trong dư luận và gây tổn hại đến danh dự, nhân phẩm của cá nhân, tổ chức.
Thứ hai, sự phát triển của mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến tạo ra môi
trường thuận lợi cho việc lan truyền thông tin sai lệch, tin giả. Bất kỳ ai cũng có
thể trở thành người đưa tin giả, đăng tải thông tin mà không cần kiểm chứng, dẫn
đến tình trạng nhiễu loạn thông tin, gây khó khăn cho việc tiếp cận thông tin chính
thống và ảnh hưởng đến nhận thức của công chúng.
Thứ ba, hành lang pháp lý về hoạt động báo chí và truyền thông vẫn còn bất cập.
Một số quy định pháp luật hiện hành chưa theo kịp với sự phát triển của công nghệ
và thực tiễn hoạt động báo chí, truyền thông. Việc xử lý các vi phạm về đạo đức và
pháp lý trong lĩnh vực này còn gặp nhiều khó khăn.
Thứ tư, nhận thức về đạo đức nghề nghiệp và pháp luật của một bộ phận phóng
viên, biên tập viên, người làm truyền thông còn hạn chế. Nhiều người chưa thực sự
hiểu rõ về các quy định pháp luật, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, dẫn đến những
vi phạm đáng tiếc. Nhà báo và nhân viên truyền thông có quyền tự do ngôn luận,
nhưng đồng thời cũng phải chịu trách nhiệm với những thông tin mà họ truyền tải.
Việc đảm bảo chuẩn mực đạo đức và pháp lý là cách để bảo vệ quyền lợi và sự tự
do của các bên liên quan và đảm bảo tính chính xác và trung thực của thông tin được truyền tải.
Thứ năm, áp lực về kinh tế, cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực báo chí, truyền
thông cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến các vi phạm đạo đức và pháp
lý. Một số cơ quan báo chí, trang thông tin điện tử vì chạy theo lợi nhuận mà bất
chấp đạo đức nghề nghiệp, đăng tải những thông tin giật gân, câu khách, vi phạm pháp luật.
Những vấn đề nêu trên cho thấy tính cấp thiết của việc nghiên cứu, tìm giải pháp
để đảm bảo chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền thông
trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, trong một xã hội dân chủ, công chúng có
quyền lợi và trách nhiệm tiếp cận thông tin đúng, chính xác và minh bạch. Chúng
ta cần cung cấp cho công chúng những nguồn thông tin đáng tin cậy để họ có thể
hình thành ý kiến và tham gia vào các vấn đề quan trọng trong xã hội. Tuy nhiên,
để công chúng có thể tin tưởng vào thông tin nhận được, chúng ta cần đảm bảo
chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền thông.
Vì vậy, nghiên cứu đề tài "Làm thế nào để đảm bảo chuẩn mực đạo đức và pháp
lý trong hoạt động báo chí và truyền thông trong giai đoạn hiện nay?" là hết sức
cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn to lớn. Cần xác định và thiết lập rõ các quy định,
quy tắc và nguyên tắc đạo đức và pháp luật để hạn chế sự lạm dụng và đảm bảo
tính chính xác, minh bạch và đáng tin cậy của thông tin mà công chúng tiếp nhận.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Tiểu luận của chúng tôi được thực hiện với mục đích làm sáng tỏ những
chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền thông trong giai
đoạn hiện nay, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm giải quyết các hạn chế tiêu cực của vấn đề này.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Để đạt được mục đích trên, tiểu luận cần thực hiện những nhiệm vụ:
Xây dựng hệ thống các khái niệm, lý thuyết liên quan đến chuẩn mực đạo đức và báo chí truyền thông.
- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng vi phạm chuẩn mực đạo đức và báo
chí trong hoạt động truyền thông hiện nay.
- Chỉ ra nguyên nhân và đề xuất những giải pháp nhằm giải quyết những hạn
chế về chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Đề tài hướng vào nghiên cứu chuẩn mực đạo đức và pháp
lý trong hoạt động báo chí và truyền thông trong giai đoạn hiện nay
Phạm vi nghiên cứu: Quy định đạo đức báo chí (công bố năm 2016) và cơ sở thực
tiễn hoạt động tác nghiệp của nhà báo những năm gần đây
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng những phương pháp dưới đây:
- Phương pháp phân tích tài liệu: dùng để thu thập dữ liệu về quy định về
chuẩn mực đạo đức báo chí truyền thông và hoạt động tác nghiệp của nhà báo.
