Những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo ở Việt Nam hiện nay | Tiểu luận Pháp luật và đạo đức báo chí truyền thông

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
VIỆN BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG ******** TIỂU LUẬN
MÔN HỌC: PHÁP LUẬT VÀ ĐẠO ĐỨC BÁO CHÍ – TRUYỀN THÔNG
Những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo ở Việt
Nam hiện nay. Phân tích các ví dụ minh hoạ. Nêu giải pháp nhằm hạn chế
những vi phạm về đạo đức nghề nghiệp của nhà báo.
Giảng viên giảng dạy:
TS. Trần Thị Vân Anh
Sinh viên thực hiện: Nguyễn Phương Mai Lớp:
Truyền thông đa phương tiện K43 Mã sinh viên: 2351040031 Hà Nội – 2024 MỤC LỤC
I. LỜI MỞ ĐẦU………………………………………………..………………2
1. Tính cấp thiết của đề tài…………………..………………………………..2
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu….….……...……………..…………….3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu………………..….……………………3
II. NỘI DUNG……………………………………….….……...……………….4
1. Một số vấn đề lý luận về đạo đức nghề báo………………...….….………4
1.1. Đạo đức nghề nghiệp……………………………….……...….….………4
1.2. Đạo đức nghề báo…………………………….…….……...….….………4
2. Những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo ở
Việt nam hiện nay………….…….……...….………………………………5
2.1. Nguyên nhân dẫn đến vi phạm đạo đức nghề báo………………….…6
2.1.1. Nguyên nhân khách quan………………………….…………….……6
2.1.2. Nguyên nhân chủ quan…………………………….…………….……7
2.2. Những biểu hiện vi phạm và ví dụ………….…………………….……8
2.2.1. Thiếu tôn trọng quyền tác giả và sở hữu trí tuệ………………….……8
2.2.2. Xuyên tạc sai sự thật về Đảng, nhà nước………………...…….……13
2.2.3. Lợi dụng quyền lực để tống tiền, đe doạ người dân……….……...…18
2.2.4. Xâm phạm quyền riêng tư…………………………………..….……22
2.2.5. Không xác thực nguồn tin, thông tin………………..………….……25
3. Giải pháp nhằm hạn chế những vi phạm đạo đức nghề báo……..….…29
3.1. Đối với các cấp, cơ quan lãnh đạo, quản lý báo chí……………….…29
3.2. Đối với các cơ quan, toà soạn báo chí………………………..…….…30
3.3. Đối với nhà báo………………………………………………..…….…32
3.4. Đối với các nhà trường và sinh viên đang theo học ngành báo chí,
truyền thông………………………………………………...……….…32
III. KẾT LUẬN……………………………………………………….…….…33
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………….…34 1 2 I. LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thời đại xã hội công nghệ số khi tốc độ lan truyền thông tin diễn ra
chóng mặt với chỉ một cú click chuột, vị trí của nhà báo – những người dẫn
đường cho các nguồn thông tin đóng một vai trò rất quan trọng. Báo chí nói
chung và nhà báo nói riêng đã và đang tham gia vào các tiến trình lịch sử, có
những tác động nhất định vào đời sống người dân khi vừa là cơ quan ngôn luận,
tiếng nói của nhân dân; vừa là công cụ truyển tải các thông điệp, chính sách của
Đảng, nhà nước đến với đông đảo quần chúng. Báo chí như nắm quyền lực
ngầm có khả năng tác động vào ý thức và cách thức nhìn nhận sự vật, hiện
tượng của người dân trong xã hội mà như Hồ Chủ tịch đã nói: “Tờ báo chỉ là
giấy trắng mực đen mà thôi. Nhưng với giấy trắng mực đen ấy, người ta có thể
viết những bức tối hậu thư, người ta có thể viết những bức thư yêu đương”.
