2.4 Lễ hội Lồng Tồng 2.4.1 Nguồn gốc lễ hội
Lễ hội Lồng Tồng, hay còn gọi là Lễ hội Xuống Đồng, là một trong những lễ
hội truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày và Nùng vùng núi Tây Bắc
Việt Nam. Lễ hội này có nguồn gốc từ những hoạt động tín ngưỡng của người
Tày,Nùng diễn ra khi họ đã hình thành các làng bản và sống quần cư trong
cộng đồng. Mục đích chính của lễ hội là cầu mong cho mưa thuận gió hoà, mùa
màng bội thu và đời sống ấm no.
Khi người dân chuẩn bị cho một mùa vụ mới. Những nghi thức cúng bái được
thực hiện để tôn vinh các vị thần linh, đặc biệt là Thần Nông, người được coi là
biểu tượng của nông nghiệp. Tổ chức tại những ruộng tốt nhất, thể hiện sự tôn
trọng đối với đất đai và thiên nhiên. Huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, với hồ
Thác Bà, đã trở thành một trong những địa điểm tổ chức lễ hội này, nơi mà
nhiều dân tộc đã cùng nhau gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá của mình.
Lễ hội này diễn ra vào đầu năm, thường là vào tháng Giêng âm lịch, khi các
hoạt động sản xuất nông nghiệp chuẩn bị bắt đầu. Lễ hội Lồng Tông không chỉ
là một sự kiện văn hoá mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống tâm
linh của người dân nơi đây. Qua lễ hội, người dân thể hiện sự kết nối với tổ
tiên, với đất đai và với các thế lực tự nhiên. Những truyền thuyết và câu chuyện
về nguồn gốc của lễ hội cũng được truyền miệng qua các thế hệ, tạo nên một
bầu không khí thiêng liêng và đầy ý nghĩa. Theo truyền thuyết, lễ hội này bắt
nguồn từ một câu chuyện về một người nông dân đã cầu xin thần linh ban
phước cho mùa màng bội thu, và từ đó, lễ hội đã trở thành một phần không thể
thiếu trong đời sống văn hoá của người Tày. 2.4.2 Nét đặc trưng
Lễ hội Lồng Tồng được tổ chức hàng năm vào dịp đầu xuân, thường từ ngày 5
đến 15 tháng Giêng âm lịch. Lễ hội bao gồm hai phần chính: phần lễ và phần
hội. Trong phần lễ, người dân sẽ thực hiện các nghi thức cúng bái, trong đó có
việc dâng hương, hoa, trái cây và các sản vật nông nghiệp lên bàn thờ Thần
Nông. Nghi thức tịch điền, hay còn gọi là lễ cày đất, cũng được tổ chức để cầu
mong cho một mùa màng bội thu. Người dân sẽ cùng nhau cày đất, thể hiện sự
gắn kết và tinh thần đoàn kết trong cộng đồng.
Phần hội diễn ra sôi nổi với nhiều hoạt động thể thao và trò chơi dân gian như
ném còn, bắn nỏ, cầu lông, đẩy gậy, kéo co, và bóng chuyền hơi. Các trò chơi
dân gian như bịt mắt bắt vịt, nhảy bao bố cũng được tổ chức, tạo không khí vui
tươi, phấn khởi. Đây là dịp để người dân gặp gỡ, giao lưu, và khắc sâu tinh
thần đoàn kết cộng đồng giữa các dân tộc anh em. Những điệu múa, bài hát
truyền thống cũng được biểu diễn, mang đến không khí lễ hội đầy sắc màu và âm thanh vui tươi.
Một trong những nét đặc trưng nổi bật của lễ hội Lồng Tồng là trang phục
truyền thống của người dân. Trong dịp lễ hội, các chàng trai, cô gái Tày thường
mặc trang phục truyền thống với những màu sắc rực rỡ, thể hiện bản sắc văn
hóa riêng biệt. Những bộ trang phục này không chỉ đẹp mắt mà còn chứa đựng
nhiều ý nghĩa văn hóa, thể hiện sự tôn trọng đối với tổ tiên và truyền thống.