- Phương pháp thống kê: dùng để thống kê những trường hợp vi phạm quy
định đạo đức báo chí trong hoạt động tác nghiệp của nhà báo.
- Phương pháp phân tích nội dung: dùng để phân tích vai trò của quy định về
chuẩn mực đạo đức báo chí trong hoạt động tác nghiệp của nhà báo.
- Phương pháp phân tích tổng hợp: dùng để phân tích, đánh giá và tổng hợp
những kết quả nghiên cứu nhằm đưa ra những luận cứ, luận điểm khái quát.
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, Tiểu luận
được chia thành 3 chương chính với nội dung như sau:
- Chương 1: Cơ sở lý luận về chuẩn mực đạo đức báo chí và truyền thông.
- Chương 2: Chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền
thông, và thực trạng vi phạm quy định đạo đức báo chí, truyền thông.
- Chương 3: Tác động của việc không tuân thủ quy định chuẩn mực đạo đức
báo chí, truyền thông và đề ra các giải pháp. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ, TRUYỀN THÔNG
1. Khái niệm “đạo đức “
Có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm “Đạo đức”. Theo định nghĩa của
sách giáo khoa Giáo dục công dân bậc Trung học phổ thông, “Đạo đức là hệ thống
các quy tắc chuẩn mực xã hội, mà nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của
mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng và của xã hội. Mỗi giai đoạn lịch sử
nhất định có những quan niệm về đạo đức khác nhau”. Trong cuốn “Giáo dục đạo
đức nghề nghiệp cho sinh viên báo chí ở Việt Nam hiện nay”, PGS, TS Trần Hải
Minh – PGS, TS Phạm Hương Trà chủ biên, năm 2019 cho rằng: “Đạo đức là một
trong những hình thái ý thức xã hội, một hệ thống các quy tắc, chuẩn mực nhằm
đánh giá, điều chỉnh hành vi của con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã
hội.” [4, tr.10] “Đạo đức là những tiêu chuẩn, nguyên tắc được xã hội thừa nhận,
quy định hành vi của con người đối với nhau và đối với xã hội.
Các nguyên tắc đạo đức giống như những chiếc máy điều chỉnh hành vi của con
người,nhưng không mang tính chất cưỡng chế mà mang tính tự giác. Trên cơ sở lý
tưởng và trách nhiệm đạo đức đã hình thành nên quan niệm về lương tâm và lòng
tự trọng của nhà báo chuyên nghiệp. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm các nguyên tắc
xử sự đúng đắn để ngăn ngừa những hành vi không đúng đắn. Căn cứ vào những
tiêu chuẩn Này và dựa vào tính chất của những hành vi, mỗi nhà báo sẽ phải tự
chịu sự tự xỉ vả, xấu hổ, phải tự kết tội, hoặc được khích lệ, tự hào, phấn khởi và
hạnh phúc.” - Theo cơ sở lý luận báo chí truyền thông, Dương Xuân Sơn, Đinh
Hường, Trần Quang, nhà xuất bản Văn hóa - thông tin, năm 1995, [5, tr.252] .
Cùng với nhiều phương thức điều chỉnh hành vi con người, đạo đức đánh giá
hành vi con người theo các chuẩn mực và các giá trị như thiện và ác, chính nghĩa
và phi nghĩa,đúng và sai, cái phải làm và cái không được làm, cái nên làm và cái
không nên làm… Về Mặt xã hội, đạo đức được biểu hiện bằng thái độ cụ thể của
dư luận xã hội. Về mặt cá nhân, đạo đức được coi là “tòa án lương tâm” có khả
năng tự phê phán, đánh giá và suy xét từng hành vi, thái độ và ý nghĩ trong bản
thân mỗi cá nhân. Xét về bản chất, sự điều chỉnh của đạo đức mang tính tự giác, là
sự tự lựa chọn của mỗi người. Vì vậy, ngoài biểu hiện trong các quan hệ xã hội,
đạo đức còn thể hiện trong thái độ, hành vi và sự tự ứng xử của bản thân mỗi con người.