Mang trên mình nhiệm vụ cao cả, những nhà báo cần phải hiểu rõ lý tưởng,
trách nhiệm đạo đức đã hình thành nên lương tâm và lòng tự trọng của mỗi cá
nhân làm nghề. Chính vì báo chí có một sức ảnh hưởng xã hội to lớn nên hậu
quả mà những nhà báo không có đạo đức để lại là vô cùng nghiêm trọng. Bất cứ
ngành nghề nào cũng cần có đạo đức và đạo đức nghề báo là thứ cần phải đặc
biệt chú trọng; đòi hỏi từng cá nhân nhà báo phải cân nhắc, suy xét kỹ lưỡng
trong từng lời văn, phát ngôn của bản thân. Việc rèn luyện để trở thành một nhà
báo có đạo đức nghề nghiệp trong bối cảnh cơ chế thị trường hiện nay là không
hề đơn giản bởi cuộc sống vận hành với vô vàn các tình huống buộc bản thân
nhà báo phải lựa chọn, đánh đổi. Vì vậy, hoàn thiện và củng cố đạo đức nghề
báo là công việc suốt đời, diễn ra từng ngày của mỗi người làm nghề nhằm đáp
ứng nhu cầu của nhân dân, xã hội và làm tròn sứ mệnh của người làm báo chân chính. 3
Trau dồi đạo đức nghề báo phải mất nhiều năm rèn giũa nhưng vi phạm đạo
đức nghề thì chỉ mất vài giây hoặc vài phút. Ranh giới giữa lương tâm nghề
nghiệp và lòng tham vì lợi ích trước mắt thật sự rất mong manh đối với những
nhà báo không đủ bản lĩnh hay những người làm nghề mà không có trình độ
chuyên môn. Vậy nên, việc tìm hiểu những biểu hiện về vi phạm đạo đức nghề
nghiệp của người làm báo ở Việt Nam cùng với việc phân tích các sai phạm là
rất cần thiết đối với mỗi công dân nói chung và nhà báo nói riêng, đặc biệt là thế
hệ sinh viên đang trong quá trình học tập, bồi dưỡng các kĩ năng để trở thành
nhà báo tương lai. Để từ đó, mỗi cá nhân có cho mình những bài học kinh
nghiệm cùng các giải pháp nhằm hạn chế nhiều vấn đề tiêu cực đang lây lan, len
lỏi trong xã hội và đời sống nhân dân.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài tập trung vào những biểu hiện vi phạm đạo
đức nghề nghiệp của người làm báo tại Việt Nam những năm gần đây và hiện
nay - được thể hiện rõ và phân tích sâu ở các ví dụ sai phạm cụ thể.
Phạm vi nghiên cứu trong môi trường báo chí Việt Nam, xét ở các ví dụ sai
phạm để lại hậu quả nghiêm trọng, tác động đến đời sống nhân dân từ đầu thế kỉ XXI đến nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của bài tiểu luận nhằm xác định và làm rõ các biểu hiện vi phạm
đạo đức nghề nghiệp của người làm báo. Đồng thời đánh giá tác động của các vi
phạm đối với xã hội, với ngành báo chí và đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế
và ngăn chặn các biểu hiện sai phạm.
Để đạt được mục đích trên, đề tài cần giải quyết các vấn đề sau. Thứ nhất,
tìm hiểu các khái niệm, quy định về đạo đức nghề nghiệp ttrong lĩnh vực báo
chí. Thứ hai, hệ thống hoá các biểu hiện vi phạm và xác định, phân loại các hành 4
vi vi phạm đạo đức nghề. Cuối cùng, lựa chọn các trường hợp sai phạm điển
hình để phân tích và đánh nguyên nhân, hậu quả, bài học từ các ví dụ. II. NỘI DUNG
1. Một số vấn đề lý luận về đạo đức nghề báo
1.1. Đạo đức nghề nghiệp
Đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận của đạo đức xã hội, bao gồm các giá
trị, nguyên tắc và chuẩn mực mà mỗi cá nhân cần tuân thủ trong quá trình làm
nghề. Xây dựng đạo đức nghề nghiệp là nội dung không thể thiếu trong mỗi cơ
quan, tổ chức, ngành nghề song hành cùng với sự phát triển của toàn xã hội.
Hơn hết, những nghề có vị trí đặc biệt quan trọng, nằm trong nhiều mỗi liên hệ
và có khả năng tác động vào đông đảo quần chúng và can thiệp vào xã hội như
nghề giáo, nghề y, nghề báo, nghề luật,… thì chuẩn mực đạo đức càng khắt khe, nghiêm ngặt hơn.
1.2. Đạo đức nghề báo
PGS.TS. Nguyễn Thị Trường Giang đã đưa ra kết luận “Đạo đức nghề
nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ và hành vi
ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp” qua cuốn “Pháp luật và đạo đức báo chí”.