Các họa tiết thêu trên trang phục thường mang ý nghĩa biểu tượng, phản ánh
cuộc sống, thiên nhiên và tâm tư của người dân.
Ngoài ra, âm nhạc cũng đóng vai trò quan trọng trong lễ hội. Những bài hát dân
ca, điệu múa truyền thống được biểu diễn không chỉ để giải trí mà còn để
truyền tải những giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc. Các nhạc cụ truyền thống
như đàn tính, đàn môi, trống, và các loại nhạc cụ khác được sử dụng để tạo nên
không khí lễ hội thêm phần sinh động và hấp dẫn.
2.4.3 Giá trị văn hoá xã hội
Lễ hội Lồng Tồng không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn có giá trị văn hóa
xã hội sâu sắc. Lễ hội giúp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
của dân tộc Tày và các dân tộc anh em khác. Qua lễ hội, các thế hệ trẻ được
truyền đạt những giá trị văn hóa, lịch sử và ý nghĩa của lễ hội, từ đó nâng cao ý
thức bảo tồn văn hóa dân tộc.
Lễ hội cũng là dịp để người dân trong cộng đồng gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ kinh
nghiệm sản xuất, phát triển kinh tế, đồng thời tạo ra không khí vui tươi, phấn
khởi cho mọi người. Những hoạt động trong lễ hội không chỉ giúp gắn kết các
thành viên trong cộng đồng mà còn tạo ra cơ hội để các thế hệ trẻ hiểu và trân
trọng những giá trị văn hóa của cha ông.
Ngoài ra, lễ hội còn có tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế địa phương.
Khi lễ hội được tổ chức, nó thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến
tham gia, từ đó tạo ra cơ hội cho các hoạt động thương mại, dịch vụ phát triển.
Các sản phẩm nông sản, thủ công mỹ nghệ của người dân được giới thiệu và
tiêu thụ, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.
Lễ hội Lồng Tông cũng là một cơ hội để quảng bá hình ảnh văn hóa đặc sắc
của các dân tộc Tây Bắc đến với bạn bè trong và ngoài nước. Qua các hoạt
động văn hóa, nghệ thuật, du khách có thể hiểu rõ hơn về phong tục tập quán,
đời sống và tâm tư của người dân nơi đây. Điều này không chỉ giúp bảo tồn văn
hóa mà còn tạo ra sự kết nối giữa các nền văn hóa khác nhau, thúc đẩy sự giao lưu văn hóa.
Mặc dù lễ hội Lồng Tồng có giá trị văn hóa và xã hội to lớn, nhưng việc bảo
tồn và phát triển lễ hội này cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Một trong
những thách thức lớn nhất là sự thay đổi trong lối sống và thói quen của người
dân. Với sự phát triển của kinh tế và đô thị hóa, nhiều người trẻ không còn
quan tâm đến các lễ hội truyền thống, dẫn đến nguy cơ mai một các giá trị văn hóa.
Bên cạnh đó, sự xâm nhập của văn hóa ngoại lai cũng là một yếu tố ảnh hưởng
đến lễ hội. Nhiều hoạt động văn hóa hiện đại, như các chương trình giải trí, thể
thao hiện đại, đã thu hút sự chú ý của giới trẻ, khiến họ dần xa rời các hoạt
động văn hóa truyền thống. Điều này không chỉ làm giảm sự tham gia của cộng
đồng vào lễ hội mà còn làm mất đi những giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc.
Ngoài ra, việc thiếu nguồn lực và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương cũng là
một vấn đề cần được giải quyết. Nhiều lễ hội truyền thống không được đầu tư
đúng mức về cơ sở hạ tầng, quảng bá và tổ chức, dẫn đến việc lễ hội không thu
hút được đông đảo người tham gia.