“Đạo đức là những tiêu chuẩn, nguyên tắc được xã hội thừa nhận, quy định hành
vi của con người đối với nhau và đối với xã hội. Các nguyên tắc đạo đức giống như
những chiếc máy điều chỉnh hành vi của con người, nhưng không mang tính chất
cưỡng chế mà mang tính tự giác. Trên cơ sở lý tưởng và trách nhiệm đạo đức đã
hình thành nên quan niệm về lương tâm và lòng tự trọng của nhà báo chuyên
nghiệp. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm các nguyên tắc xử sự đúng đắn để ngăn
ngừa những hành vi không đúng đắn.Căn cứ vào những tiêu chuẩn đạo đức này và
dựa vào tính chất của những hành vi, mỗi nhà báo sẽ phải chịu sự tự xỉ vả, xấu hổ,
phải tự kết tội, hoặc được khích lệ, tự hào, phấn khởi và hạnh phúc.” – theo cơ sở
lý luận báo chí truyền thông, Dương Xuân Sơn, Đinh Hường, Trần Quang, Nxb
Văn hóa thông tin, năm 1995, trang 2
2. Khái niệm về “Đạo đức nghề nghiệp”
Đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức trong một
lĩnh vực cụ thể trong đạo đức chung của xã hội. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm
những yêu cầu đạo đức đặc biệt, các quy tắc và chuẩn mực trong lĩnh vực nghề
nghiệp nhất định, nhằm điều chỉnh hành vi của các thành viên trong nghề nghiệp
đó so cho phù hợp với lợi ích và sự tiến bộ của xã hội. Đạo đức nghề nghiệp là một
bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức cụ thể trong đạo đức chung của xã hội. Đạo
đức nghề nghiệp xuất hiện để là tên gọi khoa học về cách sử dụng nghề nghiệp của
con người (Don: bổn phận cần phải làm, logos: học thuyết -Deontological được
nhà triết học Anh Bentam sử dụng có ý nghĩa là nghĩa vụ luận, đạo đức nghề nghiệp).
Theo “Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên báo chí ở Việt Nam Hiện
nay”, do PGS, TS Trần Hải Minh – PGS, TS Phạm Hương Trà chủ biên, NXB Lý
Luận chính trị - xuất bản năm 2019 thì “Đạo đức nghề nghiệp là tổng hợp những
nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực của đạo đức xã hội, của bản thân nghề nghiệp đó
nhằm định hướng và điều chỉnh hành vi ứng xử những mối quan hệ của họ trong
hoạt động của mình” [4, tr.13]
Đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức trong một
lĩnh vực cụ thể trong đạo đức chung của xã hội. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm
những yêu cầu đạo đức đặc biệt, các quy tắc và chuẩn mực trong lĩnh vực nghề
nghiệp nhất định, nhằm điều chỉnh hành vi của các thành viên trong nghề nghiệp
đó sao cho phù hợp với lợi ích và sự tiến bộ của xã hội.
3. Khái niệm về “Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo”
Nghề nào cũng cần có đạo đức nghề nghiệp, song, một số nghề có vị trí quan
trọng đặc biệt và mối quan hệ rộng rãi tới nhiều người trong xã hội như nghề
báo… thì đạo đức nghề nghiệp được đặc biệt coi trọng.
Tác giả E.P.Prôkhôrốp trong cuốn Cơ sở lý luận báo chí cho rằng đạo đức nghề
nghiệp của nhà báo là “những quy định đạo đức không được ghi trong đạo luật,
nhưng được chấp nhận trong giới báo chí và được duy trì bởi sức mạnh của dư luận
xã hội, bởi các tổ chức sáng tạo nghề nghiệp, đó là những nguyên tắc,những quy
định và những quy tắc về hành vi đạo đức của nhà báo” [17, t.2, tr.294].
Trong cuốn Thuật ngữ Báo chí – Truyền thông, tác giả Phạm Thành Hưng Cho
rằng đây là “khái niệm chỉ tư cách, lương tâm nghề nghiệp trong hoạt động báo
chí, biểu hiện qua hành vi, nguyên tắc ứng xử của người làm báo” [25, tr.75].
Theo PGS, TS. Nguyễn Văn Dững thì khi nói đến đạo đức nghề nghiệp của nhà
báo là “nói đến các mối quan hệ ứng xử của nhà báo trong quá trình tác nghiệp”,
“nói đến thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong từng tình huống cụ thể” [18, tr.36].
Như vậy, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy
định thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp.
Trên thực tế hiện nay, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo được gọi bằng nhiều tên
khác nhau với ý nghĩa đồng nhất như: đạo đức nghề báo, đạo đức báo chí, đạo đức
nghề nghiệp của người làm báo, đạo đức nhà báo
4. Khái niệm “pháp lý “
Khái niệm “pháp lý” xuất phát từ tiếng la – tin “Jus” nghĩa là quy định của pháp
luật. Tuy nhiên, theo giải thích của Đại từ điển tiếng Việt thì “pháp lý là căn cứ, là
cơ sở lý luận của luật pháp” (trang 1320).