Tác giả của cuốn “Cơ sở lý luận báo chí” thì cho rằng đạo đức của nhà báo
là “những quy định đạo đức không được ghi trong đạo luật, nhưng được chấp
nhận trong giới báo chí và được duy trì bởi sức mạnh của dư luận xã hội, bởi các
tổ chức sáng tạo nghề nghiệp, đó là những nguyên tắc, những quy định và những
quy tắc hành vi đạo đức của nghề báo”. 5
Theo quan điểm của Hồ chủ tịch, đạo đức cách mạng nói chung, đạo đức
nghề báo nói riêng là cơ sở nền tảng, là phẩm chất tốt đẹp nhất, là nguyên tắc,
chuẩn mực, đánh giá và điều chỉnh các mối quan hệ xã hội của người làm báo.
“Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây
phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không
có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Báo chí
cách mạng đã đi cùng nhân dân theo năm tháng lịch sử đấu tranh trường kì của
dân tộc, đã vực dậy tinh thần, nhiệt huyết đấu tranh của bộ phận quần chúng bên
cạnh văn học và nghệ thuật. Giờ đây báo chí lại mang trong mình trọng trách
định hướng người dân tới lý tưởng đúng đắn, bảo vệ nhân dân khỏi những thông
tin sai trái, những tư tưởng lệch lạc và cái cốt lõi của trọng trách ấy lại nằm ở
đạo đức, lương tâm của những sứ giả đưa tin.
Trong bối cảnh tin giả và thông tin sai lệch tràn lan như ngày nay, đạo đức
nghề báo đóng vai trò then chốt trong việc duy trì niềm tin và sự uy tín của lĩnh
vực truyền thông, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội thông tin minh bạch
và công bằng. Một nhà báo có đạo đức nghề nghiệp sẽ đảm bảo thông tin đưa ra
là chính xác, khách quan và không bị chi phối bởi các lợi ích cá nhân hay tổ
chức. Họ không chỉ bảo vệ quyền lợi của công chúng mà còn góp phần nâng cao
chất lượng thông tin và xây dựng lòng tin của quần chúng nhân dân đối với
truyền thông từ nhà nước, cơ quan, toà soạn. Nhưng việc trau dồi đạo đức nghề
nghiệp đòi hỏi ở các nhà báo sự dũng cảm, kiên định trong việc chống lại áp lực
và cám dỗ khi họ phải đối mặt với nhiều thách thức như sự can thiệp của các thế
lực chính trị, kinh tế hay các mối đe dọa từ các bên liên quan. Ranh giới mong
manh giữa lương tâm nghề nghiệp và cái lợi trước mắt đã khiến nhiều nhà báo
có những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp, từ đó để lại nhiều hậu quả không đáng có. 6
2. Những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo ở Việt Nam hiện nay
2.1. Nguyên nhân dẫn tới những vi phạm đạo đức nghề báo
Đạo lý mở đầu trong cuốn “Tam tự kinh” là câu nói kinh điển của Mạnh Tử:
“Nhân chi sơ tính bản thiện” với ý nghĩa con người ta sinh ra vốn có bản tính tốt
đẹp và hiền lành. Nhưng xuyên suốt quá trình phát triển, do chịu nhiều ảnh
hưởng từ cuộc sống xã hội cũng như cách rèn luyện của bản thân mà con người
thay đổi tính tình, một số trở nên tàn ác, vô tâm. Vì vậy, từ khi sinh ra cho đến
lúc trưởng thành, cần phải luôn được giáo dục, rèn luyện, trau dồi đạo đức đầy
đủ để tính dữ trong con người không có điều kiện nảy sinh và quan trọng là có
một ý chí quyết tâm, không khuất phục trước cái ác trong mình.
Người làm báo cũng vậy, việc vi phạm đạo đức nghề nghiệp của những nhà
báo không chân chính xuất phát một phần từ những nguyên nhân, tác động bên
ngoài xã hội. Đó là những cám dỗ, lợi ích kinh tế đã che mờ đi lương tâm của
người hành nghề. Bên cạnh đó, những sai trái cũng xuất phát từ chính nhà báo
khi họ chưa có nhận thức đúng đắn, chưa biết tự trau dồi đạo đức cho bản thân
mà để bản ngã của chính mình quyết định thực hiện những hành vi sai trái.