2.5 Giải pháp bảo tồn, phát triển các lễ hội Tây Bắc
Khu vực Tây Bắc Việt Nam nổi tiếng với sự đa dạng văn hóa và phong phú các
lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại,
nhiều lễ hội đang đối mặt với nguy cơ mai một và biến đổi. Để bảo tồn và phát
triển các lễ hội này, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể như sau:
Tăng cường nhận thức cộng đồng:
Tuyên truyền và giáo dục: Cần tổ chức các chương trình tuyên truyền về giá trị
văn hóa của các lễ hội trong cộng đồng, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Các hoạt
động giáo dục có thể được thực hiện qua các buổi hội thảo, tọa đàm, hoặc các
chương trình ngoại khóa tại trường học. Việc nâng cao nhận thức về tầm quan
trọng của lễ hội sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa và lịch sử của dân tộc mình.
Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng: Tạo điều kiện cho người dân tham
gia vào các hoạt động tổ chức lễ hội, từ khâu chuẩn bị đến thực hiện. Sự tham
gia của cộng đồng không chỉ giúp bảo tồn các phong tục tập quán mà còn tạo ra
không khí lễ hội sôi động và gắn kết.
Hỗ trợ từ chính quyền và các tổ chức:
Đầu tư cơ sở hạ tầng: Chính quyền địa phương cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng
phục vụ cho các lễ hội, như đường giao thông, khu vực tổ chức lễ hội, và các
dịch vụ hỗ trợ khác. Việc cải thiện cơ sở hạ tầng sẽ giúp thu hút đông đảo du
khách và người dân tham gia.
Tổ chức các chương trình quảng bá: Cần có các chương trình quảng bá lễ hội
qua các kênh truyền thông, mạng xã hội, và các sự kiện văn hóa lớn. Việc
quảng bá sẽ giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng và du khách về các lễ hội,
từ đó thu hút sự quan tâm và tham gia.
Hỗ trợ tài chính: Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính cho các tổ chức, cá
nhân tham gia tổ chức lễ hội. Việc hỗ trợ tài chính sẽ giúp giảm bớt gánh nặng
cho cộng đồng và khuyến khích họ tham gia vào các hoạt động bảo tồn văn hóa.
Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa:
Ghi chép và lưu giữ di sản văn hóa: Cần tiến hành ghi chép, lưu giữ các phong
tục, tập quán, và truyền thuyết liên quan đến lễ hội. Việc này không chỉ giúp
bảo tồn các giá trị văn hóa mà còn tạo điều kiện cho các thế hệ sau hiểu rõ hơn
về nguồn cội và bản sắc văn hóa của dân tộc.
Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Cần có các chương trình đào tạo cho
những người làm công tác tổ chức lễ hội, từ khâu lên kế hoạch, thực hiện đến
quản lý. Việc nâng cao năng lực cho đội ngũ tổ chức lễ hội sẽ giúp các lễ hội
diễn ra một cách chuyên nghiệp và hấp dẫn hơn.
Khuyến khích sáng tạo trong tổ chức lễ hội: Cần khuyến khích sự sáng tạo
trong việc tổ chức lễ hội, từ nội dung đến hình thức. Việc kết hợp giữa truyền
thống và hiện đại sẽ tạo ra những trải nghiệm mới mẻ cho người tham gia, đồng
thời giữ gìn bản sắc văn hóa.
Tạo cơ hội phát triển kinh tế từ lễ hội:
Phát triển du lịch văn hóa: Các lễ hội có thể trở thành điểm nhấn trong phát
triển du lịch văn hóa. Cần xây dựng các tour du lịch kết hợp tham gia lễ hội,
giúp du khách trải nghiệm văn hóa địa phương. Việc này không chỉ tạo ra
nguồn thu cho địa phương mà còn góp phần bảo tồn văn hóa.
Khuyến khích sản xuất hàng hóa truyền thống: Cần khuyến khích người dân
sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nông sản đặc trưng của
địa phương trong các lễ hội. Việc này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho
người dân mà còn quảng bá sản phẩm văn hóa của địa phương đến với du khách.
Tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa: Tạo điều kiện cho các dân tộc khác
nhau giao lưu, học hỏi lẫn nhau trong các lễ hội. Việc này không chỉ giúp bảo
tồn các giá trị văn hóa mà còn tạo ra sự gắn kết giữa các cộng đồng dân tộc,
thúc đẩy sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau trong bối cảnh đa văn hóa.