Ngoài ra, pháp lý chỉ những khía cạnh, phương diện khác nhau của đời sống pháp
luật của một quốc gì. Như vậy, pháp lý là một khái niệm rộng hơn pháp luật, bao
gồm cả những lý lẽ, lẽ phải, giá trị pháp lý bắt nguồn từ một sự việc, hiện tượng xã
hội là cơ sở hình thành nên pháp luật.
Đối với báo chí, hệ thống văn bản pháp lý có tác dụng tạo khuôn cho sự ra đời và
hoạt động của báo chí, đảm bảo môi trường cho báo chí tự chủ, chủ động trong
hoạt động của mình, đảm bảo phát triển lành mạnh và không ngừng nâng cao hiệu
quả hoạt động báo chí, đồng thời làm cơ sở cho hoạt động quản lý nhà nước về báo chí.
5. Khái niệm “ báo chí “ và “hoạt động báo chí “
Báo chí: Là hiện tượng xã hội có quá trình phát triển lâu đời, ngày càng chi phối
rộng rãi và mạnh mẽ đến mọi tiến trình xã hội. Do đó,trong quá trình phát triển,
khái niệm báo chí đã được hiểu, được dùng với nhiều nghĩa khác nhau, nhưng tựu
chung lại, thông thường, có thể hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp.
- Theo nghĩa rộng, báo chí bao gồm: Báo in, báo phát thanh, báo truyền hình,
báo mạng điện tử - tức là những kênh truyền thông đại chúng sản xuất và
quảng bá thông tin thường xuyên, liên tục nhất, trên phạm vi rộng lớn nhất,
định cả (và phi định kỳ) đều đặn và cập nhật nhất.
- Theo nghĩa hẹp: Đó là báo, tạp chí – báo in và các sản phẩm in ấn khác, bao
gồm nhật báo, báo tuần, báo thừa kỳ, tạp chí, bản tin thời sự…
Hoạt động báo chí là hoạt động sáng tạo tác phẩm báo chí, sản phẩm báo chí, sản
phẩm thông tin có tính chất báo chí; cung cấp thông tin và phản hồi thông tin cho
báo chí; cải chính thông tin trên báo chí; xuất bản, in, phát hành báo in; truyền dẫn
báo điện tử và truyền dẫn, phát sóng báo nói, báo hình
6. Khái niệm “truyền thông” và “hoạt động truyền thông”
Truyền thông là quá trình liên tục trao đổi thông tin,tư tưởng, tình cảm,.... chia sẻ
kĩ năng giữa hai hoặc nhiều người nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thay đổi
nhận thức, tiến tới điều chỉnh hành vi và thái độ phù hợp với nhu cầu phát triển của
cá nhân,của nhóm,của cộng đồng và xã hội
- Nghĩa hẹp: Truyền thông là sự truyền tải thông tin giữa hai hoặc nhiều đối
tượng và đạt được hiệu quả giao tiếp nhất định.
- Nghĩa rộng: Truyền thông là một quá trình chia sẻ thông tin, giao tiếp, tương
tác giữa các đối tượng chủ thể không chỉ tìm đến những đặc điểm chung,
tương đồng của nhau mà đồng thời còn tự thể hiện, xây dựng hình ảnh riêng của chính mình
Hoạt động truyền thông là quá trình truyền tải thông tin, ý kiến và ý tưởng từ một
cá nhân hoặc tổ chức đến công chúng thông qua các phương tiện truyền thông như
báo chí, truyền hình, radio, mạng internet và các hình thức khác. Mục đích của
hoạt động truyền thông là thông báo, giáo dục, thúc đẩy, và tạo dựng ý thức công
chúng về các vấn đề quan trọng trong xã hội. Ngoài ra, hoạt động truyền thông
cũng có thể nhằm mục đích quảng cáo, tiếp thị và xây dựng hình ảnh công ty hay sản phẩm.
7. Các yếu tố ảnh hưởng
Vai trò và tầm quan trọng của báo chí và truyền thông:
- Báo chí và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng dư luận xã
hội, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, góp phần xây
dựng và phát triển đất nước.
- Hoạt động báo chí và truyền thông ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, tư tưởng,
tình cảm và hành vi của người dân. Do đó, việc đảm bảo chuẩn mực đạo đức và
pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền thông là vô cùng quan trọng
Yêu cầu của pháp luật:
- Hiến pháp và pháp luật Việt Nam quy định về quyền tự do ngôn luận, tự do báo
chí, đồng thời cũng quy định về trách nhiệm của cơ quan báo chí, tổ chức báo chí
và nhà báo trong việc thực hiện quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí.