2.1.1. Nguyên nhân khách quan
Thứ nhất, ảnh hưởng tiêu cực của cơ chế thị trường được xem như là
nguyên nhân chủ yếu dẫn đến các hành vi sai phạm của người làm báo. Các tổ
chức, cá nhân ngày càng đặt nặng vấn đề doanh thu lên vai nhiều nhà báo; điều
này ít nhiều đã buộc họ phải gạt bỏ lương tâm cá nhân mà chạy theo lợi nhuận.
Trong nền kinh tế thị trường, báo chí có xu hướng hoạt động theo quy luật cung
cầu, cung cấp những sản phẩm theo nhu cầu và sở thích của người tiêu dùng;
điều này như muốn nói sự sống còn của một tờ báo phụ thuộc vào sự thu hút
quảng cáo và số lượng độc giả hàng ngày. Với áp lực không ngừng đưa ra 7
những bài viết có tính chất quảng cáo, nhà báo thường phải chịu áp lực về việc
sửa đổi nội dung bài viết hay thậm chí là bóp méo sự thật để làm hài lòng các
đối tác thương mại. Việc này đang dần dần làm mờ đi giới hạn giữa tin tức và
quảng cáo, đặt ra thách thức lớn đối với sự chính trực và minh bạch trong ngành báo chí.
Thứ hai, sức ép về sự nhanh nhạy của thông tin cũng là một nguyên nhân
dẫn đến các hành vi sai phạm trong ngành báo chí. Cùng với sự lớn mạnh không
ngừng của các phương tiện truyền thông, quy trình làm báo đang thay đổi nhanh
theo hướng gia tăng các thông tin giật gân, “ăn liền” để đáp ứng nhu cầu, thị
hiếu của công chúng. Thực tế, áp lực thời gian và mức độ cạnh tranh gay gắt về
tốc độ phản hồi đã khiến cho quá trình kiểm tra, xác minh thông tin trở nên khó
khăn hơn. Trong nhiều trường hợp, những tin đồn, nguồn tin không được kiểm
chứng kỹ lưỡng đã lan truyền một cách chóng mặt chỉ trong vài giây, trước khi
bất kỳ công việc kiểm chứng nào có thể được thực hiện. Đồng thời, sự cạnh
tranh trong việc thu hút độc giả cũng thúc đẩy nhiều tờ báo chọn lựa các tiêu đề
gây sốc, phóng đại hoặc thậm chí là làm giả thông tin để thu hút sự chú ý. Do
đó, dẫn đến vi phạm tính khách quan, trung thực trong báo chí.
Thứ ba, một trong số những nguyên nhân khách quan làm gia tăng vi phạm
đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là hành lang pháp lý còn nhiều kẽ hở. Đặc biệt
là những quy định liên quan đến bản quyền tác phẩm báo chí đồng thời quá trình
xử phạt các vi phạm trong hoạt động báo chí còn nhiều bất cập, chưa được chặt
chẽ. Bên cạnh đó, công tác chỉ đạo, định hướng của các cơ quan quản lý báo chí
ở các cấp, địa phương còn lúng túng, chưa thật sự sát sao trong nhiều trường hợp.
2.1.2. Nguyên nhân chủ quan
Thứ nhất, các hành vi sai phạm trong báo chí xuất phát từ việc thiếu nhận
thức và hiểu biết của người làm báo. Nhiều nhà báo không rèn luyện đạo đức, 8
trau dồi kỹ năng và tri thức mà hành nghề theo “bản năng”, theo thị hiếu tầm
thường và vi phạm pháp luật, vi phạm luôn đạo đức nghề. Trong nhiều trường
hợp, bản thân họ cũng không biết rằng mình đang vi phạm đạo đức vì họ đơn
thuần nghĩ mình chỉ làm theo những gì công chúng muốn, đáp ứng những nhu
cầu thị hiếu về thông tin của một bộ phận người dân.
Thứ hai, nhiều nhà báo dù được rèn luyện đầy đủ những kiến thức, đạo đức
làm nghề, hiểu rõ về các hành vi sai phạm nhưng vẫn bất chấp thực hiện để chạy
theo lợi ích kinh tế trước mắt. Những nhà báo hành nghề như vậy là người
không có ý chí, không có tư tưởng đúng đắn để hoàn thiện chính mình và họ có
thể sẵn sàng bỏ qua các quy tắc miễn sao người được lợi là bản thân họ. Đây là
nguyên nhân mầm mống, nguy hiểm đang tiềm tàng bên trong mỗi cá nhân hành
nghề. Việc rèn luyện đạo đức có thể mất rất lâu để đạt được nhưng để vi phạm
lương tâm nghề nghiệp thì chỉ mất một vài giây.