Tăng cường hợp tác quốc tế:
Hợp tác với các tổ chức quốc tế: Cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế
trong việc bảo tồn và phát triển các lễ hội truyền thống. Các tổ chức này có thể
cung cấp nguồn lực, kinh nghiệm và kiến thức trong việc tổ chức lễ hội, bảo
tồn văn hóa và phát triển du lịch.
Tham gia các sự kiện văn hóa quốc tế: Cần tích cực tham gia các sự kiện văn
hóa quốc tế để giới thiệu các lễ hội truyền thống của Tây Bắc đến với bạn bè
quốc tế. Việc này không chỉ giúp quảng bá văn hóa mà còn tạo cơ hội cho các
nghệ nhân, người dân địa phương giao lưu, học hỏi và phát triển kỹ năng.
Xây dựng mạng lưới hợp tác văn hóa: Tạo ra các mạng lưới hợp tác giữa các
địa phương trong và ngoài nước để chia sẻ kinh nghiệm, tài nguyên và ý tưởng
trong việc tổ chức lễ hội. Việc này sẽ giúp nâng cao chất lượng và quy mô của
các lễ hội, đồng thời tạo ra cơ hội giao lưu văn hóa phong phú.
Đánh giá và điều chỉnh:
Theo dõi và đánh giá hiệu quả: Cần có các cơ chế theo dõi và đánh giá hiệu quả
của các hoạt động bảo tồn và phát triển lễ hội. Việc này sẽ giúp nhận diện
những điểm mạnh, điểm yếu và từ đó điều chỉnh các hoạt động cho phù hợp với thực tiễn.
Lắng nghe ý kiến cộng đồng: Cần tạo ra các kênh để người dân có thể đóng
góp ý kiến, phản hồi về các hoạt động lễ hội. Sự tham gia của cộng đồng sẽ
giúp các nhà tổ chức hiểu rõ hơn về nhu cầu và mong muốn của người dân, từ
đó có những điều chỉnh hợp lý.
Cập nhật và đổi mới: Trong bối cảnh xã hội và văn hóa luôn thay đổi, cần
thường xuyên cập nhật và đổi mới các hoạt động lễ hội để phù hợp với xu
hướng và nhu cầu của cộng đồng. Việc này không chỉ giúp lễ hội trở nên hấp
dẫn hơn mà còn giữ cho các giá trị văn hóa luôn sống động và hiện đại. Kết luận
Bảo tồn và phát triển các lễ hội Tây Bắc là một nhiệm vụ quan trọng không chỉ
để gìn giữ bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số mà còn để thúc đẩy sự phát
triển kinh tế và xã hội của khu vực. Các giải pháp nêu trên cần được thực hiện
một cách đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, cộng
đồng và các tổ chức xã hội. Chỉ khi có sự chung tay của tất cả mọi người, các lễ
hội truyền thống mới có thể được bảo tồn và phát huy một cách bền vững, góp
phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa của dân tộc Việt Nam. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cổng thông tin điện tử tỉnh Yên Bái:
https://yenbai.gov.vn/noidung/tintuc/Pages/chi-tiet-tin-tuc.aspx?
ItemID=80&l=Lehoitruyenthong#:~:text=L%E1%BB%85%20h
%E1%BB%99i%20L%E1%BB%93ng%20T%E1%BB%93ng
%20hay,ng%C6%B0%E1%BB%A1ng%20c%E1%BA%A7u%20tr
%E1%BB%9Di%20cho%20m%C6%B0a
2. Cổng thông tin điện tử Đảng Bộ tỉnh Tuyên Quang:
https://tuyenquang.dcs.vn/DetailView/145957/40/Le-hoi-Long-tong-Net-
van-hoa-doc-dao-cua-nguoi-Tay-xu-Tuyen.html
3. Tạp chí mặt trận: https://tapchimattran.vn/van-hoa-xa-hoi/le-hoi-long-
tong-net-van-hoa-dac-sac-cua-nguoi-tay-o-ha-giang-43562.html