- Các quy định của pháp luật nhằm đảm bảo hoạt động báo chí và truyền thông
diễn ra đúng hướng, lành mạnh, góp phần xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ.
Yêu cầu của đạo đức nghề nghiệp:
- Ngành báo chí có những quy tắc đạo đức nghề nghiệp riêng, thể hiện qua các quy
định của Bộ quy tắc đạo đức nghề báo Việt Nam do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành.
- Quy tắc đạo đức nghề nghiệp nhằm điều chỉnh hành vi của nhà báo, đảm bảo cho
họ thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình.
Yêu cầu của thực tiễn:
- Trong giai đoạn hiện nay, hoạt động báo chí và truyền thông đang ngày càng phát
triển mạnh mẽ, với sự xuất hiện của nhiều loại hình báo chí, truyền thông mới.
- Do đó, việc đảm bảo chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và
truyền thông càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Phẩm chất đạo đức của người làm báo:
- Người làm báo phải có phẩm chất đạo đức tốt, có lập trường tư tưởng vững vàng,
kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Phải có tinh thần trách nhiệm cao, trung thực, khách quan, chính xác trong việc
thu thập, xử lý và thông tin.
- Phải tôn trọng pháp luật, tôn trọng các quy tắc đạo đức nghề nghiệp và chuẩn mực đạo đức xã hội.
8. Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước:
- Cơ quan quản lý nhà nước về báo chí và truyền thông có trách nhiệm chỉ đạo,
quản lý, giám sát hoạt động báo chí và truyền thông.
- Có trách nhiệm xử lý các vi phạm về đạo đức nghề nghiệp và pháp luật báo chí và truyền thông.
Vai trò của dư luận xã hội:
- Dư luận xã hội có vai trò quan trọng trong việc giám sát hoạt động báo chí và truyền thông.
- Mọi người dân có quyền phản ánh những vi phạm về đạo đức nghề nghiệp và
pháp luật báo chí và truyền thông.
Việc đảm bảo chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí và truyền
thông là trách nhiệm của mỗi nhà báo, cơ quan báo chí, tổ chức báo chí và cơ quan
quản lý nhà nước. Mỗi người dân cũng cần nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc
giám sát hoạt động báo chí và truyền thông để góp phần xây dựng nền báo chí lành
mạnh, góp phần vào sự phát triển của đất nước.
CHƯƠNG 2: CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC VÀ PHÁP LÝ TRONG HOẠT
ĐỘNG BÁO CHÍ, TRUYỀN THÔNG VÀ THỰC TRẠNG VI PHẠM QUY
ĐỊNH ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ TRUYỀN THÔNG
1. Chuẩn mực đạo đức và pháp lý trong hoạt động báo chí, truyền thông 1.1. Khái niệm
Chuẩn mực đạo đức trong hoạt động báo chí và truyền thông là những quy tắc,
nguyên tắc ứng xử được quy định nhằm hướng dẫn hành vi của nhà báo, phóng
viên, biên tập viên và những người làm việc trong lĩnh vực báo chí, truyền thông.
Những chuẩn mực này dựa trên nền tảng đạo đức chung của xã hội, phù hợp với
đặc thù của hoạt động báo chí, truyền thông. 1.2. Mục đích -
Đảm bảo tính chính xác, khách quan, trung thực của thông tin. -
Thúc đẩy hoạt động báo chí, truyền thông lành mạnh, văn minh. -
Bảo vệ quyền lợi của cá nhân, tổ chức và lợi ích chung của xã hội. -
Nâng cao uy tín, trách nhiệm của nhà báo, phóng viên và các cơ quan báo chí, truyền thông. 1.3. Nội dung
Chuẩn mực đạo đức trong hoạt động báo chí và truyền thông bao gồm các nội dung chính sau: -
Sự thật và tính khách quan: Thông tin được đưa tin phải chính xác, trung
thực, phản ánh đúng bản chất sự việc và không bóp méo sự thật. -
Công bằng và công tâm: Cung cấp thông tin đa chiều, thể hiện nhiều quan
điểm khác nhau để người đọc tự đánh giá. -
Tôn trọng nhân phẩm và danh dự: Không xâm phạm đời tư, xúc phạm danh
dự, uy tín của cá nhân và tổ chức. -
Trách nhiệm xã hội: Góp phần xây dựng và bảo vệ lợi ích chung của cộng
đồng, hướng đến những giá trị nhân văn cao đẹp.