Thứ ba, việc tổ chức, quản lý của bản thân nhiều toà soạn còn bất cập, chưa
chặt chẽ về các biện pháp xử lí hành vi sai phạm; điều đó dẫn tới việc các nhà
báo dễ dàng vi phạm đạo đức mà không lo ngại việc bị kỷ luật. Việc thiếu giám
sát và quản lý nội bộ chặt chẽ không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan
truyền thông mà còn gây ra những hiệu quả tiêu cực đối với xã hội và công
chúng khi nguồn tin và thông tin không được kiểm chứng. Các toà soạn báo chí,
cơ quan truyền thông là những đơn vị phải có nghĩa vụ phát hiện và xử ra các sai
phạm đầu tiên, phải chịu trách nhiệm về những hành vi vi phạm đạo đức nghề
nghiệp từ những nhà báo.
2.2. Những biểu hiện vi phạm đạo đức của nhà báo và các ví dụ
2.2.1. Thiếu tôn trọng quyền tác giả và sở hữu trí tuệ
Có thể thấy thái độ thiếu tôn trọng quyền tác giả và sở hữu trí tuệ đang ngày
càng phổ biến đặc biệt là trên không gian mạng – nơi tin tức được lan truyền và 9
chia sẻ với tốc độ chóng mặt. Các biểu hiện của hành động vi phạm đạo đức
nghề nghiệp này đến từ cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.
Trước sự phát triển nhanh chóng của báo mạng điện tử và truyền thông đa
phương tiện, tin tức trở nên cạnh tranh hơn khi phải đáp ứng nhu cầu và tốc độ
cập nhật của xã hội. Điều này đã và đang đặt áp lực lớn lên vai các nhà báo, khi
họ không chỉ cần đưa tin kịp thời mà còn phải cạnh tranh với các tòa soạn, đơn
vị báo chí khác. Hệ quả là nhiều nhà báo đã chọn cách sao chép hoặc xào nấu lại
các bài viết từ nhiều nguồn khác thay vì tự viết, tự thu thập thông tin. Ngoài ra,
lợi dụng việc nhiều trang báo còn lỏng lẻo trong việc bảo vệ quyền tác giả của
những bài viết bên mình, các nhà báo không chân chính có thể dễ dàng lấy cắp
bài viết, đăng lên các nền tảng của họ và từ đó hưởng lợi nhuận trên công sức
của người khác. Sự thuận tiện của mạng xã hội khiến bản thân nhiều nhà báo
dường như trở nên lười nhác, không muốn phải vất vả đi săn tin, phỏng vấn hay
quay hình; họ sẽ tiến hành lấy các thông tin và hình ảnh từ nhiều trang báo khác
và chỉnh sửa lại tiêu đề, nội dung rồi sau đó đăng bài. Việc các cơ quan, toà soạn
chủ quan trong vấn đề bảo vệ quyền tác giả cũng như chưa có hình phạt thích
đáng, xử nghiêm các hành vi này cũng tạo cơ hội thuận lợi cho các đối tượng có
thể tự do đi thực hiện hành vi sai phạm nghiêm trọng đạo đức nghề nghiệp này.
Trên thực tế, các hành vi ăn cắp bài viết diễn ra mà chính tác giả của bài
đăng cũng không hề hay biết mà phải qua một thời gian họ mới phát hiện được
khi lợi nhuận đã vào túi các đối tượng xấu từ lâu. Điển hình và dễ thấy nhất là
việc ăn cắp hình ảnh đã được tác nghiệp từ các trang báo uy tín, chính thức
khác. Như ví dụ dưới đây, cùng đưa tin về sự việc cháy nhà lúc rạng sáng ở Bắc
Giang khiến 3 người tử vong, trang tin tức nguoiduatin.vn đã lấy ảnh từ trang
báo vtcnews.vn mà không ghi nguồn. 10
Bài báo của trang vtcnews.vn có gắn ảnh và ghi nguồn ảnh rõ ràng
Bài viết của trang web nguoiduatin.vn không ghi nguồn
Bên cạnh lấy ảnh không ghi nguồn thì việc các nhà báo không có đạo đức
sao chép nguyên văn bài đăng, tin tức của các bên chính thống khác không phải 11
là hiếm và ta có thể dễ dàng bắt gặp. Khi gõ từ khoá “Ca viêm não Nhật Bản ở
Hà Nội” thì chỉ sau một vài kết quả phổ biến là các bài báo có tiêu đề giống hệt
các trang chính thống đã đưa tin, điển hình là trang thoibaotaichinhvietnam.vn
đã lấy nguyên bài viết của trang báo mạng điện tử hanoimoi.vn mà không hề ghi
nguồn. Đến tiêu đề và các thông tin có trong bài viết đạo nhái, ăn cắp đều giống với bài viết gốc. 12
Bài viết của trang hanoimoi.vn (trái) và trang thoibaotaichinhvietnam.vn (phải)
Đối với báo Hà Nội Mới, bài viết được đăng vào lúc 15:51 ngày 15/06/2024
bởi Thu Trang và có ghi đầy đủ nguồn ảnh trong bài báo là do Khánh Chi tác
nghiệp thì vào lúc 18:46 cùng ngày, trang thoibaotaichinhvietnam.vn đã đăng tải
bài báo với nội dung y hệt như vậy và ghi nguồn ảnh là “TL”. Chỉ trong thời
gian gần 3 tiếng, bài báo của tác giả Thu Trang đã bị sao chép từ tiêu đề cho đến 13
thông tin và hình ảnh bởi người đăng Văn Nam. Cho đến hiện tại, bài viết ăn cắp
kia vẫn chưa bị gỡ xuống và bản thân tác giả Thu Trang có thể cũng chưa biết
đến sự hiện diện của bài đăng này. Hành vi sai phạm đạo đức nghề nghiệp
nghiêm trọng như của Văn Nam còn xảy ra với rất nhiều trang báo, rất nhiều nền
tảng khác. Hiện trạng này vẫn đang diễn ra thường xuyên, ngày qua ngày đến
mức dường như những đối tượng này đang coi việc làm của mình là điều bình
thường và cái sai phạm đạo đức cũng chỉ là vấn đề làm quá lên mà thôi.
Động cơ, mục đích của những hành vi sao chép, đạo nhái bài viết rồi đăng
lại trên nền tảng của mình chủ yếu vì lợi ích kinh tế. Có thể dễ dàng nhận thấy
khi bấm vào các trang web chuyên đi ăn cắp bài từ các bên, rất nhiều các cửa sổ
quảng cáo sẽ hiện ra xung quang bài viết, có khi còn chèn vào nội dung của bài
viết khiến người đọc cảm thấy rất khó chịu. Mục đích chính của các trang web
này không phải để đưa tin hay cung cấp kiến thức cho đọc giả mà là thu hút lượt
bấm, lượt xem trang để từ đó chèn các quảng cáo – nguồn thu lợi nhuận chính.
Các đối tượng rất dễ dàng và nhanh chóng sao chép bài viết ở nhiều bên rồi
đăng lên trang của họ, duy trì lượt truy cập và thu lợi nhuận khổng lồ từ các
quảng cáo. Những nhà báo không đúng đắn này đã bỏ đi nhiệm vụ, trách nhiệm
quan trọng hàng đầu của nghề báo chí mà chỉ chú ý đến những đồng tiền thu
được từ việc làm này.
Những hành vi này đã và đang để lại nhiều hệ quả cho xã hội khi người đọc
không biết nguồn báo, trang web tin tức nào là chính xác khi các đối tượng có
thể cài cắm các kiến thức sai lệch vào nội dung bài viết. Đã có nhiều chế tài xử
lý cũng như luật pháp quy định về việc xâm phạm quyền tác giả và sở hữu trí tuệ
nhưng dường như việc triển khai vẫn chưa thực sự sát sao cũng như nhiều cơ
quan, toà soạn không thực sự để tâm đến việc các bài viết bên mình bị đánh cắp.
Điều đó khiến cho biểu hiện vi phạm đạo đức này vẫn tiếp diễn hàng ngày, số
lượng bài viết vi phạm ngày càng nhiều và các đối tượng vẫn chưa nhận thức,
sửa đổi về hành vi sai phạm của bản thân. 14
2.2.2. Xuyên tạc sai sự thật về Đảng, nhà nước
Việc xuyên tạc, sai sự thật về Đảng và Nhà nước Việt Nam không chỉ là
một hành vi thiếu đạo đức mà còn gây ra những đe doạ nghiêm trọng đối với an
ninh quốc gia và sự phát triển của đất nước. Những biểu hiện tiêu biểu của sai
phạm này là các bài viết mang tính xuyên tạc lịch sử, thành công của Đảng và
nhà nước ta, đồng thời mang tính kích động quần chúng nhân dân đứng lên
chống lại tư tưởng, đường lối của chính quyền khi tập trung phóng đại, xoáy sâu
vào những sai sót trong công tác điều hành, quản lý đất nước. Hậu quả của
những bài viết, thông tin sai lệch có mục đích này chính là xói mòn lòng tin của
người dân vào hệ thống chính trị và các lãnh đạo đất nước trong khi lòng tin của
nhân dân là nền tảng vững chắc để xây dựng và phát triển đất nước; một khi
lòng tin bị xói mòn, tính đoàn kết dân tộc và an ninh xã hội quốc gia sẽ bị đe
doạ. Những nhà báo có trong mình tư tưởng như vậy không chỉ sai phạm rõ đạo
đức của người làm báo Việt Nam mà còn sai phạm cả về pháp luật, sai với chính bản thân mình.
Một ví dụ minh hoạ tiêu biểu cho sai phạm của nhà báo khi xuyên tạc, bôi
nhọ danh dự quốc gia phải kể đến cựu nhà báo Phạm Thị Đoan Trang – người
đã bị tuyên án 9 năm tù vì tội "Tuyên truyền chống Nhà nước CHXHCN Việt
Nam" và "Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm
nhằm chống Nhà nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam".
Phạm Thị Đoan Trang sinh ngày 27 tháng 5 năm 1978 tại Hà Nội, bà từng
là nhà báo, blogger và tác giả của nhiều ấn phẩm đã được xuất bản. Bà Đoan
Trang từng học tại trường trung học phổ thông chuyên Hà Nội – Amsterdam và
tốt nghiệp ngành Kinh tế của Đại học Ngoại Thương Hà Nội. Sau đó, bà có
khoảng thời gian tiếp xúc và làm việc trong ngành báo chí khi có 2 năm làm việc
cho báo VnExpress với tư cách phóng viên, 3 năm làm tại báo Pháp luật TP Hồ
Chí Minh; ngoài ra, bà còn làm cộng tác viên báo Vietnamnet và nhân viên cho 15
Công ty Truyền hình kỹ thuật số VTC. Phạm Thị Đoan Trang đã bị cho thôi việc
vào năm 2013 do xuất cảnh đi nước ngoài mà không xin phép công ty chủ quản
lúc bấy giờ. Bước ra từ những ngôi trường danh giá và con đường nghề nghiệp
đang rộng mở, Đoan Trang khiến không ít người bất ngờ khi một cá nhân có đầy
đủ những nhận thức, tri thức như vậy lại thực hiện các hành vi chống phá, xuyên
tạc đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước.
Phạm Thị Đoan Trang trong bức ảnh đăng trên trang web do bản thân sáng lập
Các hành vi phạm tội của Phạm Thị Đoan Trang bao gồm sáng lập, điều
hành các hội nhóm, trang mạng nhằm phát tán các nội dung xuyên tạc tình hình
dân chủ và bôi nhọ Đảng, nhà nước. Bên cạnh đó, bà Đoan Trang còn có những
phát ngôn phỉ báng chính quyền Việt Nam, gây sự hoang mang trong nhân dân
khi trả lời phỏng vấn trên báo nước ngoài. Đặc biệt nghiêm trọng hơn, bà Trang
còn cho xuất bản các ấn phẩm sách có nội dung hết sức sai trái, phỉ báng và có
mưu đồ tẩy não, xúi giục, kích động người dân mà tiêu biểu phải kể đến là cuốn
sách “Cẩm nang nuôi tù” do chính tay bà Trang soạn thảo. Nội dung chủ yếu 16
của cuốn sách nói về các kỹ năng, việc làm để đối phó với lực lượng cơ quan
chức năng khi bị gửi giấy triệu tập về nhà hay bị bắt tạm giam. Tư tưởng phản
động của Phạm Thị Đoan Trang được truyền tải xuyên suốt cả cuốn sách dài gần
300 trang mà trong đó có câu: “Chúng ta đang là dân của một nhà nước độc tài
công an trị, và lực lượng an ninh đóng vai trò vừa là rường cột vừa là công cụ
của cái nhà nước ấy, nó vận hành nhờ hai vũ khí chính: lừa đảo và khủng bố.”
Đây chỉ là một trong số rất nhiều những lời lẽ hạ bệ, bôi nhọ danh dự của các cơ
quan pháp luật tại Việt Nam mà bà Đoan Trang đã đưa ra. Gọi đất nước mình
sinh ra, gọi nơi đã cho mình những tri thức, kiến thức bằng những từ ngữ như
“lừa đảo”, “khủng bố” là một hành động vi phạm nghiêm trọng đến đạo đức,
lương tâm của mỗi nhà báo nói riêng và người Việt Nam nói chung.
Cuốn sách “Cẩm nang nuôi tù” của Phạm Thị Đoan Trang
Bên cạnh đó, Phạm Thị Đoan Trang cũng là đồng sáng lập cho trang web “Luật
Khoa” chuyên có những tin bài, phát ngôn nhằm kích động nhân dân bằng cách
ngợi ca chế độ Việt Nam Cộng Hoà và bóp méo lịch sử. Thủ đoạn của trang web 17
này được thiết kế như một trang báo mạng điện tử, có điều người đọc phải đăng
ký tài khoản và sẽ buộc trả phí nếu muốn đọc nhiều tin bài hơn. Giữa các bài
báo cập nhật tình hình trong nước và thế giới như bao trang báo mạng khác thì
Luật Khoa có rất nhiều các tin bài phê phán, chỉ trích chính quyền, luật pháp
nước ta mà có thể kể đến là tin bài với tiêu đề “Chính trị Việt Nam: Một thập kỷ
nhìn lại” do Đoan Trang viết. Trong bài báo có ghi: “Nền chính trị Việt Nam đã
chính thức bước vào chế độ tài phiệt (plutocracy). Đây là điều rất đáng lo ngại,
bởi chống một nhà nước độc tài đã khó khăn, chống một nhà nước độc tài kết
hợp chặt chẽ với tài phiệt còn khó khăn, nguy hiểm gấp bội”. Đoan Trang đã gọi
nền chính trị của Việt Nam là “độc tài”, “tài phiệt” – những từ ngữ hoàn toàn sai
lệch, xuyên tạc bản chất chế độ của nước ta.
Bài báo “Chính trị Việt Nam: Một thập kỷ nhìn lại” của Phạm Thị Đoan Trang
Động cơ, mục đích sau cùng của Phạm Thị Đoan Trang vẫn là nhằm lật đổ
chế độ bằng cách xúi giục quần chúng nhân dân, lan truyền những tư tưởng,
kiến thức bị bóp méo vào trong bộ phận người dân. Điều đó được bà Trang bao
bọc bằng lớp vỏ tự do và dân quyền, đồng bọn của bà gọi những hành động vi 18
phạm đạo đức nghề nghiệp nhà báo ấy là việc làm chống bất công, xây dựng xã
hội dân chủ và thúc đẩy nhân quyền.
Nguyên nhân cho những hành vi này xuất phát chủ yếu từ bản thân Phạm
Thị Đoan Trang vì bà đã từng trải qua những ngôi trường danh giá và có đủ
nhận thức về những sự việc mình đang làm. Chính chủ ý của bà Trang muốn
làm trái đi đạo đức nghề nghiệp, bất chấp vi phạm pháp luật mà đuổi theo cái
“dân chủ, nhân quyền” mà bà cho là Việt Nam không có. Một phần nhỏ nguyên
nhân cũng tới từ những cơ quan mà bà Trang đã công tác khi họ không sát sao,
phát hiện và ngăn chặn kịp thời tư tưởng phản động, ý nghĩ luôn muốn lật đổ
chế độ chính trị ở trong bản thân bà Đoan Trang.
Ngày 14/12/2021, bị cáo Phạm Thị Đoan Trang đã bị Toà án nhân dân
Thành phố Hà Nội tuyên phạt 9 năm tù theo quy định tại điều 88 Bộ luật hình sự
1999 về tội tuyên truyền chống phá nhà nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Đây
có thể được coi là một hành động vi phạm đạo đức của người làm báo nặng nề,
là lời cảnh tỉnh cho những toà soạn, cơ quan cần chú trọng hết sức trong việc rèn
luyện đạo đức, tư tưởng của từng thế hệ nhà báo.
Phạm Thị Đoan Trang tại phiên toà xét xử ngày 14/12/2021. Nguồn: TTXVN 19